Nghiên cứu ảnh hưởng của chế phẩm vi sinh vật đến hàm lượng dễ tiêu của các kim loại nặng cu, zn, pb trong đất bị ô nhiễm

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
----------

----------

NGUY N TH THU

NGHIÊN C U NH HƯ NG C A CH PH M VI SINH V T
ð N HÀM LƯ NG D TIÊU C A CÁC KIM LO I N NG
Cu, Zn, Pb TRONG ð T B Ô NHI M

LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P

Chuyên ngành : KHOA H C ð T
Mã s

: 60.62.15

Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. NGUY N H U THÀNH

HÀ N I - 2011


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tơi. Các s
li u, k t qu nêu trong lu n văn là trung th c và chưa t ng ñư c s d ng ñ
b o v m t h c v nào.

Tơi cam đoan r ng, m i s giúp đ cho vi c th c hi n lu n văn này đã
đư c c m ơn và các thơng tin trích d n trong lu n văn đ u đư c ch rõ ngu n g c.
Hà N i, ngày

tháng

năm 2011

Tác gi

Nguy n Th Th y

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

i


L I C M ƠN
Trong th i gian h c t p và th c hi n lu n văn t t nghi p, tơi đã nh n đư c s
giúp đ vơ cùng t n tình c a cơ s đào t o, cơ quan cơng tác, gia đình và b n bè.
Trư c h t tôi xin g i l i c m ơn chân thành t i trư ng ð i h c Nông
nghi p Hà N i, Vi n ñào t o Sau ñ i h c, Khoa Tài nguyên và Môi trư ng,
B môn Khoa h c đ t đã t n tình giúp đ tơi trong su t q trình đào t o.
Tơi xin bày t lòng bi t ơn sâu s c t i PGS.TS Nguy n H u Thành,
ngư i th y hư ng d n h t lòng t n t y vì h c trị.
Tơi xin chân thành bi t ơn th y Phan Qu c Hưng và các th y cô giáo,
cán b , công nhân viên b môn Khoa h c đ t và phịng phân tích trung tâm
Jica, khoa Tài nguyên & Môi trư ng, Trư ng ð i h c Nơng Nghi p Hà N i
đã t o m i ñi u ki n giúp ñ tôi trong su t th i gian th c hi n khóa lu n.
Cu i cùng tơi xin c m ơn gia đình và b n bè, đ ng nghi p đã đ ng viên

và c vũ tơi trong su t q trình h c t p và hồn thành lu n văn t t nghi p.
M t l n n a tôi xin trân tr ng cám ơn !
Hà N i, ngày tháng

năm 2011

Tác gi

Nguy n Th Th y

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

ii


M CL C
L i cam ñoan

i

L i c m ơn

ii

M cl c

iii

Danh m c ch vi t t t

v

Danh m c b ng

vi

Danh m c hình

viii

1

ð TV Nð

1

1.1

Tính c p thi t c a đ tài

1

1.2

M c đích, u c u c a ñ tài

2

2

T NG QUAN TÀI LI U NGHIÊN C U

3

2.1

Khái ni m v ô nhi m kim lo i n ng trong đ t

3

2.2

Tình hình nghiên c u ô nhi m kim lo i n ng trong ñ t trên th
gi i và

Vi t Nam

3

2.3

Nghiên c u v q trình chuy n hố c a Cu, Pb, Zn trong ñ t

13

2.4

M t s phương pháp x lý ô nhi m kim lo i n ng trong ñ t

21

2.5

X lý ô nhi m kim lo i n ng trong ñ t b ng vi sinh v t

24

3

ð I TƯ NG, PH M VI, N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN C U

32

3.1

ð i tư ng và ph m vi nghiên c u

32

3.2

N i dung nghiên c u

33

3.3

Phương pháp nghiên c u

33

4

K T QU VÀ TH O LU N

37

4.1

M t s ñ c ñi m t nhiên c a xã Ch ð o, huy n Văn Lâm, t nh
Hưng Yên

4.2

37

M t s tính ch t lý, hóa, sinh h c c a ñ t nghiên c u

39

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

iii


4.3

M c đ ơ nhi m kim lo i n ng Cu, Zn, Pb trong ñ t nghiên c u

4.4

41

K t qu nghiên c u nh hư ng c a ch ph m vi sinh v t ñ n hàm
lư ng d tiêu c a các kim lo i n ng Cu, Zn, Pb trong đ t b ơ
nhi m

thơn ðông Mai – xã Ch ð o - huy n Văn Lâm - t nh

Hưng Yên
4.4.1

nh hư ng c a ch ph m vi sinh v t ñ n s bi n ñ i pH c a ñ t

4.4.2

42

nh hư ng c a ch ph m vi sinh v t ñ n hàm lư ng d tiêu c a
các im lo i n ng Cu, Pb, Zn trong ñ t

4.4.3

42
49

S bi n ñ i pH ñ t và hàm lư ng d tiêu c a các kim lo i n ng (Cu,
Pb, Zn) trong ñ t nghiên c u sau khi b sung ch ph m l n 2

58

5

K T LU N VÀ KI N NGH

67

5.1

K t lu n

67

5.2

Ki n ngh

67

TÀI LI U THAM KH O

68

PH L C

74

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

iv


DANH M C CH

VI T T T

KLN

Kim lo i n ng

VSV

Vi sinh v t

CT

Công th c

ðC

ðôi ch ng

TCVN

Tiêu chu n Vi t Nam

QCVN

Quy chu n Vi t Nam

BTNMT

B Tài nguyên Môi trư ng

BS

B sung

TS

T ng s

TCCP

Tiêu chu n cho phép

VSVTSHK

Vi sinh v t t ng s h o khí

VSVTSYK

Vi sinh v t t ng s y m khí

XKTS

X khu n t ng s

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

v


DANH M C B NG
STT

Tên b ng

Trang

2.1

Ư c tính hàm lư ng kim lo i Cu, Pb, Zn ñưa vào ñ t do phân bón

2.2

Hàm lư ng t i ña cho phép (MAC) c a các KLN Cu, Pb, Zn
7

trong ñ t nông nghi p
2.3

Hàm lư ng kim lo i n ng

6

t ng ñ t m t trong m t s lo i ñ t

Vi t Nam

8

2.4

Hàm lư ng Cu trong 5 nhóm đ t chính c a Vi t Nam

15

2.5

Hàm lư ng Zn trong 5 nhóm đ t chính c a Vi t Nam

17

2.6

Các th c v t có kh năng tích lu cao KLN

23

3.1

Ch t lư ng c a ch ph m vi sinh v t s d ng

32

4.1

M t s tính ch t cơ b n c a ñ t nghiên c u

39

4.2

Thành ph n và s lư ng vi sinh v t trong ñ t nghiên c u

40

4.3

Hàm lư ng kim lo i n ng (Cu, Pb, Zn) trong ñ t nghiên c u

41

4.4

nh hư ng c a ch ph m vi sinh v t ñ n s thay ñ i c a pHH2O
trong ñ t ô nhi m KLN không ng p nư c

