Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng đồ dùng trực quan trong giảng dạy Ngữ văn THCS

<span class='text_page_counter'>(1)</span>A. Đặt vấn đề 1. Lí do chọn đề tài:. Môn Ngữ Văn trong nhà trường trước hết là một môn học như tất cả các môn khoa học khác được quy định bởi chương trình và có tác dụng góp phần hình thành, phát triển và hoàn thiện nhân cách học sinh theo mục tiêu giáo dục. Nói đến những tác phẩm văn chương là nói đến một nghệ thuật, “nghệ thuật ngôn từ”, đó là đặc tr­ng cña v¨n häc. Việc dạy học trong nhà trường chịu sự chi phối của phương thức phản ánh bằng hình tượng ngôn ngữ được thể hiện qua sự sáng tạo độc đáo của nhà văn. Xét về cấu tạo, hình tượng, bao hàm các cái riêng, cái phổ biến. Và cái cá thể, cái trừu tượng khái quát và sinh động, xúc động cảm tính và ý thức tư tưởng, nội dung và hình thức. Chính sự thống nhất của các mặt đối lập ấy tạo ra sức mạnh riêng biệt của văn chương nghÖ thuËt. Hình tượng nghệ thuật có khả năng gây ra những tác động không hạn chế gợi lên trường liên tưởng bất tận. Hình thức nghệ thuật văn học mang tính đa nghĩa. Nó như khối đa diện nhiều màu, tuỳ theo chỗ đứng, cách nhìn của người xem mà phát hiện ra vẻ đẹp khác nhau của nó. Lứa tuổi, trình độ học vấn, kinh nghiệm sống, tư tưởng, tình cảm, sự lịch lãm và vị trí xã hội, khuynh hướng của tâm hồn và trí tuệ từng người cũng dẫn đến sự nhận thức khác nhau. Vì vậy khi dạy học đòi hỏi người dạy vừa phải là một nhà giáo, vừa là người nghệ sĩ đa tài làm thế nào để làm nổi bật được sự rung động thẩm mĩ sâu sắc của tác phÈm khiÕn cho häc sinh say mª, thÝch thó. Nói đến phương pháp dạy học đã từ lâu môn văn trở thành môn học chủ yếu trong nhà trường. Trong thời phong kiến khi đi học, học trò học ngay những bài học về “Tam cương, ngũ thường”, “Tứ thư”, “ Ngũ kinh” mà phương pháp chủ yếu thiên về bình giảng, đây là một phương pháp có nhiều tích cực. Song trải qua quá trình lịch sử môn văn đã có những cải tiến quan trọng cả về chương trình và phương pháp. Đặc biệt trong những năm gần đây ngành Giáo dục nước ta không ngừng đổi mới về phương pháp dạy học trong đó có môn Ngữ văn. Xuất phát từ mục đích yêu cầu của chương trình đổi mới, tôi xin trình bày một phương pháp giảng dạy giúp giờ học đạt kết quả cao đó là: “ Sử dụng đồ dùng trực quan trong giảng dạy Ngữ văn THCS ”. 2. C¬ së lÝ luËn:. Môn ngữ văn là một môn học đồng thời cũng là môn nghệ thuật có ý nghĩa to lớn và quan trọng trong việc giáo dục tư tưởng tình cảm cho học sinh. Vì vậy giáo viên cần phải giúp học sinh tiếp cận những bài học đạo đức đó một cách tự nhiên sinh động. Trong ph©n m«n Ng÷ v¨n theo quan ®iÓm tÝch hîp hiÖn nay th× ®©y lµ phÇn nÒn quan träng, lµm c¬ së cho c¸c phÇn kh¸c nh­ TiÕng ViÖt, TËp lµm v¨n. XuÊt ph¸t tõ đó nên việc hiểu rõ, hiểu sâu những vấn đề tư tưởng đặt ra trong văn bản là một việc hết sức quan trọng. Trong phạm vi một tiết dạy văn( tìm hiểu văn bản) đặt ra những yêu cầu về nhận thức, giúp học sinh hướng tới những tư tưởng tình cảm đẹp, lòng nhân ái trọng lẽ phải, căm ghét cái xấu, cái ác, sự bất công trong xã hội và cả hướng tới những tư tưởng lớn của thời đại như lòng yêu nước, yêu hoà bình, ghét chiến tranh…. 1 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Để đạt được điều đó, giáo viên cùng một lúc thực hiện nhiều thao tác (phương pháp ) với những hoạt động cụ thể trong tiết dạy như : Đọc văn bản, tìm hiểu chú thÝch, ph©n tÝch c¸c chi tiÕt, h×nh ¶nh, hÖ thèng c©u hái, lêi gi¶ng b×nh lµm næi bËt ý nghÜa néi dung bµi. Song mét thao t¸c kh«ng thÓ thiÕu vµ gãp phÇn quan träng trong bài dạy đó là dùng tranh minh hoạ giúp học sinh quan sát, tưởng tượng chủ động tự rút ra những suy nghĩ đúng đắn, sâu sắc về bài học. V× theo quan niÖm biÖn chøng th× qu¸ tr×nh nhËn thøc nãi chung ®i tõ trùc quan sinh động đến tư duy trừu tượng. Do vậy muốn nhận thức thì phải trải qua quá trình phản ánh( nhận biết) và không có sự nhận biết nào sinh động toàn diện hơn khi trực tiếp quan sát tranh ảnh minh hoạ. Thông qua bức tranh, bức ảnh đó học sinh có thể nhận biết nội dung và vẻ đẹp của tác phẩm văn học. Vì thế việc sử dụng đồ dùng trực quan (tranh ¶nh minh ho¹) lµ cÇn thiÕt cho bµi gi¶ng. Qua quan s¸t tranh vÏ, häc sinh cã thÓ suy nghÜ, c¶m nhËn toµn diÖn míi mÎ cña b¶n th©n víi “bøc tranh ng«n ng÷” của nhà văn đã gợi lên mà chưa nói hết được. Trong quá trình đó vô tình học sinh lại được tiếp cận với môn nghệ thuật mới “ hội hoạ”. Xuất phát từ những vấn đề trên tôi thiết nghĩ nhất thiết phải sử dụng đồ dùng trực quan trong tiết dạy Văn học. 3. C¬ së thùc tiÔn:. Thực tế cho thấy tranh ảnh tác động trực tiếp và sinh động tới các giác quan của học sinh, học sinh có thể nhận biết được ngay vấn đề, chứ không như ngôn ngữ học sinh phải đọc, phân tích nghĩa, suy luận, rút ra nội dung (đó là quá trình mất nhiÒu thêi gian cho häc sinh) Ngµy nay do sù ph¸t triÓn chung, nhËn thøc cña häc sinh cµng cao vµ nhanh nhạy, đứng trước yêu cầu đó trong mỗi giờ dạy giáo viên không thể nhất thiết phải ph©n tÝch råi rót ra néi dung bµi häc mµ chØ cÇn th«ng qua hÖ thèng c©u hái gîi më, giúp học sinh tự phân tích đánh giá cái hay, cái đẹp, những tình cảm, ý tưởng đã được thÓ hiÖn trong bøc tranh. Nh÷ng ph¸t hiÖn míi nµy häc sinh cã thÓ hiÓu qua ®­êng nét, những hoạ tiết, màu sắc đầy ấn tượng của bức tranh. Trong thực tế sách giáo khoa mới đã in sẵn nhiều bức tranh đẹp phù hợp để minh hoạ cho mỗi văn bản. Song nếu có thể vẽ lại một số bức tranh để đạt được những yªu cÇu cao h¬n nh­ mµu s¾c, ®­êng nÐt gióp cho häc sinh c¶m nhËn néi dung bµi học dễ dàng, sâu sắc hơn. Vì bản thân mỗi học sinh đã được học mĩ thuật nên các em cã thÓ c¶m nhËn tèt c¸c néi dung ®­îc thÓ hiÖn trong bøc tranh. Từ những vấn đề trên, qua thực tế giảng dạy, qua trao đổi tích luỹ của bản thân với đồng nghiệp tôi mạnh dạn đưa ra một ý tưởng trong giảng dạy đó là: “ Sử dụng đồ dùng trực quan trong giảng dạy Ngữ văn THCS” tôi nghĩ đây là vấn đề thiết thực mang tính khả thi đối với tất cả các trường, các tiết dạy phù hợp với mọi đối tượng học sinh. Song sử dụng khi nào và sử dụng ra sao để đạt được kết quả cao đó là toàn bộ những vấn đề về nội dung mà tôi muốn trình bày sau đây.. B. GiảI quyết vấn đề I. Néi dung 1. Những yêu cầu khi sử dụng đồ dùng trực quan (tranh ảnh).. 