Sáng kiến kinh nghiệm Rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích cho học sinh qua phân môn Vẽ theo mẫu

<span class='text_page_counter'>(1)</span>S¸ng kiÕn kinh nghiÖm §Ò tµi: RÌn luyÖn kÜ n¨ng quan s¸t, ph©n tÝch cho häc sinh qua ph©n m«n VÏ theo mÉu. A- Đặt vấn đề: 1. Lí do chọn đề tài: Vẽ theo mẫu là một phân môn cơ bản trong chương trình Mĩ thuật ở bậc tiÓu häc, nh»m rÌn luyÖn cho häc sinh kÜ n¨ng quan s¸t, ph©n tÝch cÊu tróc còng nh­ mµu s¾c, ®­êng nÐt, ¸nh s¸ng...cña mÉu. Cã ®­îc nh­ng kÜ n¨ng này, học sinh sẽ vận dụng để phát triển khả năng vẽ mẫu một cách khoa học, từng bước từ thấp đến cao, chứ không phải là vẽ một cách cảm tính. Đồng thời rèn luyện các kĩ năng vẽ theo mẫu cũng chính là nền tảng để phát triển các kĩ năng khác như : vẽ trang trí, vẽ tranh đề tài, nặn tạo dáng, xem tranh... 2. C¬ së khoa häc: Vẽ theo mẫu không phải là vẽ lại mẫu trước mặt một cách tuỳ tiện, theo ý thích mà phải tiến hành bài vẽ theo trình tự đã được nghiên cứu một cách khoa học. Từ quan sát mẫu, phân tích cấu trúc mẫu, đến các bước tiến hành bài vẽ mẫu...đều phải có sự rèn luyện từ dễ đến khó. Vẽ theo mẫu yêu cầu người vẽ phải ghi nhớ, tuân theo những qui định một cách nghiêm túc, đặc biệt đối với học sinh tiểu học, nếu không sẽ dễ sa vào vẽ theo ý thích, vẽ các chi tiÕt kh«ng cÇn thiÕt, thËm chÝ vÏ sai mÉu hoµn toµn. Bëi vËy viÖc rÌn luyện cho học sinh các kĩ năng quan sát, phân tích đối với bộ môn này là rất quan träng. 3. C¬ së thùc tiÔn: Theo quan s¸t cña t«i trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y m«n mÜ thuËt ë bËc tiÓu häc thì có rất nhiều học sinh không thực hiện bước quan sát, phân tích mẫu trước khi vẽ mẫu. Một số học sinh tự ý sắp xếp bố cục không đúng với góc nhìn của mình, hoặc không quan sát, không so sánh tỉ lệ giữa các vật mẫu. Từ đó dẫn đến vẽ sai mẫu, không phát triển được khả năng vẽ mẫu qua các bài vẽ, hoÆc kh«ng cã tÝnh khoa häc trong qu¸ tr×nh vÏ mÉu. DÜ nhiªn mÜ thuËt lµ mét ngµnh nghÖ thuËt, kh«ng ph¶i lµ khoa häc, nh­ng nÕu muèn ph¸t triÓn ®­îc n¨ng khiÕu th× cÇn ph¶i øng dông c¸c kiÕn thøc khoa häc, ph¶i cã qu¸ trình rèn luyện – vì nghệ thuật chính là sự sáng tạo của con người thông qua cảm xúc nghệ thuật, sự quan sát tinh tế và đôi bàn tay khéo léo. Mẫu vẽ thường sơ sài, đơn điệu, không tạo được hứng thú quan sát cho học sinh. Nhiều trường chưa có phòng học dành riêng cho môn mĩ thuật làm giảm hiÖu qu¶ cña c¸c tiÕt vÏ theo mÉu. Một số giáo viên không chuẩn bị hình hướng dẫn các bước vẽ mẫu.. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> B. Giải quyết vấn đề Vậy để phát triển tốt nhất cho học sinh những kĩ năng này, giáo viên cần phải có những phương pháp cụ thể và hiệu quả như sau: 1. ChuÈn bÞ mÉu vÏ: §èi víi ph©n m«n VÏ theo mÉu th× nhÊt thiÕt ph¶i chuÈn bÞ mÉu vÏ. Gi¸o viªn tù chuÈn bÞ mÉu vÏ hoÆc giao cho c¸c nhãm häc sinh chuÈn bÞ. Mçi líp häc ph¶i cã Ýt nhÊt 4 mÉu cho 4 nhãm. Lùa chän mÉu vÏ ph¶i cã sù ®a d¹ng, phong phú về kiểu dáng, màu sắc, kích thước...nhằm tạo hứng thú cho học sinh, tránh sự đơn điệu, nhàm chán. Đặc biệt đối với mẫu vẽ tĩnh vật cần chọn các loại hoa quả có hình dáng đẹp, màu sắc phong phú. VÝ dô: Trong mét mÉu vÏ cÇn cã c¶ c¸c lo¹i qu¶ trßn, qu¶ h×nh bÇu dôc, hoặc các hình thù khác như: cà chua, chuối, ớt, táo, đu đủ... Tuy vậy cũng không nên chọn mẫu có quá nhiều màu sắc đối chọi nhau, sẽ làm cho bài vẽ không có tính chủ đạo. Với những mẫu vẽ đẹp học sinh sẽ có hứng thú quan sát, từ đó lôi cuốn vào các bước tiếp theo của bài vẽ. Như vậy ngay từ bước chuẩn bị đồ dùng học tập, giáo viên đã bước đầu hình thành cho học sinh kĩ năng quan sát mẫu. 2. Tæ chøc líp häc: Lớp học giờ vẽ theo mẫu cần được sắp xếp hợp lí đảm bảo cho tất cả các học sinh đều có thể quan sát mẫu một cách dễ dàng. Có thể sắp xếp thành 4 nhãm ngåi xung quanh mÉu hoÆc xÕp häc sinh thµnh 2 hµng däc hai bªn, mét d·y mÉu ë gi÷a líp...tuú theo ¸nh s¸ng cña líp häc. 3. Bµy mÉu. Giáo viên nên để cho học sinh tự bày mẫu, sau đó chỉnh sửa và gợi ý cho học sinh cách bày mẫu đẹp. Mẫu vẽ cần được bày phong phú và đảm bảo có nhiều góc vẽ đẹp. Giáo viên yêu cầu học sinh phải tự quan sát và vẽ mẫu đúng với góc nhìn của mình . 4. Hướng dẫn học sinh quan sát mẫu: a. Cách đặt câu hỏi: Đối với phân môn vẽ theo mẫu, giáo viên cần bám sát mẫu để đặt câu hỏi cụ thể trên từng mẫu vẽ, không đặt câu hỏi một cách chung chung. Khi đặt câu hỏi giáo viên cần chỉ vào mẫu để hướng sự chú ý của học sinh vào mẫu vÏ. VÝ dô mÉu vÏ Lä hoa vµ qu¶: - Mẫu gồm có mấy đồ vật? - §ã lµ nh÷ng vËt mÉu nµo? - VÞ trÝ cña lä hoa so víi qu¶ nh­ thÕ nµo? - So s¸nh tØ lÖ chiÒu cao cña qu¶ so víi lä hoa? - So s¸nh tØ lÖ chiÒu ngang cña qu¶ so víi lä hoa? - Lä hoa bao gåm nh÷ng phÇn nµo?. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> - So s¸nh tØ lÖ gi÷a c¸c phÇn cña lä hoa? - So s¸nh tØ lÖ gi÷a chiÒu ngang vµ chiÒu cao cña qu¶? - Cã nh÷ng nguån s¸ng nµo chiÕu tíi mÉu? - Hướng ánh sáng nào mạnh nhất? - Phân biệt các độ sáng - trung gian - đậm...thay đổi trên mẫu? v.v..... Giáo viên yêu cầu học sinh đo, dọi, ước lượng trước khi trả lời. Như thế bắt buéc c¸c em ph¶i quan s¸t mÉu th× míi cã thÓ ph©n tÝch cÊu tróc mÉu vµ ®­a ra những nhận xét chính xác. Các bước vẽ theo mẫu là một chuỗi logic, nếu không thực hiện tốt bước thứ nhất thì sẽ không thể thực hiện tốt bước tiếp