Thực trạng và một số giải pháp nâng cao sự tham gia của cộng đồng trong xây dựng, quản lý và sử dụng các công trình thuỷ lợi nhỏ trên địa bàn huyện chí linh, tỉnh hải dương

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
----------------------------

LÊ CAO SƠN

TH C TR NG VÀ M T S
S

GI I PHÁP TĂNG CƯ NG

THAM GIA C A C NG ð NG TRONG XÂY D NG,

QU N LÝ VÀ S

D NG CƠNG TRÌNH THU L I NH

TRÊN ð A BÀN HUY N CHÍ LINH T NH H I DƯƠNG

LU N VĂN TH C SĨ KINH T

Chuyên ngành : KINH T NÔNG NGHI P
Mã s

: 5.02.01

Ngư i hư ng d n khoa h c : PGS.TS. ð

HÀ N I - 2005

KIM CHUNG


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan s li u và k t qu nghiên c u trong lu n án là trung
th c và chưa ñư c s d ng trong b t c cơng trình nghiên c u nào khác.
Tơi xin cam đoan các thơng tin trích d n trong lu n án ñ u ñư c ghi rõ
ngu n g c.

Lê Cao Sơn

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………i


L I C M ƠN
Trong quá trình th c hi n lu n văn này, tơi đã nh n đư c s giúp đ nhi t
tình c a các t ch c và cá nhân. Tôi xin chân thành c m ơn nh ng t ch c, cá
nhân đó.
L i đ u tiên tơi xin bày t lịng bi t ơn sâu s c ñ n PGS.TS ð Kim
Chung, ngư i thày ñã hư ng d n và giúp ñ tơi trong su t q trình nghiên c u
và hồn thành lu n văn.
Tôi xin chân thành c m ơn các thày giáo, cơ giáo Khoa Sau đ i h c, Khoa
Kinh t và PTNT, B môn Phát tri n nơng thơn đã giúp đ và t o đi u ki n v
m i m t đ tơi h c t p, nghiên c u và hoàn thành lu n văn.
Tôi xin chân thành c m ơn UBND huy n Chí Linh, Xí nghi p KTCTTL
huy n; UBND, HTX nơng nghi p và nhân dân 2 xã Chí Minh và Nhân Hu ñã
t o ñi u ki n thu n l i trong quá trình nghiên c u th c t c a tôi.
Tôi xin chân thành c m ơn nh ng ngư i thân và b n bè ñã chia s nh ng

khó khăn, đ ng viên tơi h c t p, nghiên c u và hoàn thành lu n văn.

Lê Cao Sơn

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………ii


M CL C
Trang

L i cam ñoan
L i c m ơn
M cl c
Danh m c các ch vi t t t
Danh m c các b ng
Danh m c các sơ ñ
1
1.1
1.2
1.3

M ñ u
Tính c p thi t c a ñ tài
M c tiêu nghiên c u c a ñ tài
ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a ñ tài

2

Cơ s lý lu n và th c ti n v s tham gia c a c ng ñ ng trong
xây d ng, qu n lý và s d ng cơng trình thu l i nh

Cơng trình th y l i nh và vai trị trong nơng nghi p
2.1.1 Thu l i trong nông nghi p và công trình thu l i nh
2.1.2 Cơng trình thu l i nh , m t s ñ c ñi m k thu t, kinh
t xã h i
2.1.3 Vai trò c a cơng trình thu l i nh trong nơng nghi p,
nơng thơn
S tham gia c a c ng đ ng trong xây d ng, qu n lý và s d ng
công trình thu l i nh
2.2.1 C ng đ ng và s tham gia
2.2.2 N i dung, hình th c và cơng c tham gia c a c ng
đ ng trong xây d ng, qu n lý và s d ng cơng trình
thu l i nh
2.2.3 Cơ s c a s tham gia xây d ng, qu n lý và s d ng
cơng trình thu l i nh
2.2.4 Vài nét v mơ hình PIM và u c u tham gia qu n lý
cơng trình
2.2.5 S tham gia c a c ng ñ ng trong xây d ng, qu n lý và s
d ng cơng trình thu l i nh trên th gi i và Vi t Nam

i
ii
iii
v
vi
viii

2.1

2.2

3
3.1
3.2

ð c ñi m ñ a bàn và phương pháp nghiên c u
ð c ñi m ñ a bàn nghiên c u
3.1.1 ð c ñi m t nhiên
3.1.2 ð c ñi m kinh t - xã h i
Phương pháp nghiên c u
3.2.1 Ch n ñi m nghiên c u
3.2.2 Thu th p s li u

1
3
3
5
5
5
7
8
9
9
14
22
25
31

39
39
39

39
41
41
44

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………iii


3.2.3
3.2.4
4
4.1

4.2

4.3

5

Phương pháp phân tích
M t s ch tiêu phân tích

Th c tr ng tham gia c a c ng ñ ng trong xây d ng, qu n lý
và s d ng cơng trình thu l i nh
huy n Chí Linh t nh
H i Dương
Tình hình phát tri n thu l i nh
4.1.1 ð c ñi m phát tri n thu l i
4.1.2 ð c ñi m xây d ng, qu n lý và s d ng cơng trình
thu l i

Th c tr ng tham gia xây d ng, qu n lý và s d ng hai cơng trình
nghiên c u
4.2.1 ð c ñi m kinh t k thu t c a hai cơng trình nghiên c u
4.2.2 S tham gia c a c ng ñ ng ñ a phương trong xây d ng,
qu n lý và s d ng hai cơng trình nghiên c u
4.2.3 M t s k t lu n v nh ng nh hư ng t i s tham gia c a
c ng ñ ng trong xây d ng, qu n lý và s d ng cơng
trình thu l i nh
huy n Chí Linh
M t s gi i pháp tăng cư ng s tham gia c a c ng ñ ng trong
xây d ng, qu n lý và s d ng cơng trình thu l i nh
4.3.1 Quan ñi m
4.3.2 ð nh hư ng
4.3.3 Gi i pháp
K t lu n

Tài li u tham kh o
Ph l c

46
47
49
47
47
52
61
61
62
90
91

93
93
94
100
102
104

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………iv


DANH M C CÁC CH

VI T T T

BQLCT

Ban qu n lý cơng trình

DT

Di n tích

GT

Giá tr

DVNN

D ch v nơng nghi p

HTX

H p tác xã

IA

Hi p h i ngư i dùng nư c (Phillipines)

