Đề tài Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn HS sử dụng đồ dùng thí nghiệm trong giảng dạy Vật lý 7 để giờ học có hiệu quả

<span class='text_page_counter'>(1)</span>§Ò tµi : S¸ng kiÕn kinh nghiÖm . Hướng dẫn HS sử dụng đồ dùng thí nghiệm trong giảng dạy Vật lý 7 để giờ học có hiệu quả.. môc lôc Môc lôc. Trang 1. Danh s¸ch c¸c ch÷ viÕt t¾t. Trang 2. Tµi liÖu tham kh¶o. Trang 2. 1. Phần thứ nhất: Đặt vấn đề. Trang 4. 1.1. Lý do chọn đề tài.. Trang 4. 1.2. Mục tiêu của đề tài.. Trang 4. 1.3. Nhiệm vụ của đề tài.. Trang 5. 1.4. Đối tượng, phạm vi và thời gian nghiên cứu.. Trang 5. 1.5. Nh÷ng biÖn ph¸p vµ gi¶i ph¸p thùc hiÖn.. Trang 5. 1.5.1. ChuÈn bÞ thÝ nghiÖm.. Trang 5. 1.5.2. TiÕn hµnh thÝ nghiÖm.. Trang 6. 1.5.3. Trao đổi ở tổ nhóm.. Trang 7. 2. Phần thứ hai: giải quyết vấn đề.. Trang 8. 2.1. C¬ së lý luËn. 2.2. Cơ sở thực tiễn và thực trạng của việc hướng dẫn học sinh. Trang 8. sử dụng đồ dùng Vật lý ở trường THCS Cẩm Tân.. Trang 8. 2.3. §iÒu tra kÕt qña häc tËp ®Çu n¨m.. Trang 9. 2.4. áp dụng vào một trường hợp cụ thể.. Trang 10. 3. PhÇn thø ba: kÕt luËn.. Trang 13. 3.1. Kết quả khảo sát chất lượng học kỳ I. Năm học 2009- 2010:. Trang 13. 3.2. Bµi häc rót ra.. Trang 13. 3.3. ý kiến đề xuất, đề nghị.. Trang 13. Tác giả: Phạm Phú Thượng. Giáo viên Trường THCS Cẩm Tân. 1 Lop7.net. .

<span class='text_page_counter'>(2)</span> §Ò tµi : S¸ng kiÕn kinh nghiÖm . Hướng dẫn HS sử dụng đồ dùng thí nghiệm trong giảng dạy Vật lý 7 để giờ học có hiệu quả.. Danh s¸ch c¸c ch÷ viÕt t¾t TT. Chữ viết thường. Ch÷ viÕt t¾t. 1. Gi¸o viªn. GV. 2. Häc sinh. HS. 3. Khoa häc tù nhiªn. KHTN. 4. S¸ch gi¸o khoa. SGK. 5. S¸ch gi¸o viªn. SGV. 6. S¸ch bµi tËp. SBT. 7. Trung häc c¬ së. THCS. Tác giả: Phạm Phú Thượng. Giáo viên Trường THCS Cẩm Tân. 2 Lop7.net. .

<span class='text_page_counter'>(3)</span> §Ò tµi : S¸ng kiÕn kinh nghiÖm . Hướng dẫn HS sử dụng đồ dùng thí nghiệm trong giảng dạy Vật lý 7 để giờ học có hiệu quả.. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Ch­ong tr×nh trung häc c¬ së. Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc n¨m 2002. 2. Tµi liÖu thay SGK líp 7. 3. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho GV THCS chu kì III môn Vật lý (quyển 1+2) . Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc n¨m 2006 + 2007. 4. Đổi mới phương pháp dạy học của tác giả Trần Kiều. 5. SGK, SGV, SBT VËt lý 7. 6. Phân phối chương trình Vật lý THCS.. Tác giả: Phạm Phú Thượng. Giáo viên Trường THCS Cẩm Tân. 3 Lop7.net. .