1.1. Yªu cÇu vÒ tranh: Để sử dụng tranh ảnh vào một tiết dạy như một đồ dùng nghệ thuật trong tiết dạy cũng như các phương tiện đồ dùng dạy học khác đòi hỏi tranh ảnh phải chuẩn mùc vÒ néi dung vµ h×nh thøc. 2 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> - Về hình thức: yêu cầu bức tranh phải có giá trị thẩm mĩ cao, khoa học, đẹp có độ lớn phù hợp. - VÒ néi dung tranh ¶nh ph¶i phï hîp víi néi dung cña t¸c phÈm, thÓ hiÖn những nét đặc sắc của nội dung bài học, dễ hiểu dễ nhận biết ( không vẽ quá trừu tượng), phối hợp màu sắc hợp lí, không quá loè loẹt… Như vậy bức tranh mới đầy đủ yêu cầu để đưa vào minh hoạ cho bài học. Nếu không đáp ứng được các yêu cầu trên thì tranh minh hoạ sẽ như con dao hai lưỡi, sẽ phản tác dụng với mục đích của tiết dạy và gây cho học sinh sự chán nản không yêu thÝch v¨n häc nghÖ thuËt. 1.2. Yªu cÇu khi sö dông: Để phát huy được hết những tác dụng của bức tranh đòi hỏi giáo viên phải có kĩ năng sử dụng, không như thông thường đưa tranh ra để ngắm hay triển lãm mà đưa tranh ảnh ra để dạy học, giúp học sinh cảm nhận được vẻ đẹp của nội dung bức tranh. Vì vậy mà giáo viên phải kết hợp chặt chẽ và tiến hành song song nhiều hoạt động, nhiều phương pháp một lúc đặc biệt chú ý tới hệ thống câu hỏi gợi mở, những lời b×nh, lêi ph©n tÝch…cã nh­ vËy giê häc míi thùc sù s«i næi. Hơn nữa cũng cần định hướng và ngăn chặn ngay những suy luận không đúng chủ đề, yêu cầu của bài, có như vậy mới dạy đúng nội dung của bài. Khi gợi ý chúng ta nên gợi ý và tìm điểm nhấn mạnh cho học sinh những chi tiết, nét đặc sắc mà tác giả đã “ nhấn” trong khi thể hiện, có như vậy mới tìm ra điểm “ nút” của bức tranh và hiểu được vấn đề, hiểu được ngôn ngữ hội hoạ.Ví dụ: nhìn vào nét mặt của nhân vËt ta cã thÓ hiÓu ®­îc t©m tr¹ng cña nh©n vËt … §¸p øng ®­îc yªu cÇu trªn bøc tranh minh häa sÏ cã t¸c dông rÊt cao trong giê d¹y kh«ng chØ cung cÊp cho häc sinh kiÕn thøc cña m«n v¨n mµ cßn tÝch hîp cho học sinh kiến thức của một số môn học bằng một phương pháp. 2. Sử dụng đồ dùng trực quan vào các hoạt động.. Trong tiến trình tổ chức hoạt động dạy học để giúp học sinh tìm hiểu văn bản giáo viên phải sử dụng tất cả các phương pháp cần thiết để gợi mở khắc sâu nội dung như tập đọc, hệ thống câu hỏi gợi mở, đồ dùng, lời bình và trải qua những bước tổ chức hoạt động sau: - Giới thiệu bài: Phần này giúp cho học sinh bước đầu tiếp cận bài học với những vấn đề chung nhất, khái quát nhất. - T×m hiÓu v¨n b¶n : PhÇn nµy gióp häc sinh c¶m nhËn s©u s¾c cô thÓ vÒ tõng vấn đề nội dung ý nghĩa đặt ra trong văn bản. - Cñng cè bµi: PhÇn nµy ph¸t huy kh¶ n¨ng kh¸i qu¸t, tæng hîp t­ duy, kh¸i quát bài về một vấn đề nội dung tư tưởng mà nội dung bài đề cập. - Phần luyện tập: Khắc sâu và so sánh những kiến thức đã học để suy luận đến hÖ thèng kiÕn thøc cao h¬n. Xuất phát từ những mục đích của hoạt động dạy và học đặt ra cho tôi một suy nghĩ bằng cách nào đó để học sinh tiếp nhận được các kiến thức bằng chính sự hiểu biết của mình nhờ hoạt động chỉ dẫn của giáo viên. Vì vậy trong quá trình