IMT

Chuy n giao qu n lý thu nông

INPIM

T ch c các nư c có mơ hình PIM

KTCTTL

Khai thác cơng trình thu l i

LID

Vùng khai hố th như ng (Nh t B n)

NIA

Cơ quan qu n lý tư i qu c gia (Phillipines)

NWRB

Ban tài nguyên qu c gia (Phillipines)

PIM

Tham gia qu n lý thu nông

PLA

Phương pháp cùng tham gia và hành đ ng

PRA

Phương pháp đánh giá nơng thơn có s tham gia c a ngư i dân

SX

S n xu t

TB

Tr m bơm

UBND
WUA

U ban nhân dân
Hi p h i nh ng ngư i s d ng nư c

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………v

DANH M C CÁC B NG
Trang

B ng 2.1

Phân lo i h th ng thu nông theo năng l c thi t k

6

B ng 2.2

Nh ng tác ñ ng c a PIM

31

B ng 3.1

Tình hình đ t đai c a huy n Chí Linh

40

B ng 3.2

Tình hình dân s , lao ñ ng c a huy n

41

B ng 3.3

ð c ñi m k
nghiên c u

thu t, kinh t , xã h i c a hai cơng trình

42

B ng 3.4

ð c đi m tham gia c a c ng ñ ng trong xây d ng, qu n lý
và s d ng hai cơng trình nghiên c u

43

B ng 3.5

Các phương pháp PRA và cách th c th c hi n

46

B ng 4.1

Di n tích tư i qua các năm phân theo ngu n nư c

49

B ng 4.2

Tình hình phân b ngu n nư c theo đ a bàn xã
Chí Linh

B ng 4.3

S lư ng cơng trình thu l i phân theo lo i hình và quy mơ

52

B ng 4.4

S lư ng cơng trình phân theo quy mơ và hình th c qu n lý

56

B ng 4.5

T l giá tr đóng góp c a c ng đ ng theo quy mơ cơng trình
và các giai ño n qu n lý

58

B ng 4.6

K t qu ph c v tư i ch ñ ng

58

B ng 4.7

ð c ñi m kinh t xã h i c a hai cơng trình nghiên c u

61

B ng 4.8

Tình hình tham gia c a c ng ñ ng trong xác ñ nh nhu c u và
kh o sát thi t k cơng trình

68

B ng 4.9

M t s ch tiêu ph n ánh k t qu tham gia c a c ng ñ ng
trong xác ñ nh nhu c u, kh o sát thi t k hai cơng trình
nghiên c u

69

B ng 4.10

Tình hình tham gia c a c ng đ ng trong xây d ng tr m bơm
M u Sáu

72

B ng 4.11

M t s ch tiêu th c hi n trong xây d ng cơng trình

73

B ng 4.12

Tình hình tham gia c a c ng ñ ng trong qu n lý tr m bơm
M u Sáu

77

B ng 4.13

M t s ch tiêu th c hi n trong qu n lý cơng trình

78

B ng 4.14

M c thu thu l i phí theo quy ñ nh c a UBND t nh

79

B ng 4.15

Tình hình phân b thu l i phí cơng trình tr m bơm M u Sáu

80

huy n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………vi

51

B ng 4.16

M t s ch tiêu th c hi n thu l i phí
và tr m bơm M u Sáu

tr m bơm Nhân Hu

B ng 4.17

Tình hình duy tu b o dư ng
M u Sáu

B ng 4.18

Tình hình tham c a c ng ñ ng trong phân ph i nư c

89

B ng 4.19

M t s ch tiêu ñánh giá tác ñ ng tham gia c a c ng ñ ng

90

hai cơng trình Nhân Hu và

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………vii

82

84


DANH M C CÁC SƠ ð
Trang

Sơ ñ 2.1

Khái quát ñ c đi m cơng tác thu l i

5

Sơ đ 4.1

Mơ hình nhà nư c qu n lý trư c tháng 6/2003

54

Sơ đ 4.2

Mơ hình nhà nư c qu n lý sau tháng 6/2003

54

Sơ đ 4.3

Mơ hình nhân dân qu n lý cơng trình

55

Sơ đ 4.4

ð c đi m trong s d ng cơng trình

57

Sơ đ 4.5

Ngun nhân h n ch năng l c ph c v c a cơng trình

60

Sơ ñ 4.6

Cây v n ñ v nguyên nhân c ng ñ ng không tham gia xác
ñ nh nhu c u, kh o sát thi t k cơng trình

65

Sơ đ 4.7

Cây v n ñ v cơ s tham gia c a c ng ñ ng trong xác ñ nh
nhu c u, kh o sát thi t k tr m bơm M u Sáu

Sơ ñ 4.8

Cây v n ñ v cơ s tham gia c a c ng ñ ng trong xác ñ nh
nhu c u, kh o sát thi t k tr m bơm M u Sáu

67

Sơ ñ 4.9

T ch c b máy qu n lý tr m bơm Nhân Hu

76

Sơ ñ 4.10

T ch c b máy qu n lý tr m bơm M u Sáu

76

Sơ ñ 4.11

K ho ch tư i tiêu tr m bơm Nhân Hu

86

Sơ ñ 4.12

K ho ch tư i tr m bơm M u Sáu

Sơ ñ 4.13

M i quan h gi a c ng ñ ng hư ng l i và cơng trình tr m
bơm Nhân Hu

86

Sơ ñ 4.14

M i quan h gi a c ng đ ng hư ng l i và cơng trình

86
87

Sơ đ 4.15

M i quan h gi a c ng ñ ng hư ng l i và cơng trình th y
l i nh

97

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………viii


1. M
1.1

ð U

TÍNH C P THI T C A ð TÀI

h u h t các qu c gia hi n nay, mơ hình ngư i dân tham gia qu n lý
thu nơng (PIM - Participatory Irrigation Management) đư c áp d ng như m t
ñi u ki n tiên quy t ñ phát tri n thu l i hi u qu và b n v ng. Mơ hình b t
đ u hình thành vào nh ng năm cu i c a th p k 80 khi m t s qu c gia th c

