Giáo án Tự chọn Ngữ văn Lớp 6 - Chủ đề 1: Từ và cấu tạo của từ Tiếng Việt. Từ mượn, từ có tính biểu cảm - Năm học 2006-2007 - Đặng Thị Thu

<span class='text_page_counter'>(1)</span>§Æng ThÞ Thu. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n Tù chän 6. Trường THCS Ngô Gia Tự. Ngµy so¹n: ..... th¸ng .... n¨m 2007. N¨m häc 2006-2007. Ngµy d¹y: ..... th¸ng .... n¨m 2007. Chủ đề 1: Từ và cấu tạo của từ tiếng việt. Từ mượn – từ có tính biểu cảm Chủ đề bám sát - Thời gian 5 tiết. TiÕt 1,2:. Tõ – CÊu t¹o tõ tiÕng viÖt. A/ Mục tiêu cần đạt. - Giúp học sinh nắm chắc từ là gì ? Từ có cấu tạo như thế nào? Phân biệt từ đơn, từ phức, từ ghép, từ láy. - Sù chuyÓn lo¹i cña tõ. B/ Các bước lên lớp 1. ổn định tổ chức: 2. KiÓm tra bµi cò: 3. Bµi míi : Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò. 1. Em hiểu thế nào là từ Từ đơn : từ chỉ gồm một tiếng là từ đơn đơn? Tõ phøc: Tõ gåm 2 hoÆc nhiÒu tiÕng lµ tõ phøc 2. Gi¸o viªn nªu chó ý. Ghi b¶ng I/ Tõ 1.Từ đơn 2.Tõ phøc. Chó ý: C¸ch ph©n lo¹i nh­ trªn còng cã nh÷ng ngo¹i lÖ. C¸c Chó ý: trường hợp ngoại lệ có thể kể đến như sau: - Có những từ đơn có cấu tạo hơn một tiếng. VÝ dô : Bå hãng Ho¹ mi Da tr¾ng Bå c©u Ra ®i « M·ng cÇu ¤ t« Ti vi Những từ trên là những từ đơn đa âm tiết - Cã nh÷ng tõ gåm 2 tiÕng trë nªn cã quan hÖ vÒ ©m thanh (h×nh thøc cña tõ l¸y) nh­ : Ba ba Đu đủ Cµo cµo Ch«m ch«m Ch©u chÊu Nghĩa của những từ trên giống từ đơn.. 3. Tõ phøc chia lµm mÊy lo¹i ? 4. Nªu kh¸i niÖm tõ Nh÷ng tõ phøc ®­îc t¹o ra b»ng c¸ch ghÐp c¸c tiÕng cã quan Tõ ghÐp ghÐp ? hÖ víi nhau vÒ nghÜa. VÝ dô: S¸ch vë Ých g× cho buæi Êy. ¸o xiªm, nghÜ l¹i thiÖn víi th©n giµ. NguyÔn khuyÕn 5. Em hiÓu thÕ nµo lµ tõ Nh÷ng tõ phøc cã quan hÖ l¸y ©m gi÷a c¸c tiÕng ®­îc gäi lµ Tõ l¸y l¸y ? tõ l¸y. VÝ dô: - L¸y tiÕng , l¸y phô ©m ®Çu (( Xanh xanh b·i mÝa bê d©u Ng« khoai biªng biÕc. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> §Æng ThÞ Thu. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n Tù chän 6. Trường THCS Ngô Gia Tự. N¨m häc 2006-2007. §øng bªn nµy s«ng sao nhí tiÕc Sao xãt xa nh­ rông bµn tay... )) Hoµng CÇm. 6. Em hiÒu thÕ nµo lµ sù chuyÓn lo¹i cña tõ ?. - L¸y vÇn : Lom khom dưới núi tiều vài chú Lác đác bên sông chợ mấy nhà Bµ HuyÖn Thanh Quan. II/ Sù chuyÓn lo¹i cña tõ - Có những từ có khả năng đảm nhiệm được vai trò ngữ pháp 1. Sự chuyển của hai , ba từ loại. đó là sự chuyển loại của từ. lo¹i cña tõ - Sù chuyÓn lo¹i cña tõ lµm cho tiÕng nãi cña d©n téc trë nªn 2. T¸c dông giµu cã. Lóc nãi vµ lóc viÕt, nÕu biÕt vËn dông s¸ng t¹o sù chuyÓn lo¹i cña tõ sÏ t¹o nªn sù phong phó, uyÓn chuyÓn vµ s¾c th¸i biÓu c¶m trong ng«n ng÷. Ví dụ : 1. Từ (( đẹp )) - Cái nết đánh chết cái đẹp ( danh từ ghép ) - Một mùa xuân đẹp đã về ( tính từ ) 2. Tõ (( anh hïng )) - Chóng ta ph¶i ghi nhí c«ng lao cña c¸c vÞ anh hïng (1) d©n téc v× c¸c