Dạy học văn bản tự sự dân gian lớp 6 theo đặc trưng phương thức biểu đạt

<span class='text_page_counter'>(1)</span>céng hoµ x· héi chñ nghÜa viÖt nam. §éc lËp – Tù do –H¹nh phóc ---------------------------B¸o c¸o đề cương bài tập nghiên cứu khoa học Hä vµ tªn : NguyÔn ThÞ T×nh Đơn vị công tác : Trường THCS Tên đề tài : Dạy học văn bản tự sự dân gian lớp 6 theo đặc trưng phương thức biểu đạt. I. lí do chọn đề tài : 1. Quan điểm tích hợp của chương trình Ngữ văn THCS : lấy phân môn Tập làm văn lµm trôc tÝch hîp. Trong m«n häc Ng÷ v¨n tÝch hîp, hÖ thèng v¨n b¶n sÏ kh«ng cßn lµ đối tượng dạy học chỉ của phân môn văn. Chúng vừa là đối tượng chiếm lĩnh của hoạt động đọc văn ( đọc – hiểu), đồng thời là hình mẫu văn bản để hình thành tri thức, kĩ năng nhận biết và tạo lập các kiểu văn bản theo các phương thức biểu đạt vốn là đối tượng dạy học của phân môn tập làm văn. Từ đây sẽ thấy dạy học các văn bản Ngữ văn với tư cách môn học tích hợp mang mục đích kép : vừa thoả mãn nhu cầu khám phá và hưởng thụ thẩm mĩ văn chương, lại vừa đáp ứng yêu cầu nhận biết và kĩ năng tạo lập các kiểu văn bản theo các phương thức biểu đạt.Vì thế không thể tách bạch hoạt động đọc văn bản với các phương thức biểu đạt của chúng. 2. Cấu tạo của chương trình Ngữ văn lớp 6 : Bắt đầu làm quen với phương pháp học tập bộ môn học đã phải tiếp xúc và rèn kĩ năng tạo lập văn bản tự sự. Vì vậy phần văn b¶n chñ yÕu tËp trung vµo c¸c v¨n b¶n tù sù d©n gian víi c¸c thÓ lo¹i : truyÒn thuyÕt, cổ tích, ngụ ngôn, truyện cười. II. Nội dung đề tài : 1. Thế nào là dạy học văn bản Ngữ văn theo đặc trưng phương thức biểu đạt? 2. Nhận diện văn bản tự sự và phương pháp dạy học văn bản tự sự THCS. 3. D¹y häc v¨n b¶n tù sù d©n gian líp 6. a. D¹y häc truyÖn truyÒn thuyÕt. VËn dông d¹y häc mét v¨n b¶n cô thÓ. b. D¹y häc truyÖn cæ tÝch VËn dông d¹y häc mét v¨n b¶n cô thÓ 1 Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> c. D¹y häc truyÖn ngô ng«n VËn dông d¹y häc mét v¨n b¶n cô thÓ d. Dạy học truyện cười III. phương pháp nghiên cứu. - §äc, tham kh¶o tµi liÖu. - Nghiên cứu chương trình và cấu tạo chương trình. - D¹y thö nghiÖm ë 1 líp ®­îc ph©n c«ng gi¶ng d¹y. - D¹y cho c¶ tæ dù giê, gãp ý, rót kinh nghiÖm. IV. Kết quả : Với cách vận dụng phương pháp dạy học văn bản theo đặc trưng phương thức biểu đạt, học sinh đã nắm chắc được đặc trưng phương thức biểu đạt, biÕt vËn dông vµo qu¸ tr×nh t¹o lËp v¨n b¶n tù sù cã hiÖu qu¶. V. ý kiÕn cña tæ : ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… …………. VI. xác nhận của nhà trường: ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ……… VI. xác nhận của giám định viên : ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………… Ngµy 25 th¸ng 10 n¨m 2009. 2 Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> NguyÔn ThÞ T×nh I. lí do chọn đề tài : 1. Quan điểm tích hợp của chương trình Ngữ văn THCS : lấy phân môn Tập làm v¨n lµm trôc tÝch hîp. §iÒu nµy cho thÊy môc tiªu h×nh thµnh tri thøc, kÜ n¨ng nhËn biết và tạo lập các kiểu văn bản sẽ có vai trò chi phối môn học này mà trước hết là chi phối cách đọc- hiểu văn bản.Trong môn học Ngữ văn tích hợp, hệ thống văn bản sẽ không còn là đối tượng dạy học chỉ của phân môn văn. Chúng vừa là đối tượng chiếm lĩnh của hoạt động đọc văn ( đọc – hiểu), đồng thời là hình mẫu văn bản để hình thành tri thức, kĩ năng nhận biết và tạo lập các kiểu văn bản theo các phương thức biểu đạt vốn là đối tượng dạy học của phân môn tập làm văn. Từ đây sẽ thấy, dạy học các văn bản Ngữ văn với tư cách môn học tích hợp mang mục đích kép : vừa thoả mãn nhu cầu khám phá và hưởng thụ thẩm mĩ văn chương, lại vừa đáp ứng yêu cầu nhận biết và kĩ năng tạo lập các kiểu văn bản theo các phương thức biểu đạt.Vì thế không thể tách bạch hoạt động đọc văn bản với các phương thức biểu đạt của chúng. 2. Cấu tạo của chương trình Ngữ văn lớp 6 : Bắt đầu làm quen với phương pháp học tập bộ môn , học sinh đã tiếp xúc và rèn kĩ năng tạo lập văn bản tự sự. Vì vậy phần v¨n b¶n chñ yÕu tËp trung vµo c¸c v¨n b¶n tù sù d©n gian víi c¸c thÓ lo¹i : truyÒn thuyết, cổ tích, ngụ ngôn, truyện cười. Cô thÓ: a. TruyÒn thuyÕt : 4 v¨n b¶n b. Cæ tÝch : 5 v¨n b¶n c. Ngô ng«n : 4 v¨n b¶n d. Truyện cười : 2 văn bản. Vậy làm thế nào để đáp ứng được mục tiêu của môn học khi giảng dạy một văn bản? Đây là vấn đề mà bất cứ người giáo viên Ngữ văn nào khi thiết kế bài học cũng phải đặt vấn đề lên hàng đầu. Qua mét sè n¨m ®­îc ph©n c«ng d¹y m«n Ng÷ v¨n 6 vµ n¨m häc võa qua t«i trùc tiếp giảng dạy 3 lớp trong khối 6, tôi đã tự rút ra cho mình một vài kinh nghiệm khi dạy cụm văn bản tự sự dân gian theo đặc trưng phương thức biểu đạt. II. Nội dung đề tài : 1.Thế nào là dạy học văn bản Ngữ văn theo đặc trưng phương thức biểu đạt? 3 Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Phương thức biểu đạt là cách thức tạo lập và tồn tại của văn bản làm thành các đặc trưng hình thức của các kiểu văn bản phù hợp với mục đích giao tiếp, phương thức biểu đạt ở đây hiểu là cách thức, như cách kể chuyện, cách biểu cảm, cách thuyết minh, cách thức làm văn bản hành chính- công vụ cho phù hợp với mục đích giao tiếp.Cách thức tạo lập và tồn tại của văn bản là PTBĐ văn bản đó sẽ tạo thành các kiểu văn bản có đặc trưng mục đích riêng của nó. Dạy học theo đặc trưng phương thức biểu đạt là dạy các văn bản xuất phát từ dấu hiệu của các phương thức biểu đạt tạo lập nên văn bản đó. 2. Nhận diện văn bản tự sự và phương hướng dạyhọc văn bản tự sự dân gian. 2.1.PTBĐ tự sự là cách kể chuyện ứng với mục đích giao tiếp tự sự, “tự sự là trình bày một chuỗi các sự việc, sự việc này dẫn tới sự việc kia và đẫn đến một kết thúc, thể hiện một ý nghĩa. Tự sự giúp người kể giải thích sự việc, tìm hiểu con người, nêu vấn đề và bày tỏ thái độ khen chê” ( SGK Ngữ văn 6- tập I).