<span class='text_page_counter'>(4)</span> §Ò tµi : S¸ng kiÕn kinh nghiÖm . Hướng dẫn HS sử dụng đồ dùng thí nghiệm trong giảng dạy Vật lý 7 để giờ học có hiệu quả.. Phần thứ nhất: đặt vấn đề 1.1. Lý do chọn đề tài.. Thế giới của chúng đã đi được 1/10 chặng đường của thế kỷ 21 cùng với sự phát. triển mạnh mẽ của khoa học kĩ thuật và công nghệ. Trước bối cảnh thế giới đang tiến gần đến một nền kinh tế trong phạm vi toàn cầu, sự phát triển bùng nổ của công nghệ thông tin. Việt Nam cũng trên đà phát triển và xem giáo dục là công cụ mạnh nhất để theo kịp với các nước phát triển trên thế giới.. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nghÞ quyÕt cña §¹i héi §¶ng vµ nhiÒu v¨n kiÖn kh¸c của nhà nước, của Bộ Giáo dục - Đào tạo đều nhấn manh việc đổi mới phương pháp là một nhiệm vụ quan trọng của tất cả các cấp học và bậc học ở nước ta, nhằm đào tạo những con người tích cực, tự giác, năng động sáng tạo, có năng lực giải quyết vấn đề, vận dụng kiến thức vào cuộc sống. Nghị quyết hội nghị lần thứ 2 của Ban chấp hành Trung ương khóa VIII về những giải pháp chủ yếu trong giáo dục và đào tạo đã chỉ rõ: “ Đổi mới mạnh mẽ phương pháp Giáo dục - Đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng những phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu của HS ....”. Năm học 2009 - 2010 là năm thứ sáu thực hiện chủ trương của ngành Giáo dục Đào tạo là: Phải thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy từ phương pháp dạy học "cũ - thụ động ” thầy đọc - trò chép” sang phương pháp giảng dạy tích cực, chủ động, sáng tạo theo hướng “Phát huy trí lực của học sinh, lấy học sinh làm trung t©m”. Còng nh­ hÇu hÕt thÇy c¸c thÇy c« gi¸o kh¸c nh÷ng n¨m häc võa qua b¶n th©n tôi là một giáo viên giảng dạy môn Vật lý THCS luôn trăn trở, tìm tòi, từng bước thực hiện việc đổi mới phương pháp giảng dạy theo yêu cầu của Bộ Giáo dục - Đào tạo đề ra. Bởi chúng ta đều biết phương pháp giảng dạy là một trong những yếu tố cơ bản và quan trọng nhằm truyền đạt kiến thức tới học sinh đạt hiệu quả tốt nhất. Phương pháp giảng dạy phù hợp, khoa học sẽ là con đường giúp người học tiếp thu kiến thức một cách chủ động hiệu quả và phát huy trí lực của người học. Mỗi cấp học, mỗi bộ môn đều phải có một phương pháp giảng dạy phù hợp và phải không ngừng đổi mới, hoàn thiện và đây cũng chính là một trong những yếu tố, động lực nhằm không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh hiện nay. Trước yêu cầu cấp bách đó, giáo viên bậc THCS nói riêng và đội ngũ nhà giáo viªn nãi chung, lu«n häc hái t×m ra c¸c biÖn ph¸p gi¶ng d¹y tèt nhÊt gióp häc sinh tham gia một cách tích cực chủ động vào học tập phát huy tính năng động, sáng tạo của học sinh. Từ đó học sinh thấy thích được học môn học nói chung cũng như bộ m«n VËt lý nãi riªng vµ ham muèn kh¸m ph¸ tri thøc nh©n lo¹i. Từ những suy nghĩ, trên tôi đã nghiên cứu trao đổi với các nhóm bộ môn cũng như với giáo viên dạy bộ môn Vật lý về vấn đề khai thác các thí nghiệm trong các giờ học Vật lý, nhất là thí nghiệm vật lý 7. Đây là khối lớp mà bước đầu các em đã được làm quen với phương phát đổi mới trong dạy học, đó là điều kiện rất thuận lợi để có thể nâng cao hơn nữa hiệu quả trong việc tiếp thu kiến thức của học sinh. Tác giả: Phạm Phú Thượng. Giáo viên Trường THCS Cẩm Tân. 4 Lop7.net. .