vÞ Êy lµ tiªu biÓu cña mét d©n téc anh hïng (2) Hå ChÝ Minh + VÞ anh hïng (danh tõ ) + Dân tộc anh hùng ((( anh hùng )) làm định ngữ cho dân tộc) 3. Tõ (( häc tËp )) - Học tập là một việc làm suốt đời ( danh từ ) - Chúng ta phải học tập tốt để trở thành con ngoan , trò giỏi (động từ) 4. Tõ (( khiªm tèn )) - Khiêm tốn là một đức tính quý báu - ChÞ Êy th«ng minh vµ khiªm tèn ®­îc b¹n bÌ quý mÕn. - Anh Êy khiªm tèn trong nghiªn cøu khoa häc. III/ LuyÖn tËp * ViÕt ®o¹n v¨n néi dung tù chän cã dung tõ ghÐp , tõ l¸y Bµi tËp 1 (dµi tõ 5-7 c©u). * Viết đoạn văn có dùng từ ((lao động)) là danh từ, ((lao Bài tập 2 động)) là động từ... 4. Củng cố: Vẽ sơ đồ cấu tạo từ. 5. Hướng dẫn về nhà: - Học từ mượn. - Xem lại các phần đã học của tiết 1,2.. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> §Æng ThÞ Thu. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n Tù chän 6. Trường THCS Ngô Gia Tự. Ngµy so¹n: ..... th¸ng .... n¨m 2007. N¨m häc 2006-2007. Ngµy d¹y: ..... th¸ng .... n¨m 2007. TiÕt 3:. Từ mượn. A/ Mục tiêu cần đạt. - Giúp học sinh hiểu khái niệm từ thuần việt, từ mượn. - Xác định các loại từ mượn. - Tìm được từ mượn trong các đoạn văn, thơ. B/ Các bước lên lớp 1. ổn định tổ chức: 2. KiÓm tra bµi cò: - Em hiểu thế nào là từ đơn, từ phức ? - Sù chuyÓn lo¹i cña tõ cã t¸c dông g× ? 3. Bµi míi : Hoạt động của thầy ? Em hiÓu thÕ nµo lµ tõ thuÇn ViÖt ? ? Từ mượn là gì ?. Hoạt động của trò Tõ thuÇn ViÖt lµ nh÷ng tõ do nh©n d©n ta tù s¸ng t¹o ra. Từ mượn là từ của ngôn ngữ khác nhập vào Tiếng Việt trong đó có tiếng Pháp, tiếng Hán, tiếng Anh, tiếng Nga, ... VÝ dô : §éc lËp, tù do, h¹nh phóc(gèc H¸n). Ti vi, mÝt tinh (gèc Anh). Ghi đông, Pê-đan (gèc Ph¸p). X« viÕt (gèc Nga).. Ghi b¶ng I/ Tõ thuÇn ViÖt. II/ Từ mượn ? Sử dụng từ mượn * Việc đặt tên người, tên địa danh, nhiều khái niệm lịch sử trong những trường hợp ... các từ Hán việt được coi trọng. * Trong c¸c v¨n b¶n nghÖ thuËt, v¨n b¶n chÝnh luËn, ... tõ nµo ? H¸n ViÖt cã thÓ t¹o nªn s¾c th¸i vµ phong c¸ch cæ ®iÓn, trang nghiªm, trang träng, tao nh·, hïng biÖn, ... VD: ? LÊy vÝ dô vÒ nh÷ng a/ “Nªn phó hËu, bËc tµi danh 1. Th¬ Văn chương nết đất, thông minh tính trời. ®o¹n th¬ cã sö dông tõ mượn ? Phong t­ tµi m¹o tèt vêi, Vµo trong phong nh·, ra ngoµi hµo hoa.” (TruyÖn KiÒu) “Ch¹nh niÒm nhí c¶nh giang hå. Mét mµu quan t¸i, m©y lïa giã tr¨ng” b/ “Tạo hóa gây chi cuộc hí trường Đến nay thấm thoắt mấy tinh sương. DÊu x­a xe ngùa hån thu th¶o. Nền cũ lâu đài bóng tịch dương” (Bµ HuyÖn thanh Quan) ? T×m c¸c ®o¹n v¨n cã 2. V¨n có dùng nhều từ mượn? a/ Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị. Dân ta đánh đổ cái xiềng xích thực dân gần 100 năm nay để xây dựng nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> §Æng ThÞ Thu. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n Tù chän 6. Trường THCS Ngô Gia Tự. N¨m häc 2006-2007. quân chủ mấy mươi thế kỉ mà lập nên chế độ dân chủ cộng hßa” ... b/ ... “Suèi C«n S¬n, s«ng B¹ch §»ng, cöa §¹i An, nói Yªn Tö, biÓn V©n §ån, nói Dôc Thóy... tr¨m nói ngh×n s«ng mÜ lÖ vµ k× vÜ cña tæ quèc hiÖn lªn trong th¬ v¨n cña øc Trai” (Vâ Nguyªn Gi¸p). 4. Cñng cè: Tìm từ mượn trong đoạn văn “Bấy giờ có giặc Ân .......... chú bé dặn”. Mượn ở ngôn ngữ nào? Thử tìm trong tiếng Việt những từ có thể thay cho từ mượn trên mà ý nghĩa không đổi ? 5. Hướng dẫn về nhà: - Nắm chắc khái niệm về từ thuần việt và từ mượn. - Tìm một số bài văn thơ có dùng từ mượn.. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> §Æng ThÞ Thu. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n Tù chän 6. Trường THCS Ngô Gia Tự. Ngµy so¹n: ..... th¸ng .... n¨m 2007. TiÕt 4:. N¨m häc 2006-2007. Ngµy d¹y: ..... th¸ng .... n¨m 2007. Tõ cã tÝnh biÓu c¶m. A/ Mục tiêu cần đạt. Gióp häc sinh n¾m ®­îc: - ThÕ nµo lµ tõ cã tÝnh biÓu c¶m. - Xác định từ có tính biểu cảm trong đoạn văn, thơ. B/ Các bước lên lớp 1. ổn định tổ chức: 2. KiÓm tra bµi cò: - §äc bµi tËp vÒ nhµ cña m×nh. 3. Bµi míi : Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò. Ghi b¶ng. I/ TÝnh biÓu ? Em hiÓu thÕ nµo lµ - Tõ cã kh¶ n¨ng gîi c¶m gi¸c hoÆc thÓ hiÖn c¶m xóc lµ tõ c¶m cña tõ tÝnh biÓu c¶m cña tõ ? cã tÝnh biÓu c¶m. Trong tiếng Việt, từ tượng hình và từ tượng thanh không chØ cã gîi t¶ mµ cßn cã tÝnh biÓu c¶m s©u s¾c. Tính biểu cảm là 1 trong những tính chất làm nên vẻ đẹp của ngôn ngữ văn chương. VÝ dô : “Than «i! Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u” (“Nhí rõng”-ThÕ L÷) + “Hµng n¨m cø vµo cuèi thu, l¸ ngoµi ®­êng rông nhiÒu và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại náo nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường.” (“T«i ®i häc- Thanh TÞnh”) + “§· dËy ch­a h¶ trÇu Tao h¸i vµi l¸ nhÐ Cho bµ vµ cho mÑ §õng lôi ®i, trÇu ¬i.” (“§¸nh thøc trÇu”- TrÇn §¨ng Khoa ) + “Giặc về chiếm đau xương máu §au c¶ lßng s«ng, ®au cá c©y” (“Quª mÑ- Tè H÷u”) + “Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc Thương nhà mỏi miệng cái gia gia” (“Qua §Ìo Ngang- Bµ HuyÖn Thanh Quan”) + “Ôi tiếng Việt suốt đời tôi , mắc nợ Quªn nçi m×nh, quªn ¸o mÆc c¬m ¨n. Trêi xanh qu¸ m«i t«i håi hép qu¸ TiÕng viÖt ¬i tiÕng ViÖt ©n t×nh” (“TiÕng viÖt”- L­u Quang Vò). II/ Các trường hîp thÓ hiÖn tÝnh biÓu c¶m. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> §Æng ThÞ Thu. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n Tù chän 6. ? TÝnh biÓu c¶m cña tõ ®­îc thÓ hiÖn ntn ?. Trường THCS Ngô Gia Tự. N¨m häc 2006-2007. TÝnh biÓu c¶m ®­îc thÓ hiÖn qua tõ, qua lêi vµ cßn c¶ sau lêi. TÝnh biÓu c¶m cña tõ bao giê còng vËy ph¶i g¾n liÒn víi ng÷ c¶nh, v¨n c¶nh vµ c¶m xóc cña nh©n vËt tr÷ t×nh. BT: Gạch dưới các từ biểu cảm trong các câu sau: “Dưới những gốc đa, gốc gạo xù xì bóng những người đói dật dờ đi lại lặng lẽ như bóng ma. Tiếng quạ trên mấy cây gạo ngoài bãi chợ cứ gào lên từng hồi thê thảm”.. 