Giáo án Ngữ văn lớp 7 tiết 105, 106: Sống chết mặc bay - Phạm Duy Tốn

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngày soạn 12 tháng 3 năm 2011 Tiết 105: SỐNG CHẾT MẶC BAY Phạm Duy Tốn A.Mức độ cần đạt 1.Kiến thức: Giúp học sinh : - Hiểu những nét sơ giản về tác giả Phạm Duy Tốn - Bước đầu hiểu hiện thực về những đời sống khổ cực của nhân dân trong chế độ cũ mỗi khi mùa lũ lụt tới và thái độ vô trách nhiệm của viên quan phụ mẫu trước cảnh đê vỡ. - Có những hiểu biết bước đầu về truyện ngắn nói chung và truyện ngắn hiện đại nói riêng. 2. Kĩ năng: - Đọc – Hiểu một truyện ngắn hiện đại đàu thế kỉ XX. Kể tóm tắt truyện - Luyện kĩ năng đọc câu văn cảm thán, lời đối thoại trong truyện. 3. Thái độ: Biết thương cảm cho cuộc sống của những người dân dưới chế độ phong kiến,căm ghét bon quan lại bóc lột trong xã hội xưa.. B. Chuẩn bị: 1. Giáo viên: - Chuẩn bị bài dạy. Tìm hiểu thêm về truyện ngắn hiện thực. - Chân dung tác giả Phạm Duy Tốn 2. Học sinh: - Đọc kĩ tác phẩm. Soạn bài. Tóm tắt truyện ngắn.. C.Hoạt động lên lớp: 1.Ổn định tổ chức 2. Kiểm tra bài cũ ? Sau khi học VB "Ý nghĩa văn chương" của Hoài Thanh , em học tập được những hiểu biết mới mẻ sâu sắc nào về ý nghĩa của văn chương? 3.Giới thiệu bài mới: Bước vào thế kỉ XX, văn học Việt Nam nói chung, truyện ngắn hiện đại Việt Nam nói riêng có nhiều đổi mới mang tính hiện thực. Truyện ngắn hiện đại thiên về tính chất hư cấu, cốt truyện phức tạp hơn, khắc họa được nhiều hình tượng chi tiết sinh động nhằm phát hiện bản chất trong quan hệ nhân sinh, trong đời sống tâm hồn con người phong phú, tinh tế hơn truyện trung đại. Một trong những tác phẩm mở đầu cho truyện ngắn hiện đại là truyện "Sống chết mặc bay" của Phạm Duy Tốn. I. Đọc – Hiểu chú thích: Gọi HS đọc chú thích * 1. Tác giả: ? Nêu những hiểu biết của em về tác - Phạm Duy Tốn (1883-1924) quê giả Phạm Duy Tốn? Thường Tín – Hà Tây.. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> - Là một trong những nhà văn mở đường cho nền văn xuôi tiêng Việt hiện đại 2. Tác phẩm: Truyện ngắn "Sống chết mặc bay" là một trong những tác phẩm được coi là mở đầu cho thể loại truyện ngắn VN hiện đại đầu thế kỉ XX. Và đây cũng là tác phẩm thành công nhất của ông. GV hướng đẫn HS đọc VB: 3. Từ khó: Hs tự tìm hiểu Đọcrõ ràng,mạch lạc,chú ý đọc nhấn II. Đọc- Hiểu văn bản: 1. Đọc: giọng những chỗ cần thiết ( GV đọc mẫu 1 đoạn,gọi HS thay nhau đọc hết VB) ? Em hãy tóm tắt cốt truyện ? 2.Tóm tắt cốt truyện,phân bố cục ?Truyện có thể phân thành mấy *Tóm tắt cốt truyện. (HS tóm tắt ,GV bổ sung) đoạn, nêu nội dung mỗi đoạn ? * Bố cục: Có thể chia thành 3 đoạn: - Đoạn 1: Từ đầu. . "khúc đê này hỏng mất": Nguy cơ vỡ đê và sự chống đỡ của người dân. - Đoạn 2: "Ấy,.. điếu mày!”: Cảnh quan Phủ cùng nha lại đánh tổ tôm trong lúc đang gánh trọng trách hộ đê. ? Trong TP trọng tâm miêu tả nằm ở - Đoạn 3: Phần còn lại: Cảnh đê vỡ, đoạn nào? nhân dân rơi vào cảnh tang tóc, khốn cùng. ? Đọc 2 câu định nghĩa về phép tương phản? - Trọng tâm đoạn 2 ? Dựa vào định nghĩa đó em hãy chỉ 3. Phân tích: ra 2 mặt tương phản cơ bản trong (- Hs đọc ĐN về phép tương phản.) truyện "Sống chết mặc bay"? - Một bên là cảnh tượng nhân dân (Gv: Ta sẽ đi tìm hiểu lần lượt từng đang vật lộn vất vả đến cực độ trước mặt tương phản trong truyện.) khi đê vỡ. - Một bên là cảnh quan phủ, nha lại, ? Cảnh nhân dân hộ đê chống lại lũ chánh tổng lao vào cuộc tổ tôm trong. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> lụt diễn ra trong hoàn cảnh thời gian, khi họ đang "đi hộ đê". a. Cảnh nhân dân hộ đê không gian ntn ? - Thời gian: Gần 1 giờ đêm ? Hoàn cảnh đó gợi cho ta điều gì? - Không gian: + Trời mưa tầm tã. + Nước sông lên to, đê núng thế + Nước cuồn cuộn… ? Không khí, cảnh tượng hộ đê của - Hoàn cảnh khẩn cấp,bức nhân dân diễn ra ntn ? bách, căng thẳng. Cuộchộ đê kéo dài từ tối đến nửa ? Tìm những từ ngữ miêu tả nguy cơ đêm. vỡ đê và sự chống đỡ của nhân dân? * Con người - Nhốn nháo, căng thẳng, vất vả, cơ cực khốn khó, nguy hiểm vô cùng. ? Sức tàn phá của thiên nhiên được + Hàng trăm nghìn người … đội, miêu tả qua những hình ảnh nào ? vác, đắp, cừ... lội bì bõm … ướt lướt thướt. + Trống liên hồi … mệt lử + Tù và thổi vô hồi _ Sức người khó ? Em có nhận xét gì về việc sử dụng lòng … * Thiên nhiên từ ngữ miêu tả trong đoạn văn? - Trời vẫn mưa tầm tã, đê núng thế, không khéo thì vỡ. - Nước sông cuồn cuộn bốc lên ? Ý nghĩa tác dụng của chúng? - Thế đê khó cự nổi thế nước. → - Dùng nhiều động từ, tính từ dồn dập nối nhau ? Qua phân tích, em hãy chỉ rõ - Kết hợp hình ảnh so sánh - Câu văn ngắn. Câu tả thực xen những nét tương phản và tăng cấp kẽ câu cảm thán. trong đoạn văn này? → Sự khẩn cấp, nguy ngập,… cái thê thảm của tình thế. * Tương phản: - Giữa trên trời mưa tầm tã làm cho khúc đê núng thế, thế đê khó cự nổi thế nước. - Giữa sức người nhỏ bé với sức trời to lớn. * Tăng cấp: - Từ trời mưa tầm tã đến trời vẫn mưa tầm tã trút xuống. ? Tác dụng của biện pháp nghệ thuật - Từ đê núng thế đến thế đê khó cự. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> này ? ? Nhận xét bức tranh (1) minh họa nội dung gì ? (HS nhận xét) Gv sơ kết: Qua tìm hiểu đoạn văn trên ta thấy, bằng bút pháp tả thực kết hợp với biểu cảm trữ tình, người đọc thấy được sự bất lực của sức người trước sức trời, sự yếu kém của thế đê trước thế nước → Thiên tai. Đang sẵn sàng giáng xuống đe dọa cuộc sống người dân. Đoạn văn đã dẫn người đọc vào trung tâm cuộc sống, lay động lòng người, đánh thức những tình cảm đúng đắn trong chúng ta …. nổi thế nước. → Con người chống đỡ để bảo vệ đê từ chỗ còn sức khỏe (đội, đào, đắp, vác,… với sự thúc giục của tiếng trống đánh, ốc thổi nhưng rồi mệt lử → đã đến lúc kiệt sức → người đọc thấy được sự nguy cấp của khúc đê sắp vỡ và sự chống đỡ vô vọng của dân phu…. D.Hướng dẫn tự học: 1. Kiến thức bài vừa học: - Đọc lại đoạn truyện vừa phân tích - Nhắc lại nội dung và nghệ thuât chính của đoạn truyện này. 2. Chuẩn bị tiết học sau: - Soạn tiếp phần còn lại của truyện: Chú ý tìm hiểu cảnh ở trong đình nơi quan phụ mẫu đang chễm chệ chơi bài để so sánh cảnh đối lập ngoài đê … và thái độ của quan khi vỡ đê. - Tìm hiểu giá trị nhân đạo, hiện thực của truyện ngắn.. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Ngày soạn 14 tháng 3 năm 2011 Tiết 106: SỐNG CHẾT MẶC BAY (T2) Phạm Duy Tốn. A.Mức độ cần đạt 1. Kiến thức: - Tiếp tục phân tích để giúp HS thấy được tình cảnh khốn khổ của nhân dân trước nạn thiên tai và thái độ bàng quan vô trách nhiệm của bọn quan lại trong xã hội cũ. - Hiểu được giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo và những thành công về nghệ thuật của truyện ngắn. - Thấy được nghệ thuật kể chuyện hiện đại: sử dụng biện pháp tương phản, tăng cấp kết hợp với các hình thức ngôn ngữ miêu tả, biểu cảm, đối thoại. 2.Kĩ năng: Phân tích nhân vật,tình huống truyện qua các cảnh đối lập - tương phản và tăng cấp 3.Thái độ: Đồng cảm ,xót thương số phận của người dân trong hoạn nạn thiên tai. căm ghét bọn quan lại trong xã hội xưa. B. Chuẩn bị: 1. Giáo viên: - Chuẩn bị bài. Tham khảo thêm các tài liệu có liên quan. - Tranh minh họa. Bảng phụ… 2. Học sinh: Soạn tiếp bài. Tìm thêm 1 số câu tục ngữ, thành ngữ gần nghĩa với thành ngữ “Sống chết mặc bay”. C. Hoạt động lên lớp: 1.Ổn định tổ chức 2. Kiểm tra bài cũ ? Đọc lại đoạn truyện thứ nhất và cho biết nội dung và nghệ thuật chính của đoạn? 3.Giới thiệu bài mới (Chuyển từ bài cũ) Tình thế càng nguy ngập, gấp gáp bởi trời vẫn mưa tầm tã, sức người càng cạn kiệt. Trong lúc người dân đang dồn sức chống cự với sông nước, lo lắng cho số phận của con đê thì quan phụ mẫu (người bảo vệ tính mạng của nhân dân) ở đâu? Thái độ của quan như thế nào trước cảnh nguy ngập này? Cô trò chúng ta cùng tìm hiểu phần tiếp theo của truyện ngắn này. II. Đọc hiểu văn bản: 3. Phân tích: Hs đọc: "Ấy lũ con … ngồi hầu bài" b. Cảnh trong đình và ngoài đê khi ? Phần VB em vừa đọc, tác giả tập đê sắp vỡ. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> trung miêu tả cảnh nào? ? Quang cảnh trong đình được tác giả miêu tả ntn ? Gợi ý: vị trí ngôi đình? Tiện nghi? Đồ vật? ? Viên quan phụ mẫu được miêu tả ntn?. * Cảnh trong đình: - Vị trí: cao, vững chãi … - Đèn thắp sáng trưng, kẻ hầu người hạ - Đầy đủ mọi tiện nghi, tôn nghiêm. ?Nhận xét cách miêu tả của tác giả ? Gv: Quan đi đốc thúc hộ đê nhưng sang trọng, xa hoa, đầy đủ mọi thứ như ở nhà (!) ? Em có nhận xét gì về không khí, quang cảnh ở trong đình? - Gọi Hs đọc "Ngoài kia,… ". → Tả thực, tỉ mỉ, không bỏ qua 1 chi tiết nào. - Quan phụ mẫu: uy nghi, chễm chệ ngồi … → Thầy đề, thầy đội, chánh tổng, ? Ngoài quan phụ mẫu, trong đình còn thông nhì, lính lệ… → đầy đủ những kẻ thay mặt dân trông nom đê điều, có những ai ? như một triều đình con với đủ luật lệ trật tự ngôi thứ. ? Công việc chính của họ là đi hộ đê → Đánh tổ tôm (đánh bài ăn tiền) nhưng họ đã làm gì ? ? Để phục vụ cho "Cuộc vui tổ tôm" thì - Bát yến hấp đường tác giả còn tập trung miêu tả những đồ - Tráp đồi mồi, ống thuốc bạc, đồng hồ vàng, dao chuỗi ngà, ông vôi chạm… vật nào ? trông thích mắt. ? Tại sao tác giả lại chú ý miêu tả → Toàn những thứ ngon lành, quí giá những đồ vật quan mang theo? → sang trọng, xa hoa.. → Tĩnh mịch, nhàn nhã, đường bệ,uy nghi. ? Ở đoạn truyện này, tác giả đã tập trung phản ánh 2 cảnh đối lập tương phản trong đình và ngoài đê, em hãy Hs phát hiện những chi tiết … chỉ ra những chi tiết, những từ ngữ nói lên sự tương phản đó? Ngoài đê Ngoài kia mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít Trăm họ đang vất vả, lấm láp, gội. Lop7.net. Trong đình Trong này tĩnh mịch, nghiêm trang lắm Quan phủ nhàn nhã, đường bệ,.