hi n chuy n giao quy n qu n lý cơng trình t nhà nư c sang cho ngư i dân.
Vi c chuy n giao ban ñ u ch ñơn thu n là c t gi m nh ng tr c p cho công tác
thu l i nh m m c tiêu n ñ nh n n tài chính qu c gia. Tuy nhiên, khi th c hi n
nó l i t o ra bư c phát tri n quan tr ng mang tính cách m ng trên ph m vi tồn
c u, đó là m ra cho ngư i dân kh năng tham gia nhi u hơn trong công tác thu
l i. Nông dân là nh ng ngư i ñư c hư ng l i tr c ti p t cơng trình, vì v y h
có ñ ng cơ m nh m hơn ai h t ñ có th th c hi n qu n lý, s d ng cơng trình
m t cách t t nh t. H t quy t ñ nh vi c t ch c qu n lý như th nào, khi nào thì
duy tu b o dư ng cơng trình, th c hi n k ho ch tư i ra sao... Tính h p lý c a
các quy t ñ nh này ñư c xem xét m t cách h th ng trên cơ s ñáp ng yêu c u
s n phát tri n s n xu t nông nghi p và s d ng b n v ng nh ng ngu n l c c a
ngư i dân. Cơ s thành công c a PIM d a trên vi c khai thác hi u qu nh ng
ngu n l c to l n c a ngư i dân (phát huy toàn t i ña l i th so sánh). PIM v a
là phương ti n v a là m c tiêu trong ti n trình phát tri n thu l i c a h u h t các
qu c gia hi n nay.
Vi t Nam, khái ni m v PIM m i ñư c ph bi n t năm 1997 (H i th o
qu c gia v PIM t ngày 07÷10/4/1997 t i Ngh An). Song "lũ l t thì lút c
làng", n i dung tham gia c a ngư i dân trong cơng tác thu l i đã t n t i và phát
tri n theo su t chi u dài l ch s c a n n văn minh lúa nư c. Th ng kê nh ng
thành t u ñ t ñư c, ñ n năm 2001 c nư c đã có 8.265 cơng trình thu nơng các
lo i, trong đó có 743 h ch a v a và l n, 1.017 ñ p dâng, 4.712 c ng tư i tiêu
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………1


v a và l n, g n 2.000 tr m bơm, kho ng 8.000 km b bao ngăn lũ

ñ ng b ng

sông C u Long và hàng v n kilômét kênh mương cùng cơng trình trên kênh [7]
đ m b o tư i cho trên 3 tri u ha di n tích đ t canh tác, tiêu cho 1,4 tri u ha,

ngăn m n cho 70 v n ha, c i t o 1,6 tri u ha ñ t phèn chua

đ ng b ng sơng

C u Long…[9]. Tuy nhiên, bên c nh nh ng k t qu đó, q trình phát tri n thu
l i

nư c ta còn b c l nhi u b t c p, h n ch . Các ñánh giá cho th y, ña s các

h th ng cơng trình m i khai thác đư c 50-60% năng l c thi t k , có h th ng
ch ñ t 30%[9] do nh ng nguyên nhân như xây d ng khơng đ ng b , sai sót
trong thi t k và thi cơng, khơng duy tu b o dư ng cơng trình thư ng xun...
Ph n l n các công ty qu n lý khai thác cơng trình thu l i c a nhà nư c ho t
đ ng khơng hi u qu , m t cân ñ i gi a thu và chi, thua l tri n miên. Ngu n v n
ñ u tư hàng năm q h n h p nên cơng trình đã xu ng c p nay càng xu ng c p
hơn. T n t i c a hình th c qu n lý quan liêu bao c p có nh hư ng không t t t i
năng l c qu n lý cơng trình cũng như ch t lư ng d ch v tư i tiêu.

nhi u nơi,

nông dân không tham gia xây d ng, qu n lý cơng trình ho c có chăng ch là hình
th c do b tác ñ ng theo ki u huy ñ ng, áp ñ t m t chi u t trên xu ng dư i.
Ngư i dân quan ni m cơng trình là c a nhà nư c, hư h ng thì nhà nư c s a
ch a. Tình tr ng ngư i dân s d ng sai m c đích, lãng phí nư c, n đ ng thu
l i phí, l n chi m ñ t trong ph m vi, ñ c phá cơng trình... là k t qu c a vi c
khơng phát huy đư c vai trị c a c ng ñ ng trong công tác thu l i hi n nay.
ðánh giá đư c vai trị quan tr ng c a c ng ñ ng trong vi c tháo g nh ng
t n t i c a công tác thu l i, Vi t Nam ñã gia nh p T ch c liên k t các nư c có
mơ hình PIM (INPIM) và th c hi n phát tri n mơ hình

các đ a phương như

Tun Quang, An Giang, Ngh An, Thanh Hoá... Th c t cho th y ngư i dân
hồn tồn có th qu n lý cơng trình thu l i, k c cơng trình ph c t p n u có cơ
ch tác đ ng phù h p, đư c giao quy n (thơng qua t ch c do chính h l p ra),
đư c đào t o, hư ng d n. PIM

Vi t Nam không ph thu c vào quy mô, tên g i

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………2


hay đ a gi i hành chính mà ph thu c vào nhu c u, s đ ng tình ng h c a
ngư i dân cũng như ñi u ki n c th c a cơng trình thu l i. Bư c đ u phát tri n
PIM cịn g p r t nhi u khó khăn, tr ng i nhưng đã ch ng minh tính hi u qu
v n có c a mơ hình, đ c bi t v i các cơng trình thu l i nh , m t xích quan
tr ng trong h th ng t ng th các cơng trình th y l i.
Xu t phát t nh ng v n đ trên, chúng tơi ti n hành nghiên c u ñ tài:
“Th c tr ng và m t s gi i pháp tăng cư ng s tham gia c a c ng ñ ng trong
xây d ng, qu n lý và s d ng cơng trình thu l i nh trên ñ a bàn huy n Chí
Linh t nh H i Dương”.
1.2

M C TIÊU NGHIÊN C U C A ð TÀI

1.2.1 M c tiêu chung
M c tiêu cơ b n c a ñ tài là nghiên c u th c tr ng, ñ xu t m t s gi i
pháp tăng cư ng s tham gia c a c ng ñ ng trong xây d ng, qu n lý và s d ng
cơng trình thu l i nh .
1.2.2 M c tiêu c th

- H th ng hoá cơ s lý lu n và th c ti n v s tham gia c a c ng ñ ng
trong xây d ng, qu n lý, s d ng cơng trình thu l i nh .
- ðánh giá th c tr ng, phân tích đư c nh ng nh hư ng t i s tham gia
c a c ng ñ ng trong xây d ng, qu n lý và s d ng cơng trình thu l i nh t i
huy n Chí Linh t nh H i Dương.
- ð xu t nh ng ñ nh hư ng và gi i pháp tăng cư ng s tham gia c a
c ng ñ ng trong xây d ng, qu n lý và s d ng cơng trình thu l i nh .