4.5

nh hư ng c a ch ph m vi sinh v t ñ n s thay ñ i c a pHKCl
trong ñ t ô nhi m KLN không ng p nư c

4.6

47

nh hư ng c a ch ph m vi sinh v t ñ n s thay ñ i hàm lư ng

Cu, Zn, Pb d tiêu trong đ t ơ nhi m KLN không ng p nư c

4.9

46

nh hư ng c a ch ph m vi sinh v t ñ n s thay đ i c a pHKCl
trong đ t ơ nhi m KLN ng p nư c

4.8

44

nh hư ng c a ch ph m vi sinh v t ñ n s thay đ i c a pHH2O
trong đ t ơ nhi m KLN ng p nư c

4.7

42

50

nh hư ng c a ch ph m vi sinh v t ñ n s thay ñ i hàm lư ng
Cu, Zn, Pb d tiêu trong đ t ơ nhi m ng p nư c

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

54

vi

4.10

S bi n ñ i pHKCl c a ñ t ô nhi m KLN không ng p nư c sau
khi b sung ch ph m VSV l n 2

4.11

S bi n đ i pHH2O c a đ t ơ nhi m KLN không ng p nư c sau
khi b sung ch ph m VSV l n 2

4.12

62

Hàm lư ng d tiêu c a Cu, Pb, Zn sau khi b sung ch ph m
VSV l n 2 c a ñ t ô nhi m KLN không ng p nư c (CT3)

4.15

61

S bi n đ i pHKCl c a đ t ơ nhi m KLN ng p nư c sau khi b
sung ch ph m VSV l n 2

4.14

59

S bi n ñ i pHH2O c a đ t ơ nhi m KLN ng p nư c sau khi b
sung ch ph m VSV l n 2

4.13

58

63

Hàm lư ng d tiêu c a Cu, Pb, Zn sau khi b sung ch ph m
VSV l n 2 c a đ t ơ nhi m KLN ng p nư c (CT4)

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

65

vii


DANH M C HÌNH
STT

Tên hình

Trang

4.1

Khu v c đi u tra, l y m u ñ t

4.2

Xu hư ng gi m pHH2O trong đ t ơ nhi m KLN khơng ng p nư c
do nh hư ng c a ch ph m vi sinh v t

4.3

60

Di n bi n pHH2O c a đ t ơ nhi m KLN ng p nư c sau khi b
sung ch ph m VSV l n 2

4.13

59

Di n bi n pHH2O c a đ t ơ nhi m KLN không ng p nư c sau khi
b sung ch ph m VSV l n 2

4.12

57

Di n bi n pHKCl c a đ t ơ nhi m KLN không ng p nư c sau khi
b sung ch ph m VSV l n 2

4.11

55

T l ph n trăm hàm lư ng d tiêu c a các KLN Cu, Pb, Zn so
v i t ng s c a CT4

4.10

53

Xu hư ng tăng hàm lư ng Cu, Zn, Pb d tiêu trong đ t ơ nhi m
KLN ng p nư c do nh hư ng c a ch ph m vi sinh v t

4.9

51

T l ph n trăm hàm lư ng d tiêu c a các KLN Cu, Pb, Zn so
v i t ng s c a CT3

4.8

48

Xu hư ng tăng hàm lư ng Cu, Zn, Pb d tiêu trong ñ t ô nhi m
KLN không ng p nư c do nh hư ng c a ch ph m vi sinh v t

4.7

46

Xu hư ng gi m pHKCl trong ñ t ô nhi m KLN ng p nư c do nh
hư ng c a ch ph m vi sinh v t

4.6

44

Xu hư ng gi m pHH2O trong đ t ơ nhi m KLN ng p nư c do nh
hư ng c a ch ph m vi sinh v t

4.5

43

Xu hư ng gi m pHKCl trong đ t ơ nhi m KLN không ng p nư c
do nh hư ng c a ch ph m vi sinh v t

4.4

38

61

Di n bi n pHKCl c a đ t ơ nhi m KLN ng p nư c sau khi b
sung ch ph m VSV l n 2

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

62

viii

4.14

Xu hư ng tăng hàm lư ng Cu, Zn, Pb d tiêu sau khi b sung ch
ph m VSV l n 2 c a đ t ơ nhi m KLN không ng p nư c (CT3)

4.15

64

Xu hư ng tăng hàm lư ng Cu, Zn, Pb d tiêu sau khi b sung ch
ph m VSV l n 2 c a ñ t ô nhi m KLN ng p nư c (CT4)

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

65

ix


1. ð T V N ð
1.1

Tính c p thi t c a đ tài
ð t, nư c và khơng khí là nh ng ñi u ki n cơ b n cho s sinh t n c a

con ngư i. Nhưng ngày nay v i nh ng hi u ng ph c a khoa h c cơng ngh
hi n đ i và s gia tăng dân s quá m c ñã d n t i tình tr ng ơ nhi m môi
trư ng. Các nhà khoa h c môi trư ng th gi i ñã c nh báo r ng: cùng v i ô
nhi m ngu n nư c, ô nhi m khơng khí thì ơ nhi m đ t đang là v n ñ ñáng

báo ñ ng hi n nay. Ơ nhi m đ t khơng nh ng làm nh hư ng x u đ n s n
xu t nơng nghi p và ch t lư ng nông s n mà cịn thơng qua lương th c, rau
qu … nh hư ng gián ti p ñ n s c kho c a con ngư i.
Ơ nhi m đ t đư c xem là t t c các hi n tư ng làm nhi m b n mơi
trư ng đ t b i các tác nhân gây ô nhi m. Các tác nhân gây ơ nhi m đ t: tác
nhân v t lý (ô nhi m nhi t, ô nhi m ñ t do các ch t phóng x ), tác nhân sinh
h c như tr c khu n l , thương hàn ho c amip, ký sinh trùng… nguy hi m
nh t là tác nhân hoá h c. Lo i ô nhi m này ñư c gây nên t các ngu n đi m:
Ch t th i cơng nghi p, giao thông, ch t th i sinh ho t và vi c s d ng phân
bón hố h c, hố ch t b o v th c v t, các ch t kích thích sinh trư ng…Kim
lo i n ng là ñ i tư ng t n t i v i hàm lư ng l n trong các ngu n ñi m trên, là
ch t ñ c nguy hi m ñ i v i h sinh thái ñ t, ñe do cu c s ng con ngư i.
Do m c ñ