<span class='text_page_counter'>(5)</span> §Ò tµi : S¸ng kiÕn kinh nghiÖm . Hướng dẫn HS sử dụng đồ dùng thí nghiệm trong giảng dạy Vật lý 7 để giờ học có hiệu quả.. Trong chuyên đề này tôi muốn đề cập đến việc hướng dẫn HS sử dụng đồ dùng thí nghiệm trong giảng dạy Vật lý 7 để giờ học có hiệu quả . 1.2. Mục tiêu của đề tài. Tìm hiểu những hạn chế của học sinh lớp 7 khi sử dụng đồ dùng thí nghiệm từ đó có nhữnh biện pháp khắc phục để giờ học có hiệu quả hơn. 1.3. Nhiệm vụ của đề tài. Đề tài nêu và giải quyết một số vấn đề sau:.Cơ sở lý luận liên quan đến đề tài. Cơ sở thực tế và hiện trạng của việc giảng dạy, sử dụng đồ dùng thí nghiệm Vật lý của HS trường THCS Cẩm Tân. Phân loại và hướng dẫn học sinh lớp 7 sử dụng đồ dùng thí nghiệm Vật lý. Kết quả đạt được. 1.4. Đối tượng, phạm vi và thời gian nghiên cứu. - Học sinh lớp 7A, 7B trường THCS Cẩm Tân. - Häc kú I n¨m häc: 2009 - 2010. Để khai thác các thí nghiệm làm phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của häc sinh mét c¸ch cao nhÊt cÇn cã mét sè biÖn ph¸p vµ gi¶i ph¸p sau: 1.5. Nh÷ng biÖn ph¸p vµ gi¶i ph¸p thùc hiÖn. VËt lÝ lµ m«n khoa häc thùc nghiÖm, c¸c tri thøc vËt lÝ ho¸ lµ sù kh¸i qu¸t ho¸ các kết quả nghiên cứu thực nghiệm và các hiện tượng diễn ra trong đời sống. Dựa trên các thí nghiệm học sinh thực hiện được các thao tác tư duy để tiếp thu tri thức míi. Bµi häc cã thÝ nghiÖm kÝch thÝch ãc tß mß kh¸m ph¸ khoa häc, ham hiÓu biÕt, rèn luyện óc độc lập suy nghĩ và tư duy sáng tạo cho học sinh. Để thực hiện tốt chương trình sách giáo khoa mới môn Vật lý lớp 7 và dạy - học theo phương pháp đổi mới đạt hiệu quả cao thì đòi hỏi giáo viên phải nghiên cứu, tìm tòi để đề ra được những phương pháp giảng dạy có hiệu quả nhằm hướng dẫn học sinh biết phân loại, sử dụng thành thạo và làm tốt các thí nghiệm trong chương tr×nh s¸ch gi¸o khoa. Sau đây tôi xin được chia sẻ một số kinh nghiệm cũng như được trao đổi với các đồng nghiệp về biện pháp tổ chức học sinh tiếp thu kiến thức và đặc biệt là việc hướng dẫn HS sử dụng và làm thí nghiệm để đạt hiệu quả trong bài học: 1.5.1. ChuÈn bÞ thÝ nghiÖm. Nãi chung thÝ nghiÖm ph¶i kÝch thÝch ®­îc høng thó ãc s¸ng t¹o cña häc sinh. Muốn đạt được điều đó giáo viên phải tìm hiểu thật kỹ nội dung bài dạy, các thí nghiÖm sÏ lµm. Ví dụ: Khi nghiên cứu ảnh của một vật tạo bởi gương phẳng tức là phải trả lời được câu hỏi: ảnh của một vật tạo bởi gương phẳng có hứng được trên màn chắn không? Từ đó giáo viên xác định rõ mục đích thí nghiệm, lựa chọn các dụng cụ thí nghiệm cần thiết cho phù hợp. Các dụng cụ thí nghiệm phải đơn giản dễ làm và chất lượng tốt đảm bảo độ chính xác cao. Trong quá trình giáo dục rất cần có óc sáng tạo của giáo viên để có được các dụng Tác giả: Phạm Phú Thượng. Giáo viên Trường THCS Cẩm Tân. 5 Lop7.net. .