giảng dạy và thực hiện tôi đã đưa đồ dùng trực quan (tranh ảnh) vào sử dụng trong tiết dạy qua từng hoạt động sau: 2.1 Sử dụng đồ dùng trực để giới thiệu bài 2.2 Sử dụng đồ dùng trực quan để minh hoạ nội dung bài 2.3 Sử dụng đồ dùng trực quan để củng cố bài. Phương pháp này không phải sử dụng cùng một bài mà tuỳ từng bài phù hợp ta sẽ chọn tranh ảnh để minh hoạ cho phần nội dung kiến thức mà sử dụng linh hoạt, 3 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> hơn nữa lại không thể sử dụng đơn điệu một phương pháp treo tranh để rồi học sinh tự bình, tự nhận xét mà phải sử dụng phong phú các phương pháp khác nhau để đạt kết qu¶ cao nhÊt trong giê d¹y. II. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn 1. Sử dụng đồ dùng trực quan (tranh ảnh) để giới thiệu bài:. Trong một tiết dạy, hoạt động giới thiệu bài là hoạt động không thể thiếu trong một tiết dạy Ngữ văn. Đây là hoạt động đầu tiên giúp các em bước đầu tiếp cận với văn bản có gây được ấn tượng mạnh mẽ, hứng thú hay không một phần phụ thuộc vào hoạt động này. Có nhiều cách giới thiệu bài khác nhau, thông thường thì giáo viên hay dùng lời dẫn để giới thiệu bài, nhưng sẽ gây ấn tượng hơn khi giáo viên đồng thời vừa có lời dẫn vừa đưa ra một bức tranh phóng to đẹp cho học sinh quan sát. Để rồi từ c¸i nh×n ®Çu tiªn Êy häc sinh cã thÓ c¶m nhËn ®­îc mét c¸ch kh¸i qu¸t vÒ nh©n vËt, quang c¶nh, sù vËt, sù viÖc mµ nhµ v¨n muèn nãi tíi trong bµi. * Ví dụ: Khi dạy văn bản: “ Bài học đường đời đầu tiên” Ngữ văn 6, tập 2 (trÝch trong t¸c phÈm “DÕ MÌn phiªu l­u kÝ” cña nhµ v¨n T« Hoµi). Gi¸o viªn cïng một lúc kết hợp hai hoạt động: lời giới thiệu truyền cảm và bức tranh vẽ Dế Mèn. Có một nhà văn gần 90 tuổi mà vẫn trẻ trung yêu đời, có một tác phẩm mà hơn 6 thập niên qua vẫn sống cùng bạn đọc. Đó là nhà văn Tô Hoài và tác phẩm Dế Mèn phiêu lưu kí, hàng triệu bạn đọc ở mọi lứa tuổi cả trong và ngoài nước vô cùng yêu thích tác phẩm và hâm mộ nhà văn đến mức gọi nhà văn là ông Dế Mèn. Nhưng Dế Mèn là ai? Chân dung và tính cách nhân vật như thế nào? Bài học đường đời đầu tiên mµ MÌn gÆp ph¶i lµ g× ? C¸c em h·y quan s¸t bøc tranh nµy vµ l¾ng nghe nhµ v¨n kÓ vµ t¶ vÒ anh ta. Lóc này giáo viên treo bức tranh vẽ Dế Mèn với vẻ đẹp cường tráng và giới thiệu một cách kh¸i qu¸t vÒ néi dung: DÕ MÌn phiªu l­u kÝ kÓ l¹i nh÷ng cuéc ph­u l­u lý thó, ®Çy sãng giã cña chµng Dế Mèn. Không cam chịu cảnh sống tù túng, quanh quẩn nhạt nhẽo, tầm thường, Dế Mèn cất bước ra đi tìm ý nghĩa thật của cuộc đời. Gặp biết bao khó khăn, trải qua những vấp váp, sai lầm, không chịu lùi bước, và cuối cùng đã đạt được mơ ước của mình: “Đi một ngày đàng học một sàng khôn”, qua mỗi chặng đường, tầm mắt của Dế Mèn được mở rộng đồng thời Mèn cũng thu được những bài học bổ ích. Tiết học hôm nay cô trò mình sẽ tìm hiểu về bài học đầu tiên đó của Dế Mèn. Làm được việc này ngay từ đầu đã gây được ấn tượng cho học sinh về hình ảnh nhân vật và quang cảnh trong tác phẩm để rồi từ đó học sinh sẽ có những liên tưởng, những khám phá mới về những vấn đề trong tác phẩm. Như vậy, việc dùng tranh để gới thiệu bài thực