Sáng kiến kinh nghiệm Cách dạy bài Nước Đại Việt ta cho học sinh yếu và kém

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Phßng Gi¸o Dôc huyÖn Nghi Léc Trường THCS Nghí Xá. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Cách dạy bài Nước Đại Việt ta Cho häc sinh yÕu vµ kÐm. Người thực hiện : Trần Thị Thanh Loan. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> A/ Lí do chọn đề tài . N¨m häc 2007 -2008 t«i ®­îc ph©n c«ng d¹y hai líp 8B vµ 8C .§©y lµ 2 líp học mà đa số là con em nông thôn , nhà nghèo , đông con ,ít có điều kiện chăm sóc con cái học tập chu đáo .Bản thân các em là học sinh học yếu ,kém lại nhác học , ngoài học trên lớp còn phải phụ giúp gia đình ,thậm chí có em phải đi mò cua , bắt giam để kiếm thêm tiền . …Cuộc sống lam lũ vất vả ,thiếu thốn đã phần nào ảnh hưởng đến việc học của các em .Theo kết quả khảo sát đầu năm của trường năm học 2007-2008 lớp 8B chỉ có 5/ 38 em đủ điểm trung bình trở lên ( đạt 13%) lớp 8C có 8 / 38 em đủ điểm trung bình trở lên ( đạt 21%) . Đó là một khó khăn mà tôi phải đối mặt . Để giải quyết vấn đề chất lượng đại trà yếu kém như trên là không phải dễ vµ cµng kh«ng thÓ lµm trong ngµy mét ngµy hai ®­îc .Bëi nã lµ hÖ qu¶ cña nhiÒu nh©n tè chứ không phải chỉ do cuộc sống nghèo đói .Tuy nhiên ,lí luận dạy học đã chỉ ra rằng : “ Không có học sinh tồi mà chỉ có người thầy chưa có phương pháp dạy phù hợp mà thôi ”. Và tôi tin rằng nếu bản thân mỗi chúng ta luôn tìm tòi sáng tạo ,đổi mới phương pháp trong mỗi bài học sao cho phù hợp với đối tượng ,biết khêu gợi và phát huy những khả năng tiềm tàng của học sinh thì chất lượng giáo dục chắc chắn sẽ được cải thiện . Trong quá trình dạy học tôi nhận thấy bài Nước Đại Việt ta ( Ngữ văn 8 Tập II ) là một bài học khó .Một áng thiên cổ hùng văn , chứa đựng nhiều giá trị : văn hóa , lịch sử , văn chương nghệ thuật …… Trong đó có những vấn đề ngay cả đối với học sinh khá cũng khó có thể nhận thức được chứ chưa nói gì đến học sinh trung bình và yếu ,kÐm . Hiện nay tôi chưa thấy có tài liệu hướng dẫn chuyên môn nào đề cập đến cách dạy học cụ thể cho bài học Nước Đại Việt ta áp dụng cho đối tượng yếu , kém .các tài liệu hướng dẫn chuyên môn và tham khảo phần lớn các tác giả đều hướng dếnddoois tương học sinh trung bình ,khá, giỏi .Nghĩa là thiết kế tài liệu theo hướng nâng cao khó ¸p dông cho mét líp häc cã qu¸ nhiÒu häc sinh yÕu vµ kÐm . B/ C¬ së khoa häc 1/ Dạy học văn phải phù hợp với đối tượng ( Phương pháp dạy học van của Phan Träng LuËn ) 2/ Chương trình nặng ,chúng ta cần giảm tải , nhưng giảm tải không có nghĩa là cắt bỏ chương trình mà là giãn chương trình ,nghĩa là tăng lượng thời gian cho một đơn vị kiến thức bài học ( Quan điểm dạy học của giáo sư Văn Như Cương ) Xuất phát từ những vẫn đề trên đây ,bản thân tôi thiết nghĩ cần phải có một hướng đi cụ thể cho phù hợp với tình hình lớp học của mình với hi vọng sẽ góp một phần nhỏ vào việc nâng cao chất lượng học sinh yếu và kém của vùng nông thôn Nghi xá từ một tiết học cụ thể bài : Nước Đại Việt ta. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> B/ Nội dung đề tài Một số vấn đề cơ bản chúng ta cần nắm vững trước khi dạy bài Nước Đại Việt ta. 1/ VÒ t¸c gi¶ NguyÔn Tr·i Nguyễn Trãi ( 1380-1442) con của Nguyễn Phi Khanh đỗ tiến sĩ đời Trần làm quan dưới triều Hồ ,cháu ngoại của Trần Nguyên Đán ( một quí tộc đời Trần) .Quê gốc ở huyện Chí Linh tỉnh Hải Dương ,sau dời về huyện Thường Tín tỉnh Hà Tây . Nguyễn Trãi đỗ thái học sinh năm 1400 và cùng tham dự chính quyền nhà Hồ .Khi giặc Minh sang xâm lược (1407),nhà hồ thất bại ,Nguyễn Phi Khanh bị quân Minh bắt sang Trung Quốc cùng với triều đình nhà Hồ .Nguyễn Trãi nghe lời cha dặn ,ở lại lo trả thù nhà ,đền nợ nước . Ông đã tham gia khởi nghĩa Lam Sơn