<span class='text_page_counter'>(6)</span> §Ò tµi : S¸ng kiÕn kinh nghiÖm . Hướng dẫn HS sử dụng đồ dùng thí nghiệm trong giảng dạy Vật lý 7 để giờ học có hiệu quả.. cô thÝ nghiÖm phï hîp, v× kh«ng ph¶i dông cô thÝ nghiÖm nµo còng cã vµ còng ho¹t động tốt, nhiều khi giáo viên phải tự tạo ra các dụng cụ thí nghiệm phục phụ cho gi¶ng d¹y. Để kích thích thị giác giáo viên cũng cần phải chọn các thí nghiệm có đồ dùng màu sắc tương phản “bắt mắt” giúp học sinh quan sát tốt hơn. ThÝ nghiÖm thµnh c«ng tøc lµ ph¶i ®­îc chuÈn bÞ kü, lµm ®i lµm l¹i nhiÒu lÇn nÕu thất bại sẽ phá vỡ tiến trình bài học gây tâm lí hoang mang thất vọng đối với học sinh. Điều không thể thiếu được là giáo viên phải chuẩn bị hệ thống câu hỏi hướng dẫn học sinh quan sát hiện tượng, phân tích kết quả thí nghiệm vận dụng các kiến thức có liên quan để đi đến tri thức mới một cách logic. 1.5.2. TiÕn hµnh thÝ nghiÖm. Bước 1: Thu thập thông tin. Giáo viên hướng cho học sinh quan sát các sự kiện, hiện tượng, thí nghiệm, tìm ®­îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt tõ thùc tÕ, s¸ch gi¸o khoa, b¸o.... LËp kÕ ho¹ch kh¸m ph¸ thiÕt kÕ thÝ nghiÖm, lùa chän dông cô thiÕt bÞ thÝ nghiÖm, chỉ ra đại lượng cần đo, những điều cần xác định trong thí nghiệm, chỉ ra những yếu tố cần giữ nguyên, không thay đổi khi làm thí nghiệm. Tiến hành thí nghiệm: Bố trí lắp đặt dụng cụ thiết bị thí nghiệm; thực hiện thí nghiệm theo hướng dẫn, thay đổi phương án thí nghiệm nếu kết quả không phù hợp với vấn đề đặt ra. Ghi kết quả khám phá. Đọc số chỉ của các dụng cụ thí nghiệm ở mức độ cẩn thận và chính xác cần thiết, lập bảng kết quả, biểu diễn kết quả bằng đồ thị , sơ đồ ...... Bước 2: Xử lí thông tin. Ví dụ như : Lập bảng, biểu, vẽ đồ thị theo những cách khác nhau, từ đó phân tÝch d÷ liÖu, kÕt qu¶ thÝ nghiÖm vµ nªu ý nghÜa cña chóng. T×m quy luËt tõ kÕt qu¶ thí nghiệm từ biểu bảng đồ thị. Phân loại dấu hiệu giống nhau, khác nhau, nhận biết những dấu hiệu bản chất của những nhóm đối tượng đã quan sát......, so sánh, phân tÝch, tæng hîp d÷ liÖu vµ rót ra kÕt luËn . Bước 3: Thông báo kết quả làm việc. Mô tả lại những thí nghiệm đã làm, trình bày, giải thích những việc đã làm bằng lời, bằng hình vẽ hoặc bằng đồ thị...nêu kết luận đã tìm thấy được. Bước 4: Vận dụng ghi nhớ kiến thức. Vận dụng giải các bài tập ( định tính, định lượng, thực nghiệm) làm đồ chơi, dông cô häc tËp...., häc thuéc lßng. Trong mçi tiÕt d¹y cã thÝ nghiÖm, gi¸o viªn cã thÓ ph¸t huy tÝnh tÝch cùc häc tËp của học sinh ở những mức độ khác nhau (có thể GV thực hiện, có thể giáo viên điều khiển học sinh thực hiện một vài phần, có thể để học sinh tự thực hiện hoàn toàn.....) Tác giả: Phạm Phú Thượng. Giáo viên Trường THCS Cẩm Tân. 6 Lop7.net. .