Đặc trưng nổi bật của PTBĐ tự sự là cách thức tự sự “trình bày chuỗi sự việc” và mục đích tự sự “giúp người kể giải thích…, tìm hiểu…, nêu vấn đề và bày tỏ thái dộ…”. Ngoài sự việc, các yếu tố làm thành cách thức tự sự còn là : nhân vật, chủ đề, bố cục, ngôi kể, lời văn tự sự; và hoạt động giao tiếp bằng phương thức tự sự còn làm người nghe hình dung được sự việc, hiểu ý nghĩa sự việc theo cách nhìn và thái độ của người kể. 2.2. Hoạt động giao tiếp lâu đời nhất của con người nhằm truyền lại kinh nghiệm sống theo cách cảm nghĩ của người xưa được thể hiện chủ yếu qua phương thức tự sự dân gian. Phương thức tự sự dân gian được thực hiện qua nghệ thuật kể chuyện truyền khÈu, nªn ë d¹ng gèc, chóng vÉn lµ nh÷ng v¨n b¶n nãi, phi vËt thÓ vµ cã dÞ b¶n. V¨n b¶n tù sù d©n gian xuÊt hiÖn trong SGK Ng÷ v¨n chØ lµ sè Ýt tiªu biÓu cho c¸c thÓ tµi. §ã lµ v¨n b¶n truyÒn thuyÕt ( Con Rång ch¸u tiªn; B¸nh ch­ng, b¸nh giÇy; Thánh Gióng; Sơn Tinh, Thuỷ Tinh; Sự tích Hồ Gươm), cổ tích ( Sọ Dừa; Thạch Sanh; Em bé thông minh; Cây bút thần; Ông lão đánh cá và con cá vàng), truyện ngụ ngôn (Thầy bói xem voi; đeo nhạc cho mèo; ếch ngồi đáy giếng; Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng) và truyện cười( Treo biển; Lợn cưới áo mới). Do yêu cầu tích hợp với các tri thøc tËp lµm v¨n tù sù nªn c¸c v¨n b¶n tù sù d©n gian trªn ®­îc d¹y häc tËp trung ë chương trình Ngữ văn lớp 6. Về cách thức biểu đạt, đặc tính chung của các văn bản tự sự dân gian là sự quan tâm đến tích truyện. Câu chuyện được kể là các sự việc tiếp diễn tự nhiên có đầu cuối, phát 4 Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> triÓn theo quan hÖ nh©n qu¶. Nh©n vËt cã thÓ lµ thÇn(Th¸nh Giãng), b¸n thÇn ( S¬n Tinh, Thuỷ Tinh), nửa người nửa vật ( Sọ Dừa), hoặc vật ( Đeo nhạc cho mèo). Đó là các nhân vật chức năng hoặc ẩn dụ tượng trưng mà chưa phải là các tính cách xã hội. Các hành động của nhân vật làm thành nội dung của các sự việc diễn ra trong thời gian vµ kh«ng gian phiÕm chØ ( Ngµy xöa ngµy x­a, ë mét lµng nä…); lêi v¨n thiªn vÒ kÓ việc, kể người, thuyết minh hành động hơn là dựng người dựng cảnh theo lối miêu tả; cách kể “như người ta kể” theo ngôi thứ ba, khách quan không pha tạp biểu cảm và nghị luận; các chi tiết đơn sơ nhưng lộng lẫy do kết hợp thật (hiện thực) với ảo( kì lạ, phi thường). Và điều đó khiến các câu chuyện được kể mang nặng ý nghĩa tượng trưng, kh¸i qu¸t. Mục đích giao tiếp của phương thức tự sự dân gian không thuần nhất mà phụ thuộc vào chức năng của mỗi thể tài tự sự. Có nghĩa là mục đích kể và nghe của truyền thuyết khác cổ tích, truyện ngụ ngôn khác truyện cười. 3. D¹y häc truyÖn truyÒn thuyÕt : 3.1. Yêu cầu của phương pháp dạy học truyền thuyết : Là sản phẩm của phương thức tự sự dân gian, hoạt động dạy học văn bản truyền thuyÕt mét mÆt tu©n theo c¸c yªu cÇu chung cña PPDH §äc- hiÓu v¨n b¶n, mÆt kh¸c còn phải phù hợp với đặc trưng của phương thức tự sự dân gian biểu hiện ở văn bản truyÒn thuyÕt. VËy, d¹y häc v¨n b¶n truyÒn thuyÕt cÇn tho¶ m·n c¸c yªu cÇu nµo cña PPDH? 3.1.1. Phù hợp với đặc trưng của truyền thuyết. TruyÒn thuyÕt lµ h×nh thøc kÓ truyÖn d©n gian vÒ c¸c nh©n vËt vµ sù kiÖn liªn quan đến lịch sử thời quá khứ, thể hiện thái độ, cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử được kể. Vậy dân gian kể truyền thuyết với 2 mục đích: một mặt là giải thích các sự kiện và nhân vật lịch sử theo quan niệm của người xưa, mặt kh¸c lµ tinh thÇn suy t«n nguån gèc gièng nßi vµ ý nguyÖn ®oµn kÕt thèng nhÊt d©n téc của người Việt ( Con Rồng cháu Tiên), là quan niệm và ước mơ của nhân dân ta buổi đầu về người anh hùng cứu nước chống ngoại xâm (Thánh Gióng), là ước mơ về sức m¹nh chÕ ngù thiªn tai( S¬n Tinh, Thuû Tinh), lµ ca ngîi tinh thÇn chÝnh nghÜa cña cuộc kháng chiến chống quân Minh( Sự tích hồ gươm)… Mỗi truyền thuyết thường mang trong nó một cốt lõi lịch sử, nhưng truyền thuyết không phải là hình thức kể lịch sử mà là lịch sử được hình tượng hoá theo trí tưởng 5 Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> tượng của người sáng tạo. ở đây cả người kể và người nghe đều tin câu chuyện như là cã thËt, cho dï trong c¸c v¨n b¶n truyÒn thuyÕt ®Çy rÉy nh÷ng chi tiÕt k× ¶o, siªu thùc. Sù viÖc trong v¨n b¶n truyÒn thuyÕt lµ chuçi c¸c sù viÖc ®­îc tæ chøc nh­ mét c©u chuyện có đầu có cuối, gọi là cốt truyện. Tuy nhiên cốt truyện truyền thuyết còn đơn gi¶n vµ cßn m¨ng tÝnh tuyÕn tÝnh. VD: Cèt truyÖn S¬n Tinh, Thuû Tinh gåm chuçi 6 sù viÖc : + Vua Hïng kÐn rÓ + Sơn Tinh, Thuỷ Tinh đến cầu hôn + Vua Hïng ra ®iÒu kiÖn chän rÓ + Sơn Tinh đến