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………3


1.3

ð I TƯ NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U C A ð TÀI

1.3.1 ð i tư ng nghiên c u
ð tài t p trung nghiên c u nh ng v n ñ lý lu n và th c ti n v cơng
trình thu l i nh , c ng ñ ng và s tham gia c a c ng đ ng trong cơng tác thu
l i, mơ hình tham gia qu n lý PIM.
ð i tư ng kh o sát c a đ tài là cơng trình thu l i nh , c ng ñ ng hư ng
l i t cơng trình và nh ng đ i tư ng khác có liên quan t i vi c nghiên c u trên
đ a bàn huy n Chí Linh.
1.3.2 Ph m vi nghiên c u
1.3.2.1 Ph m vi v th i gian

- Th i gian nghiên c u th c tr ng: ð tài t p trung nghiên c u th c tr ng
tham gia xây d ng, qu n lý và s d ng c a c ng ñ ng trong th i gian 3 năm (t
năm 2002 - 2004). Nh ng kho ng th i gian khác có liên quan (ch y u là th i
gian xây d ng) tuỳ thu c vào m i cơng trình và n i dung nghiên c u.
- Th i gian cho ñ nh hư ng và gi i pháp: ð tài ñ xu t nh ng gi i pháp

cho v n ñ nghiên c u trong kho ng th i gian t i.
1.3.2.2 Ph m vi v không gian

ð tài ti n hành nghiên c u trên ñ a bàn huy n Chí Linh t nh H i Dương.
1.3.2.3 Ph m vi n i dung

- Nghiên c u th c tr ng tham gia c a c ng ñ ng trong xây d ng, qu n lý
và s d ng công trình thu l i nh trên đ a bàn huy n Chí Linh.
- T th c tr ng nghiên c u, ñ tài ñưa ra nh ng gi i pháp tăng cư ng hơn
n a s tham gia c a c ng ñ ng trong xây d ng, qu n lý và s d ng cơng trình
thu l i nh .

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………4


2. CƠ S

LÝ LU N VÀ TH C TI N V S

THAM GIA

C A C NG ð NG TRONG XÂY D NG, QU N LÝ VÀ S

D NG

CƠNG TRÌNH THU L I NH

2.1

CƠNG TRÌNH TH Y L I NH

VÀ VAI TRỊ TRONG NƠNG NGHI P

2.1.1 Thu l i và cơng trình thu l i trong nơng nghi p
Các ngu n nư c cơ b n trong t nhiên bao g m nư c ng m, nư c m t và
nư c mưa. Chúng phân b khơng đ u và gây ra tình tr ng thi u nư c ho c th a
nư c

nh ng không gian và th i gian khác nhau. Do v y, công tác thu l i hình

thành và phát tri n như là m t ho t đ ng khơng th thi u nh m đi u hồ gi a
lư ng nư c đ n c a t nhiên v i yêu c u v nư c c a con ngư i. Công tác thu
l i bao g m t ng h p nh ng bi n pháp khai thác, s d ng, b o v các ngu n
nư c và h n ch nh ng thi t h i do nư c gây ra như h n hán, lũ l t...

ð u vào

Công tác
thu l i

- Ngu n nư c t nhiên
(nư c ng m, nư c mưa, nư c m t)
- Ngu n l c
(lao ñ ng, v t tư, thi t b ...)

ð u ra
- Ngu n nư c theo nhu c u s
d ng (s n xu t nông nghi p, s n
xu t cơng nghi p, năng lư ng,
đ i s ng sinh ho t...)

Sơ ñ 2.1: Khái quát ñ c ñi m công tác thu l i
Trong ph m vi nghiên c u c a ñ tài, n i dung ch y u đư c đ c p là
cơng tác thu l i ph c v nhu c u s n xu t nông nghi p (th y nông). "Nh t
nư c, nhì phân, tam c n, t gi ng", thu l i trong nơng nghi p có ý nghĩa quy t
ñ nh t i năng su t, ch t lư ng cây tr ng v t nuôi trên cơ s ñáp ng yêu c u v
nư c trong t ng giai ño n sinh trư ng phát tri n.. Công tác thu l i bao g m
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………5


t ng h p các bi n pháp như quy ho ch, xây d ng, qu n lý và s d ng cơng
trình; th c hi n tư i tiêu khoa h c nh m ch ñ ng ngu n nư c cho tr ng tr t,
chăn ni, t đó t o ñi u ki n m r ng di n tích canh tác, tăng năng su t, đa
d ng hố cơ c u cây tr ng, v t ni. Bên c nh đó cơng tác thu l i trong nơng
nghi p cũng có nh hư ng l n đ n đ i s ng xã h i nơng thơn như cung c p
ngu n nư c trong sinh ho t và các ngành ngh nông thôn, t o c nh quan môi
trư ng sinh thái nông nghi p nông thơn thu n l i...
V cơng trình thu l i, nó là cơng c cơ b n đ con ngư i th c hi n vi c
ñi u ti t ngu n nư c theo nhu c u c a mình. Pháp l nh Khai thác và b o v
cơng trình th y l i nêu rõ: Cơng trình th y l i là cơng trình thu c k t c u h
t ng nh m khai thác m t l i c a nư c; phòng ch ng tác h i do nư c gây ra, b o
v môi trư ng và cân b ng sinh thái, bao g m: h ch a nư c, ñ p, c ng, tr m
bơm, gi ng, ñư ng ng d n nư c, kênh, cơng trình trên kênh và b bao các
lo i[12]. Trong nơng nghi p, cơng trình thu l i có nhi u hình thái khác nhau
v i nh ng k t c u và tính năng khác nhau như t o ngu n (h , ñ p...), ñi u ph i
(kênh, mương máng...), ñ ng l c (tr m bơm tư i, tiêu). Chúng thư ng ñư c
phân lo i theo quy mô xây d ng hay năng l c ph c v . Theo tiêu chu n xây
d ng Vi t Nam 285 (2002), vi c phân phân lo i d a trên di n tích ph c v c a
cơng trình v i nh ng c p thi t k như sau:
B ng 2.1: Phân lo i h th ng thu nông theo năng l c thi t k [1]

C p thi t k

Lo i cơng trình thu l i
I
H th ng thu nơng có DT đư c
tư i ho c DT t nhiên khu tiêu
(103 ha)