theo. Ch¼ng h¹n, kh«ng quan s¸t kÜ th× sÏ kh«ng thÓ hiÓu cÊu tróc mÉu, không nhìn ra các độ đậm nhạt, không nắm được tỉ lệ...thì không thể phác h×nh chÝnh x¸c. Trong quá trình phân tích mẫu, giáo viên có thể đặt các câu hỏi mang tính suy luËn nh­: - VÏ theo mÉu kh¸c víi vÏ trang trÝ nh­ thÕ nµo? - Lọ hoa là đồ vật được biến dạng từ hình khối nào? - V× sao miÖng Êm l¹i ph¶i ngang víi vßi Êm? - ánh sáng thay đổi trên khối lập phương khác với trên khối cầu như thế nµo? b. Quan s¸t mÉu: * Quan sát từ bao quát đến chi tiết, không sa vào chi tiết, bộ phận để nhận ra: - H×nh d¸ng bÒ ngoµi cña mÉu(chiÒu cao, chiÒu ngang, vµ nh÷ng nÐt c¬ b¶n). - Đặc điểm chính của mẫu(qua cấu trúc và các kích thước). - C¸c m¶ng ®Ëm nh¹t lín. * Quan sát mẫu để suy nghĩ về bố cục: - VÏ h×nh trong tê giÊy ngang hay däc lµ hîp lÝ. - Hình vẽ bằng nào thì vừa, đặt nó ở giữa hay lệch sang phải, sang trái hoặc lên trên, xuống dưới trang giấy để có bố cục cân đối. Ngoµi viÖc quan s¸t mÉu thËt ra, gi¸o viªn cÇn vÏ minh ho¹ nhiÒu gãc nh×n cho một mẫu: chẳng hạn nhìn miệng giếng ở các độ cao khác nhau thì ta sẽ thÊy nã cã h×nh kh¸c nhau nh­: h×nh trßn, h×nh elip, thËm chÝ lµ mét ®­êng thẳng nằm ngang. Hoặc minh hoạ nhiều mẫu ở một góc nhìn để học sinh thấy được sự phong phú của mẫu vẽ, từ đó gợi ý cho các em về cách lựa chọn mẫu cũng như các góc vẽ đẹp. Bªn c¹nh viÖc gi¸o viªn vÏ minh ho¹ th× gi¸o viªn cã thÓ hái häc sinh c¸c c©u hái kiÓm tra trÝ nhí còng nh­ thãi quen quan s¸t hµng ngµy cña häc sinh. Ch¼ng h¹n:. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> - Khi nh×n ng«i nhµ em ®ang ë víi c¸c gãc nh×n kh¸c nhau nh­: phÝa trước, phía sau, mặt bên của ngôi nhà, thì em thấy có sự khác nhau nh­ thÕ nµo? - Khi đứng ở một điểm cố định nhìn một hàng cột điện có kích thước bằng nhau thì nhìn càng xa ta càng thấy có sự thay đổi như thế nào? - Khi nhìn người khác với các góc nhìn ngang tầm mắt, nhìn dưới lên hoặc đứng trên tầng nhìn xuống...thì ta thấy có sự biến dạng như thế nµo? - Hãy mô tả theo trí nhớ cấu tạo của cái ấm tích, cái phích nước, hình d¸ng con tr©u, con gµ, con lîn...? - Khi ta đứng ngoài nắng vào buổi sáng, trưa, chiều, chiều tối...thì bóng đổ của ta xuống đất có sự thay đổi như thế nào? - v.v..... 5. Hướng dẫn học sinh vẽ mẫu: Khi hướng dẫn học sinh vẽ mẫu, giáo viên cần chuẩn bị hình hướng dẫn các bước vẽ theo mẫu như: phác khung hình, phác nét chính, vẽ chi tiết, phân mảng, vẽ đậm nhạt...