4. Cñng cè: Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh biÓu c¶m cña tõ ? 5. Hướng dẫn về nhà: - Häc kÜ bµi. - S­u tÇm nh÷ng ®o¹n th¬ cã tÝnh biÓu c¶m. - ViÕt ®o¹n v¨n cã dïng tõ biÓu c¶m.. Lop6.net. III/ Luyện tập.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> §Æng ThÞ Thu. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n Tù chän 6. Trường THCS Ngô Gia Tự. Ngµy so¹n: ..... th¸ng .... n¨m 2007. N¨m häc 2006-2007. Ngµy d¹y: ..... th¸ng .... n¨m 2007. TiÕt 5: nghÜa cña Tõ A/ Mục tiêu cần đạt. Gióp häc sinh n¾m ®­îc: - NghÜa cña tõ lµ g× . - Phân biệt từ đồng âm, từ trái nghĩa. B/ Các bước lên lớp 1. ổn định tổ chức: 2. KiÓm tra bµi cò: - KÓ (tªn) mét sè tõ cã tÝnh biÓu c¶m mµ em biÕt ? 3. Bµi míi : Hoạt động của thầy ? E hiÓu nghÜa cña tõ lµ g× ? Gi¸o viªn bæ sung. ? Tõ nhiÒu nghÜa dïng để làm gì ? ? Cho vÝ dô vÒ tõ nhiÒu nghÜa ?. ? Em hiểu thế nào là từ đồng âm?. ? Từ đồng nghĩa là nh÷ng tõ nh­ thÕ nµo ?. ? LÊy vÝ dô vÒ nh÷ng ®o¹n th¬ cã sö dông tõ mượn ?. Hoạt động của trò. Ghi b¶ng. Nghĩa của từ là những sự vật, hiện tượng mà từ biểu thị; là I/ Nghĩa của từ những hiểu biết của con người về các sự vật hiện tượng mà từ diễn đạt là những tình cảm, thái độ của người sử dụng ng«n ng÷ mµ tõ gîi ra: VÝ dô : - Hoa: do c©y, cá sinh ra, cã mµu s¾c hoÆc cã mïi th¬m. - Thầy giáo: ngừi dạy chữ, dạy nghề ... cho người học - Đồng hồ: vật dụng đo đếm giờ, phút, giây II/ Tõ nhiÒu * Tõ cã nghÜa gèc, nghÜa chuyÓn Từ nhiều nghĩa là từ được dùng để gọi tên nhiều sự vật, nghĩa. hiện tượng biểu thị nhiều khái niệm trong tự nhiên và xã héi. VÝ dô: Tõ ((l­ng )) cã c¸c nghÜa sau: ( 1 ) Phần cơ thể người, động vật, dọc theo xương sống(phía sau) đối với ngực và bụng phía trước) Cô giµ l­ng cßng.(nghÜa gèc) ( 2 ) PhÝa sau cña mét vËt: Nhµ quay l­ng ra hå.(nghÜa chuyÓn) III/ Từ đồng âm Lµ nh÷ng tõ gièng nhau vÒ h×nh thøc ng÷ ©m nh­ng kh¸c nhau vÒ nghÜa. “Nước suối trong và mát lạnh. TiÕng suèi trong nh­ tiÕng h¸t xa” (Hå ChÝ Minh) Từ đồng nghĩa là những từ khác nhau về âm thanh nhưng III/ Từ đồng gièng nhau vÒ nghÜa. nghÜa - ¡n qu¶ nhí kÎ trång c©y. - Họ đắp đập be bờ cho người sau trồng cây hái quả. (NguyÔn Khoa §iÒm) Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau. ... “B©y giê chång thÊp vî cao Như đôi đũa lệch so sao cho bằng” (Ca dao). Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> §Æng ThÞ Thu. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n Tù chän 6. Trường THCS Ngô Gia Tự. ? Em hiÓu thÕ nµo lµ nghÜa cña tõ ?. N¨m häc 2006-2007 * Cñng cè:. 3. Hướng dẫn về nhà: - Häc bµi. - Lấy ví dụ về trừ đồng âm, từ đồng nghĩa. Cho ví dụ về từ có nghĩa gốc, nghĩa chuyển?. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span>