II

III

IV

V

≥ 50

≤ 50÷10

≤ 10÷2

≤ 2÷0,2

≤ 0,2

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………6

Do đặc điểm địa b n sản xuất nông nghiệp d n trải rộng trên diện rộng
nên các công trình thuỷ lợi thờng liên kết th nh hệ thống, mạng lới. Việc đánh
giá công trình hay hệ thống công trình vì thế thờng mang tính tơng đối. Theo
tiêu chí phân loại trên có thể phân biệt quy mô công trình thuỷ lợi nh sau:
- Loại lớn: công trình thuộc cấp thiết kế I v II.
- Loại vừa: công trình thuộc cấp thiết kế III v IV.
- Loại nhỏ: công trình thuộc cấp thiết kế V.
2.1.2 Công trình thuỷ lợi nhỏ, một số đặc điểm kỹ thuật, kinh tế xà hội
2.1.2.1 ð c đi m k thu t

Cơng trình thu l i nh , đó là đánh giá v m t quy mơ và di n tích ph c
v c a cơng trình. Cơng trình có cơng su t nh , ph m vi ph c v không l n, ch
y u cho c ng ñ ng khu dân cư ho c làng, xã. Theo TCXDVN 285 (2002), có th
coi cơng trình thu l i nh thu c phân c p thi t k V v i di n tích tư i ho c tiêu
nh hơn 200 ha. Cơng trình thu c k t c u h t ng, v trí c ñ nh và ch u nh
hư ng tr c ti p c a ñi u ki n ñ a ch t, thu văn, khí h u, th i ti t đ a phương.
Cơng trình thư ng khơng địi h i k thu t cao, đa s cơng trình đư c ñào ñ p
ho c xây d ng ñơn gi n v i v t li u t i ch như g ch, ñá, cát, s i, các lo i v t
li u trong nư c s n xu t ñư c như xi măng, s t thép..., ngư i dân có th t t
ch c xây d ng, qu n lý, v n hành đư c[6]. Cơng trình thu l i nh thư ng là h
th ng trên m t ru ng, ñi m cu i cùng trong t ng th m ng lư i phân ph i nư c.
m t s nơi, ch y u là vùng trung du, đ i núi, cơng trình thu l i nh ñ ng
ñ c l p và tr c ti p khai thác, s d ng nh ng ngu n nư c đ a phương. Cơng
trình thu l i nh cịn đư c tính cho c nh ng cơng trình có th i gian s d ng
ng n do ngư i dân ñ a phương t làm.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………7


2.1.2.2 ð c đi m kinh t xã h i

Cơng trình thu l i nh có quy mơ và cơng su t nh , tr c ti p ph c v s n
xu t nơi c ng ñ ng dân cư. Do v y, v ñ c ñi m kinh t xã h i, cơng trình mang
m t s nét đ c trưng sau:
- Cơng trình thu c cơ s h t ng, là tài s n chung ph c v cho l i ích c ng
đ ng đ a phương.
- Cơng trình có tính c ng đ ng cao, có kh năng huy đ ng đơng đ o s
tham gia đóng góp c a ngư i dân trong q trình xây d ng, qu n lý và s d ng.
- V n đ u tư cho cơng trình khơng l n, do v y có th huy đ ng t nhi u
kênh khác nhau, ñ c bi t là ngu n v n, nguyên v t li u và lao ñ ng trong nhân
dân. Vi c huy ñ ng v n khá linh ho t và có tính kh thi cao.
- Cơng trình mang tính đ a phương do ch u nh ng nh hư ng v ñi u ki n
t nhiên, kinh t xã h i trên ñ a bàn ph c v . Tính đ a phương thư ng gi i h n
theo ph m vi không gian nh h p v i m t hay m t vài c ng đ ng nơng thơn cư
trú thành thơn, làng, b n.
- Cơng trình g n gũi, g n bó v i ngư i dân qua các ho t ñ ng s n xu t và
sinh ho t hàng ngày.

m t s nơi, cơng trình cịn là bi u trưng cho văn hoá

truy n th ng c a c ng đ ng đ a phương.
2.1.3 Vai trị c a cơng trình thu l i nh trong nơng nghi p, nông thôn
Th c t cho th y, hi u qu ph c v c a h th ng công trình thu l i
khơng ch do cơng trình l n ñ u m i mang l i mà còn ph thu c vào m ng lư i
cơng trình nh trên m t ru ng. Cơng trình nh là s hồn thi n tính đ ng b và
th ng nh t c a toàn b h th ng thu l i. Nó là đi m nút cu i tr c ti p ñưa nư c
t i t ng ñơn v di n tích s n xu t, m r ng ph m vi ph c v c a h th ng cơng
trình. Cơng trình thu l i nh đ c bi t phát huy hi u qu trong công tác ch ng
úng, h n c c b .
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………8

nh ng vùng khó khăn, xa xơi, đ a hình ph c t p, nơi mà h th ng thu
l i l n khơng đáp ng đư c thì cơng trình thu l i nh là gi i pháp thay th h u
hi u. Các cơng trình mang nét đ c trưng vùng, mi n như gi ng, ñ p nư c, gu ng
nư c, nong máng... khai thác t i ch ngu n nư c ñ a phương ph c v s n xu t
nơng nghi p và đ i s ng c a ngư i dân. Nh ng ngu n nư c đ a phương này có
tr lư ng th p và thư ng khơng n đ nh theo các mùa trong năm. Do v y cơng
trình thu l i nh là l a ch n t i ưu đ đi u hồ, cân b ng ngu n nư c, ñáp ng
nhu c u c a c ng đ ng đ a phương.
Cơng trình thu l i nh , dù n m trong h th ng thu l i hay ñ ng ñ c l p
ñ u là b ph n tr c ti p ñưa nư c t i vùng s n xu t, ñ m b o ñi u ki n thu n l i
cho cây tr ng, v t nuôi sinh trư ng phát tri n. Cơng trình là ti n đ đ

ng d ng

nh ng thành t u khoa h c k thu t vào s n xu t nơng nghi p. Cơng trình góp
ph n thúc đ y vi c m r ng di n tích canh tác, thâm canh tăng v , ña d ng hoá
cơ c u cây tr ng v t ni, t o đi u ki n cho ngư i dân ñư c l a ch n cơ c u s n
xu t phù h p và hi u qu . Phát tri n thu l i nh còn ñ ng nghĩa v i phát tri n
nông nghi p, ñ m b o an ninh lương th c, xoá ñói gi m nghèo ti n t i t ng
bư c nâng cao ñ i s ng v t ch t và tinh th n cho ngư i ngư i dân, đ c bi t là
nh ng vùng khó khăn, mi n núi, vùng sâu vùng xa. Th c t cho th y nơi nào
thu l i phát tri n thì đói nghèo đư c xố b , đ i s ng v t ch t, văn hoá tinh
th n c a ngư i dân ñư c nâng cao, an ninh chính tr , xã h i đư c n đ nh.
Cơng trình thu l i nh đư c coi như tài s n chung c a c ng ñ ng. C ng
đ ng thư ng có ý th c cao trong vi c tham gia xây d ng, qu n lý và s d ng
cơng trình do đư c hư ng l i t cơng trình. Thơng qua s tham gia này, tính
c ng đ ng trong m i quan h xã h i truy n th ng c a ñ a phương ñư c c ng c ,
tăng cư ng.