với vai trò rất lớn bên cạnh Lê Lợi vµ cã c«ng lín trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng giÆc Minh thÕ kØ XV . Nhưng rồi ông đã bị họa tru di tam tộc vào năm 1442 mãi đến năm 1464 ( 22 n¨m sau nçi oan khèc ) «ng míi ®­îc vua Lª Th¸nh T«ng röa oan . Nguyễn Trãi đã để lại một sự nghiệp văn chương đồ sộ và phong phú , với nh÷ng t¸c phÈm lín nh­ : B×nh Ng« §¹i C¸o ,øc Trai Thi TËp , Qu«c ¢m Thi TËp , Qu©n Trung Tù MÖnh …. Ông là người Việt nam đầu tiên được tổ chức giáo dục Liên hiệp quốc UNESCO c«ng nhËn lµ Danh nh©n v¨n hãa thÕ giíi 2/ Về văn bản Nước Đại Việt ta a/ Hoàn cảnh ra đời : Sau hai mươi năm bị gịắc Minh đô hộ (1407-1427) đất nước ta trở lại độc lập .Năm 1428 Lê lợi chính thức lên ngôi hoàng đế ,khôi phục tên nước Đại Việt mở đầu triều đại Lê ( sử gọi là Lê sơ hay Hậu Lê ) để phân biệt với Tiền Lê của Lê Đại Hành ) . Ngay sau đó ,Nguyễn Trãi thừa lệnh Lê Lợi viết Bình Ngô Đại Cáo .Đây là một bài văn chính luận tổng kết về cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc ta để bá cáo cho toàn dân được biết sự nghiệp đánh dẹp giặc Minh đã hoàn toàn thắng lợi , đất nước hoàn toàn sạch bóng quân thù . Tác phẩm được viết bằng chữ Hán theo lỗi văn biền ngẫu . và đoạn trích Nước §¹i ViÖt ta trÝch t¸c phÈm nµy . b/ Kh¸i qu¸t néi dung bµi C¸o .: Bµi c¸o gåm 4 phÇn . Phần đầu nêu cao luận đề chính nghĩa của cuộc kháng chiến .Đó là tư tưởng nhân nghĩa kết hợp với độc lập dân tộc “ Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân – Quân điếu phạt trước lo trừ bạo ” .. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> phần hai của bài cáo đã vạch trần ,tố cáo tội ác dã man của giặc Minh xâm lược , phần này là bản cáo trạng đanh thép ,tố cáo giặc Minh ở các điểm : âm mưu cướp nước ,chủ trương cai trị phản nhân đạo , hành động tàn sát tàn bạo , đồng thời nêu bật nỗi thống khổ ,khốn cùng của nhân dân ta dưới dưới ách thống trị của kẻ thù . PhÇn thø ba lµ ®o¹n dµi nhÊt cña bµi c¸o ,cã ý nghÜa nh­ b¶n anh hïng ca vÒ cuéc khëi nghÜa Lam S¬n .PhÇn nµy tæng kÕt l¹i qu¸ tr×nh khëi nghÜa , vµ cßn ca ngîi lòng nhân đạo ,yêu chuộng hòa bình của nhân dân ta . Phần cuối của bài cáo đã tuyên bố trịnh trọng về việc kết thúc chiến tranh ,khẳng định nền độc lập ,hòa bình vững bền của đất nước ,thể hiện niềm tin vào tương lai tươi sáng của dân tộc c/ Về vị trí đoạn trích Nước Đại Việt ta . Đoạn trích Nước Đại Việt ta thuộc phần đầu của bài cáo ,nêu lên luận đề chính nghĩa với hai nội dung chính : Nguyên lí nhân nghĩa và chân lí về sự tồn tại độc lập cã chñ quyÒn cña d©n téc §¹i ViÖt . d/ Một số nét nội dung và nghệ thuật cơ bản của đoạn trích Nước Đại Việt ta . d1 / Néi dung : d1.1 Tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi . Tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi thể hiện rõ qua hai câu đầu ViÖc nh©n nghÜa cèt ë yªn d©n . Quân điếu phạt trước lo trừ trừ bạo . Nhân nghĩa vốn là một khái niệm đạo đức của nho giáo nói về cách ứng xử và tình thương giữa con người với nhau . Theo Nguyễn Trãi mục đích của nhân nghĩa là để yên dân .Yên dân ở đây có thể hiểu là làm cho dân được ấm no hạnh phúc . Muốn làm được điều đó đòi hỏi phải có nhiều nhân tố ,nhưng trước tiên là lo trừ bạo .bạo ở đây có thể hiểu là bạo ngược ,trái với nhân nghĩa .