nh hư ng ñ n môi trư ng t nhiên và xã h i h t s c

nghiêm tr ng nên vi c nghiên c u v ô nhi m đ t nói chung và ơ nhi m kim
lo i n ng trong đ t nói riêng cũng như tìm ki m các bi n pháp gi m thi u ñã
và ñang là v n ñ h t s c c p bách c a Vi t Nam và các nư c trên th gi i ñ
ñ m b o s c kho con ngư i và s phát tri n b n v ng. ð c bi t Vi t Nam là
m t qu c gia ñang phát tri n, nh ng ngu n phát th i kim lo i n ng gây ơ
nhi m đ t khơng nh ng ngày càng tăng mà cịn r t khó ki m sốt.

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

1


ð x lý đ t ơ nhi m ngư i ta thư ng s d ng các phương pháp truy n
th ng như: r a ñ t; c ñ nh các ch t ơ nhi m b ng hố h c ho c v t lý; x lý

nhi t; trao đ i ion, ơxi hố ho c kh các ch t ơ nhi m; đào đ t b ơ nhi m đ
chuy n đi đ n nh ng nơi chơn l p thích h p,... H u h t các phương pháp đó
r t t n kém v kinh phí, gi i h n v k thu t và gây m t cân b ng sinh thái t
nhiên. Do đó, t hơn m t th p niên tr l i ñây, vi c nghiên c u x lý ô nhi m
ñ t b ng phương pháp sinh h c (Bioremediation) ñã và ñang là hư ng nghiêm
c u ñư c các nhà khoa h c trên th gi i quan tâm. Trong đó, s d ng h vi
sinh v t b n ñ a ñư c phân l p, tuy n ch n

nh ng vùng đ t ơ nhi m kim

lo i n ng khơng ch có kh năng ch ng ch u cao mà cịn có th tham gia vào
q trình chuy n hố, h p th kim lo i n ng trong mơi trư ng đ t ơ nhi m v i
nhi u cơ ch khác nhau như: tích lu

trong t bào t i các bào quan đ c bi t,

chuy n hóa kim lo i n ng trong đ t t d ng khó tan thành d ng linh ñ ng,
c ng sinh ho c h i sinh v i th c v t tăng kh năng h p thu kim lo i n ng c a
th c v t….là phương pháp cho hi u qu cao, chi phí th p và thân thi n v i
mơi trư ng. Nguyên lý dùng thiên nhiên ñ gi i quy t các v n n n c a thiên
nhiên có th đư c xem như là m t căn b n v ng ch c cho m i phương pháp
x lý ô nhi m môi trư ng trong hi n t i và tương lai.
Xu t phát t th c t này, chúng tơi th c hi n đ tài: “Nghiên c u nh
hư ng c a ch ph m vi sinh v t ñ n hàm lư ng d tiêu c a các kim lo i
n ng Cu, Zn, Pb trong đ t b ơ nhi m”.
1.2

M c ñích, yêu c u c a ñ tài

1.2.1 M c ñích

Nghiên c u nh hư ng c a ch ph m vi sinh v t ñ n kh năng chuy n
hoá kim lo i n ng (Cu, Pb, Zn) trong ñ t b ô nhi m, làm cơ s cho bi n pháp
sinh h c x lý đ t ơ nhi m kim lo i n ng.
1.2.2 Yêu c u
ð nh lư ng ñư c s thay ñ i c a hàm lư ng các kim lo i n ng Cu, Pb,
Zn d tiêu trong đ t b ơ nhi m do vi c s d ng ch ph m vi sinh v t.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

2


2. T NG QUAN TÀI LI U NGHIÊN C U
2.1

Khái ni m v ô nhi m kim lo i n ng trong ñ t
Thu t ng kim lo i n ng dùng ñ ch b t kỳ nguyên t kim lo i nào có

kh i lư ng riêng l n (d ≥ 5g/cm3) và th hi n đ c tính

n ng ñ th p. Các

nguyên t KLN là thành ph n t nhiên c a v trái ñ t. Các ngun t này khơng
th b thốt bi n hay phá hu . M t lư ng nh các nguyên t KLN này đi vào cơ
th thơng qua th c ăn, nư c u ng và khơng khí. M t vài ngun t KLN đóng
vai trị như các ngun t c n thi t cho vi c duy trì quá trình trao ñ i ch t c a cơ
th con ngư i ch ng h n như k m (Zn), ñ ng (Cu) và selen (Se). Tuy nhiên
n ng ñ cao chúng v n có th gây đ c cho cơ th ngư i và sinh v t [5].
Theo Lê Văn Khoa và c ng s (2000) thì: “Ơ nhi m mơi trư ng là s
đưa vào mơi trư ng các ch t th i nguy h i ho c năng lư ng ñ n m c nh

hư ng tiêu c c ñ n ñ i s ng sinh v t, s c kho con ngư i ho c làm suy thối
ch t lư ng mơi trư ng” [24].
Như v y, ô nhi m môi trư ng ñ t do KLN ñư c xem là t t c các hi n
tư ng nhi m b n mơi trư ng đ t b i các KLN và h p ch t c a chúng, gây nh
hư ng tr c ti p ho c gián ti p ñ n ñ i s ng c a sinh v t và con ngư i.
2.2

Tình hình nghiên c u ô nhi m kim lo i n ng trong ñ t trên th gi i
và

Vi t Nam

2.2.1 Nghiên c u ô nhi m kim lo i n ng trong ñ t trên th gi i
Ch t lư ng mơi trư ng nói chung, mơi trư ng đ t nói riêng đang đư c
c th gi i quan tâm. Phát tri n xã h i ph i ñi ñôi v i b o v môi trư ng ñã,
ñang và s là m c tiêu chung c a m i qu c gia. M i năm th gi i m t ñi 25 t
t n ñ t m t do b r a trơi, xói mịn. Kho ng 2 t ha ñ t canh tác và ñ t tr ng
c trên th gi i ñã và ñang b suy thối do s d ng đ t thi u khoa h c ho c
khơng có quy ho ch.