sự sẽ có tác dụng tích cực. Học sinh từ chỗ có được những cảm giác ban đầu về bài văn khi quan sát tranh đều có được những ấn tượng về nhân vật, về sự vật, sự việc, khung cảnh trong bài. 2. Sử dụng đồ dùng trực quan để minh hoạ rõ một nội dung:. Trong mét v¨n b¶n cã rÊt nhiÒu néi dung cÇn t×m hiÓu, khai th¸c song chóng ta cần tìm và rút ra nội dung đặc sắc nhất của văn bản đó để nhấn mạnh, khắc sâu khi giảng bài. Nhưng vấn đề đặt ra là khai thác theo trình tự nào và phương pháp nào sẽ đạt hiệu quả cao, nghĩa là để học sinh có thể hiểu rõ được vấn đề bằng sự cảm nhận suy nghĩ liên tưởng của bản thân về vấn đề đó. * Ví dụ : Khi dạy bài “ Buổi chiều đứng ở Phủ Thiên Trường trông ra” (Ngữ văn 7, tập một) của Trần Nhân Tông. Khi bắt đầu tìm hiểu văn bản để tìm hiểu nội dung bàigiáo viên treo bức tranh minh hoạ Phủ Thiên Trường, yêu cầu học sinh quan sát và thÓ hiÖn c¶m nhËn b»ng hÖ thèng c©u hái: 4 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> ? Bøc tranh vÏ c¸i g× vµo thêi ®iÓm nµo? ? Bøc tranh cã nh÷ng c¶nh g×? Mçi c¶nh diÔn t¶ ®iÒu g×? - Häc sinh quan s¸t tranh (mµu s¾c, ®­êng nÐt) cã thÓ nªu ®­îc nh÷ng c¶m nhËn lµ: Bức tranh vẽ cảnh chiều tả ở phủ Thiên Trường gồm hai cảnh; thôn xóm ở phía xa và cánh đồng ở gần. - Tiếp đó giáo viên cho học sinh đọc hai câu đầu bài thơ: “ Trước xóm sau thôn tựa khói hồng. Bãng chiÒu man m¸c cã ®­êng kh«ng” - Hai câu thơ đầy hình ảnh, màu sắc khi đọc lên đã hoà làm một bức tranh. - Gi¸o viªn ®­a ra c©u hái tiÕp: ? Em h·y miªu t¶ khung c¶nh cña bøc tranh? ? Bøc tranh ®­îc t¹o nªn tõ yÕu tè nµo? Lµ mµu s¾c hay ®­êng nÐt? - Häc sinh quan s¸t th¶o luËn råi ®­a ra c©u tr¶ lêi: PhÝa xa lµ c¶nh chiÒu trong th«n xãm, c¶nh vËt hiÖn ra mê mê ¶o ¶o, nh¹t nhoµ trong sươngkhói buổi hoàng hôn, bức tranh thôn dã mang vẻ đẹp mơ màng êm dịu. C¶nh vËt n¬i ®©y thËt yªn tÜnh, cuéc sèng thËt ®Çm Êm, b×nh yªn. Bøc tranh ®­îc t¹o nªn tõ c¶nh thùc vµ chñ yÕu ®­îc kh¾c ho¹ b»ng mµu s¾c, mµu khãi lam chiÒu, mµu sương mờ hoà với màu tím sẫm của hoàng hôn. Bức tranh diễn tả trạng thái mơ hồ, hư thùc cña c¶nh vËt lóc chiÒu tµ. Còng nh­ vËy ë c©u th¬ sau cña bµi th¬ gi¸o viªn còng gợi tả bằng những hình ảnh cụ thể về cảnh chiều ngoài cánh đồng với hình ảnh đàn trâu cùng lũ trẻ về làng và từng đàn cò trắng liệng xuống cánh đồng bát ngát. Nhờ có bức tranh học sinh dễ dàng cảm nhận được vẻ đẹp có hồn của những c©u th¬ ®­îc cÊt lªn tõ tr¸i tim cña mét vÞ vua hiÒn cã t©m hån b×nh dÞ, lu«n yªu mÕn và đầy ân tình với quê hương. Bức tranh với nét cảnh thứ hai này thật ấn tượng và gợi cho ta mét c¶m gi¸c th¶nh th¬i, th­ th¸i trong t©m hån kh«ng chØ bëi nhê sù c¶m nhËn b»ng thÝnh gi¸c qua nhiÒu c©u th¬ vang väng mµ b»ng c¶ thÞ gi¸c vÒ nh÷ng h×nh ảnh đẹp, có hồn, mang dấu hiệu đồng quê mà bức tranh đó gợi lên. HoÆc: Khi d¹y v¨n b¶n: “C©y tre ViÖt Nam” cña ThÐp Míi (Ng÷ v¨n 6, tËp hai). Gi¸o viªn cã thÓ sö dông ngay bøc tranh trong s¸ch gi¸o khoa. Cô thÓ khi b¾t đầu bước vào phần phân tích văn bản để hiểu nội dung thứ nhất của bài: Cây tre là người bạn thân của nông dân Việt Nam… - Gi¸o viªn treo bøc tranh minh ho¹ ®­îc