Đặt trong hoàn cảnh lịch sử lúc bấy giờ thì dân ở đây là dân §¹i ViÖt .B¹o ë ®©y hµm ý chØ bän giÆc Minh . Muèn ®em l¹i Êm no cho d©n §¹i ViÖt thì trước tiên Quân điếu phạt ( thương dân mà đánh kẻ có tội ) phải trừ bạo giặc Minh xâm lước . Như vậy tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi đã gắn liền với tư tưởng yêu nước chống xâm lược .Tư tưởng ấy vừa kế thừa tư tưởng của nho giáo vừa mở rộng vừa cụ thÓ hãa trong quan hÖ gi÷a d©n téc víi d©n téc chø kh«ng chØ chung chung lµ quan hÖ giữa người với người .Ta chống xâm lược là thực hành nhân nghĩa .Quân Minh xâm lược là kẻ bạo ngược .Tác giả bóc trần luận điệu nhân nghĩa xảo trá bịp bợm của bọn giặc Minh lµ phôc TrÇn ph¹t Hå . d/ 1.2 Khẳng định nền độc lập chủ quyền của dân tộc Để khẳng định nền độc lập chủ quyền của dân tộc Đại Việt đã có từ lâu ,tác giả đã dựa vào nhiều yếu tố : Như nước Đại Việt ta từ trước . Vốn xưng nền văn hiến đã lâu đời . Núi sông bờ cõi đã chia . Phong tôc B¾c Nam còng kh¸c Từ Triệu ,Đinh ,Lí ,Trần bao đời nay xây nền độc lập. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Cùng Hán ,Đường , Tống, Nguyên , mỗi bên xưng đế một phương Tuy m¹nh yÕu cã lóc kh¸c nhau Song hào kiệt đời nào cũng có Người phương Bắc bao phen xâm lược nước ta .Để thực hiện âm mưu đó chúng không những muốn xóa bỏ bờ cõi nước ta mà còn muốn xóa đi cả một nền văn hóa lâu đời của dân tộc ta .Những thủ đoạn của chúng vô cùng thâm độc .Nguyễn Trãi thật cao taykhi đã dùng chính những cái mà quân thù muốn xóa bỏ để khẳng định sự tồn tại hiển nhiên ,khách quan nền độc lập của dân tộc Đại Việt . So với bài Sông núi nước Nam của Lí Thường Kiệt ( được coi là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước ta ) thì ý thức về độc lập dân tộc vừa có yếu tố kế thừa vùa có yếu tố phát triển .ở bài Sông núi nước Nam Lí Thươnhg Kiệt đã khẳng định nền độc lập của dân tộc dựa trên các yếu tố : lãnh thổ riêng, nền chính trị độc lập và yếu tố thần linh ( sách trời ) đến đoạn trích này bên cạn nhắc lại hai yếu tố lãnh thổ và nền chính trị th× NguyÔn tr·i cßn bæ sung thªm nhiÒu yÕu tè kh¸c : v¨n hãa , phong tôc , lÞch sö ,hµo kiÖt Đến đây ta có thể khẳng định rằng ý thức dân tộc đã phát triển đến trình độ cao . Đánh giá về điều này TS phạm tuấn Vũ cho rằng : “ Đoạn này như một định nghĩa rất tiêu biểu về quốc gia phong kiến được đánh giá là cống hiến có nghĩa thế giới ,khiến cho các thế hệ sau thán phục ,tự hào .Đây là thành tựu đột xuất của lịch sử tư tưởng Việt nam thời ấy ..”( Phạm Tuấn vũ – Giá trị văn chương của Bình Ngô Đại Cáo ) Sù tån t¹i cña quèc gia d©n téc trë thµnh mét ch©n lÝ kh¸ch quan kh«ng thÓ nµo khác được .Những kẻ nào đi ngược lại điều đó thì hiển nhiên sẽ chuốc lấy thất bại . điều đó đã được chứng minh bằng những chứng cứ lịch sử rành rành . L­u Cung tham c«ng nªn thÊt b¹i Triệu tiết thích lướn phải tiêu vong Cöa Hµm Tö b¾t sèng Toa §« Sông Bạch Đằng giết tươi Ô Mã ViÖc x­a xem xÐt Chøng cã cßn ghi Tình yêu nước và ý thức độc lập là sợi chỉ đỏ xuyên suốt chiều dài của lịch sử .sau khi giành được độc lập Bác trong lời tuyên ngôn độc lập đọc trước quảng trường Ba Đình có đoạn viết “ Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập và sự thật đã trở thành một nước tự do độc lập”Sau khi thực dân Pháp quay lại xâm lược nước ta trong lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến bác lại khẳng định “ Chúng ta thà hi sinh chứi không chịu mất nước ,không chịu làm nô lệ “Rồi đế quốc Mĩ leo thang bắn phá miền Bắc một lần nữa Bác lại khẳng định “ Dù có phải đốt cả dãy Trường Sơn cũng phải giành cho được độc lập “.Đó là lời hịch của non sông là lời đồng vọng từ lịch sử . rồì tất cả các quốc gia hùng mạnh đều thất bại .Lịch sử có thể khác nhau , cách phát biểu có thể khác nhau song tất cả đều khẳng định một chân lí : Đất nước Việt Nam là một dân tộc ,dân tộc Việt Nam là một.Sông có thể cạn ,núi có thể mòn ,song chân lí ấy không bao giờ thay đổi ” rồi nhân dân ta làm nên lịch sử bằng chiến thắng Điện Biên Phủ chấn động địa cầu khiến cho nhân loại phải thán phục ,kính nể . Lí Thường Kiệt ,Nguyễn Trãi hay Hồ Chí Minh ở những thơiuf điểm khác nhau , ý thức hệ cũng khác nhau song cca svij đều có chung một lí tưởng độc lập dân tộc .lí tưởng ấy trở thành một sức mạn không gì ngăn cản được ,trở thành niềm tin tất thắng của mọi cuộc đấu tranh vệ quốc của dân tộc ..Nó không chỉ là chân lí của một thời đại mà của mọi thời đại. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> d2 NghÖ thuËt Sức hấp dẫn của đoạn trích không chỉ ở nội dung hoành tráng ,chứa đựng những giá trị lịch sử, nhân văn sâu sắc …. mà còn hấp dẫn bởi những giá trị văn chương nghÖ thuËt . Thø nhÊt lµ c¸ch lËp luËn chÆt chÏ l« gÝch .C¸c néi dung trong ®o¹n trÝch không tồn tại độc lập mà chúng gắn bó thành một chuỗi thống nhất biện chứng . Mở đầu tác giả nêu lên tư tưởng nhân nghĩa .Tư tưởng nhân nghĩa đó vừa là cái đích chống quân Minh ,vùa là mục tiêu xây dựng một nhà nước phong kiến bền vững ,đem lại ấm no hạnh phúc cho dân .Muốn thực hiện được điều đó thì phải có một nền độc lập dân tộc . Không có độc lập dân tộc tự chủ thì không thể thực hiện tư tưởng nhân nghĩa được . Thø hai lµ sù dông nhiÒu c©u v¨n biÒn ngÉu ,ngoµi t¸c dông t¹o nªn tÝnh nhạc ( nhịp điệu ),tính cân đối cho câu văn thì còn hàm ý đặt nước ta ngang hàng với các triều đại phong kiến phương Bắc , mà tiêu biểu là cặp câu văn biền ngẫu : Từ Triệu ,Đinh, Lí , Trần bao đời xây nền độc lập . Cùng Hán , Đường , Tống , Nguyên mỗi bên xưng đế một phương . Cặp câu văn rất chuẩn ,từ nhịp điệu đến thanh điệu ,từ ý đến lời .các triều đại Việt nam song song tồn tại với các triều đại Trung Quốc . Thứ ba là đoạn trích đó được viết lên không chỉ bằng khối óc của một con người cã hiÓu biÕt s©u réng nhËn thøc tinh nh¹y mµ cßn ®­îc viÕt lªn boeis mét tr¸i tim yªu nước tha thiết . Khi khẳng định sự tồn tại khách quan của dân tộc Đại Việt tác giả sự dụng hàng loạt chứng cứ ,nó không đơn thuần là những dẫn chứng để chứng minh mà còn là niềm tự hào của một người con được sinh ra từ một dân tộc có bề dày lịch sử văn háo lâu đời . Khi nói đến sự thất bại của quân thf tác giả sự dụng nhiều động từ : Thất bại , tiêu vong ,bắt sống ,giết tươi . Lời văn sang sảng , hùng hồn ,khẳng định sự tất thắng của nhân d©n ta . Sức hấp dẫn và thuyết phục của đoạn trích còn được thể hiện ở chỗ tác giả đã thể hiện hài hòa giữa lí lẽ với thực tiễn .Lí lẽ là nêu lên tư tưởng nhân nghĩa là sự khẳng định nền độc lập Đại Việt đã có từ lâu đời .Thực tiễn là hàng loạt chứng cứ rành rành từ thực tế (văn hóa ,phong tục , địa lí lịch sử, người hào kiệt ) và từ lịch sử ( nhiều phen thất bại của quân thù ) đã được nêu lên để khẳng định sự tồn tại khách quan của Đại Việt . Lí lẽ sắc bÐn , chøng cø võa phong phó võa tiªu biÓu,hïng hån kh«ng thÓ chèi c·i ®­îc . Nguyễn Trãi thật khéo léo khi đặt lí lẽ của mình trong quan hệ với chiều sâu của văn hóa dân gian .Từng nghe nghĩa là điều ấy đã được khặng định và lưu truyền trong dân gian từ lâu, đó là ý của muôn dân chứ không phải của riêng một người .Đặt lí lẽ trong quan hệ đó ,Nguyễn Trãi đã làm cho lí lẽ của mình càng thêm sức nặng của sự thuyết phôc .LÝ lÏ Êy b¾t nguån tõ thùc tiÔn cña cuéc sèng mu«n d©n ,lµ ý nguyÖn cña mu«n d©n ,để rồi quay lại phục vụ nhân dân . Lí lẽ và thực tiễn ấy được đặt trong quan hệ nhân quả .Lí lẽ là nguyên nhân , sự tån t¹i cña §¹i ViÖt lµ ch©n lÝ kh¸ch quan kh«ng thÓ nµo kh¸c ®­îc .KÕt qu¶ lµ kÎ nµo ®i ngược với chân lí ấy chắn chăn sẽ bị thất bại .Sự thất bại của kẻ thù như một khách quan cuả lịch sử . lí lẽ và thực tiễn ấy là định hướng là chỗ dựa niềm tin tất thắng cho cuộc đấu tranh vệ quốc vĩ đại đi đến thắng lợi cuối cùng . 3/ Thùc tÕ t×m hiÓu t×nh tr¹ng yÕu kÐm cña häc sinh vµ c©u hái ë SGK a/ T×nh tr¹ng yÕu kÐm cña häc sinh .. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Qua trao đổi với anh em đồng nghiệp và qua khảo sát bài làm văn của học sinh , tôi nhận thấy học sinh trường tôi có một số điểm cần khắc phục như sau: Thứ nhất là năng lực nhận thức yếu . .những vấn đề tưởng chừng như đơn giản như để khẳng định nền độc lập của dân tộc Đại Việt tác giả dựa vào nhừng yếu tố nào ? Gi¸o viªn còng ph¶i chËt vËt l¨m míi gióp häc sinh nh¹n thøc ra Thứi hai là kĩ năng yếu ,nhiều em không trình bày ,diễn đạt được những nhận thức của mình một cách mạch lạc ,trôi chảy ,dùng từ đặt câu còn sai chính tả …. Chứ chua nói đến lập luận chặt chẽ lời văn giàu cảm xúc . Sự yếu kém của học sinh là hệ quả của nhiều nguyên nhân .Về khách quan là đời sống còn nhiều khó khăn , bản thân các em ngoài việc học còn phải phụ giúp gia đình nên thời gian dành cho việc học không nhiều .Chương trình sách giáo khoa nhiều chỗ còn nÆng . Nªn khi ¸p dông cho häc sinh vïng n«ng th«n cßn cã nh÷ng ®iÓm khã. Về phía chủ quan thì mỗi bản thân giáo viên đứng lớp cũng phải nhận lấy một phần trách nhiệm về phương pháp dạy của mình Đối với học sinh yếu việc rèn luyện kĩ năng là rất khó .Nhiều trường hợp đã cầm tay chØ viÖc mµ vÉn kh«ng lµm ®­îc .Ra bµi tËp vÒ nhµ c¸n bé líp chØ kiÓm tra c¸c tæ viªn có làm hay không chứ không thể kiểm tra việc làm đúng hay sai . Quĩ thời gian dành cho gi¸o viªn gi¸m s¸t uèn n¾n viÖc häc vµ rÌn luyÖn kÜ n¨ng lµm bµi cña häc sinh ë nhµ kh«ng nhiÒu chØ 5 phót ®Çu giê .Sau khi häc sinh tr¶ lêi gi¸o viªn còng chØ cã thÓ kh¼ng định trả lời đúng hay sai và cũng chỉ uốn nắn được kĩ năng nói .còn kĩ năng viết thì kh«ng thÓ uèn n¾n kÜ cµng ®­îc . Lí luận dạy học bộ môn yêu cầu người dạy phải rèn luyện nhiều kĩ năng trong quá trình dạy : nghe, nói , đọc ,viết … trong khi đó kĩ năng viết được coi là quan trọng nhÊt cña d¹y häc . b/ Néi dung c©u hái ë SGK Qua trao đổi với một số anh em đồng ngiệp thì hướng dạy học bài này cơ bản là theo định hướng sách giáo khoa , Khảo sát lại các câu hỏi ở SGK chúng tôi thấy hệ thống câu hỏi là khá hợp lí , bám sát nội dung của văn bản .nhưng nêu triệt để tuân theo hệ thống câu hỏi đó thì sẽ gặp một số vấn đề bất cập kho khăn khi áp dụng cho đối tượng yếu Ch¼ng h¹n víi c©u 1: “ §o¹n trÝch lµ phÇn më ®Çu bµi B×nh Ng« §¹i c¸o ®o¹n nµy cã ý nghĩa nêu tiền đề cho toàn bài ,tất cả nội dung về sau đều xoay quanh tiền đề đó ,theo em khi nêu tiền đề tác giả khẳng định những chân lí nào ? ” Mặc dù không được đánh dấu sao song đối với HS trung bình và yếu thì việc trả lời câu hỏi này là hoàn toàn không dễ . Thứ nhất ,chân lí là khái niệm khá phức tạp không dễ gì cắt nghĩa đối với học sinh THCS .Thø hai bµi häc SGK chØ lµ mét ®o¹n trÝch ,nh­ng trong lêi dÉn cña c©u hái :” §o¹n nµy có ý nghĩa nêu tiền đề cho toàn bài ,tất cả nội dung sau đều xoay quanh tiền đề đó ” .Trong khi HS không được đọc và học toàn bài nên không thể biết được nội dung sau đó xoay quanh vấn đề gì .Như vậy nếu thiết kế theo thứ tự hệ thống câu hỏi ở SGK thì ngay câu đầu tiên đã vấp một câu khó .HS sẽ thấy ngợp ,tâm lí nhập cuộc sẽ không tự tin . Đối với câu 4 “ Hãy chỉ ra những nét đặc sắc nghệ thuật của đoạn trích và phân tích t¸c dông cña chóng ” SGK cã ®­a ra mét sè gîi ý nh­ : c¸ch dïng tõ ,c¸ch sù dông c©u văn biền ngẫu ,biện pháp liệt kê ,so sánh đối lập …có hiệu quả Tôi thiết nghĩ với một lớp cã nhiÒu HS yÕu th× khã mµ gi¶i quyÕt hÕt nh÷ng gîi ý trªn II/ Hướng triển khai bài học. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Từ những nhận thức trên đây tôi mạnh dạn đưa ra một hướng dạy –học bài Nước Đại Việt ta áp dụng cho một lớp có nhiều học sinh yếu Thứ nhất là xác định kết quả cần đạt : Bµi häc cÇn gióp HS : - Thấy được rằng ý thức về độc lập dân tộc đã phát triển đầy đủ toàn diện - ThÊy ®­îc gi¸ trÞ cña viÖc sù dông c©u v¨n biÒn ngÉu ,chøng cø phong phó tiªu biÓu hïng hån - Gi¸o dôc tinh thÇn tù hµo d©n téc . - RÌn luyÖn kÜ n¨ng nãi ,viÕt tr×nh bµy mét luËn ®iÓm . Các hoạt động dạy học chủ yếu : A/ Trước khi thực hiện bài dạy Yªu cÇu HS thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô sau : 1/ Dùa vµo SGK ng÷ v¨n 7 h·y giíi thiÖu vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Tr·i ? 