nhi u nơi đ t b xói mịn, sa m c hố, phèn hố, m n

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

3


hố đã khơng cịn kh năng canh tác. Trư c s c ép v gia tăng dân s trên
toàn c u, ñ tăng s n lư ng lương th c đáp ng u c u đó ngư i nơng dân đã
l m d ng phân bón hố h c, hố ch t b o v th c v t ñ tăng năng su t cây

tr ng là m t trong nh ng ngun nhân gây ơ nhi m đ t và nư c. Ngồi ra, s
phát tri n cơng nghi p, m ng lư i giao thơng và đơ th hố… đã làm cho đ t,
nư c, khơng khí nói riêng và mơi trư ng nói chung c a chúng ta b ô nhi m
KLN. Theo th ng kê c a các t ch c Môi Trư ng Th Gi i, hàng năm các
con sơng c a Châu Á đưa ra bi n kho ng 50% ch t c n l ng, có t i 70% trong
s đó ch y vào Thái Bình Dương khơng đư c x lý. Hơn 40% ô nhi m trong
khu v c b t ngu n t công nghi p, nông nghi p, sinh ho t, đơ th và giao
thơng v n t i. Tình hình ơ nhi m x y ra h u h t

các nư c ñang phát tri n.

Hơn 90% ch t th i, nư c th i t các nư c này ñư c tr c ti p ñ vào các con
sơng, cánh đ ng mà khơng qua x lý [1].
Theo nghiên c u c a các nhà khoa h c, hàm lư ng c a các nguyên t
Cu, Pb, Zn trong ñ t cũng ph thu c nhi u vào m u ch t hình thành đ t. K t
qu nghiên c u c a Lindsay (1979) [40], Kabara-pendiac và các c ng s
(1992) [38] cho th y r ng:

trong ñ t hàm lư ng các nguyên t kim lo i n ng

dao ñ ng nhi u hơn so v i trong ñá m . Trong ñ t, Cu bi n ñ ng t 2 - 100
mg/kg, Pb t 2 – 200 mg/kg và Zn t 10 – 300 m/kg. Hàm lư ng Cu, Pb và
Zn trong đá vơi thư ng th p hơn hàm lư ng c a chúng trong các lo i đá
macma và đá tr m tích khác.
Cơng trình nghiên c u c a Kabata và Henryk (1985) t i 53 thành ph ,
th xã

nư c Anh cho th y h u h t đ t có hàm lư ng Pb t ng s vư t trên

200 ppm,

nhi u vùng cơng nghi p đã vư t q 500 ppm, năm 1993 có

kho ng 200.000 ha đ t b ô nhi m KLN [35].
Các nguyên t kim lo i n ng như: Cu, Pb, Zn, … thư ng ch a trong
ph th i c a ngành luy n kim màu, s n xu t ôtô. Khi nư c th i ch a 13 mg

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

4


Cu/kg, 10 mg Pb/l, 1 mg Zn/l ñã gây s ô nhi m ñ t nghiêm tr ng [47].
n ð , n ng ñ Pb cao b t thư ng ñư c phát hi n

nhi u l ch sông

Thane thu c b bi n thành ph Bom Bay, các tr m quan tr c ngồi khơi cũng
đư c báo cáo có ch a Pb v i hàm lư ng đáng k .

Pakistan, ngư i ta cũng

ñã phát hi n th y n ng ñ ñáng k các kim lo i n ng trong nư c và các c n
l ng

vùng ven b khu v c sông Indus [47].
Giao thông là m t trong nh ng nguyên nhân gây tích lu KLN

Châu

Âu, ngư i ta ư c tính có t i 76% t ng lư ng Pb thốt ra mơi trư ng đ t là do
xăng chì làm nhiên li u [43].
Khi nghiên c u nư c mưa ch y ra t các ñư ng cao t c m t s vùng
tây nam Scotland hai tác gi Neill Mc.A. và Olley S.(1998) nh n th y r ng do
nh hư ng c a ho t đ ng giao thơng, các ch t th i ra t các ñ ng cơ ñ t trong
c a các phương ti n tham gia giao thơng chính là các ngu n gây ơ nhi m kim
lo i n ng cho nư c m t. Theo hai tác gi này: trong t ng s 63 m u nghiên
c u, n ng đ Cu (khơng hồ tan) dao ñ ng t 0,001 – 0,036 ppm, ñ t trung
bình là 0,011 ppm; n ng đ Zn t ng s dao ñ ng trong kho ng 0,001 – 0,132
ppm, trung bình đ t 0,029 ppm. Hàm lư ng Cu (khơng hồ tan) và Zn t ng s
đ u vư t 0,007 l n TCCP [42].
M , Anh, Hà Lan khi nghiên c u m t s ch ph m s d ng trong nông
nghi p ngư i ta xác ñ nh ñư c n ng ñ Pb trong bùn th i bi n ñ ng t 50 – 3.000
mg/kg, phân lân t 7 – 225 mg/kg, vôi t 20 – 1.250 mg/kg, phân ñ m 2 – 27
mg/kg, phân chu ng 6,6 – 15 mg/kg và thu c b o v th c v t là 60 mg/kg [35].
Hungari, theo báo cáo c a O.Palmai. (1995) thì hàm lư ng c c ñ i
c a nguyên t Cu, Pb, Zn ñư c ñưa vào ñ t canh tác (ch y u theo con đư ng
phân bón hố h c, bùn th i hoá h c, bùn th i và nư c tư i) l n lư t là 10; 10;
30 Kg/ha/năm. S li u này cũng cho th y: n u tính

t ng đ t m t 30 cm trong

1ha đ t có kho ng 6.000 t n đ t. Khơng th k đ n s m t mát khác thì sau

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

5


m t năm s n xu t hàm lư ng kim lo i n ng ñã tăng thêm trong ñ t: Zn là 5

ppm; Cu, Pb là 1,67 ppm cho m i nguyên t . ðây là nh ng con s đáng báo
đ ng theo m t cách nhìn c nh giác, đ phịng các tai bi n b t phát x y ra khi
có s tích đ ng kim lo i n ng d n ñ n hi m ho l n hơn [18].
Theo k t qu ñi u tra c a nhóm tác gi Tây Ban Nha E.Gimeno –
Gareia, V.Andreu và Boluda (1996)

vùng Valencia (Tây Ban Nha) ngư i ta

dùng các lo i phân bón: Urê 40% N, Superphosphat 18% P, s t Sunphat
18,5% Fe, ð ng Sunphat 25% Cu. Trong các lo i phân này có ch a hàm
lư ng kim lo i n ng khác nhau. T ng các lo i phân bón tiêu th