trước, lấy được vợ + Thuỷ Tinh đến sau, tức giận dâng nước đánh Sơn Tinh nhưng không thắng nổi + Hằng năm, Thuỷ Tinh lại dâng nước đánh Sơn tinh nhưng đều thua. Học truyện dân gian trước hết là để nhớ và kể lại câu chuyện khi cần trong hoạt động giao tiếp. Vì vậy biện pháp học tương ứng sẽ là tóm tắt truyện. Việc chia nhỏ các văn bản theo từng đoạn tương ứng với mỗi sự việc để HS kể và nêu sự việc chính từ đó lµm xuÊt hiÖn cèt truyÖn sÏ lµ c¸ch tæ chøc d¹y häc cèt truyÖn v¨n b¶n truyÒn thuyÕt. Trong văn bản truyền thuyết, sự việc gắn với nhân vật. Nhân vật bằng hành động sẽ tạo ra sự việc, sự việc phản ánh hành động của nhân vật. Vì vậy tập trung cho lời kể hành động là đặc điểm của cách xây dựng nhân vật trong truyền thuyết. Nhưng các hành động của nhân vật trong truyền thuyết không bình thường mà phần nhiều là phi thường, do chúng xuất hiện chủ yếu ở các nhân vật siêu đẳng là thần thánh, do trí tưởng tượng, niềm ngưỡng vọng tôn vinh của người kể. Vì vậy các chi tiết kể về hành động nhân vật trong truyền thuyết hết sức khác thường. T­ duy tù sù d©n gian trong truyÒn thuyÕt kh«ng nh»m t¹o ra nh©n vËt nh­ lµ c¸c tính cách xã hội phản ánh đặc điểm của loại người này hay loại người khác trong hiện thực đời sống, mà tạo ra câu chuyện của các nhân vật nhằm giải thích hiện tượng, từ đó nói lên ước mơ của nhân dân. Do đó, các nhân vật truyền thuyết là các biểu tượng nghệ thuật. Thánh Gióng là biểu tượng cao cả của người anh hùng cứu nước chống ngoại xâm, là biểu tượng rực rỡ của ý thức và sức mạnh bảo vệ đất nước của nhân dân ta. Sơn Tinh là biểu tượng của sức mạnh và ước mong chiến thắng thiên tai của người Việt cæ.... 6 Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Từ đó, mục đích đọc truyền thuyết không dừng lại ở việc nhận ra ý nghĩa giải thích hiện tượng, mà còn là và chủ yếu là hiểu các ý nghĩa biểu tượng của nhân vật từ các sự việc và các hành động phi thường của họ nổi bật trong văn bản. Vậy, yêu cầu dạy học văn bản truyền thuyết phù hợp với đặc trưng PTBĐ là : Đọchiểu trên các dấu hiệu đặc trưng của cách thức biểu đạt tự sự dân gian biểu hiện ở văn bản truyền thuyết như : hệ thống sự việc được tổ chức thành cốt truyện đơn giản, nhân vật được kể qua hành động phi thường và xuất hiện như các biểu tượng nghệ thuật. Từ đó hiểu mục đích biểu đạt của truyền thuyết là giải thích các sự kiện và nhân vật theo quan niệm của người xưa, đồng thời nói lên khát vọng và ước mơ chân chính của nhân dân trong hoạt động thực tiễn của họ. 3.1.2. §¸p øng d¹y häc tÝch hîp. Việc xác định PTBĐ của văn bản được học, tóm tắt sự việc thành hệ thống, tìm bố cục của văn bản, xác định trọng tâm sự việc và nhân vật để đi sâu tìm hiểu các ý nghĩa của văn bản sẽ là các thao tác đọc- hiểu văn bản truyền thuyết, từ đó rèn cách nhận biết và tạo lập văn bản tự sự, cách đọc văn truyền thuyết như một sản phẩm đặc biệt trong s¸ng t¹o tinh thÇn cña nh©n d©n ta. 3.1.3. §¸p øng d¹y häc tÝch cùc. Các hoạt động dạy học đáp ứng dạy học tích cực đối với truyền thuyết là : + Kể chuyện diễn cảm :đây là một đặc thù trong dạy học văn bản tự sự dân gian. Các truyền thuyết là truyện kể về chiến tích dựng nước, bảo vệ đất nước của các bậc tài danh trong lịch sử được thần thoại hoá, do đó định hướng kể chuyện diễn cảm tương ứng với truyền thuyết sẽ là : giọng điệu kể hùng tráng, biểu hiện khí phách của người anh hùng và thái độ tôn vinh của người kể dành cho nhân vật. Hoạt động này cần được duy tr× trong suèt giê häc vµ kÕt thóc mçi bµi häc truyÒn thuyÕt (hoÆc c¶ phÇn häc v¨n bản truyền thuyết), có thể tổ chức thi kể diễn cảm các truyện cho đại diện các nhóm học tập, xem đó như là một trò chơi thẩm mĩ tạo không khí sinh hoạt văn hoá dân gian vµ høng thó häc truyÒn thuyÕt cho häc sinh. + Trong dạy học truyền thuyết, câu hỏi là chìa khoá giáo viên trao cho học sinh để các em tự “mở của văn bản” từ những đặc sắc của yếu tố tự sự, như cốt truyện đến hiểu (nhận biết, cắt nghĩa)nhân vật và lời văn đặc sắc trong văn bản… + Cách tổ chức cho học sinh học theo nhóm được khởi xướng từ những câu hỏi nêu vấn đề ccần được vận dụng trong dạy văn bản truyền thuyết, thậm chí với số lượng lớn 7 Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> hơn vì tính cộng đồng của sự tiếp nhận văn hoá dân gian. + Tranh minh ho¹ v¨n b¶n trong SGK lµ c¬ së cho h×nh thøc d¹y häc liªn m«n víi Mĩ thuật có sự hỗ trợ của các phương tiện nghe nhìn cần được vận dụng trong đọchiểu văn học dân gian. 3.2.. VËn dông d¹y häc mét v¨n b¶n cô thÓ. V¨n b¶n : S¬n Tinh, Thuû Tinh. A. Môc tiªu bµi häc. 1. Gióp HS hiÓu ®­îc néi dung, ý nghÜa vµ mét sè yÕu tè nghÖ thuËt tiªu biÓu cña truyÒn thuyÕt S¬n Tinh, Thuû Tinh 2.Rèn kĩ năng đọc, kể, phân tích và cảm nhận truyện dân gian. 3.Kh¬i nguån ë HS ­íc m¬, kh¸t väng chinh phôc vµ lµm chñ thiªn nhiªn v× cuéc sống con người. B.ChuÈn bÞ : GV - SGK, SGV, Gi¸o ¸n. - Tranh , ¶nh ;b¶ng phô. HS : + KÓ thuéc v¨n b¶n + Tìm ý trả lời câu hỏi đọc hiểu SGK + Tìm hiểu về một số công trình thuỷ điện lớn của đất nước. C.Phương pháp : - Trao đổi, thảo luận, giảng bình. Thâm nhập hình tượng nhân vật và phân tích hình tượng bằng những câu hỏi gợi dẫn của