2/ Dùa vµo phÇn chó thÝch SGK ng÷ v¨n 8 em h·y cho biÕt : a/ hoàn cảnh ra đời của văn bản Bình Ngô Đại cáo ? Đoạn trích Nước Đại Việt ta được trÝch tõ phÇn nµo cña bµi C¸o ? b/ V¨n b¶n B×nh Ng« §¹i c¸o thuéc thÓ lo¹i g× ? c/ Cã tõ ng÷ nµo trong phÇn chó thÝch mµ em ch­a hiÓu ý nghÜa cña nã ? d/ Thử giải nghĩa các yếu tố Hán Việt trong nhan đề Bình ngô Đại cáo ?( tra cứu bảng các yếu tố Hán Việt ở cuối SGK để giải thích ) B / Khi thùc hiÖn bµi d¹y trªn líp Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ Hoạt động 2 : Giới thiệu bài học Sau khi nhà Hồ lên ngôi không lâu ( 7 năm ) thì giặc Minh sang xâm lược .Nhà Hồ thất bại .Lê Lợi dấy binh khởi nghĩa ở Lam Sơn Thanh Hóa .sau hơn 20 năm chiến đấu gian khổ thì dành được độc lập .Nguyễn Trãi là người có công lớn trong việc giúp Lê lợi đuổi giÆc Minh .Sau khi s¹ch bãng qu©n thï thõa lÖn vua ,NguyÔn Tr·i viÕt B×nh ng« §¹i c¸o ban bố khắp thiên hạ việc dệp giặc Minh đã hoàn thành .hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu phÇn ®Çu néi dung cña bµi C¸o . Hoạt động 3 : Tìm hiểu chung Cho Hs tìm hiểu sơ lược về tác giả Nguyễn Trãi : Văn bản Nước Đại Việt ta : hoàn cảnh ra đời , yheer loại , giải thích sơ lược nhan đề Bình Ngô Đại cáo và một số từ khó trong văn bản ( phần này chỉ giới thiệu sơ lược có tính chất là khẳng định các nội dung mà các em đã tìm hiểu ở nhà ) Hoạt động 4: Đọc – hiểu văn bản 1/ Tìm hiểu đại ý chung của văn bản Nước Đại Việt ta: ( theo gợi ý của câu hởi SGK). Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Như đã phân tích ở trên đay là một câu khó ,nêu sự dụng nguyên văn câu hỏi ở SGK thì sÏ tèn rÊt nhiÒu thêi gian gîi ý .Trong khi ®©y chØ lµ mét néi dung nhá cña tiÕt häc . Tuy nhiªn nÕu bá qua mµ ®i ngay vµo néi dung chÝnh cña bµi häc th× häc sinh sÏ r¬i vµo tr×nh tr¹ng thÊy c©y mµ kh«ng thÊy rõng .ChÝnh v× vËy t«i m¹nh d¹n thay b»ng mét c©u hái khác có nội dung tương tự nhưng dễ hơn đối với học sinh yếu . C©u hái : trong ®o¹n trÝch nµy t¸c gi¶ nªu lªn hai néi dung lín : mét lµ nªu lªn tư tưởng nhân nghĩa hai là khẳng định nền độc lập của quốc gia Đại Việt đã có từ lâu ,vậy trong c¸c dÉn chøng sau dÉn chøng nµo nªu lªn néi dung thø nhÊt dÉn , chøng nµo nªu lªn néi dung thø hai a/ ViÖc nh©n nghÜa cèt ë yªn d©n Quân điếu phạt trước lo trừ bạo . b/ Như nước Đại Việt ta từ trước . HS chän (a) cho néi dung mét ,chän (b) cho néi dung hai . Kết luận : Phần mở đầu tác giả đã nêu lên hai nội dung lớn đó là : tư tưởng nhân nghĩa và khẳng định nền độc lập chủ quyền của Đại Việt . Các phần sau đó ( kể cả phần được in trong SGK và phần bị lược bỏ ) đều xoay quanh hai nội dung này . Mặc dù có phần áp đặt nhưng mục đích chính là giúp HS nhìn thấy tổng thể nội dung bài học 2/ Tìm hiểu tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi ( theo gợi ý của của câu hỏi 2SGK ) Tôi chủ trương chẻ câu hỏi 2 ở SGK thành nhiều câu hỏi nhỏ để giúp HS dễ nhận thức về néi dung nµy . ,cô thÓ lµ : Dùa vµo chó thÝch (1) em h·y gi¶i thÝch kh¸i niÖm nh©n nghÜa ? Với Nguyễn Trãi nhân nghĩa là để làm gì ? Để thực hiện tư tưởng ấy thì trước tiên phải là gì? Đặt trong hoàn cảnh lịch sử lúc bấy giờ thì người dân mà tác giả muốn nói tới là ai ? kẻ bạo ngược là kẻ nào ? HS dễ dàng nhận thấy : Nhân nghĩa là khái niệm đạo đức trong nho giáo là noí về đạo lí cách ứng xử tình thương giữa con người với nhau .. Mục đích nhân nghĩa của Nguyễn Trãi là để yên dân ( làm cho dân được ấm no hạnh phúc ) . Để thực hiện điều đó trước tiên phải lo trừ bạo . .