<span class='text_page_counter'>(7)</span> §Ò tµi : S¸ng kiÕn kinh nghiÖm . Hướng dẫn HS sử dụng đồ dùng thí nghiệm trong giảng dạy Vật lý 7 để giờ học có hiệu quả.. VÝ dô: ë bµi “Sù truyÒn ¸nh s¸ng” Khi nghiªn cøu vÒ ®­êng truyÒn ¸nh s¸ng ®Çu tiªn gi¸o viªn ph¶i yªu cÇu häc sinh đọc sách giáo khoa để thu thập thông tin để tìm hiểu mục đích của thí nghiệm, dông cô thÝ nghiÖm vµ c¸ch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm. Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh bè trÝ thí nghiệm như hình 2.1 trong SGK và quan sát ánh sáng phát ra từ dây tóc đèn pin bằng ống thẳng và ống cong sau đó yêu cầu học sinh trả lời câu hỏi: ánh sáng từ dâytóc đèn pin truyền trực tiếp đến mắt ta theo ống thẳng hay ống cong? §Ó tr¶ lêi ®­îc c©u hái nµy häc sinh ph¶i tù lµm thÝ nghiÖm, quan s¸t t×m tßi ®­îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt cho quan niÖm ®­êng truyÒn cña ¸nh s¸ng. TiÕp theo yªu cÇu häc sinh xö lÝ th«ng tin b»ng thÝ nghiÖm kتm tra ( bè trÝ thÝ nghiÖm nh­ h×nh 2.2 SGK) víi thÝ nghiÖm nµy häc sinh kiÓm tra xem khi kh«ng dïng èng ¸nh sáng có truyền đi theo đường thẳng không? Việc xử lí thông tin này đòi hỏi học sinh phải suy nghĩ tìm tòi, tiến hành thí nghiệm, lựa chọn thông tin đã thu thập ở thí nghiệm hình 2.1 để tìm ra lời giải đáp đúng về đường truyền của ánh sáng. Từ đó häc sinh ph¶i hoµn thµnh ®­îc phÇn kÕt luËn trong SGK (§­êng truyÒn cña ¸nh s¸ng trong kh«ng khÝ lµ ®­êng th¼ng). §Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ c¸c thÝ nghiÖm häc sinh tù t×m tßi kiÕn thøc mét c¸ch chủ động sáng tạo. Điều vô cùng quan trọng là giáo viên phải biết kết hợp thí nghiệm với hệ thống câu hỏi dẫn dắt. ở chương II phần Âm học hầu hết các thí nghiệm biểu diễn và thí nghiệm kiểm chứng để xây dựng và mở rộng kiến thức. Ví dô bµi “Nguån ©m” ngoµi c¸c dông cô nh­ d©y cao su, trèng, ©m thoa....gi¸o viªn cã thể tạo thêm một thí nghiệm nhạc cụ (đàn ống nghịêm) và hướng cho học sinh tự lµm vµ kiÓm tra ®­îc kÕt luËn. Víi thÝ nghiÖm cñng cè nµy häc sinh sÏ rÊt høng thó và nắm vững được đặc điểm của nguồn âm đó là “Vật dao động phát ra âm”. Có làm được như vậy theo tôi đã đạt được mục đích đặt ra. 1.5.3. Trao đổi ở tổ nhóm. Ngoài sự nỗ lực của bản thân mỗi giáo viên cần tích cực học hỏi, trao đổi dự giờ đồng nghiệp nhất là giao lưu chuyên môn, các giờ dạy tốt dạy giỏi ở trường bạn. Đặc biệt trong trường hàng tháng tổ chức một buổi sinh họat chuyên môn của nhóm, tổ như đăng ký dạy tốt, thảo luận về việc vận dụng đổi mới phương pháp giảng dạy vào tõng tiÕt häc. Bµn b¹c trong tæ vÒ c¸ch thøc s¸ng t¹o c¸c thÝ nghiÖm trong tõng bµi dạy. Nhờ đó mà kỹ năng thí nghiệm và chất lượng giảng dạy được nâng nên rõ rệt.. Tác giả: Phạm Phú Thượng. Giáo viên Trường THCS Cẩm Tân. 7 Lop7.net. .