V i kh năng thu hút đơng đ o s tham gia c a c ng ñ ng ñ a phương
trong xây d ng, qu n lý và s d ng, cơng trình s phát huy t t năng l c thi t k
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………9


và mang l i nh ng hi u qu kinh t xã h i v n có c a nó. Bên c nh đó, s tham
gia cịn hư ng t i kh năng t nâng cao ý th c c ng ñ ng trong s d ng b n
v ng các ngu n tài nguyên c a ñ a phương.
2.2

S

THAM GIA C A C NG ð NG TRONG XÂY D NG, QU N LÝ VÀ S

D NG CƠNG TRÌNH THU L I NH

2.2.1 C ng ñ ng và s tham gia
2.2.1.1 C ng đ ng

Có nhi u quan đi m và khái ni m v c ng ñ ng. Tuy nhiên có th hi u
m t cách chung nh t, ñó là m t t p h p nh ng ngư i s ng thành xã h i, có quan
đi m chung v i nhau, g n bó thành m t kh i. C ng ñ ng bao g m hai lo i hình
cơ b n sau: 1) C ng ñ ng ñ a lý: Bao g m nh ng ngư i dân cư trú trong cùng
m t ñ a bàn v i các ñ c ñi m xã h i đ ng nh t và có m t m i quan h ràng bu c
v i nhau. H cùng ñư c áp d ng chính sách chung; 2) C ng ñ ng ch c năng:
G m nh ng g m ngư i có th cư trú g n nhau ho c khơng g n nhau nhưng có
l i ích chung. H liên k t v i nhau trên cơ s ngh nghi p, s thích, h p tác hay
hi p h i có t ch c (Ph m Thanh H i, 1999) [3].
Như v y, khái ni m c ng ñ ng ch mang ý nghĩa tương ñ i. Tuỳ thu c
vào khía c nh xem xét, đánh giá (tính ch t, tiêu chu n) mà có th có c ng ñ ng

l n hay nh , liên k t l ng hay ch t ch (c ng ñ ng trong c ng ñ ng). M t khác,
nh ng tính ch t hay tiêu chu n đánh giá này cũng ch là tương đ i (th m chí
bi n ñ i theo th i gian) nên khái ni m c ng đ ng thư ng mang tính bao qt
như m t ph m trù.
Trong nh ng th p k g n ñây, khái ni m v C ng ñ ng hư ng l i ñư c
b xung thêm như là y u t quan tr ng trong nghiên c u phát tri n. Khái ni m
C ng ñ ng hư ng l i là s k t h p c a C ng ñ ng ñ a lý và C ng đ ng ch c
năng trong đó nh n m nh khía c nh cùng hư ng l i ích chung. Trong c ng ñ ng
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………10


hư ng l i, m i thành viên ñ u có trách nhi m tham gia đóng góp (tài s n hay
s c lao đ ng) và có quy n l i h p l , h p pháp t vi c s d ng nh ng thành qu
chung c a c ng ñ ng (theo m c ñ th ng nh t chung c a c ng ñ ng). C ng
đ ng hư ng l i thơng thư ng là s h p tác vì l i ích. Trong đó, s tham gia c a
m i cá nhân ln th hi n tính t nguy n, t giác và tinh th n trách nhi m cao.
C ng ñ ng theo n i dung nghiên c u c a ñ tài là c ng ñ ng hư ng l i
v i ñ c ñi m là nh ng cư dân nông thôn cư trú, sinh s ng thành thôn b n, làng
xã..., có chung phong t c, t p quán và truy n th ng văn hố nơng nghi p nông
thôn. ð a bàn cư trú c a c ng ñ ng thu c vùng ph c v c a cơng trình thu l i
nh . Trong c ng đ ng, các thành viên đ u có đóng góp theo nh ng hình th c
nh t đ nh và đư c hư ng l i ích, tác d ng c a cơng trình. Như v y, bên c nh
m i quan h m t thi t t cu c s ng xã h i chung, các thành viên trong c ng
đ ng cịn có m i liên k t t vi c chung hư ng l i ích c a cơng trình. M c đ
liên k t này có th là r t ch t ch ñ ñ m b o mang l i nh ng l i ích thư ng
xuyên, lâu b n cho m i thành viên cũng như cho c c ng đ ng, song cũng có th
ch d ng

tính ch t gi ng nhau v ngu n g c c a l i ích đư c hư ng.

2.2.1.2 S tham gia - khái ni m, n i dung và hình th c

Theo cách hi u chung thì tham gia là góp ph n ho t đ ng c a mình vào
m t ho t đ ng, m t t ch c chung nào đó [11]. Cách hi u này tương đ i đơn
gi n và khơng khái quát ñư c b n ch t, n i dung c a tham gia trong t ng th các
m i quan h c a nó, đ c bi t là trong phát tri n c ng ñ ng. Theo quan ñi m c a
các nhà nghiên c u phát tri n, tham gia (Participation) là m t tri t lý ñ c bi t
quan tr ng trong nghiên c u phát tri n c ng ñ ng. Oakley P. (1989) cho r ng
tham gia là m t quá trình t o kh năng nh y c m c a ngư i dân và làm tăng kh
năng ti p thu và năng l c c a ngư i dân nh m ñáp ng các nhu c u phát tri n
cũng như khích l các sáng ki n đ a phương. Quá trình này hư ng t i s tăng
cư ng năng l c t ki m soát các ngu n l c và t ch c ñi u hành trong nh ng
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………11