thầy. - Hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân. D.Hoạt động dạy học Giới thiệu bài : Từ thời các vua Hùng, nhân dân ta đã lấy nghề trồng lúa nước làm nghề nghiệp chính để sinh sống. NHưng với điều kiện khí hậu, thời tiết ở nước ta, làm ruộng gặp rất nhiều những khó khăn. Con người vừa phải tìm cách thích nghi, vừa phải tìm cách khắc phục tính chất phức tạp của tự nhiên. Dựa vào thục tế đấu tranh không mệt mỏi với những khắc nghiệt của tự nhiên, người xưa đã sáng tạo ra câu chuyện kì thó ST-TT. Hoạt động của thầy GV đọc diễn cảm để gây ấn tượng ban ®Çu ë häc sinh. ? KÓ l¹i truyÖn b»ng lêi kÓ cña m×nh. Y/C: Giäng kÓ chËm, vang, hïng tr¸ng; nhÊn vµo c¸c tõ gîi t¶ hµnh động nhân vật, các chi tiết phi thường. ? Chó thÝch 1 trong SGK cho em hiÓu g× vÒ truyÒn thuyÕt ST,TT GV nãi thªm: TruyÖn nµy cßn cã. Hoạt động của trò HS nghe 1 HS kÓ. HS dùa vµo chó thÝch SGK tr¶ lêi 8 Lop6.net. Néi dung chÝnh I. §äc, hiÓu chó thÝch 1. §äc, kÓ. 2. Chó ThÝch..

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Hoạt động của thầy nh÷ng tªn gäi kh¸c nh­: Sù tÝch Th¸nh T¶n, T¶n Viªn S¬n thÇn ? Gi¶i thÝch thªm mét sè tõ khã. ? Tãm t¾t hÖ thèng sù viÖc ®­îc kÓ trong v¨n b¶n. ? Nh©n vËt chÝnh cña truyÖn lµ ai? vì sao em xác định như thế ? Tõ c¸c yÕu tè nh©n vËt vµ sù viÖc vừa nêu, hãy xác định phương thức biểu đạt của văn bản ? NÕu chia c¸c sù viÖc cña truyÖn thµnh 2 phÇn néi dung: Vua hïng kÐn rÓ vµ cuéc giao tranh ST,TT, th× em sÏ ph©n chia v¨n b¶n nh­ thÕ nµo? ? Cho biÕt phÇn nµo lµ néi dung chÝnh cña truyÖn ? Quan s¸t bøc tranh trong SGK vµ cho biÕt, bøc tranh minh ho¹ cho néi dung nµo cña v¨n b¶n. Hoạt động của trò. Néi dung chÝnh. HS th¶o luËn trong bµn, nªu ý kiÕn: - Sù viÖc : + Vua Hïng kÐn rÓ + S¬n Tinh, Thuû Tinh cïng đến cầu hôn + Vua Hùng thách cưới + Sơn Tinh đến trước lấy ®­îc vî + Thuỷ Tinh đến sau, tức giận dâng nước đánh Sơn tinh + Thuû Tinh thua, nh­ng năm nào cúng dâng nước đánh Sơn Tinh - Nh©n vËt chÝnh: ST,TT > PTB§: Tù sù. HS chØ ra giíi h¹n c¸c phÇn 1. Tõ ®Çu> “ mçi thø mét đôi” 2. Cßn l¹i.. II. T×m hiÓu v¨n b¶n. 1.CÊu tróc v¨n b¶n. 2 phÇn. - Néi dung chÝnh kÓ vÒ cuéc giao tranh ST víi TT - Tranh minh ho¹ néi dung chÝnh cña truyÖn. Vua Hïng b¨n kho¨n: ? Hs đọc lại đoạn truyện + Muốn chọn cho con người ? Vì sao vua Hùng băn khoăn khi chồng xứng đáng kÐn rÓ + S¬n Tinh, Thuû Tinh cïng đến cầu hôn, ngang sức ngang tµi ? ST, TT ®­îc giíi thiÖu nh­ thÕ * TT nµo? - Người vùng biển *ST - gọi gió > gió đến; hô mưa> - Người vùng núi Tản Viên m­a vÒ - Tµi n¨ng: VÉy tay phÝa Đông> nổi công bãi; Vẫy tay phía > chúa vùng nước thẳm Tây> mọc lên núi đồi > Lµ nh÷ng vÞ thÇn, cã tµi > chóa non cao n¨ng k× l¹ ? Em có nhận xét gì về các nhân > đều xứng đáng làm rể vua. 13 Lop6.net. 2. Ph©n tÝch a. Vua Hïng kÐn rÓ.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò. Néi dung chÝnh. vËt nµy. Giải pháp: Thách cưới bằng lÔ vËt ? Trước tình huống này, Vua Hùng -Sính lễ gồm: 100ván cơm đã đưa ra giải pháp kén rể như thế nếp, 100 nệp bánh chưng, nµo? voi chÝn ngµ, gµ chÝn cùa, ngùa chÝn hång mao…mçi thứ một đôi > Kì lạ, khó kiÕm - Thêi h¹n : S¸ng mai ai ®em ? Nhận xét về các lễ vật thách cưới đến sớm > gấp vµ thêi h¹n giao lÔ vËt cña vua HS nªu ý kiÕn theo ý hiÓu ? Theo em, lÔ vËt nµy cã lîi cho ST hay TT? V× sao ? Cã ý kiÕn cho r»ng, sÝnh lÔ cña vua hïng thiªn vÞ cho ST. ý kiÕn cña em? GV: Rõ ràng là vua Hùng đã có sự thiên vị trong thách cưới, bởi vì tất cả những thứ ấy đều là những sản vật của núi rừng, quê hương của ST. Dường như vua Hùng đã có dự kiến và chuẩn bị trước về việc chọn rÓ. Nh©n d©n ta bµy tá lßng thiÖn cảm với St. Điều đó dễ hiểu vì: Đối với người Việt cổ sống chủ yếu là dùa vµo thiªn nhiªn th× nói rõng lµ n¬i nu«i sèng hä, mÆt kh¸c, nói rõng cßn che chë hä nh÷ng khi d«ng tè, lò lôt. Chi tiÕt nµy cho ta biết thái độ của người việt cổ với các hiện tượng thiên nhiên. ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ viÖc vua Hïng kÐn rÓ GV chèt, ghi b¶ng GV:Ngoài ra chi tiết thách cưới của vua Hïng cßn cho ta biÕt, vµo thêi Hùng Vương thứ mười Tám có nghÜa lµ giai ®o¹n cuèi cïng cña nước Văn Lang, ở xã hội của người Việt cổ, việc hôn nhân, việc cưới hỏi đã có quy củ, nề nếp, luật lễ h¼n hoi. §©y chÝnh lµ c¸i cèt lâi lÞch sö cña truyÒn thuyÕt nµy. GV: Sù kiÖn vua Hïng kÐn rÓ vµ ST, TT đến cầu hôn là nguyên cớ. HS nªu nhËn xÐt Vua Hïng ®­a ra gi¶i ph¸p kÐn rÓ th«ng minh, thÓ hiện thái độ của nh©n d©n víi c¸c hiện tượng thiên nhiªn.. b. Cuéc giao tranh - Nguyªn nh©n: ST mang lÔ ST-TT vật đến trước, rước MN về nói 14 Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò. Néi dung chÝnh. dẫn đến cuộc giao tranh giữa 2 vị TT đến sau, không lấy được thÇn vợ, nổi giận đánh ST ? Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến ( Tính ghen) cuéc giao tranh 1HS thuËt, GV ghi nhanh lªn ? Cã thÓ nãi, mÆc dï lµ thÇn nh­ng b¶ng TT vẵn mang trong mình đặc điểm, * ST tính cách của con người. Đó là gì? - Bốc từng quả đồi, dời từng ? Hãy thuật lại diễn biến cuộc giao dãy núi, chặn dòng nước tranh - nước dâng lên bao nhiêu, *TT đồi núi dâng cao bấy nhiêu - H« m­a, gäi giã lµm d«ng b·o > Cuéc giao tranh quyÕt liÖt, - Nước nập nhà cửa, ruộng đồng, giằng co HS béc lé, cã thÓ lµ đồi núi… rung chuyển đất trời + nước ngập ruộng đồng nhà ? NhËn xÐt vÒ cuéc giao tranh nµy cöa> p/a søc m¹nh tµn ph¸ ? Trong cuéc giao tranh nµy, em cña thiªn nhiªn thấy chi tiết nào nổi bật nhất? Vì + nước dâng cao bao nhiêu, đồi núi dâng cao bấy nhiêu> sao cho thÊy tÝnh chÊt ¸c liÖt cña cuéc giao tranh, thÓ hiÖn cuộc đấu tranh chống thiên tai gay go, ¸c liÖt, kh«ng mÖt mái cña nh©n d©n KQ: Thuû Tinh thua ST vÉn v÷ng vµng HS béc lé HS t×m ? KÕt qu¶ cuéc giao tranh ? Em h×nh dung cuéc sèng sÏ nh­ thÕ nµo nÕu TT th¾ng ST ? Nhưng thực tế là TT đã thua. Thuû Tinh thua ST mÊy lÇn ? MÆc dï thua nh­ng n¨m nµo TT cũng dâng nước đánh ST. Theo em, TT tượng trưng cho sức mạnh nào cña thiªn nhiªn GV: “ Thuỷ, hoả, đạo, tặc” ( lũ lụt, ho¶ ho¹n, trém c¾p, giÆc gi·) , nhân dân ta coi lũ lụt đứng hàng đầu thiên tai địch hoạ. Mặc dù thua nh­ng c¬n ghen cña TT kh«ng bao giờ nguôi. “ năm năm báo oán, đời đời đánh ghen” là sự lí giải vô cùng độc đáo, tài tình về hiện tượng lũ. > Thuỷ Tinh là hình tượng ho¸ cho søc m¹nh tµn ph¸ cña thiªn tai. > ST là biểu tượng của sức m¹nh chÕ ngù thiªn tai, b·o lò cña nh©n d©n ta. Cuéc giao tranh HS nªu ý hiÓu phản ánh cuộc đấu 15 Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò. lụt hàng năm xảy ra ở nước ta, nhất lµ vµo th¸ng 7, 8. ? ST đã thắng và luôn luôn thắng TT. Theo em, ST tượng trưng cho søc m¹nh nµo ? kÕt qu¶ cña cuéc giao tranh cã ý nghÜa g×? HS nªu ý nghÜa ( SGK) GV chèt, ghi b¶ng. ? TruyÖn ST, TT ®­îc x©y dùng cã ý nghÜa g×? GV liªn hÖ thùc t¹i : Chóng ta tr©n trọng ước mơ của người xưa và ngµy nay chóng ta ®ang biÕn ­íc mơ đó thành hiện thực. VD: C¸c c«ng tr×nh thuû ®iÖn ®ang mäc lªn rÊt nhiÒu nh­ Thuû ®iÖn Sông đà… Hàng vạn những công nh©n, kÜ s­ cña c¸c nhµ m¸y chÝnh là những ST thời hiện đại… ? TruyÖn thµnh c«ng nhê yÕu tè nghÖ thuËt nµo? (? H×nh ¶nh ST-TT cã ph¶i lµ nh÷ng h×nh ¶nh cã thËt kh«ng?) ? §äc ghi nhí Y/C: lµm t¹i líp bµi tËp 2,3 VÒ nhµ: bµi tËp 1 ? §äc yªu cÇu bµi tËp 2 Th¶o luËn tr¶ lêi c©u hái. Néi dung chÝnh tranh kh«ng mÖt mái cña nh©n d©n ta nh»m chÕ ngù những hiện tượng kh¾c nghiÖt cña tù nhiªn vµ thÓ hiÖn ­íc m¬ chÕ ngù thiªn nhiªn cña người Việt cổ. II. Tæng kÕt 1. ý nghÜa:. 2.NghÖ thuËt: ST-TT lµ nh÷ng nh©n vËt X©y dùng h×nh hình tượng hoá tượng nghệ thuật k× ¶o mang tÝnh 2HS đọc tượng trưng, khái qu¸t cao 3.Ghi nhí ( SGK) TL: + h¹n chÕ thiªn tai, kh¾c IV.LuyÖn tËp phôc thiªn nhiªn. Bµi tËp 1(SGK) + ThÝch nghi víi tÝnh chÊt Bµi tËp 2 (SGK) phøc t¹p cña thiªn nhiªn HS kÓ: T§ S¬n La, Thuû ®iÖn YALi… HS nªu ý kiÕn: tuyªn truyÒn cho mọi người về tác hại của viÖc chÆt ph¸ rõng, khai th¸c rõng bõa b·i; kªu gäi mäi ? Kể tên những công trình thuỷ người cùng trồng cây gây điện lớn của đất nước ta giai đoạn rừng; học tập tốt để có kiến hiÖn nay thức xây dựng đất nước… Bµi tËp 3(SGK) ? Để hạn chế những hiện tượng HS kể tên được 4 truyền thiªn nhiªn, em sÏ lµm g×? thuyết đã học, kể thêm một vµi truyÒn thuyÕt kh¸c …. ? Kể tên những truyền thuyết đã học về thời Hùng Vương Ngoµi nh÷ng truyÒn thuyÕt nµy, em 16 Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò. Néi dung chÝnh. biÕt thªm ®­îc nh÷ng truyÒn thuyÕt nµo? * Cñng cè ? T¹i sao truyÖn lÊy tªn lµ S¬n Tinh, Thuû Tinh GV tích hợp với phần TLV: Gọi tên truyện theo nhân vật chính. Đây là một trong đặc điểm truyện dân gian, thường lấy tên nhân vật chính đặt tên cho truyện VD: Tấm Cám, Thánh Gióng, Thạch Sanh…) GV dùng bảng phụ cho bài tập trắc nghiệm, HS dưới lớp làm ra giấy, 1HS lên bảng làm. Y/C nối cột (1) với ô chữ đúng trong các ô cột (2),(3),(4),(5): (1) Sơn Tinh là người anh hùng (2) Mở nước, khai sáng (3) Chèng ngo¹i x©m (4) V¨n ho¸ *(5) Lao động, phòng chống và chế ngự thiên nhiên ? C¸c « cßn l¹i øng víi nh÷ng nh©n vËt truyÒn thuyÕt nµo? 2. L¹c Long Qu©n,3.Th¸nh Giãng,4. Lang Liªu 4.D¹y häc truyÖn cæ tÝch. 4.1.Yêu cầu của phương pháp dạy học truyện cổ tích. 4.1.1.Phù hợp với đặc trưng của cổ tích. Các văn bản cổ tích được dạy trong chương trình Ngữ vănTHCS là : Sọ Dừa, Thạch Sanh, Em bé thông minh, Ông lão đánh cá và con cá vàng, Cây bút thần. Do yêu cầu d¹y häc tÝch hîp víi tri thøc tËp lµm v¨n tù sù nªn c¸c v¨n b¶n cæ tÝch còng ®­îc häc tập trung trong chương trình Ngữ văn 6. Về PTBĐ, các truyện trên đều mang những dấu hiệu đặc trưng của phương thức tự sự dân gian biểu hiện ở văn bản cổ tích. Đối tượng kể cổ tích là chuyện đời về số phận của những con người bình thường trong xã hội; thể hiện ước mơ, niềm tin của nhân dân về chiến thắng của lẽ phải, của cái thiện và tài trí của con người bình thường. Bằng phương thức kể cổ tích, nhân loại có một phương tiện độc đáo trong việc truyền giữ kinh nghiệm sống và lòng tin vào những điều tốt đẹp ở đời. Các mục đích giao tiếp đó được thực hiện trong hình thức của văn bản cổ tích với các yếu tố biểu đạt đặc thù sau: + HÖ thèng sù viÖc cña cæ tÝch phong phó vµ phøc t¹p h¬n truyÒn thuyÕt vµ cèt truyÖn cæ tÝch gÇn gòi víi mäi løa tuæi vµ cã søc hÊp dÉn h¬n so víi c¸c h×nh thøc tù sù khác.Cốt truyện cổ tích có kết cấu : thắt nút- phát triển- đỉnh điểm- mở nút. Đọc – hiểu cổ tích tương ứng với PTBĐ vì thế trước hết là đọc- hiểu trên dấu hiệu cốt truyện đặc trưng này. + Nh©n vËt trung t©m cña cæ tÝch phÇn. nhiều là người tốt. Đó là người mồ côi, 17. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> người mang lốt vật, người dũng sĩ, nghị lực và tài trí. Nhưng cũng có khi là kẻ xấu như mụ vợ trong “Ông lão đánh cá và con cá vàng”. Quy trình phân tích, cảm thụ nhân vật cổ tích với năm bước sau: phát hiện nhân vật – tái hiện nhân vật- phân tích nhân vật- đánh giá ý nghĩa xã hội của nhân vật- tỏ thái độ đối với nhân vật. + Phần đặc sắc của lời kể cổ tích là sự hoà trộn các chi tiết hiện thực với các yếu tố tưởng tượng , sử dụng ngôi kể thứ ba nhưng gầm chứa thái độ yêu ghét phân minh. Đọc- hiểu cổ tích là dựa trên các dấu hiệu trên từ đó rút ra ý nghĩa biểu đạt của văn b¶n cæ tÝch : cho thÊy hiÖn thùc g×, sè phËn nµo trong x· héi, thÓ hiÖn ­íc m¬ nµo cña nh©n d©n. 4.1.2. §¸p øng d¹y häc tÝch hîp. Gắn kết hoạt động dạy học văn bản cổ tích với các tri thức tập làm văn tự sự đã và đang học ở các bài( bài 1 đến bài 9); đồng thời gắn kết đọc- hiểu văn bản cổ tích với c¸c tri thøc lÝ luËn v¨n häc vµ v¨n häc sö vÒ lo¹i h×nh v¨n häc d©n gian, s©n khÊu d©n gian. 4.1.3.§¸p øng d¹y häc tÝch cùc. Tổ chức dạy học theo hướng đa dạng hoá các hình thức đọc-hiểu tương hợp với văn bản cổ tích : Chuyển hoá biện pháp đọc diễn cảm thành kể chuyện diễn cảm; kết hợp đàm thoại bằng HTCH cảm thụ, phân tích tác phẩm văn học với các lời giảng bình có träng ®iÓm; kÕt hîp häc c¸ nh©n víi häc theo nhãm t¹i líp; liªn m«n víi MÜ thuËt…; tæ chøc trß ch¬i thi kÓ diÔn c¶m cæ tÝch sau giê häc hoÆc thi gi¶i thÝch tranh minh ho¹, vÏ tranh cæ tÝch trong giê ngo¹i kho¸. 4.2.VËn dông d¹y mét v¨n b¶n cô thÓ. em bÐ th«ng minh ( truyÖn cæ tÝch) A.Mục tiêu cần đạt : 1. Häc sinh : HiÓu ®­îc néi dung, ý nghÜa truyÖn vµ mét sè ®iÓm tiªu biÓu cña kiÓu nh©n vËt th«ng minh. 2. HS kÓ l¹i ®­îc truyÖn, biÕt t×m nh÷ng chi tiÕt t¹o ra ý nghÜa truyÖn. 3. Giáo dục HS ý thức đề cao, trân trọng sự thông minh của con người. B. ChuÈn bÞ : GV: G/a, SGK, SGV, Tranh ¶nh. HS : So¹n bµi; t×m thªm mét sè truyÖn vÒ nh©n vËt th«ng minh. C.Phương pháp: Giảng- bình- vấn đáp. D. Hoạt động dạy học : V¨n b¶n :. 18 Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Giới thiệu bài : Kho tàng truyện cổ tích nhiều nước ( trong đó có Việt Nam) có một thể truyện rất lÝ thó : TruyÖn vÒ c¸c NV tµi giái th«ng minh. TrÝ tuÖ d©n gian s¾c s¶o vµ vui hµi ë ®©y ®­îc tËp trung vào việc vượt qua những thử thách của tư duy, đặt và giải nhiều câu đố oái oăm, hóc hiểm trong nhiều tình huống phức tạp. từ đó tạo nên tiếng cười, sự hứng thú, khâm phục của người nghe. “ Em bé thông minh” lµ mét trong nh÷ng truyÖn nh­ thÕ. Hoạt động của thầy GV hướng dẫn đọc : Giọng vui, hóm hỉnh. Chú ý những câu đối thoại, những câu hỏi vµ tr¶ lêi cña em bÐ. GV: đọc từ đầu….về tâu vua. ? HS đọc ? GT 1 sè tõ sau : o¸i o¨m, lçi l¹c, nhµ th«ng th¸i… ? ChØ ra c¸ch gi¶i nghÜa cña c¸c tõ nµy.. Hoạt động của trò HS nghe. 3 HS đọc 3 đoạn còn lại. HS dùa vµo chó thÝch tr¶ lêi.. - o¸i o¨m : ®­a ra tõ tr¸i nghÜa. -lỗi lạc : đưa ra từ đông nghĩa GV : EBTM lµ truyÖn cæ tÝch sinh ho¹t. - nhµ th«ng th¸i : nªu kh¸i niÖm TruyÖn gÇn nh­ kh«ng cã yÕu tè thÇn k×, mµ tõ biÓu thÞ. ®­îc cÊu t¹o theo lèi s©u chuçi gåm nhiÒu mÈu chuyÖn. Nh©n vËt tr¶i qua mét chuçi các thử thách từ đó bộc lộ trí thông minh, tài trí hơn người… ? Theo dâi VB, h·y chØ ra chuçi c¸c sù HS liÖt kª: 1. Em bé giải câu đố của viên viÖc cña truyÖn quan. 2. Em bé giải câu đố lần 1 của vua. 3. ……………………2……… ? Trong những lần giải đó trên, em thích 4. ………………..của sứ giả nước ngoài. nhất là lần giải đố nào? ? Xác điịnh phương thức biểu đạt chính HS tự bộc lộ - PTB§ : tù sù cña VB? ? X§ bè côc ba phÇn cña VB HS xác định. ? Nh©n vËt chÝnh trong v¨n b¶n? ? Nh©n vËt em bÐ thuéc kiÓu nh©n vËt Em bÐ Thuéc kiÓu nh©n vËt th«ng minh, tµi giái. nµo? ? Để thử tài nhân vật, tác giả dân gian đã - Hình thức : câu đố và giải đố, đây dïng h×nh thøc nµo? T¸c dông cña h×nh lµ h×nh thøc phæ biÕn trong TCT d©n gian. thøc nµy. Tác dụng : + Tạo ra thử thách để nh©n vËt béc lé tµi n¨ng. + T¹o t×nh huèng cho cèt truyÖn ph¸t triÓn. + Gây hứng thú cho người đọc, người nghe.. Néi dung chÝnh I. §äc hiÓu chó thÝch. 1. §äc.. 2. Chó thÝch. II. T×m hiÓu v¨n b¶n. 1. Bè côc. MB : Vua sai quan ®i tìm người tài giỏi. ( từ ®Çu …thËt lçi l¹c) TB : Những lần giải đố cña em bÐ (tiÕp….. l¸ng giÒng) KB : em bÐ thµnh tr¹ng nguyªn. ( Cßn l¹i). GV : Sù th«ng minh tµi trÝ cña em bÐ ®­îc 4 Lần : Giải câu đố của quan, 2 lần thể hiện qua các lần thử thách và giải đố. ? Em bé đã trải qua mấy lần thử thách và giải câu đố của nhà vua, 1 lần giải 2. Phân tích. 19 Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> Hoạt động của thầy đó là những lần nào?. Hoạt động của trò Néi dung chÝnh câu đố của sứ thần. * Sù th«ng minh, m­u trÝ HS hoạt động nhóm trong bàn, của em bé qua những lần GV yêu cầu HS hoạt động nhóm nội dung viết ra giấy, nêu ý kiến. thö th¸ch. sau: - Néi dung cña mçi lÇn thö th¸ch TG: 3phót. - cách giải đố của em bé §¹i diÖn mét sè nhãm tr×nh bµy kÕt qu¶. - Kết quả của những lần giải đố. HS liÖt kª vµ kÎ b¶ng ®iÒn. GV nhËn xÐt, bæ sung. GV treo b¶ng phô : B¶ng phô : Người ra Nội dung câu đố Cách giải đố KÕt qu¶ câu đố 1.Viªn quan Hái : Tr©u cµy mét §è l¹i : Ngùa cña «ng ®i mét - Cøu ®­îc cha ngày được mấy đường ngày được mấy bước -KhiÕn quan ph¶i h¸ hèc måm, söng sèt kh«ng biÕt tr¶ lêi sao. Ph¶i c«ng nhËn cËu lµ người thông minh. 2. Vua - Yêu cầu dân làng : Lật lại vấn đề : Đòi nhà vua bảo - giải thoát cho cả dân làng Nuôi 3 con trâu đực , 1 bố sinh em bé. - Vua ph¶i c«ng nhËn sù tµi > Nhµ vua tù nãi ra ®iÒu phi lÝ giái c¶u em năm đẻ thành 9 con. đó. 3. Vua -YC : tõ 1 con chim sÎ - §è l¹i vua: RÌn mét con dao - Vua phôc tµi em bÐ vµ ban lµm thµnh 3 m©m cç. tõ mét c©y kim. thưởng. 