phãng to yªu cÇu häc sinh quan s¸t vµ thÓ hiÖn c¶m nhËn cña m×nh qua c¸c c©u hái: - Bức tranh vẽ cảnh gì ? Cảnh đó có gì nổi bật? Qua bức tranh gợi cho em suy nghĩ gì về sự gắn bó giữa cây tre với con người? - Để trả lời những câu hỏi đó học sinh từ chỗ quan sát những đường nét và màu sắc trong bøc tranh cã thÓ nªu ®­îc nh÷ng c¶m nhËn lµ: C¶nh lµng quª ViÖt Nam ngµy xưa. Nổi bật nhất là luỹ tre làng, bóng tre trùm mát rượi, âu yếm làng bản xóm th«n…Tre gÇn gòi, th©n thuéc, g¾n bã víi lµng quª ViÖt Nam, lµ h×nh ¶nh cña lµng quê Việt Nam . Tre mang vẻ đẹp hồn quê, làng cảnh Việt Nam. Nh­ vËy viÖc sö dông tranh minh ho¹ cho phÇn t×m hiÓu v¨n b¶n võa cã t¸c dụng gợi mở và minh hoạ cho các phần nội dung vừa tô đậm thêm cho vẻ đẹp của ngôn từ mà thi sĩ đã dùng để dệt nên những vần thơ thi vị. 3. Sử dụng đồ dùng trực quan để củng cố kiến thức:. Trong qu¸ tr×nh cña mét bµi d¹y th× phÇn cñng cè bµi lµ phÇn rÊt quan träng. Hoạt động này nhằm phát huy khả năng khái quát tổng hợp kiến thức toàn bài. Nhưng quan trọng là vấn đề tư tưởng phải được làm nổi bật. Giáo viên phải biết tổ chức cho học sinh để đạt hiệu quả cao, giúp các em nắm được trọng tâm của bài. 5 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Thực tế cho thấy sau khi đã nghe giới thiêu, phân tích, tìm hiểu, nhận xét, lí giải giáo viên có thể dùng tranh để học sinh quan sát, tưởng tượng lại một cách khái quát, đúng hướng về mọi vấn đề, tư tưởng mà tác phẩm đặt ra. Bức tranh sẽ giúp các em giữ lại ấn tượng tốt đẹp về sự vật, sự việc, về thiên nhiên và con người nói đến trong t¸c phÈm. *VÝ dô: §Ó cñng cè bµi : “ S¬n Tinh Thuû Tinh” ( Ng÷ v¨n 6, tËp 1) gi¸o viªn cã thÓ ®­a ra bøc tranh vÏ c¶nh giao chiÕn quyÕt liÖt gi÷a S¬n Tinh vµ Thuû Tinh víi nh÷ng c©u hái mang tÝnh kh¸i qu¸t: Em nghÜ g× vÒ nh©n vËt S¬n Tinh, Thuû Tinh? Häc sinh cã thÓ cã nh÷ng c¶m nhËn vÒ nh©n vËt th«ng qua c¸i nh×n kh¸i qu¸t từ bức tranh và có thể trả lời: Hình ảnh Sơn Tinh thật đẹp, chân thật và thật hào hùng, gần gũi như một người dân đắp đê mà kì vĩ như một vị thần sức mạnh, thần đã bốc từng qủa đồi, dời từng dãy núi, dựng thành đất để ngăn dòng nước lũ…Đó chính là sức mạnh của sự đoàn kết của ý chí quyết tâm chiến thắng thiên nhiên của người lao động. Còn Thuỷ Tinh hình ảnh một thuỷ quái đầy sức mạnh với ý chí phục thù đang điên cuồng nổi giận, hô mưa gọi gió cuồn cuộn đánh Sơn Tinh. Kết quả Sơn Tinh thắng đó là sự khẳng định sức mạnh đoàn kết và ước mơ chiến thắng thiên tai của người Việt cổ xưa. Cách kết thúc như vậy sẽ gây được nhiều ấn tượng hơn cho học sinh trước khi chuyÓn sang bµi häc kh¸c. III. ¸p dông vµo gi¶ng d¹y mét tiÕt cô thÓ 1. Tªn Bµi: “ChiÕc l¸ Cuèi cïng” 2. Ph¹m Vi sö dông. Tôi xin trình bày phương pháp này vào một phần nhỏ của bài dạy “Chiếc lá cuối cùng” của nhà văn O. Hen – ri (Tiết 30 - Ngữ văn 8, tập một) trong hoạt động cñng cè bµi. A.Mức độ cần đạt:. 1. Kiến thức: Giúp học sinh hiểu được sức mạnh của tình yêu thương con người, sức mạnh của cái đẹp, tình yêu cuộc sống đã kết thành một tác phẩm hội hoạ kiệt tác. Tư tưởng chủ đề ấy đã được sắp xếp khéo léo dẫn đến sự đảo ngược tình thế hai lần. Đó chính là sự hấp dẫn đặc biệt của đoạn trích “Chiếc lá cuối cùng “. 