hồn c nh nh t đ nh. Tham gia bao hàm vi c ra quy t ñ nh, th c hi n, phân chia
l i ích và đánh giá các ho t ñ ng phát tri n c a ngư i dân[4]. Như v y, theo
ph m vi nghiên c u c a đ tài thì s tham gia c a c ng ñ ng trong xây d ng,
qu n lý và s d ng cơng trình thu l i ch là m t khía c nh phát tri n thu l i
trong t ng th s phát tri n chung c a c ng ñ ng. S tham gia c a c ng đ ng
trong cơng tác thu l i cũng mang ñ y ñ nh ng n i dung, tính ch t c a tham
gia như trong b t kỳ s phát tri n nào.
V m t n i dung và hình th c c a tham gia, chúng là s nh n bi t và
chuy n hoá c a nhau nên vi c phân bi t thư ng mang tính tương đ i. Liên quan
đ n n i dung và hình th c tham gia có hai quan ñi m cơ b n c a Call M. và
Prety như sau:
- S tham gia có ba m c ñ : 1) Tham gia là m t phương ti n ñ t o ra các
ñi u ki n d dàng cho vi c th c hi n các can thi p t bên ngoài vào; 2) Tham
gia là m t phương ti n đ dung hồ trong q trình ra quy t đ nh và t o l p
chính sách cho các can thi p t bên ngoài vào; 3) Tham gia là m t m c đích t

thân ñ các c ng ñ ng có quy n ti p c n và ki m soát các ngu n l c và ra quy t
ñ nh. Tham gia t nó là m c đích ch khơng ph i là phương ti n. C ng ñ ng t
xác ñ nh và thay ñ i các gi i pháp cho các nhu c u phát tri n c a mình[4].
- S tham gia có b y m c đ : 1) Tham gia b ñ ng: c ng ñ ng tham gia
đư c ti p nh n thơng tin m t chi u t bên ngoài vào cho bi t là s ki n gì s x y
ra. Ph n ng c a c ng đ ng khơng tác đ ng t i s ki n đó; 2) Tham gia b ng
cách cung c p thơng tin: c ng đ ng tr l i nh ng câu h i do cá nhân, t ch c
nghiên c u phát tri n hay các l c lư ng xã h i khác ñ t ra. Theo cách này c ng
đ ng khơng có cơ h i đư c chia s thơng tin trong k t qu nghiên c u; 3) Tham
gia b ng cách tư v n: c ng ñ ng xác ñ nh v n đ , trình bày quan đi m, góp ý, tư
v n v gi i pháp gi i pháp th c hi n. Tuy nhiên, s tham gia này khơng đ m b o
cho c ng đ ng b t kỳ s chia s nào trong vi c ra quy t ñ nh; 4) Tham gia b ng
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………12


khuy n khích v t ch t: c ng đ ng tham gia b ng cách cung c p các ngu n l c
như v t ch t hay s c lao đ ng; 5) Tham gia mang tính ch t ch c năng: c ng
ñ ng xây d ng các nhóm nh m tho mãn m c tiêu phát tri n. S tham gia này
thư ng xu t hi n sau khi quy t ñ nh quan tr ng ñã ñư c ñưa ra và có xu hư ng
ph thu c vào nh ng ngư i kh i xư ng, hư ng d n t bên ngoài; 6) Tham gia
có tác đ ng qua l i: c ng đ ng tham gia phân tích chung đ xây d ng k ho ch
hành ñ ng và thi t l p hay c ng c m t t ch c ñ a phương có kh năng ki m
sốt nh ng ho t ñ ng phát tri n c th ; 7) T v n ñ ng: c ng ñ ng t kh i
xư ng ñ thay ñ i các h th ng. H hình thành h p đ ng v i các t ch c bên
ngồi đ có đư c ngu n l c k thu t c n thi t song v n duy trì s ki m sốt vi c
ra quy t ñ nh, xây d ng và th c thi k ho ch. S v n ñ ng có th hư ng t i m c
tiêu c i thi n s phân ph i phúc l i và quy n l c hi n t i[4].
V i nh ng m c đ và khía c nh phát tri n khác nhau cho th y n i dung
tham gia c a c ng đ ng khơng ch đa d ng mà cịn có hàm ch a tính v n ñ ng
cao. Nó có th là m t hay m t chu i các ho t ñ ng hư ng t i s phát tri n có

m c đích c a c ng đ ng. Hình th c là bi u hi n c a n i dung song s tham gia
là m t q trình nên đánh giá hình th c tham gia thư ng mang tính tương đ i t i
nh ng thang b c, m c ñ xác ñ nh khác nhau. M i m c ñ tham gia có th có 1
hay nhi u hình th c song nhìn chung có th khái qt theo các hình th c sau:
- Hình th c b đ ng: C ng ñ ng ñư c ti p nh n thơng tin m t chi u t
bên ngồi vào.
- Hình th c cung c p thơng tin: C ng đ ng cung c p thơng tin c a mình
cho các đ i tư ng bên ngồi thơng qua vi c tr l i câu h i...
- Hình th c tham kh o ý ki n (tham gia b ng cách tư v n): Ph m vi và ñ i
tư ng c a hình th c này h p, địi h i các ch th tư v n ph i có ki n th c và s
t ng h p, phân tích và suy lu n nh t đ nh. Hình th c này giúp các quy t đ nh có
đư c s

ng h c a c ng ñ ng.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………13


- Vì l i ích: S tham gia xu t phát t l i ích c a chính c ng ñ ng. ðây là
hình th c r t quan tr ng đ có th thu hút t t nh t s tham gia c a c ng ñ ng
cũng như mang l i hi u qu thi t th c cho các ho t đ ng phát tri n.
- Vì nhi m v : S tham gia t o nên quy n l c c a c ng ñ ng, m t d ng
ñ c bi t c a l i ích (l i ích ti m năng). Trong th c t nó th hi n s phân c p,
trao quy n cho c ng đ ng, ví d như l a ch n m c tiêu, phân b ngu n l c, t
ch c th c hi n các k ho ch, giám sát, ki m tra, ñánh giá ho t ñ ng...
- Tương h : Là t ng h p c a các lo i hình tham gia. Nó có tác đ ng tương
h , đ m b o phát huy và k t h p các ngu n l c c ng đ ng theo hình thái s c
m nh t p th . Nó có nh hư ng chi ph i t i c quá trình phát tri n chung trên cơ
s tác ñ ng t i t ch c, c ng đ ng bên ngồi hay các l c lư ng xã h i khác.
S tham gia giúp c ng ñ ng t nâng cao năng l c khám phá và gi i quy t

các v n ñ th c ti n quan tâm. ðây là cơ s quan tr ng thúc ñ y quá trình phát
tri n c a chính c ng đ ng. Tuy nhiên, s tham gia ch có ý nghĩa khi c ng đ ng
có m t s quy n năng nh t đ nh đ có th ki m sốt và t quy t ñ nh nh ng v n
ñ phát tri n đó. Do v y, tăng cư ng s tham gia thư ng đi đơi v i trao quy n
ki m sốt và quy t đ nh cho c ng đ ng.
2.2.2 N i dung, hình th c và cơng c tham gia c a c ng đ ng trong xây
d ng, qu n lý và s d ng cơng trình thu l i nh
2.2.2.1 N i dung tham gia