4. Sø thÇn Đố : Xâu 1 sợi chỉ -Hát 1 bài đồng dao để trả lời. - Sứ thần và mọi người thán m¶nh qua ruét con èc phôc. - Gi÷ v÷ng nÒn hoµ b×nh cho vÆn dµi. đất nước. - Lµm tr¹ng nguyªn TiÕt 2 : Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Néi dung chÝnh GV: Dïng b¶ng phô kh¸i qu¸t nhưng nội dung tiết trước. ? HS đọc lại một lần HS đọc ? Nhận xét về mức độ của cá câu * câu đố : Lần sau khó hơn lần trước Vì : + xét về người ra câu đố : mỗi lúc đố ? Vì sao nói mức độ câu đố sau một quan trọng : viên quan > vua >sứ khó hơn câu trước thÇn + Nội dung câu đố : mỗi lúc một tăng thªm > sù th«ng minh tµi trÝ cña em bÐ ngµy cµng râ + Đối tượng, thành phần giải câu đố : 2 ? Để làm nổi bật sự oái oăm của cha con > dân làng > cả triều đình và dân câu đố và tài trí của cậu bé, tộc truyện đã so sánh cậu với những - Lần 1 : với người cha - LÇn 2: víi toµn thÓ d©n lµng ai qua mỗi lần giải đố GV : trong mçi lÇn thö th¸ch em - lÇn 3 : víi vua 20 Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Hoạt động của thầy Hoạt động của trò bé đã dùng sự thông minh, lí thú - Lần 4 : với cả vua, quan, đại thần, các của mình để giải đố «ng tr¹ng vµ c¸c nhµ th«ng th¸i ? Cách giải đố thông minh và lí thó ë chç nµo? * Sù th«ng minh lÝ thó thÓ hiÖn ë c¸ch giải đố : L1: Đẩy thế bí về phía người ra câu đố “ gËy «ng ®Ëp l­ng «ng “ L2+3 : Làm cho người ra câu đố tự nhận c¸i v« lÝ, phi lÝ cña ®iÒu mµ hä nãi > ®­a ?Phản ứng của em bé khi nghe vua vào bẫy để vua tự giải thích câu đố những câu đố cña m×nh. ? Sự hồn nhiên của em bé được L4 : Những lời giải đố đều không dựa thÓ hiÖn ë chi tiÕt nµo? vµo kiÕn thøc s¸ch vë mµ dùa vµo kinh ? Nhận xét về kết quả của mỗi nghiệm đời sống dân gian. - Ph¶n øng : nhanh lần giải đố ? Cảm nhận của em về em bé - Tính hồn nhiên, vô tư : vừa trả lời câu đố trong truyÖn vừa đùa nghịch, hát, nhảy * Kết quả : Là sự khẳng định tuyệt đối về tài trí của em, là phần thưởng xứng đáng ? TruyÖn em bÐ th«ng minh hÊp HS nªu c¶m nhËn dÉn em bëi n÷ng lÝ do g×? ? Nªu ý nghÜa cña truyÖn GV : cuộc đấu trí của em bé xoay quanh truyÖn ®­êng cµy, bước chân ngựa, con trâu, con chim sÎ, con èc, con kiÕn cµng…TrÝ kh«n vµ sù th«ng minh của em bé được đúc kết từ đời sống, luôn được vận dụng trong thùc tÕ. ? §Æc ®iÓm truyÖn cæ tÝch trong v¨n b¶n GV : §©y lµ lo¹i truyÖn phæ biÕn trong truyÖn cæ tÝch VN ? §äc ghi nhí SGK ? KÓ l¹i diÔn c¶m truyÖn (A3) ? KÓ l¹i truyÖn b»ng lêi cña viªn quan hoặc lời của người cha em bÐ ( A1) ? Đọc truyện Lương Thế Vinh ? Truyện đề cao điều gì?. - Cách giải đố tự nhiên, hóm hỉnh HS kh¸i qu¸t. Néi dung chÝnh. > Em bÐ cã trÝ th«ng minh hơn người, lòng can đảm và sự vô tư, hồn nhiªn cña em nhá. III. Tæng kÕt 1. ý nghÜa : - §Ò cao tµi trÝ cña 1 em bÐ - Đề cao kinh nghiệm đời sèng - Mang ý nghÜa mua vui, gi¶i trÝ. 2. nghÖ thuËt 3. Ghi nhí ( SGK) - TruyÖn kÓ vÒ kiÓu nh©n vËt th«ng minh IV . LuyÖn tËp - Câu đố và giải đố 2 HS đọc HS kÓ ( TrÝ th«ng minh b¾t nguån tõ kinh nghiệm đời sống ). *. Cñng cè : GV ph¸t phiÕu bµi tËp tr¾c nghiÖm : 21 Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> 1. Khi kÓ vÒ tµi n¨ng cña em bÐ, t¸c gi¶ nh»m ca ngîi trÝ tuÖ cña ai lµ chÝnh? A. TrÎ em B. Nh©n vËt em bÐ C. D©n téc D. Nh©n d©n lao động * 2. C¸i hay cña truyÖn ®­îc t¹o bëi yÕu tè nghÖ thuËt nµo lµ chÝnh : A. X©y dùng nh©n vËt B. Phóng đại C. T¹o t×nh huèng bÊt ngê vµ s©u chuçi sù kiÖn D. §èi lËp 3. Chiến thắng của em bé có được sự giúp đỡ của thần linh không ? A. Kh«ng B. Thần linh giúp đỡ bằng cách mách bảo hoàn toàn C. Thần linh giúp đỡ một phần D. Thần linh giúp đỡ nhưng người nghe không nhận thÊy 5.D¹y häc truyÖn ngô ng«n 5.1.Yêu cầu của phương pháp dạy học truyện ngụ ngôn. 5.1.1.Phù hợp với đặc trưng của ngụ ngôn. Trước hết, ngụ ngôn là hình thức kể chuyện tưởng tượng. Tưởng tượng trong ngụ ngôn là mượn cái phi lí để nói (truyền dạy) cái có lí. VD: v¨n b¶n “ThÇy bãi xem voi”, sù thËt kh«ng cã truyÖn cïng mét lóc n¨m «ng thầy bói sờ vào con voi để đoán già đoán non, sinh ra cãi vã ẩu đả, nhưng cái lí thật ®­îc ®em ra truyÒn d¹y tõ truyÖn bÞa Êy lµ : Ch©n lÝ kh«ng thÓ ®o¸n mß, muèn hiÓu đúng sự vật, sự việc phải xem xét chúng một cách toàn diện. Yếu tố sự việc trong ngụ ngôn, đặc tính chung là tiết chế trong cốt truyện đơn giản (truyÖn “thÇy bãi xem voi” cã 3 sù viÖc ®­îc kÓ : c¸c thÇy bãi xem voi/ c¸c thÇy bãi phán về voi/ hậu quả của việc xem và phán về voi). Trong trường hợp này, có thể căn cø tõ diÔn tiÕn cña 2 hay ba sù viÖc mµ nhËn ra bè côc cña v¨n b¶n ngô ng«n. TÝnh truyÒn gi¸o- mét yªu cÇu c¨n b¶n cña truyÖn ngô ng«n- cã thÓ lµm kh« cøng câu chuyện được kể, nhưng khi kể ngụ ngôn, người ta đã mềm hoá câu chuyện bằng cách tạo ra cốt truyện về những hiện tượng bất bình thường để gây cười. Mượn chuyện người hay vật để truyền dạy kinh nghiệm sống, nên nhân vật trong văn bản ngụ ngôn có thể là người, như thày bói (thầy bói xem voi), có thể là vật ( chuột, ếch…)được kể qua lời nói và hành động, được nhân hoá và mang ý nghĩa ẩn dụ tượng trưng hơn là tính cách. Lời văn ngắn gọn, chủ yếu kể việc, kể người theo lối lược thuật và đậm tính khẩu ng÷… Đọc- hiểu văn bản cổ tích là đọc- hiểu dựa trên các dấu hiệu hình thức biểu đạt trên, từ đó suy ra các ngụ ý của câu chuyện. 