2. Kû n¨ng: RÌn kü n¨ng c¶m thô v¨n häc. 3. Thái độ: Giáo dục các em lòng nhân ái, tình yêu cái đẹp. B.ChuÈn bÞ:. 1.ThÇy: -S¸ch gi¸o khoa, S¸ch gi¸o viªn, S¸ch tham kh¶o. - Tranh minh ho¹ phãng to. - M¸y chiÕu, gi¸o ¸n ®iÖn tö. 2.Trß: S¸ch gi¸o khoa. C.TiÕn tr×nh d¹y häc:. 1. ổn định: 2. Bài cũ: - Tóm tắt đoạn trích: chiếc lá cuối cùng và nêu chủ đề của đoạn trích? - V× sao Gi«n Xi qua c¬n hiÓm nghÌo? 3.Bµi míi: 3.1Ph©n tÝch: b-Nhân vật Xiu hay tấm lòng một người bạn. c-Ho¹ sü B¬ Men víi kiÖt t¸c. 3.2Tæng kÕt: a- NghÖ thuËt. 6 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> b- Néi dung. 4. Cñng cè: Sau khi đã trình bày nội dung của các phần theo tiến trình tiết dạy, bước vào phÇn cñng cè bµi th× gi¸o viªn ®­a bøc tranh vÏ l¹i theo s¸ch gi¸o khoa vµ hái häc sinh.. 7 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Em h·y quan s¸t bøc tranh vµ cho - Bøc tranh vÏ hai c¶nh: c¶nh mét biÕt bøc tranh vÏ c¶nh g×? c« g¸i vµ c¶nh mét chiÕc l¸ c©y ®ung ®­a trªn nh÷ng cµnh c©y tr¬ trôi. C« g¸i ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo? - Cô đang nằm trên giường, bên c¹nh chiÕc cöa sæ, ®ang nh×n chiÕc l¸. Qua nh÷ng nÐt miªu t¶ vÒ khu«n - Khu«n mÆt xanh xao, mÖt mái. mặt, đôi mắt em nhận thấy điều gì ? - Mắt chăm chú nhìn chiếc lá. Em có nhận xét gì về tâm trạng của - Người ốm đang trông chờ gửi gắm c« g¸i? một điều gì đó trong chiếc lá. §iÒu tr«ng chê cña c« g¸i lµ g× ? - C« g¸i göi g¾m c¶ tÝnh m¹ng cña m×nh vµo chiÕc l¸. NÕu chiÕc l¸ cuèi cïng kia mµ rông th× c« sÏ chÕt. Em thấy cô gái là người như thế => Là người yếu đuối, không có nµo? niÒm tin vµo cuéc sèng. Bøc tranh cßn vÏ c¶nh g× n÷a? - Bøc tranh cßn vÏ mét chiÕc l¸ trªn cµnh c©y tr¬ trôi. ChiÕc l¸ ®­îc vÏ nh­ thÕ nµo ? - ChiÕc l¸ ®­îc vÏ mµu vµng xanh đang đung đưa trước những cơn gió m¹nh trªn cµnh c©y tr¬ trôi. ChiÕc l¸ vÉn cßn trªn c©y chøng tá - ChiÕc l¸ cã søc sèng m·nh liÖt bÒn ®iÒu g×? bỉ. Chính chiếc lá đã giúp cô gái yªó ®uèi Gi«n – xi håi sinh trë l¹i. - ChiÕc l¸ do ho¹ sÜ giµ B¬ men bÝ mật vẽ trong một đêm mưa gió, chiÕc l¸ gièng nh­ thËt ®­îc vÏ bằng tình yêu thương và sự hi sinh cao c¶ Em cã nhËn xÐt nh­ thÕ nµo vÒ bøc => Bøc tranh chiÕc l¸ lµ mét kiÖt tranh? t¸c cã mét kh«ng hai. Với sự khái quát ngắn gọn học sinh sẽ nhớ sâu hơn và bài học sẽ để lại ấn tượng sâu sắc cho mỗi học sinh. IV. kÕt qu¶:. Với chuyên đề này, tôi đã mạnh dạn áp dụng giảng dạy ở 2 lớp 8A và 8B . Lớp 8A theo phương pháp truyền thống. Lớp 8B theo hình thức: sử dụng tranh minh hoạ cho học sinh cảm nhận kết hợp các phương pháp giảng dạy mà tôi đã trình bày ở trên. Qua theo dâi tiÕn tr×nh tiÕt häc, t«i nhËn thÊy líp 8B c¸c em høng thó h¬n h¼n, c¸c em cã ý kiÕn rÊt phong phó, c¶m nhËn tèt, giê häc s«i næi. KÕt qu¶ cô thÓ nh­ sau: 8A: ChØ cã mét sè em h¨ng h¸i ph¸t biÓu, líp häc trÇm. 8B: 80 % häc sinh h¨ng h¸i ph¸t biÓu, giê häc s«i næi, nhËn thøc cña c¸c em ®­îc n©ng lªn vµ hÇu hÕt c¸c em cã høng thó häc tËp vµ 100 % c¸c em yªu thÝch häc giờ văn có sử dụng phương pháp này. V. Bµi häc kinh nghiÖm:. 