<span class='text_page_counter'>(8)</span> §Ò tµi : S¸ng kiÕn kinh nghiÖm . Hướng dẫn HS sử dụng đồ dùng thí nghiệm trong giảng dạy Vật lý 7 để giờ học có hiệu quả.. Phần thứ hai: giải quyết vấn đề 2.1. C¬ së lý luËn. Quy luật của quá trình dạy học là từ trực quan sinh động đến tư duy trìu tượng, song quá trình nhận thức đó đạt hiệu quả cao hay không còn phụ thuộc vào phương pháp giảng dạy của thầy và quá trình tiếp thu kiến thức của trò. VËt lý lµ mét trong nh÷ng m«n häc cã ­u thÕ trong viÖc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc chủ động sáng tạo của học sinh, trong đó sách giáo khoa là một trong những phương tiện thể hiện phương pháp dạy học tích cực. Trong chương trình vật lý 6, học sinh đã nhiều lần tập đưa ra “Dự đoán” và được giáo viên hướng dẫn làm thí nghiệm để kiểm tra tính đúng đắn của dự đoán. Đến lớp 7 phương pháp nghiên cứu đó cần được phát triển và nâng cao hơn cần hướng dẫn học sinh thường xuyên đưa ra nhiều dự đoán khác nhau về cùng một hiện tượng và tự lực đề xuất các phương án làm thí nghiệm để kiểm tra dự đoán. Đặc biệt trong chương trình vật lý 7 có sử dụng nhiều đến phương pháp thực nghiệm, tiếp tục rèn luyện cho học sinh kĩ năng làm thí nghiệm và từ thí nghiệm rút ra kiến thức của bài học. Bên cạnh việc áp dụng phương pháp thực nghiệm cần phải sử dụng phương pháp suy luận lôgic mới có thể rút ra kết luận khoa häc. Ch¼ng h¹n nh­ c¨n cø vµo quan s¸t thÝ nghiÖm, rót ra ®­îc c¸c d¹ng gièng nhau cho nhiều trường hợp, dạng đặc biệt của một trường hợp , xác định mối quan hệ định lượng giữa các hiện tượng, xử lí sự chênh lệch giữa các số liệu áp dụng luận 3 đoạn để suy ra hệ quả . 2.2. Cơ sở thực tiễn và thực trạng của việc hướng dẫn học sinh sử dụng đồ dùng Vật lý ở trường THCS Cẩm Tân. - Trường THCS Cẩm Tân có cơ sở vật chất phục vụ cho việc giảng dạy còn nhiều hạn chế. Tuy phòng học đã kiên cố, sạch sẽ đúng qui cách nhưng phòng thực hành môn Vật lý vẫn phải dùng chung và không đảm bảo tiêu chuẩn (cả truường chỉ có một phòng thực hành là nhà cấp 4 đã cũ ). - Học sinh trường THCS Cẩm Tân phần lớn là các em ngoan chịu khó trong học tập và có đầy đủ sách giáo khoa, sách bài tập. - Đội ngũ giảng dạy môn Vật lý ở trường có 3 giáo viên ( là giáo viên Toán- Lý ). - Trước đây trong khi giảng dạy các môn học giáo viên chỉ chú trọng đến khối lượng kiến thức cần truyền đạt mà coi nhẹ phương pháp học tập và nghiên cứu mang tính đặc thù của từng môn . Vật lý là môn khoa học thực nghiệm thế nhưng tình tr¹ng phæ biÕn hiÖn nay vÉn lµ : + Hầu hết các bài dạy chưa có đủ dụng cụ thí nghiệm cần thiết cho học sinh. + Tranh vÏ minh ho¹ gµn nh­ kh«ng cã. + KÜ n¨ng lµm thÝ nghiÖm cña häc sinh vÉn cßn h¹n chÕ . + Dụng cụ thí nghiệm còn thiếu hoặc không đồng bộ, chất lượng kém . + Hầu hết các trường đều chưa có cán bộ phụ trách phòng thí nghiệm được đào tạo đúng chuyên môn. Tác giả: Phạm Phú Thượng. Giáo viên Trường THCS Cẩm Tân. 8 Lop7.net. .