5.1.2.§¸p øng d¹y häc tÝch hîp. 22 Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> Gắn kết đọc- hiểu văn bản ngụ ngôn với các tri thức về văn tự sự (bố cục, sự việc, nhân vật, đoạn văn, chủ đề, kể chuyện tưởng tượng trong văn tự sự) và văn nghị luận; víi c¸c tri thøc vÒ thÓ lo¹i ngô ng«n trong v¨n häc, víi thµnh ng÷, tôc ng÷. G¾n kÕt đọc- hiểu ngụ ngôn với hoạt động thực tiễn của con người để hiểu sức sống của ngụ ng«n. 5.1.3.đáp ứng dạy học tích cực Tổ chức dạy học theo hướng đa dạng hoá các hình thức đọc-hiểu tương hợp với văn bản ngụ ngôn như : tăng cường đàm thoại bằng HTCH, thảo luận nhóm, kể chuyện diÔn c¶m trong khi gi¶m thiÓu lêi gi¶ng b×nh cña GV; trß ch¬i diÔn xuÊt v¨n b¶n; s­u tÇm më réng vèn v¨n b¶n… 5.2.VËn dông d¹y häc mét v¨n b¶n cô thÓ: ếch ngồi đáy giếng ( truyÖn ngô ng«n) A.Mục tiêu cần đạt : 1. Học sinh : Hiểu được sơ lược khái niệm truyện ngụ ngôn. Hiểu được nội dung, ý nghĩa, bài học truyện ếch ngồi đáy giếng. 2. HS kÓ l¹i ®­îc truyÖn, biÕt t×m nh÷ng chi tiÕt t¹o ra ý nghÜa truyÖn. 3. Giáo dục ý thức, phương pháp không ngừng học tập nâng cao hiểu biết và không nên chủ quan, kiªu ng¹o. B. ChuÈn bÞ : GV: G/a, SGK, SGV, Tranh ¶nh. HS : Soạn bài; tìm hiểu khái niệm truyện ngụ ngôn, ôn lại đặc điểm ttruyền thuyết, truyện cổ tích. C.Phương pháp: Giảng- bình- vấn đáp. D. Hoạt động dạy học : Giới thiệu bài : Bên cạnh các loại truyện dân gian đã học, trong kho tàng truyện dân gian còn có các thể loại truyện khác như Truyện ngụ ngôn, tryện cười. Hôm nay chúng ta tiếp tục tìm hiểu một thể loại nữa, đó là truyện Ngụ ngôn.. V¨n b¶n :. Hoạt động của thầy Hoạt động của trò ? §äc chó thÝch dÊu * HS đọc GV : gi¶i thÝch : ngô : hµm chøa ý kÝn đáo Ng«n : lêi nãi > ngụ ngôn : là lời nói có ngụ ý kín đáo để người nghe, người đọc tự suy ra mà hiÓu. HS tr¶ lêi theo ý hiÓu cña m×nh ? VËy theo em, truyÖn ngô ng«n lµ g× kÓ tªn 1 vµi truyÖn ngô ng«n mµ em biÕt. GV gi¶ng vÒ kh¸i niÖm truyÖn ngô ng«n > yªu cÇu HS vÒ häc SGK 23 Lop6.net. Néi dung chÝnh I. TruyÖn ngô ng«n ( SGK).

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Hoạt động của thầy Chó ý : TruyÖn ngô ng«n bao giê còng ®­îc hiÓu theo 2 nghÜa : nghÜa ®en : lµ nghÜa cô thÓ cña truyÖn. NghÜa bãng : lµ nghÜa ®­îc suy ra tõ ý nghÜa cña truyÖn. GV chuyển ý : để hiểu hơn về khái niệm truyÖn ngô ng«n, t×m hiÓu v¨n b¶n…. GV hướng dẫn đọc : chậm, bình tĩnh, xen chút hài hước kín đáo. GV đọc 1 lần ? HS đọc ? KÓ l¹i c©u chuyÖn b»ng lêi kÓ cña em? ? Em hiÓu nh­ thÕ nµo lµ “ vÞ chóa tÓ”, “ nh©ng nh¸o” ? T×m nh÷ng tõ tr¸i nghÜa víi tõ “nh©ng nh¸o” ? TruyÖn ®­îc kÓ theo ng«i kÓ nµo ?tr×nh tù kÓ ? Nh©n vËt chÝnh cña truyÖn ? TruyÖn kÓ vÒ nh÷ng giai ®o¹n nµo trong cuộc đời của ếch ? ứng với những giai đoạn đó là phần văn bản nào?. Hoạt động của trò. Néi dung chÝnh. II. §äc hiÓu chó thÝch : 1. §äc 2. Chó thÝch: SGK 1 HS đọc 1HS kÓ - chó thÝch ( SGK) - tr¸i nghÜa víi nh©ng nh¸o : nhòn nhÆn, khÐp nÐp… - Ng«i kÓ : thø 3 - Thứ tự kể : trước sau - Nh©n vËt : con Õch -2 Giai ®o¹n : Khi ë trong giÕng vµ khi ra khái giÕng.. II. T×m hiÓu v¨n b¶n 1. Bè côc : 2 phÇn : + tõ ®Çu…vÞ chóa tÓ + cßn l¹i.. 2. ph©n tÝch - Õch cho r»ng : + bÇu trêi chØ a. Õch khi ë trong giÕng. b»ng c¸i vung + m×nh th× oai nh­ vÞ chóa tÓ - Nguyªn nh©n : + sèng l©u ? Khi ë trong giÕng, Õch nh×n nhËn vµ ngµy trong giÕng đánh giá về thế giới xung quanh và bản + xung quanh chỉ có vài con vật th©n m×nh nh­ thÕ nµo? bÐ nhá ? Nguyªn nh©n g× khiÕn Õch cã sù nh×n + tiÕng kªu cña nã khiÕn c¸c con nhận và đánh giá như vậy? vËt kh¸c ho¶ng sî > Môi trường và thế giới sống trËt hÑp, bÐ nhá, tï tóng, kh«ng thay đổi. ? Nhận xét về môi trường và thế giới sèng cña Õch GV : Õch ch­a bao giê sèng thªm ë m«i HiÓu biÕt h¹n hÑp, nh­ng trường khác, thế giới khác, chỉ suốt ngày HS nêu nhận xét chñ quan, kiªu ng¹o, quanh quÈn trong lßng mét c¸i giÕng huyªnh hoang. nhá, nªn tÇm nh×n vµ sù hiÓu biÕt vÒ thÕ HS chó ý phÇn 2 b. Õch khi ra khái giÕng. giíi xq h¹n hÑp, nhá bÐ ? NhËn xÐt vÒ Õch ë giai ®o¹n nµy - Hoàn cảnh: mưa to, nước trong giÕng dÒnh lªn, ®­a Õch ra ngoµi GV chuyÓn ý : sù chñ quan kiªu ng¹o > kh¸ch quan. ( b¶n th©n Õch của ếch dẫn đến hậu quả gì… kh«ng cã ý muèn kh¸m ph¸ thÕ ? Õch ra khái giÕng trong ®iÒu kiÖn nµo? giíi bªn ngoµi) ? C¸ch Õch ra khái giÕng lµ ý muèn chñ - thÕ gíi xung quanh : më réng, tô do quan hay kh¸ch quan > Õch kh«ng nhËn ra > thái độ : nhâng nháo nhìn, ? Có gì thay đổi trong hoàn cảnh sống không để ý xung quanh ( 24 Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>