Giáo án Ngữ văn 6 - Tiết 19: Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ - Năm học 2009-2010

<span class='text_page_counter'>(1)</span>TiÕt 19 Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ a. Mục tiêu cần đạt Qua bµi häc GV gióp HS: - Nắm vững khái niệm từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ. - Luyện kĩ năng nhận biết từ nhiều nghĩa,phân biệt từ nhiều nghĩa với từ đồng âm,giải thích hiện tượng chuyển nghĩa. b. ChuÈn bÞ - GV : B¶ng phô - HS : Đọc trước bài. c. TiÕn tr×nh d¹y – häc I. ổn định tổ chức ( 1’) II. KiÓm tra bµi cò ( 4’) 1. NghÜa cña tõ lµ g× ? Gi¶i thÝch nghÜa cña tõ “ thuyÒn” ? 2. Nªu c¸c c¸ch gi¶i thÝch nghÜa cña tõ ? III. Bµi míi ( 35’) * GV giíi thiÖu bµi Hoạt động của GV Hoạt động của HS I. Tõ nhiÒu nghÜa ( 15’) 1. VÝ dô ( SGK) GV ghi bµi th¬ vµo b¶ng phô. 2. NhËn xÐt HS đọc bài thơ. - 4 sù viÖc cã ch©n. ? Theo em,cã mÊy sù viÖc cã ch©n ? Trong 4 sù viÖc cã ch©n,nghÜa cña tõ - Gièng nhau : ch©n lµ n¬i tiÕp xóc víi “ch©n” cã g× gièng vµ kh¸c nhau đất. ? Trong vÝ dô nµo sù viÖc nµo kh«ng cã - Kh¸c nhau : “ch©n” + Chân của cái gậy -> đỡ bà. ? T¹i sao ®­a sù viÖc “ c¸i vâng” vµo + Ch©n cña com pa -> gióp com pa quay th¬. + Chân của kiềng -> đỡ thân kiềng và - Ca ngợi anh bộ đội hành quân. xoong nåi. ? Em h·y dùa vµo tõ ®iÓn t×m 1 sè nghÜa + Chân của bàn -> đỡ thân và mặt bàn. kh¸c cña tõ “ch©n” a. Bộ phận dưới cùng của cơ thể người hoặc động vật để đi,đứng. VD: chân người,nhắm mắt đưa chân. GV ghi c¸c nghÜa cña tõ “ ch©n” vµo b. Bộ phận dưới cùng của một số đồ dùng b¶ng phô. -> đỡ cho các bộ phận khác. VD: ch©n bµn,ch©n kiÒng... c. PhÇn cuèi cïng tiÕp gi¸p,b¸m chÆt vµo mÆt nÒn. VD: chân núi,chân tường,chân com pa... d. Cương vị,phận sự của một người trong mét tæ chøc VD: Có chân trong đội bóng đá. e. KiÓu gieo vÇn cña tôc ng÷ ca dao. VD: vÇn “ ch©n” Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ tõ “ch©n” HS nªu.GV kÕt luËn. ? H·y t×m thªm mét sè tõ cã nhiÒu nghÜa VD : tõ Mòi. GV ®­a mét sè tõ.HS gi¶i nghÜa. ? Nghĩa của 2 từ đó có gì khác với từ “ ch©n” mµ ta võa t×m hiÓu. ? Qua phÇn ph©n tÝch ,em hiÓu g× vÒ nghÜa cña tõ. HS rót ra kÕt luËn. GV yªu cÇu HS xem l¹i nghÜa cña tõ “ch©n”. ? Khi t×m hiÓu c¸c nghÜa cña tõ “ch©n” em thấy có hiện tượng gì HS nªu. ? Trong 5 nghÜa cña tõ “ ch©n” nghÜa nµo lµ nghÜa ®Çu tiÖn trong tõ ®iÓn. ? C¸c nghÜa cßn l¹i h×nh thµnh tõ ®©u HS nªu. ? Trong bµi th¬ “ Nh÷ng c¸i ch©n” tõ “ ch©n” dïng theo nghÜa gèc hay nghÜa chuyÓn GV ®­a VD: Mïa xu©n1 lµ tÕt trång c©y Làm cho đất nước càng ngày càng xuân2 ? Tõ ‘ Xu©n’ cã nh÷ng nghÜa nµo ? Qua viÖc ph©n tÝch VD em hiÓu thÕ nµo là hiện tượng chuyển nghĩa. ? Trong tõ nhiÒu nghÜa cã lo¹i nghÜa nµo. GV lấy VD để HS so sánh ? C¸c nghÜa cña tõ “ ch©n” cã nÐt chung kh«ng -Cã. => Tõ nhiÒu nghÜa - Xe đạp: 1 loại xe phải đạp mới đi được - Xe máy: xe động cơ, chạy bằng xăng => Tõ mét nghÜa 3. Ghi nhí Tõ cã thÓ cã 1 hoÆc nhiÒu nghÜa. II. Hiện tượng chuyển nghĩa của từ (10’) 1. VÝ dô : Tõ ‘ch©n’ 2. NhËn xÐt. - Từ ‘ chân’ có sự thay đổi nghĩa -> chuyÓn nghÜa => tõ nhiÒu nghÜa. + NghÜa 1 : nghÜa ®Çu tiªn -> nghÜa gèc lµm c¬ së h×nh thµnh c¸c nghÜa kh¸c + NghÜa 2,3,4,5 : h×nh thµnh trªn c¬ së nghÜa gèc => nghÜa chuyÓn. - Xu©n 1 => nghÜa gèc : kho¶ng thêi gian tõ th¸ng 2-3, mïa ®Çu tiªn trong 1 n¨m - Xuân 2 => nghĩa chuyển: Sự tươi đẹp ®Çy søc sèng , trÎ trung 3. Ghi nhí - Chuyển nghĩa : là một hiện tượng thay đổi nghĩa của từ, tạo ra những từ nhiều nghÜa - Trong tõ nhiÒu nghÜa cã : + NghÜa gèc: xuÊt hiÖn tõ ®Çu, lµm c¬ së h×nh thµnh nghÜa kh¸c + NghÜa chuyÓn: h×nh thµnh trªn c¬ së nghÜa gèc ? Vậy trong VD “ con ngựa đá đá con * Chó ý ngựa đá” Thông thường từ chỉ có 1 nghĩa nhưng 2. Từ “đá” có phải từ nhiều nghĩa khácn có trường hợp từ được hiểu theo cả nghĩa HS ph¸t hiÖn, tr¶ lêi gèc, nghÜa chuyÓn GV: Kết luận từ “Đá” là hiện tượng từ Cần phân biệt từ nghĩa và từ đồng âm. đồng âm ? VËy khi t×m hiÓu nghÜa cña tõ cÇn chó ý - Tõ nhiÒu nghÜa; c¸c nghÜa dùa trªn mét c¬ së trung ®iÒu g× - Từ đồng âm: phát âm giống nhau nhưng HS nªu nghÜa hoµn toµn kh¸c nhau Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> ? Em h·y t×m 3 tõ chØ bé phËn c¬ thÓ người, kể ra 1 VD về sự chuyển nghĩa cña chóng - GV lµm mÉu, HS lµm.. ? H·y t×m tõ chØ bé phËn c©y cèi chuyÓn nghĩa thành từ chỉ bộ phận cơ thể người HS t×m ? Hãy tìm 1 số hiện tượng chuyển nghĩa theo mÉu HS t×m. ? T¸c gi¶ nªu mÊy nghÜa cña tõ ‘ bông’ đó là nghĩa nào HS đọc đoạn trích -> phát hiện ? Em có đồng ý với tác giả không? vì sao ? Cßn thiÕu nghÜa nµo? H·y bæ sung. HS viÕt chÝnh t¶.. III. LuyÖn tËp (10’) Bµi 1. a. Tõ “ ®Çu” _ Nghĩa gốc ( đầu người): bộ phận trên cïng cña c¬ thÓ chøa l·o bé - Nghĩa chuyển: => đứng đầu trên ( đầu b¶ng, ®Çu danh s¸ch) - quan trọng nhất ( đầu mối, đầu đảng) b. Tõ “tay” - Nghĩa gốc: bộ phận cơ thể người ( cánh tay) - NghÜa chuyÓn: -> tay ghÕ, tay vÞn cÇu thang -> tay mướp -> tay sóng tay cÇy c. Tõ “ mòi” - Nghĩa gốc: mũi người , mũi lõ.... - NghÜa chuyÓn. -> mòi kim, mòi kÐo... mũi đất..... Bµi 2 - L¸ -> l¸ phæi, l¸ gan, l¸ l¸ch, l¸ mì. - Qu¶ -> qu¶ tim, qu¶ thËn. Bµi 3 a.Chỉ sự vật chuyển thành chỉ hành động C¸i c­a -> c­a gç ; hép s¬n – s¬n cöa; c¸i bào => bào gỗ; xe dạp -> đạp xe b.Chỉ hành động -> chỉ đơn vị đang bó lóa -> ba bã lóa, ®ang n¾m c¬m -> ba n¾m c¬m. Bµi 4 a, NghÜa tõ “ bông” 1. Bộ phận cơ thể người, động vật chøa d¹ dµy, ruét. 2. Biểu tượng của ý nghĩa sâu kín kh«ng béc lé ra. 3. PhÇn ph×nh to ë gi÷a 1 sè bé phËn người, đồ vật. VD: bông sóng b. ¡n cho Êm bông Bông ch©n s¨n ch¾c Bµi 5. IV.Cñng cè ( 3’) 1. ThÕ nµo lµ tõ nhiÒu nghÜa? 2. Thế nào là hiện tượng chuyển nghĩa của từ? Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Học sinh đọc lại ghi nhớ trong SGK §äc thªm vÒ tõ “ ngät” V. Hướng dẫn về nhà ( 2’) - Nắm chắc từ nhiều nghĩa, hiện tượng chuyển nghĩa của tờ - ChuÈn bÞ: “ Lêi v¨n, ®o¹n v¨n tù sù” --------------------------- ****************--------------------------------. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span>