Đặt trong hoàn cảnh lịch sử lúc bây giờ thì người dân tác giả muốn nói đến là dân Đại Việt ,kẻ bạo ngược là giặc Minh xâm lược .Muốn đem lại ấm no cho dân Đại Việt thì trước tiên phải trừ bạo giặc Minh 3/ Khẳng định nền độc lập chủ quyền của dân tộc ( theo gợi ý của câu 3 SGK ) Cho HS đọc đoạn Như nước Đại Việt ta từ trước …………………………. Song hào kiệt đời nào cùng có HS thảo luận vấn đề : Để khẳng định nền độc lập của quốc gia Đại Việt tác giả đã dựa vào những yếu tố nào ? So với bài “ Sông núi nước Nam ” của Lí Thường Kiệt có yếu tố nào kế thừa ? có yếu tố nào mới ?( GV chiếu cả đoạn trích trên và bài Sông núi nước Nam để HS dễ so sánh ) lưu ý trước khi thảo luận phải cho HS đọc uốn nắn cách đọc . HS có thể trả lời : Để khẳng định nền độc lập của dân tộc ,Nguyễn Trãi đã dựa vào nhiều yếu tố : văn hóa ,phong tục ,địa lí , lịch sử hào kiệt .So với bài Sông núi nước Nam. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> có những yếu tố được kế thừa : địa lí ( sông núi ) riêng ,chính trị ( vua ) riêng ,có yếu tố míi : v¨n hãa , phong tôc , lÞch sö , hµo kiÖt . Kết luận : ý thức về độc lập dân tộc đã phát triển đầy đủ toàn diện Trong đoạn mở đầu này tác giả đã nêu lên nhiều thất bại của quân thù ,đó là thất bại nào ? Việc nêu lên những thất bại ấy để làm gì ? HS cã thÓ tr¶ lêi : L­u Cung thÊt b¹i , TriÖu TiÕt tiªu vong , Toa §« b¾t sèng , ¤ M· bÞ giết ….. Các chứng cứ này nêu lên để khẳng định : nền độc lập của Đại Việt là không thÓ xãa bá Trong lướp học đương nhiên không phải tất cả Hs đều yếu mà còn có đối tượng trung b×nh vµ trung b×nh kh¸ , v× thÕ ta cÇn lång ghÐp mét vµi c©u n©ng cao nh­ : Em cã suy nghĩ gì sau khi học xong bài Nước Đại Việt ta ? HS chỉ cần nói được : chúng ta tự hào ( GV cần gợi ý để các em trả lời theo cảm nghÜ cña m×nh ) 4/ T×m hiÓu vµi nÐt nghÖ thuËt lËp luËn cña t¸c gi¶ Đối với đối tượng HS trung bình và yếu ,ta không chỉ chọn hai nét nghệ thu©th c¬ b¶n : Sù dông c¸c c©u v¨n biÒn ngÉu vµ nhiÒu chøng cø tiªu biÓu . §©y lµ hai nÐt nghÖ thuËt võa rÊt c¬ b¶n vµ võa dÔ nhËn biÕt .C¸c gi¸ trÞ nghÖ thuËt kh¸c dµnh cho những buổi phụ đạo buổi chiều . Biện pháp tiến hành : chiếu trích đoạn Nước Đại Việt ta cho hs quan sát sau đó nêu câu hỏi : Cách sự dụng câu văn ở đây có đặc điểm gì giống với các một số câu văn trong bài “ Chiếu dời đô ” “ Hịch tướng Sĩ ? việc sự dụng câu văn như vậy có tác dụng g×? HS có thể trả lời : tác giả sự dụng câu văn biền ngẫu đã tạo nên nhịp điệu cho lời văn .Các câu văn sóng đôi như vậy cũng hàm ý đặt nước ta ngang hàng với các triều đại phng kiến phương bắc . Em hãy chỉ ra các chứng cứ mà tác giả đã sự dụng trong đoạn trích ? Hs có thể dựa vào kết quả của 3 mục đẻ trả lời Chøng cø ®­a ra rÊt tiªu biÓu vµ phong phó . Hoạt động 5: Tổng kết ( theo ghi nhớ SGK ) Dù kiÕn c¸c néi dung trªn ®©y sÏ ®­îc tiÕn hµnh trong vßng 30 phót .PhÇn thêi gian cßn lại cho HS làm bài tập .Mục đích của phần luyện tập là vừa củng cos nội dung bài học vừa gióp HS rÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt . Hoạt động 6: Luyện tập. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Câu hỏi :Trên cơ sở so sánh với bài “ Sông núi nước Nam ”hãy chỉ ra sự tiếp nối và phát triển của ý thức dân tộc trong đoạn trích Nước Đại Việt ta ? Cho hs lµm bµi tËp trong vßng 10 phót , phÇn thêi gian cßn l¹i GV ch÷a bµi . ( l­u ý c¶ néi dung vµ kÜ n¨ng viÕt ) Về nội dung : HS chỉ cần nêu được : so với bài Sông núi nước Nam ý thức về độc lập có nh÷ng yÕu tè kÕ thõa : l·nh thæ riªng , chÝnh trÞ riªng , vïa cã yÕu tè ph¸t triÓn : v¨n hãa , phong tục ,lịch sử,hào kiệt .