đây kho ng

2 tri u t n (v i m c bình quân 99 kg/ha t i vùng Valencia). K t qu nghiên
c u c a tác gi ñư c gi i thi u

b ng 2.1

B ng 2.1 Ư c tính hàm lư ng kim lo i Cu, Pb, Zn ñưa vào ñ t do phân bón
Kim lo i
n ng

Hàm lư ng nguyên t (mg/ha/năm)

T ng

t các ngu n khác

lư ng

CuSO4

FeSO4

Superphosphat (g/ha/năm)

Urê

Cu

8.925.000

60,0

120,0

7.500

8.932,68

Pb

385

2.000,0

-

-

2,38

Zn

749

2.600,0

-

30.000

33,34

Qua b ng 2.1 cho th y k t qu tích lu l n và ñáng quan tâm c a Cu,
Pb, Zn l n lư t là 8932,68 - 2,83 - 33,34 g/ha/năm. Trong đó lư ng KLN
đư c đưa vào ñ t nhi u nh t: Cu là t CuSO4, Zn t Supephosphat, Pb t
FeSO4. Chúng ta có th ph n nào nh n th y nh hư ng c a cách s d ng phân
bón đ n s tích lu kim lo i n ng trong môi trư ng ñ t nông nghi p [18].
ð t b ô nhi m kim lo i n ng không ch làm gi m năng su t cây tr ng
mà còn nh hư ng đ n nơng s n d n t i tác ñ ng x u t i s c kho con ngư i.
Vì v y nhi u nư c trên th gi i đã quy đ nh m c ơ nhi m KLN (b ng 2.2)

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

6


B ng 2.2 Hàm lư ng t i ña cho phép (MAC) c a các KLN Cu, Pb, Zn trong

ñ t nông nghi p (mg/kg)
Nguyên

Áo

Canada

Balan

Nh t

Anh

ð c

Cu

100

100

100

125

50

50

Zn

300

400

300

250

150

300

Pb

100

200

100

400

50

500

t

Ngu n: Kabata – Pendias, 1992 [38]

2.2.2 Nghiên c u ô nhi m kim lo i n ng trong ñ t

Vi t Nam

Trong nh ng năm g n ñây, nh t ng bư c th c hi n cơng nghi p hố –
hi n ñ i hoá ñ t nư c cùng n n kinh t th trư ng, Vi t Nam đã có nh ng
bư c ti n rõ r t. Khi n n kinh t xã h i phát tri n, dân s ti p t c gia tăng,
kèm theo áp l c c a cơ ch th trư ng ñã làm n y sinh nh ng tư duy kinh t
thi u cân nh c k lư ng vư t kh i t m ki m soát c a nhà nư c trong nhi u
lĩnh v c d n ñ n nh ng hành đ ng duy ý chí ch y theo l i nhu n t i ña ñ c
bi t là trong khai thác, s d ng tài nguyên thiên nhiên.
V i qu đ t có h n trong khi nhu c u s d ng ñ t c a con ngư i ngày
càng tăng làm cho quan h gi a ngư i và ñ t ngày càng căng th ng. Nh ng
sai l m liên t c c a con ngư i trong q trình s d ng đ t (có ý th c ho c vơ
th c) d n ñ n s c nh tranh, xung ñ t v ñ t ñai, các mâu thu n v phát tri n
và môi trư ng ngày càng gay g t ñôi khi làm hu ho i môi trư ng ñ c bi t là
mơi trư ng đ t, nư c. ð s d ng ñ t ñai b n v ng, t o ra l i ích t ng hồ
v kinh t - xã h i - môi trư ng thì vai trị qu n lý và đi u hành c a nhà
nư c thông qua s can thi p ñúng m c, k p th i c a các c p chính quy n t
TW đ n đ a phương có ý nghĩa h t s c quan tr ng. Vi c nhìn nh n l i v n ñ
ô nhi m môi trư ng ñ t, nư c, khơng khí … đã đư c các c p, các ngành
quan tâm.

Vi t Nam, v n đ ơ nhi m KLN trong ñ t ñã và ñang ñư c

nhi u nhà khoa h c quan tâm và nghiên c u trong nhi u năm g n ñây.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

7

2.2.2.1 Ô nhi m kim lo i n ng do t nhiên
Nh ng nghiên c u bư c ñ u c a Vi t Nam v KLN (Cu, Pb, Zn, …)
trong ñ t ñã cho r ng KLN ph thu c nhi u vào các ngu n g c ñá m và
m u ch t hình thành nên các lo i đ t đó. Thêm vào đó, đ t là nơi gi các
nguyên t KLN và gi i phóng ra mơi trư ng bên ngồi thơng qua các ho t
đ ng c a con ngư i.
Tr n Kông T u và Tr n Công Khánh (1998) khi nghiên c u KLN d ng
t ng s và di ñ ng

t ng m t 0 - 20 cm trên m t s lo i ñ t ñã ch ra 2 ñ c t

(Pb, Zn) t p trung ch y u

hai lo i ñ t là ñ t phù sa thu c ñ ng b ng sơng

H ng và đ ng b ng sông C u Long (b ng 2.3), hàm lư ng kim lo i n ng
trong ñ t phù sa ñ ng b ng sơng C u Long có xu hư ng tích lu d ng linh
đ ng [22].
B ng 2.3 Hàm lư ng kim lo i n ng t ng ñ t m t trong m t s lo i ñ t
Vi t Nam (mg/kg)
Lo i ð t

D ng

Zn

Di ñ ng

<0,51

<0,51

29,10

36,20

<0,51

1,10

37,10

86,70

Di ñ ng

0,29

0,60

T ng s

9,30

11,60

Di ñ ng

<0,51

<0,51

T ng s

23,40

21,40

Di ñ ng

ð t xám phát tri n trên ñá granit

81,00

T ng s

ð t phù sa sơng H ng

9,00

Di đ ng

ð t phù sa sông C u Long

T ng s
T ng s

ð t feralit phát tri n trên ñá bazan

ð t phèn

Pb

<0,51

4,89

Tr n Kông T u và Tr n Công Khánh (1998) [22]