8 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> - Phương pháp này có kết quả cao, học sinh tiếp thu nhanh, có sự quan sát tốt, suy luận tốt và đã có kiến thức hội hoạ. - Có học sinh cảm nhận tốt, nhưng cũng có học sinh chỉ có ấn tượng về bức tranh đẹp chứ chưa thấy được nội dung văn học trong đó. Vì vậy giáo viên phải linh hoạt áp dụng các phương pháp và luôn quan tâm tới từng đối tượng học sinh khi sử dụng phương pháp này. - Phải lựa chọn tình huống, nội dung hợp lí để sử dụng tranh, không lạm dụng. - KÕt hîp víi kªnh h×nh cã s½n trong s¸ch gi¸o khoa.. C. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ I.KÕt LuËn:. Đổi mới phương pháp dạy học nói chung và đổi mới phương pháp dạy học văn nãi riªng hiÖn nay cßn hÕt søc khã kh¨n vµ phøc t¹p. Bëi lÏ trong d¹y v¨n, lùa chän dạy cái gì đã khó, xác định cách dạy như thế nào cho hiệu quả cho hay còn khó hơn nhiều. Làm được điều đó đòi hỏi mỗi giáo viên phải thực sự đầu tư, tìm tòi, suy nghĩ, tham khảo tài liệu, nắm chắc kiến thức, chủ động trong mọi tình huống, tạo ra tình huống để kích thích tư duy tích cực, năng lực tưởng tượng sáng tạo của học sinh. Đặc biệt biết vận dụng linh hoạt các phương pháp giảng dạy trong mỗi tiết dạy. Trên đây là toàn bộ nội dung phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan (tranh minh hoạ) trong tiết dạy Ngữ văn THCS .Từ phương diện cá nhân, qua thực tiễn giảng dạy, tôi đã áp dụng phương pháp này kết hợp với nhiều phương pháp khác của chương trình đổi mới đã giúp học sinh tích cực chủ động hơn trong bài học đáp ứng được yêu cầu chung của Bộ Giáo dục và đào tạo.Tuy nhiên cũng không thể tránh khỏi những sai sót, hạn chế. Nên tôi rất mong được sự đóng góp bổ sung của Hội đồng khoa học và các đồng nghiệp để sáng kiến của tôi được hoàn thiện hơn và ứng dụng thường xuyên h¬n trong c¸c tiÕt d¹y. II. KiÕn nghÞ: - Đề nghị các cấp lãnh đạo xem xét đầu tư cung cấp thêm: các loại tranh tư liệu, c¸c lo¹i b¨ng h×nh cña Bé Gi¸o dôc phôc vô cho bé m«n Ng÷ v¨n. - Nh÷ng bøc tranh minh ho¹ trong s¸ch gi¸o khoa Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc cã thÓ xem xét điều chỉnh rõ đẹp hơn, màu sắc sinh động hơn. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n !. 9 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> PhÇn Phô lôc A. Đặt vấn đề 1.Lí do chọn đề tài 2.C¬ së lÝ luËn 3.C¬ së thùc tiÔn B.Giải quyết vấn đề I.Néi dung 1.Nh÷ng yªu cÇu khi sö dông. 1.1 Yªu cÇu vÒ tranh. 1.2 Yªu cÇu khi sö dông. 2. Sử dụng vào các hoạt động cụ thể . 2.1 Sử dụng tranh để giới thiệu bài. 2.2 Sử dụng tranh để minh hoạ một nội dung bài. 2.3 Sử dụng tranh để củng cố bài. II. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn 1. Sử dụng tranh để giới thiệu bài: 2. Sử dụng tranh để minh hoạ một nội dung bài. 3. Sử dụng tranh để củng cố bài III. ¸p dông vµo gi¶ng d¹y mét tiÕt cô thÓ 1. Tªn Bµi: “ ChiÕc l¸ Cuèi cïng” 2. Ph¹m Vi sö dông. IV. KÕt qu¶. V.Bµi häc kinh nghiÖm. C.KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ I.KÕt LuËn II. KiÕn nghÞ. 10 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span>