<span class='text_page_counter'>(9)</span> §Ò tµi : S¸ng kiÕn kinh nghiÖm . Hướng dẫn HS sử dụng đồ dùng thí nghiệm trong giảng dạy Vật lý 7 để giờ học có hiệu quả.. - Về cơ bản việc sử dụng thí nghiệm Vật lí ở trường trung học cơ sở vẫn còn hạn chế , chưa phát huy hết được tính độc lập sáng tạo của học sinh . Trong khi đó lượng kiÕn thøc trong s¸ch gi¸o khoa lu«n ®­îc bæ sung chØnh lÝ cho kÞp víi sù ph¸t triÓn của thời đại . - Từ những nguyên nhân trên đẫn đến chất lượng của bộ môn chưa được tốt. Do đó trong 4 giải pháp đổi mới phương pháp dạy học vật lí ở trường trung học cơ sở thì giải pháp “ Phấn đấu làm đầy đủ, có chất lượng các thí nghiệm trên lớp là giải pháp được đặt lên hàng đầu” (Theo tài liệu “Đổi mới phương phát dạy học” của t¸c gi¶ TrÇn KiÒu ) - Chú trọng việc sử dụng đồ dùng dạy học và dụng cụ thí nghiệm ở tất cả các môn häc trong c¸c tiÕt d¹y cña gi¸o viªn. C¸c tiÕt vËt lý còng nh­ c¸c tiÕt häc kh¸c nhÊt là các môn KHTN, thí nghiệm Thầy cần tạo điều kiện để các em học sinh được tự tay làm thí nghiệm, tự mình quan sát, đo đạc và rút ra nhận xét, kết luận (tức là được tr¶i nghiÖm trong thùc tÕ) c¸c em häc sinh häc tËp høng thó h¬n ph¸t huy ®­îc tÝnh năng động sáng tạo của các em, kết quả học tập đạt cao hơn rất nhiều. - Trong chương trình Vật lí 7 với đề tài Quang học - âm học - Điện học, các phần nµy hÇu nh­ bµi nµo còng cã thÝ nghiÖm. Tõ c¸c thÝ nghiÖm häc sinh h×nh thµnh kh¸i niÖm. VÝ dô : nguån s¸ng, sù ph¶n x¹ ¸nh s¸ng.... Còng tõ c¸c thÝ nghiÖm häc sinh nhận biết được sự dao động của một số nguồn âm, phát hiện sự truyền âm trong chất r¾n, chÊt láng, chÊt khÝ ... - Trong c¸c phÇn nµy, chñ yÕu lµ c¸c thÝ nghiÖm biÓu diÔn h×nh thµnh tri thøc míi và một vài thí nghiệm chứng minh. Thí nghiệm kiểm tra đóng vai trò khai thác sâu kiÕn thøc biÕn kiÕn thøc thµnh kü n¨ng kü x¶o vËn dông vµo gi¶i bµi tËp. - Để khai thác các thí nghiệm làm phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh mét c¸ch cao nhÊt cÇn cã mét sè biÖn ph¸p sau: 2.3. §iÒu tra kÕt qña häc tËp ®Çu n¨m Thực tế về trình độ học tập của học sinh qua khảo sát đầu năm môn Vật lý ở hai líp 7A, 7B nh­ sau: Líp 7A 7B. Sè bµi kiÓm Giái tra SL % 28 1 3,6 29 1 3,4. KÕt qu¶ xÕp lo¹i Kh¸ Trung b×nh YÕu SL % SL % SL % 8 28,6 12 42,8 5 17,9 9 31,1 10 34,5 6 20,7. Tác giả: Phạm Phú Thượng. KÐm SL % 2 7,1 3 10,3. Giáo viên Trường THCS Cẩm Tân. 9 Lop7.net. .