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

8


Các k t qu nghiên c u c a tác gi Lê ð c (1998) ñã ch ra r ng hàm
lư ng KLN trong các lo i ñ t khác nhau có giá tr thành ph n nguyên t khác
nhau ph thu c vào ngu n g c ñá m . Trong ñ t nâu ñ phát tri n trên đá vơi
có hàm lư ng ngun t Cu đ t: 52 ± 3 mg/kg. Nhưng ñ t nâu ñ phát tri n
trên đá Gnai thì hàm lư ng Cu có xu hư ng ít hơn ch đ t 28 ± 1 mg/kg [3] .
Các k t lu n tương t

cũng ñư c H

Th Lam Trà và Kazuhiko

Egashira (2001) [37] ñưa ra khi nghiên c u hàm lư ng Cu, Pb, Zn trong các
lo i ñ t: phù sa, ñ t vàng nh t trên ñá cát, ñ t nâu ñ phát tri n trên đá vơi, đ t
nâu đ phát tri n trên ñá bazan

m t s vùng c a Vi t Nam. K t qu nghiên

c u cho th y trong ñ t nâu ñ phát tri n trên đá vơi l y t i Ninh Bình có hàm
lư ng Cu và Zn khá cao (106 mg/kg và 153 mg/kg) nhưng l i th p trong ñ t
vàng nh t trên ñá cát l y t i B c Giang (16 mg/kg và 32 mg/kg) [33].
Tác gi Võ ðình Quang (2001) nghiên c u hàm lư ng m t s kim lo i
n ng trong ñ t phù sa

huy n Hooc Mơn đã nh n đư c k t qu như sau: 7,25 -

81,0 mg/kg v i Cu; 64,0 - 168,5 mg/kg v i Zn; 14,5 - 75,75 mg/kg v i Pb [19].
Nghiên c u kim lo i n ng trong m t s lo i ñ t Vi t Nam c a tác gi
Ph m Quang Hà ñã ch ra r ng: ñ i v i ñ t phù sa c a Vi t Nam, hàm lư ng
Cu t ng s trung bình là 22,98 mg/kg; hàm lư ng Pb t ng s là 33,81 mg/kg;
hàm lư ng Zn t ng s là 76,64 mg/kg. Tương t , ñ i v i ñ t ñ hàm lư ng
Cu t ng s có giá tr trung bình là 58,31 mg/kg; hàm lư ng Pb t ng s là
33,78 mg/kg ; hàm lư ng Zn t ng s là 99,05 mg/kg [10, 11].
2.2.2.2 Ô nhi m kim lo i n ng do ho t đ ng nơng nghi p
Theo H Th Lam Trà và Kazuhiko Egashira (1999) khi nghiên c u
hàm lư ng m t s kim lo i n ng trong đ t nơng nghi p c a các huy n T
Liêm, Thanh Trì - Hà N i cho th y: t i vùng ñ t chuyên rau c a Tây T u - T
Liêm - Hà N i hàm lư ng Cu ñã cao hơn t 20 - 30 mg/kg so v i ñ t khác.
Nguyên nhân c a hi n tư ng này có th do ngư i dân s d ng nhi u phân hóa

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

9

h c và hóa ch t b o v th c v t có ch a Cu trong q trình tr ng rau [32].
Trong quá trình s n xu t nơng nghi p, con ngư i đã làm tăng đáng k
các nguyên t kim lo i n ng trong ñ t. Trong các s n ph m dùng làm phân
bón trong nơng nghi p, hàm lư ng Pb cao đư c tìm th y trong: phân lân, đá
vơi, bùn c ng th i; trong đó hàm lư ng Pb cao nh t trong đá vơi (20 – 1.250
ppm); th p nh t trong phân chu ng 0,1 – 16 ppm [17].
T i thành ph H Chí Minh, k t qu phân tích hi n tr ng ơ nhi m KLN
trong ñ t tr ng lúa khu v c phía Nam thành ph H Chí Minh c a Nguy n Ng c
Quỳnh và c ng s (2002) cho th y hàm lư ng Cu t 9,2 – 55,4 ppm (tương
ñương và có d u hi u vư t ngư ng cho phép TCVN 7209 - 2002), hàm lư ng
Pb t 14 - 85 ppm (vư t quá TCCP hơn 1 l n), hàm lư ng Zn t 70 - 353 ppm,
giá tr cao nh t t i đi m Bình M là 353 ppm vư t quá TCCP 1,76 l n [21].
Phân bón hóa h c cũng là m t trong nh ng ngu n gây ô nhi m kim lo i
n ng. Do h u h t các m u phân bón đ u có ch a kim lo i n ng nên khi bón
vào đ t đ cung c p dinh dư ng cho cây tr ng, ñ ng th i ta cũng đưa vào mơi
trư ng các kim lo i n ng, các ch t này có th tích lũy trong đ t làm ơ nhi m
đ t, có th hịa tan vào dinh dư ng đ t, ñư c cây tr ng h p thu và tích lũy
các mô th c v t r i cu i cùng ñư c chúng ta s d ng làm th c ăn ho c gián
ti p qua các lo i v t ni làm th c ăn.
2.2.2.3 Ơ nhi m kim lo i n ng do công nghi p và ñô th
Ngu n phát th i các kim lo i n ng trư c h t ph i k ñ n s n xu t công
nghi p, công nghi p có s d ng xút, clo là ngu n ph th i nhi u th y ngân;
ngành công nghi p s d ng than ñá và v t li u m như d u … là ngu n th i
chì, th y ngân và cadimi … Trong đó, các ngun nhân gây tích lũy kim lo i
n ng gây ơ nhi m môi trư ng m t ph n là do tác ñ ng tr c ti p t ngu n th i,
m t ph n là do quá trình qu n lí và x lý các ngu n th i chưa ch t ch , khơng
đư c coi tr ng đã gián ti p gây ơ nhi m d n môi trư ng.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

10


K t qu nghiên c u c a tác gi Lê Văn Khoa và các c ng tác viên
(1999)

khu v c công ty Pin Văn ði n và công ty Orion Hanel cho th y:

Nư c th i c a hai khu v c trên ñ u ch a các kim lo i n ng đ c thù trong quy
trình s n xu t, v i hàm lư ng vư t quá tiêu chu n Vi t Nam 5945 – 1995 ñ i
v i nư c m t lo i B (Orion Hanel: Pb vư t 1,12 l n). Trong bùn th i mương
c a khu công nghi p Sài ð ng - Hanel, Pb có hàm lư ng vư t quá hàm lư ng
n n (3,3 - 10,25 l n). ð t g n công ty Pin Văn ði n có hàm lư ng Zn cao hơn
hàm lư ng t i ña gây ñ c cho th c v t

đ t nơng nghi p, theo tiêu chu n c a

Anh t 1,33 – 1,79 l n [16].
Nguy n Ng c Quỳnh và c ng s (2001) ñã nghiên c u nh hư ng c a
các khu công nghi p t i hàm lư ng kim lo i n ng trong t ng ñ t m t. Các
m u ñ t ñư c l y t i các huy n Nhà Bè, Bình Chánh, g n các khu cơng
nghi p, nơi có nguy cơ ơ nhi m Zn r t cao, hàm lư ng c a chúng có th đ t t
7,6 đ n 25,5 mg/kg. Các khu cơng nghi p phía b c c a thành ph H Chí
Minh (qu n Th ð c, qu n 2, qu n 9) có kh năng gây ơ nhi m Zn r t cao.
Hàm lư ng Zn th c t ñã xác ñ nh dao ñ ng t 161 - 390 mg/kg trong t ng
ñ tm t

qu n 2, t 356 - 679 mg/kg trong ñ t

qu n 9 [20].