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> gió tắm mưa uy nghi Đê vỡ mặc đê, Không bằng nước sông dù nước bài cao thấp nguy Bằng mấy mươi Một nước bài cao đê vỡ, ruộng ? Tác giả xây dựng 2 cảnh đối lập ngập tương phản nhau nhằm mục đích gì? →Tính cách hưởng lạc của quan phủ và thảm cảnh của người dân. → Phê phán thái độ thờ ơ, vô trách ? Trong khi miêu tả và kể chuyện này, nhiệm của quan phụ mẫu tác giả đã có những lời bình luận và - Hs tìm đọc Ôi…than ôi! Mặc!... biểu cảm nào? Em hãy đọc lên những câu văn đó? ? Sự kết hợp miêu tả, kể chuyện bằng tương phản với những lời bình luận - Làm nổi rõ tính cách bất nhân của biểu cảm đã mang lại hiệu quả gì cho quan phủ đoạn trích này? - Gián tiếp phản ánh cảnh thê thảm của dân - Bộc lộ thái độ mỉa mai, phê phán của Gv đọc: "Khi đó…điếu mày" tác giả ? Theo dõi đoạn văn cô vừa đọc, em hãy cho biết đoạn văn kể chuyện quan * Đê sắp vỡ phủ vào thời điểm nào? ? Khi ngoài đê có tiếng kêu vang trời có nguy cơ vỡ đê, thái độ những người trong đình ntn? - Mọi người giật nảy mình >< quan vẫn ? Tại sao khi đê sắp vỡ, mọi người giật điềm nhiên nảy mình kêu van nhưng quan vẫn ngồi điềm nhiên? - Quan chỉ nghĩ đến ván bài ? Khi đê vỡ tiếng kêu rầm rì, ào ào kêu - Vì ngài sắp ù to van thì trong đình, mọi người và quan ntn? * Khi đê vỡ - Mọi người sợ hãi >< quan đỏ mặt, ? Tại sao khi đê vỡ, mọi người kêu van quát lớn, đổ lỗi cho người khác…tiếp sợ hãi, còn quan đổ lỗi cho người khác, tục quay vào ván bài, miệng cười nói. đỏ mặt tiếp tục đánh bài, miệng cười → Vì ván bài sắp ù của quan quan nói? trọng hơn bao mạng sống con người và của cải của nhân dân ? Qua phân tích cảnh trong đình, em có → Đây chính là đỉnh điểm được nâng nhận xét gì về thái độ của những người lên thành kịch tính. trong đình? → Thầy đề, nha lại, lính tráng trong. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> ? Em hãy chỉ ra phép tương phản và tăng cấp mà tác giả đã sử dụng thành công trong đoạn truyện này là gì?. ? Tác dụng của phép nghệ thuật này?. ? Em có thể cho một lời bình đối với viên quan ? Gv: Dường như không thể hiểu vì sao, không thể bình luận thêm gì về cảnh tượng ấy nữa, tác giả chỉ còn biết lẳng lặng đặt cạnh đó đoạn văn miêu tả cuối cùng với bao đau đớn ngậm ngùi, cảm thông GV mời Hs đọc đoạn cuối ? Đặt trong toàn bộ truyện "Sống chết mặc bay", đoạn truyện này có vai trò và ý nghĩa gì? Gv: Truyện hầu như chỉ tập trung vào 1 nhân vật trung tâm quan phụ mẫu. Cũng chỉ qua nhân vật ấy thôi toàn bộ bộ mặt của xã hội đương thời được vạch trần, tố cáo thái độ vô trách nhiệm đến trơ trẽn, thể hiện thái độ bất lương của tên quan phụ mẫu … Hiện thực đời sống VN trước CM Tháng Tám ? (Liên hệ) Ngày nay Đảng và Nhà. đình không đến nỗi vô tình đến việc vỡ đê, dù sao họ cũng chưa quá táng tận lương tâm, lòng lang dạ thú như quan phụ mẫu, họ vẫn run sợ trước cảnh đê vỡ, vì chính nhà cửa, gia đình họ đang bị nước cuốn trôi … * Tương phản: Thái độ hoảng Thái độ thờ ơ, loạn của người say mê quân bài dân khi đê vỡ của quan * Tăng cấp: - Miêu tả mức độ đam mê tổ tôm của quan mỗi lúc một tăng - Khi người dân phu báo tin đê vỡ, quan vẫn thờ ơ, giọng quát nạt … niềm vui sướng cực độ khi thắng ván bài … → Khắc họa nổi bật bản chất lạnh lùng vô lương tâm đến mức tuyệt đối, kẻ lòng lang dạ thú, kẻ táng tận lương tâm của quan phủ VD: Thật mỉa mai cho kẻ lòng lang dạ thú, kẻ táng tận lương tâm,… Đê vỡ cũng là lúc quan ù ván bài thích thú – nỗi đau của dân chúng lại trùm khít lên niềm vui thắng bài của quan …. Hs đọc đoạn cuối - Vai trò: mở nút (kết thúc truyện) - Ý nghĩa: thể hiện tình cảm nhân đạo của tác giả.. - Kè, đắp, tu sửa đê điều. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> nước đã có những việc làm thiết thực - Đầu tư cho hệ thống đắp đê ngăn lũ nào để bảo vệ tính mạng của người dân - Các phương tiện cứu hộ… mỗi khi mùa mưa lũ sắp đến? (Tính ưu việt của Đảng và Nhà nước) III. Tổng kết: ?Theo dõi toàn truyện ngắn, em nhận 1. Nghệ thuật: xét tác giả đã sử dụng những nét nghệ - Tả thực và biểu cảm - Tăng cấp và tương phản. thuật nào đặc sắc? - Ngôn ngữ đối thoại, câu văn ngắn - Miªu tả sinh động, ngôn từ khắc họa tính cách nhân vật chọn lọc, ấn tượng. ? Nêu tác dụng của nghệ thuật này? → Tác dụng: lên án quan phụ mẫu lòng lang dạ thú coi thường sinh mạng của dân 2.Nội dung: * Giá trị hiện thực: ? Vậy qua phân tích, tìm hiểu truyện Truyện phản ánh hiện thực. Đó là sự ngăn, em thấy truyện có những giá trị dối lập hoàn toàn giữa cuộc sống và gì về nội dung? sinh mạng của người dân với cuộc sống (Hs nêu các giá trị về nội dung… và sinh mạng của quan lại. Gv treo bảng phụ…yêu cầu Hs đọc lại) * Giá trị nhân đạo: Niềm cảm thương sâu sắc của tác giả trước cuộc sống lầm than cơ cực của nhân dân do thiên tai và thái độ vô trách nhiệm của bọn quan lại đương ? Như vậy xuyên suốt truyện ngắn, tác thời. giả đã sử dụng những phương thức - Phương thức biểu đạt: tự sự, miêu biểu đạt nào? Phương thức nào là chính tả, biểu cảm xen lẫn bình luận – miêu ? tả kết hợp biểu cảm là chính. ? Giải thích nhan đề "Sống chết mặc → Dùng để chỉ thái độ của tên quan bay" có ý nghĩa gì ? phủ trước cuộc sống của người dân quèn → Đó cũng là bản chất, là phương châm sống của giới quan lại trong xã ? Từ truyện ngắn này, em hiểu thêm gì hội thực dân phong kiến. về nhà văn Phạm Duy Tốn? - Là người am hiểu cuộc sống hiện thực người dân nước ta trước Cách mạng tháng Tám - Người có tình cảm yêu ghét phân minh - Dùng văn để bênh vực người nghèo, Hướng dẫn Hs làm bài tập 1 lột mặt bọn quan lại vô lương tâm. IV. Luyện tập: Hs lên bảng điền đáp án đúng. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> D.Hướng dẫn tự học: 1. Kiến thức bài vừa học - Nắm vững các giá trị về nội dung và nghệ thuật của truyện - Viết bài văn ngắn về cảm nghĩ của em về nhân vật quan phụ mẫu. 2.Chuẩn bị bài học sau: Đọc kĩ bài "Cách làm bài văn lập luận giải thích". Tìm hiểu các bước làm bài văn lập luận GT. So sánh điểm khác nhau giữa văn lập luận GT với văn lập luận CM. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span>