Xu hư ng chuy n giao qu n lý h th ng cơng trình hi n nay đã th c s
t o ra cho c ng ñ ng kh năng ñư c tham gia nhi u hơn vào ti n trình phát tri n
thu l i. Nó khơng ch là s m r ng v m c ñ , n i dung tham gia mà còn v
c ph m vi và tính ch t c ng đ ng theo m t xu hư ng m : xu hư ng xã h i hố
cơng tác thu l i. Trong xu hư ng này có th th y c hai y u t là c ng ñ ng và
s tham gia c a c ng ñ ng cùng bi n ñ i. V th c ch t đó là s phát tri n c a
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………14


c ng đ ng thơng qua s tham gia nhi u hơn trong lĩnh v c thu l i. Quá trình
tham gia đóng vai trị phương ti n đ ng th i là m c tiêu c a s phát tri n c a
c ng ñ ng.
Nghiên c u s tham gia c a c ng ñ ng cho th y tính tương đ i và khơng
c th trong vi c xác ñ nh n i dung tham gia. Tuy nhiên trong t ng lĩnh v c c
th (ví d như lĩnh v c thu l i), có th xác ñ nh n i dung tham gia c a c ng
ñ ng theo các giai ño n c a quá trình phát tri n. Ví d theo n i dung c a đ tài,
có th đ t câu h i: n i dung tham gia c a c ng ñ ng trong phát tri n thu l i là
gì? câu tr l i là: xây d ng, qu n lý và s d ng cơng trình. N u câu h i: N i
dung tham gia c a c ng ñ ng trong xây d ng (hay qu n lý, s d ng) cơng trình
là gì? câu tr l i là: l ng nghe thơng tin, tư v n, góp v n, góp s c, thành l p
nhóm s d ng, giám sát, đánh giá... Như v y có th ch p nh n n i dung tham

gia theo các giai ño n c a quá trình phát tri n v i câu h i th nh t và n i dung
tham gia theo các m c ñ tham gia v i câu h i th hai.

m i m c ñ tham gia

l i có nh ng bi u hi n (hình th c) c th khác nhau. Như v y s phân bi t n i
dung và hình th c tham gia trong trư ng h p này ch mang tính tương đ i.
N i dung tham gia c a c ng đ ng khơng ch đánh giá qua nh ng vi c h
làm mà v cơ b n nó ph i ñư c xem xét trong gi i h n quy n năng c a c ng
ñ ng trong nh ng n i dung phát tri n thu l i: xây d ng, qu n lý và s d ng
cơng trình. M t th c t khá ph bi n là các chính ph thay b ng chuy n giao
quy n đ i v i tài s n thì l i c g ng chuy n giao trách nhi m ñ i v i tài s n
trong khi v n duy trì nh ng quy n s h u cơ b n. ði u này đã khơng đem l i b t
kỳ s c i thi n nào b i c ng đ ng s có xu hư ng m t ñi s quan tâm th c s do
c m th y b khai thác, l m d ng ch khơng ph i đư c trao quy n n m gi th c
s [15]. ð i v i c ng ñ ng s d ng nư c, nh n th c v quy n s h u hay quy n
ki m sốt ln có nh hư ng quy t ñ nh ñ n vi c xây d ng, qu n lý và s d ng
cơng trình thu l i m t cách t t nh t. Và các quy n này cũng ch ñư c th c hi n
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………15


khi mang l i l i ích hay đáp ng s quan tâm c a c ng đ ng. Vì v y, hồn thi n
n i dung tham gia ln ñư c xác ñ nh trên cơ s l i ích và nh ng quy n năng
th c s c a c ng ñ ng ñ i v i các cơng trình thu l i.
2.2.2.2 Hình th c tham gia

Tăng cư ng s tham gia c a c ng ñ ng trong qu n lý cơng trình đã t o ra
bư c phát tri n quan tr ng trong công tác thu l i

h u h t các qu c gia hi n

nay. Vi c tăng cư ng d a trên cơ s chuy n giao m t ph n hay tồn b quy n
qu n lý cơng trình t chính ph sang cho c ng đ ng thơng qua nh ng t ch c
c a h (HTX, nhóm, hi p h i dùng nư c...). T i h i ngh qu c t v “Chuy n
giao qu n lý tư i” t i Vũ Hán, Trung Qu c tháng 9/1994 v i s tham gia c a
216 nư c trên th gi i, các chuyên gia ñã t ng k t nh ng hình th c chuy n giao
cho c ng ñ ng như sau:
- C nh tranh cung c p d ch v tư i gi a các t ch c khu v c tư nhân: Các
t ch c khu v c tư nhân đư c chính ph khuy n khích cung c p các d ch v
tư i, ñ c bi t là các d ch v t các ngu n nư c m t. Các t ch c này có quy n
s h u m t ph n hay tồn b h th ng cơng trình và t ch vi c s n xu t kinh
doanh trong mơi trư ng c nh tranh bình đ ng. Mơ hình này ph

bi n

Bangladesh, Pakistan, Nigeria, Canada...
- H p ñ ng: Hi p h i nh ng ngư i dùng nư c h p đ ng v i chính ph v
vi c th c hi n nh ng công vi c như xây d ng, duy tu, b o dư ng, v n hành
cơng trình hay đi u ti t nư c... H p ñ ng mang l i nh ng khía c nh l i ích khác
nhau cho c hai bên. ðây là m t mơ hình nhà nư c và nhân dân cùng làm thu
l i. Trong hình th c h p đ ng cịn có m t d ng thay đ i nh , đó là hình th c
cho th. Cho th thư ng đư c áp d ng khi h th ng cơng trình

trong tình

tr ng t t, ngư i ký h p ñ ng khơng ph i b ra kho n đ u tư ý nghĩa ban ñ u.
Th i h n cho thuê thư ng t 5 ñ n 10 năm, ng n hơn nhi u so v i th i h n c a
h p đ ng có th kéo dài đ n 30 năm.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………16