Sau khi phân tích các kim lo i n ng: Cu, Pb, Zn t 126 m u đ t tr ng
lúa b ơ nhi m b i nư c tư i t các kênh thốt nư c c a thành ph H Chí
Minh, Nguy n Ng c Quỳnh, Lê Huy Bá và các c ng s (2002) ñã ch ra r ng:
Pb, Cu

m t s m u đã b ơ nhi m nhưng khi so sánh v i tiêu chu n cho

phép c a m t s nư c Châu Âu thì chúng v n trong gi i h n cho phép. Còn
Zn l i r t cao, ñ c bi t là các khu v c g n nhà máy s n xu t và khu công
nghi p. ð t b ô nhi m do nh hư ng c a nư c và bùn b ô nhi m [21].
Sau khi nghiên c u hàm lư ng kim lo i n ng trong ñ t

các khu công

nghi p thu c ngo i thành Hà N i, tác gi Nguy n Th Lan Hương (2006) cho
bi t hàm lư ng Cu dao ñ ng t 11,87 - 59,66 mg/kg; Zn t 13,07 ñ n 283,16

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

11


mg/kg; Pb t 8,36 ñ n 93,39 mg/kg. Hàm lư ng Cu ñ u dư i ngư ng cho
phép; hàm lư ng Zn có 2 m u là SS4 và SS5 vư t quá tiêu chu n Vi t Nam
7209 – 2002, hai m u đó đ t 264,65 mg/kg và 283,16 mg/kg [15].
2.2.2.4 Ô nhi m kim lo i n ng do ho t ñ ng c a các làng ngh
S m r ng và phát tri n làng ngh khơng đi kèm v i các bi n pháp x
lý ch t th i, b o v môi trư ng, do đó đã làm cho mơi trư ng t i các làng
ngh b ô nhi m nghiêm tr ng. H u h t các làng ngh

nư c ta ñ u khơng

đ m b o ch t lư ng mơi trư ng. H u qu này do nhi u nguyên nhân, trong đó
ngun nhân ch y u là do s d ng hóa ch t trong q trình s n xu t, song l i
chưa có bi n pháp x lý ch t th i. Ơ nhi m mơi trư ng t i các làng ngh
không ch gây ra nh ng tác h i trư c m t mà nó cịn có tác đ ng ti m n gây
nh hư ng lâu dài ñ n s c kh e và ñ i s ng con ngư i.
Theo Tr n Th Tuy t Thu (2000) h u h t các m u ñ t tr ng lúa quanh
làng ngh tái ch chì thơn ðơng Mai, xã Ch ð o, huy n Văn Lâm, Hưng n
đ u có hàm lư ng Pb t ng s l n hơn 2.000 ppm. Hàm lư ng Pb trung bình
trong các m u đ t l y t i ru ng lúa quanh làng ngh này là 2.249,85 ppm,
vư t TCCP 45 l n [24].
Nghiên c u đ t

làng ngh đúc nhơm, đ ng Văn Mơn - Yên Phong -

B c Ninh tác gi Ph m Quang Hà cùng c ng s (2000) ñã k t lu n hàm lư ng
kim lo i n ng trong ñ t nông nghi p c a làng ngh này khá cao: trung bình
hàm lư ng Cu là 41,1 mg/kg (dao ñ ng t 20,0 - 216,7 mg/kg); Pb là 39,7
mg/kg (dao ñ ng t 20,1 - 143,1 mg/kg) và Zn là 100,3 mg/kg (dao ñ ng t
33,7 - 887,4 mg/kg) [9].
Theo tác gi Lê ð c và Lê Văn Khoa (2001) m t s m u ñ t làng ngh
tái ch chì Ch ð o - Văn Lâm - Hưng Yên có hàm lư ng Cu: 43,68 - 69,68
mg/kg; Pb: 147,06 - 661,2 mg/kg; Zn: 23,6 - 42,3 mg/kg (thu c lo i đ t có hàm
lư ng Zn di đ ng cao). Mơi trư ng b ơ nhi m ñã nh hư ng tr c ti p ñ n năng
su t cây tr ng và ñ c bi t là ñ n s c kho c a ngư i dân trong xã [4].

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

12


Cũng theo tác gi Lê ð c và c ng tác viên (2003) khi nghiên c u v ô
nhi m

làng ngh cơ kim khí Phùng Xá, Th ch Th t (Hà Tây) cho th y các

quá trình s n xu t cũng nh hư ng r t l n ñ n mơi trư ng đ t. Hàm lư ng Zn
và Pb trong ñ t ch u nh hư ng c a ngu n nư c th i cao g p 3 ñ n 10 l n so
v i vùng ñ i ch ng. Các KLN trong ñ t ñã th hi n xu th tích lu cao

các

khu v c ch u nh hư ng c a nư c th i t làng ngh . Trong đó s tích lu Pb,
Zn là r t ñáng chú ý. Hàm lư ng Zn và Pb ñã

m c báo ñ ng trong ñ t s n

xu t nông nghi p [6].
Tác gi H Th Lam Trà và Nguy n H u Thành (2003) khi nghiên c u
hàm lư ng Cu, Zn (t ng s và di đ ng) trong đ t nơng nghi p c a huy n Văn
Lâm, t nh Hưng Yên cũng cho th y: hàm lư ng t ng s c a Cu dao ñ ng t
21,85 - 149,34 mg/kg; Zn t 59,45 - 188,65 mg/kg. Trong 15 m u ñ t nghiên c u
có hai m u b ơ nhi m Cu, các tác gi cũng c nh báo v nguy cơ ô nhi m Zn [26].
K t qu nghiên c u c a Nguy n Công Vinh, Ngô ð c Minh (2007)
các làng ngh t i các huy n Yên Phong - B c Ninh, Nam Tr c - Nam ð nh
cho th y hàm lư ng Zn trong ñ t ñ t ho c g n vư t quá (166,11 - 200,12
ppm) so v i gi i h n cho phép c a TCVN 7209 : 2002 (200 ppm) [27].
2.3 Nghiên c u v quá trình chuy n hố c a Cu, Pb, Zn trong đ t