để học sinh hình dung được tiến tr×nh bµi vÏ. Hình hướng dẫn cần vẽ chính xác, đẹp, đúng yêu cầu...nếu sơ sài sẽ phản tác dụng. Bên cạnh sử dụng hình hướng dẫn đã chuẩn bị trước, giáo viên cần vẽ minh hoạ thêm những phần cần nhấn mạnh để học sinh l­u ý. Ch¼ng h¹n: c¸ch ph¸c nÐt th¼ng, c¸ch g¹t nÐt ch× khi vÏ c¸c độ đậm nhạt, cách vẽ nền... Trước khi học sinh vẽ mẫu, giáo viên cho các em tham khảo một số bài vẽ hoàn chỉnh của các học sinh khoá trước. Bài vẽ sử dụng làm bài mẫu tham khảo phải là các bài vẽ được chọn lọc, đạt yêu cầu về hình, bè côc, ®Ëm nh¹t... Sau khi hướng dẫn xong, giáo viên xoá các hình minh họa và cất bài mẫu, tránh để học sinh bắt chước bài tham khảo mà không nhìn vào mẫu thật để vẽ. 6. Hướng dẫn học sinh nhận xét, đánh giá, rút kinh nghiệm cuối tiết vÏ. Sau khi häc sinh thùc hµnh vÏ mÉu, cuèi tiÕt häc gi¸o viªn chän mét số bài vẽ đạt yêu cầu và chưa đạt yêu cầu để các em nhận xét. Giáo viên có thể đánh số cho các bài vẽ đã chọn và đặt các câu hỏi nh­: - Em thÝch nhÊt bµi sè mÊy? - Theo em bài vẽ này đạt ở điểm nào và chưa đạt ở điểm nào? - Theo em bµi nµo cÇn chØnh söa? ChØnh söa ë nh÷ng phÇn nµo? - Qua tiÕt vÏ nµy em rót ra ®­îc nh÷ng kinh nghiÖm g×?. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> - Qua nhËn xÐt, em thÊy bµi vÏ cña m×nh cÇn ph¶i chØnh söa ë nh÷ng phÇn nµo? - v.v... C. Kết thúc vấn đề Qua một thời gian áp dụng phương pháp dạy học trên, tôi nhận thấy hiÖu qu¶ d¹y häc kh¸ cao vµ cÇn ph¸t huy. Cô thÓ: - Häc sinh høng thó h¬n víi c¸c tiÕt häc vÏ theo mÉu. - Học sinh tiến hành bài vẽ đúng trình tự các bước, quan sát, nhận xét kĩ trước khi vẽ. - Bài vẽ của học sinh chất lượng cao hơn: hình vẽ, đậm nhạt, bố cục ...đều tốt hơn. - Hµng ngµy c¸c em cã thãi quen quan s¸t mäi vËt xung quanh, ph©n tÝch và ghi nhớ, khi giáo viên hỏi thì các em trả lời tương đối chính xác. Có thể nói Vẽ theo mẫu là một phân môn đặc biệt quan trọng của môn mĩ thuật, tất cả các phân môn còn lại đều phải sử dụng kiến thức của Vẽ theo mÉu. Bëi vËy viÖc rÌn luyÖn c¸c kÜ n¨ng cña ph©n m«n nµy lµ ®iÒu nhÊt thiÕt phải thực hiện đối với người học mĩ thuật. §Ó lµm tèt h¬n ®iÒu nµy, b¶n th©n t«i m¹nh d¹n ®­a ra mét vµi kinh nghiệm như trên, rất mong các đồng nghiệp và bạn đọc cùng quan tâm cũng như đóng góp ý kiến để đề tài của tôi ngày càng hoàn thiện hơn. D. Những ý kiến đề xuất - Đối với ngành cũng như Nhà trường cần quan tâm hơn nữa đến môn mĩ thuật, coi mĩ thuật là một môn học chính, độc lập như những môn học khác. - Cần đâù tư thêm các đồ dùng như tranh, ảnh, các tài liệu tham khảo, đặc biệt là các vật mẫu để phục vụ tốt hơn cho việc dạy và học môn mĩ thuật. - Mỗi trường học cần có phòng học dành riêng cho môn mĩ thuật đảm b¶o vÒ ¸nh s¸ng, kh«ng gian phï hîp víi m«n mÜ thuËt.. ............................................................. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span>