ý thức dân tộc đã phát triễn toàn diện và đầy đủ . VÒ kÜ n¨ng : CÇn nhÊn m¹n tr×nh bµy m¹ch l¹c ,râ rµng ,c©u v¨n Ýt lçi chÝnh t¶ . C/ Sau khi thùc hiÖn bµi d¹y trªn líp : Sau khi ch÷a bµi cho vµi ab em yÕu kÐm ,yªu cÇu c¶ líp vÒ nhµ lµm l¹i bµi của mình ,chú ý phải khắc phục những lỗ đã sửa ,đầu tiết học hôm sau kiểm tra lại §èi víi hs TB vµ TB kh¸ th× yªu cÇu lµm c©u hái phô : Ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em sau khi học xong văn bản Nước Đại Việt ta ? sự tồn tại của quốc gia Đại Việt _ Việt Nam đến thế kĩ XX tiếp tục chứng minh bằng những chiến thắng nào ? III/ So s¸nh kÕt qu¶ thôc hiÖn s¸ng kiÕn kinh nghiÖm 1/ Trước khi thực hiện cách dạy mới Trước đây tôi quá lệ thuộc vào hệ thống câu hỏi SGK .Đồng thời cũng giống như một số anh anh chị em trẻ khác ,sợ thiếu nên cố gắng hướng học sinh tìm hiểu tất cả nội dung theo hướng dẫn chuên môn và những gì mà mình nhận thức được .Nội dung kiến thức vừa nặng vùa có những vấn đề khó nên học sinh cảm thấy ngợp ,tâm lí rất e ngại khi học môn Ng÷ V¨n .Vµ gÇn nh­ chØ cã kho¶ng n¨m n¨m, s¸u hs trong líp theo kÞp néi dung bµi häc .C¸c hs yÕu kh¸c chØ hiÓu lo¸ng tho¸ng mµ th«i .Thêi gian dµnh cho viÖc rÌn luyÖn kÜ năng và hướng dẫn học ở nhà là không có … Có lẽ cũng vì thế mà chất lượng cũng không lÊy g× lµm kh¶ quan . kÕt qu¶ kh¶o s¸t hai líp 8avµ 8b n¨m häc 2007-2008 nh­ sau : Líp 8b Kh¸. TB 10 %. YÕu 70%. Líp 8c 20%. kÐm Kh¸ 3%. TB 15%. yÕu 62%. kÐm 20%. 2/ Sau khi ¸p dông c¸ch d¹y míi Qu¸ tr×nh ¸p dông c¸ch d¹y míi t«i nhËn thÊy tiÕt häc nhÑ nhµng ,häc sinh hiÓu bµi h¬n vµ c¸c em thÊy tù tin ,høng thó h¬n khi tiÕp thu bµi .HS th¶o luËn s«i næi .KÜ n¨ng lµ v¨n của các em bước đầu cũng được cải thiện , trình bày lưu loát và mạch lạc hơn .Kết quả n¨m häc 2008-2009 ®­îc ph¶n ¸nh nh­ sau :. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Líp 8b. Líp 8c. Kh¸ TB 36,8%. Kh¸ KÐm 13% 13%. YÕu. TB. YÕu. 52,6%. 26,6 %. kÐm 7,8%. 50,2%. C / KÕt LuËn Để dạy bài Nước Đại Việt ta áp dụng cho đối tượng trung bình và yếu có hiệu quả cần lưu ý một số vấn đề cơ bản sau : GV chủ động nắm chắc những giạ trị nội dung và nghệ thuật của văn bản ,trên cơ sở đối chiếu những tài liệu đáng tin cậy để làm chỗ dựa cho nhận thức của mình . Tiếp cận trích đoạn Nước Đại Việt ta trên tinh thần phải nắm được nội dung của toµn bµi ,n¾m ®­îc mét sè th«ng tin vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Tr·i ,thÓ lo¹i C¸o ,hoµn c¶nh ra đời bài Bình Ngô Đại cáo ….. và cảm nhận nó với tư cách là một văn bản văn chương nghệ thuật chứ không đơn thuần là một văn bản chính luận Trên cở sở hiểu được khả năng nhận thức của HS mà GV chủ động hướng dÉn hs t×m hiÓu mét vµi gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt c¬ b¶n nhÊt ,tiªu biÓu nhÊt ., kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i d¹y hÕt tÊt c¶ néi dung vµ nghÖ thuËt cña v¨n b¶n , Bëi v× mét v¨n bản lớn như Nước Đại Việt ta việc giúp HS trung bình và yếu cắt nghĩa và cảm nhận hết nh÷ng gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña nã trong vßng 45 phót lµ qu¸ khã . Ngoài giúp HS nắm được nội dung bài học thì cần dành thời gian để rèn luyện kĩ năng nói và đặc biệt là kĩ năng viết ,kĩ năng sống . Những câu hỏi ở SGK và các tài liệu hướng dẫn chỉ là tài liệu tham khảo không nên quá lệ thuộc vào chúng .Nên kết hợp cả câu hỏi ở SGK và các câu hỏi của GV để HS dÔ tiÕp cËn néi dung bµi häc h¬n . Phát huy tính tự học ở nhà của HS trên cơ sở định hướng gợi mở của GV .Luôn luôn giám sát và động viên khích lệ sự tiến bộ của các em cho dù đó chỉ là sự tiến bộ rất nhá . Dành một lượng kiến thức phù hợp cho đối tượng khá .. *. *. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> * Trên đây là một cách dạy học bài Nước Đại Việt ta áp dụng cho đối tượng HS trung bình và yếu từ một tiết học cụ thể ,xin được cùng trao đổi với đồng nghiệp. Nghi Trung ngµy 10-04 -2011 Gi¸o viªn. TrÇn ThÞ Thanh Loan. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(14)</span>