2.3.1 Nghiên c u đ c tính c a Cu, Pb, Zn trong đ t
ð c tính c a ngun t đ ng (Cu)
ð ng là kim lo i thu c nhóm 1B trong b ng tu n hồn các ngun t
hố h c, có th g p đ ng dư i 4 m c oxi hố (Cu, Cu+, Cu2+, Cu3+) nhưng
thơng thư ng là đ ng có hố tr II, Cu2+. ð ng có th b th i vào mơi trư ng
do cơng nghi p, nhu m, ngành đi n, luy n chì, kim hồn. Cơng nghi p hố
ch t, thu c ch ng n m, phân bón đ ng v t cũng th i ra môi trư ng r t nhi u
đ ng. Do đó cùng v i k m, nguyên t ñ ng ñư c ñ c bi t chú ý khi ñánh giá
ch t lư ng ñ t [14].

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

13


ð ng ñư c phân b r ng rãi trong ñ t và trong khoáng, khoáng ch a
ñ ng quan tr ng nh t là chacolite (Cu2S) chacopyrite (CuFeS2). Trong các
lo i ñ t thi u ñ ng, Cu t ng s ch có 2 – 3 ppm, có m t s đ t dư đ ng có th
đ n 200 ppm. Trong đ t, Cu có trong nhi u lo i khống khác nhau và có kh
năng đư c gi trong các s n ph m t n dư c a th c v t nh quá trình “t o
ph c càng cua”. Cu có kh năng trao đ i trong các lo i ñ t chua và ñư c c
ñ nh dư i d ng ph c ch t trong ñ t ki m. N u ñ t b ơxi hố và m ư t lâu,
m t s khoáng b phong hoá, ch t h u cơ b phân hu và các h p ch t có ch a
đ ng thư ng có m c đ hịa tan cao m c đ r a trơi l n gây nên hi n tư ng
thi u Cu trong ñ t. [28]
Trong ñ t Cu là nguyên t vi lư ng,

m t m c ñ v a ph i Cu cũng có

ý nghĩa h t s c quan tr ng và ñ c bi t trong ñ i s ng th c v t, khơng có m t

ngun t nào khác có th thay th đư c đ ng. Khi thi u đ ng trong mơi
trư ng dinh dư ng, cây không phát tri n và ch t. Tuy nhiên trong mơi trư ng
đ t ngun t đ ng n u th a s tr nên r t đ c vì nó c n tr r t m nh ho t
đ ng d hố c a t p đồn vi sinh v t đ t, ngăn c n chu trình tu n hoàn h u cơ.
ð i v i th c v t cũng phát hi n ñư c s nhi m ñ c gây ra ngay t n ng ñ 50
mg Cu/kg đ t khơ đ i v i các lo i rau ăn lá, các lo i cây h kim và m t s
loài khác. ð i v i ñ ng v t các b nh xu t hi n do b cho ăn th c ăn ch a
nhi u ñ ng ho c ñư c chăn th

các bãi c có s d ng thu c ch ng n m

ch a ñ ng là: b nh ñư ng ru t, vàng da, bu n ng và có th b ng đ c c p
tính. nh hư ng c a nhi m ñ c ñ ng ñ i v i s c kho con ngư i r t l n. Vi c
dung n p quá nhi u ñ ng d n ñ n s nhi m ñ c c p tính bi u hi n

cơn đau

d dày, c m giác bu n nơn, ói, tiêu ch y, nh c đ u và c m giác hoa m t. ñ c
bi t gây ra các b nh tim m ch [13].
Theo Tyler (1976) trong khi các nguyên t Hg, Cd, As ñư c x p vào
lo i ñ c nh t ñ i v i vi sinh v t tham gia q trình khống hố đ m thì đ ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

14


ñư c coi là nguyên t ñ c m nh ñ i v i vi sinh v t tham gia q trình khống
hố phosphat [46].
Theo Doemam (1986) [31] v i hàm lư ng kho ng 100 mg Cu/kg trong

m t s trư ng h p b t đ u có kh năng c ch các q trình hơ h p c a vi
sinh v t ñ t, c ch quá trình khống hố đ m và q trình nitrat hố khi hàm
lư ng Cu ñ t kho ng 1.000 mg/kg thì các q trình này s hồn tồn b

c

ch . Klobe (1979) [39] và r t nhi u tác gi khác cho r ng hàm lư ng 100
mg/kg Cu là ngư ng ñ c c a nguyên t này. Tiêu chu n mơi trư ng c a EEC
quy đ nh ngư ng t i đa cho phép bón rác th i là 50 mg Cu/kg.
Trong giai ño n 2001 - 2007, k t qu nghiên c u c a Ph m Quang Hà
(2009) khi xây d ng ch t lư ng n n mơi trư ng đ t Vi t Nam đ i v i ngun
t Cu trong 5 nhóm ñ t chính cho th y như sau:
B ng 2.4 Hàm lư ng Cu trong 5 nhóm đ t chính c a Vi t Nam
ðơn v : mg/kg ñ t khơ
Lo i đ t

S m u

Kho ng dao
đ ng

Trung bình

ð t phù sa

189

12,97 - 31,78

22,37

Nhóm đ t đ

221

32,87 - 83,75

58,31

Nhóm ñ t xám

198

1,07 - 18,05

9,65

Nhóm ñ t cát bi n

214

2,92 - 9,55

6,24

Nhóm đ t m n

226

15,52 - 68,28

41,90

Ngu n: Ph m Quang Hà, 2009 [14]
ð c tính c a nguyên t chì (Pb)
Chì là m t kim lo i n ng màu sáng, chuy n thành x m khi ti p xúc v i
khơng khí. Chì có kh i lư ng phân t 207, nóng ch y
sơi

nhi t đ 327,50oC và

1.740oC. Chì ngun ch t hồ tan r t kém, trong t nhiên chì t n t i

dư i nhi u d ng oxi hoá và thư ng g p v i k m. Trong đ t ơ nhi m chì

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………

15