<span class='text_page_counter'>(10)</span> §Ò tµi : S¸ng kiÕn kinh nghiÖm . Hướng dẫn HS sử dụng đồ dùng thí nghiệm trong giảng dạy Vật lý 7 để giờ học có hiệu quả.. 2.4. áp dụng vào một trường hợp cụ thể.. TiÕt 11: Bµi 10- Nguån ©m I/ Môc tiªu: 1..KiÕn thøc. - Nêu được đặc điểm chung của các nguồn âm - Nhận biết được một số nguồn âm trong đời sống. 2. Kü n¨ng. Quan sát thí nghiệm kiểm chứng để rút ra đặc điểm của nguồn âm là dao động. 3. Thái độ. Yªu thÝch m«n häc II/ ChuÈn bÞ: * §èi víi mçi nhãm häc sinh. - Mét sîi d©y cao su m¶nh - Mét th×a vµ mét cèc thuû tinh máng - Mét ©m thoa vµ mét bóa cao su * §èi víi gi¸o viªn. - èng nghiÖm - Vµi ba d¶i l¸ chuèi - “Bộ đàn ống nghiệm” gồm 7 ống nghiệm đã được các tổ đổ nước với các mực khác nhau. III. Tổ chức hoạt động dạy và học. hoạt động của thầy. hoạt động của trò. Néi dung. Hoạt động 1: Đặt vấn đề vào bài học - Yêu cầu học sinh tìm hiểu - Đọc nêu mục đích của mục tiêu của chương II. chương II ? Chương âm học nghiên cứu - Nêu nục tiêu của chương II các hiện tượng gì? - VËy ©m thanh ®­îc t¹o ra nh­ thÕ nµo ta nghiªn cøu bµi h«m nay.. - §äc më bµi vµ nªu mục đích của bài.. Tác giả: Phạm Phú Thượng. Giáo viên Trường THCS Cẩm Tân. 10 Lop7.net. .

<span class='text_page_counter'>(11)</span> §Ò tµi : S¸ng kiÕn kinh nghiÖm . Hướng dẫn HS sử dụng đồ dùng thí nghiệm trong giảng dạy Vật lý 7 để giờ học có hiệu quả.. Hoạt động 2: Nhận biết nguồn âm (10ph) I. NhËn biÕt nguån - Yêu cầu học sinh đọc thông tin C1 vµ gi÷ yªn lÆng 1phót - §äc th«ng tin ë c©u C1 vµ ©m VËt ph¸t ra ©m gäi để trả lời câu hỏi C1. giữ yên lặng 1phút để trả lời là nguồn âm . - Th«ng b¸o (vËt ph¸t ra ©m c©u hái C1. VÝ dô: Trèng, d©y gäi lµ nguån ©m) cao su. ? Cho vÝ dô vÒ nguån ©m ? - LÊy vÝ dô vÒ nguån ©m - Tr¶ lêi c©u hái C2 Hoạt động 3: Tìm hiểu đặc điểm chung của nguồn âm (20 ph) II. C¸c nguån ©m ThÝ nghiÖm 1: có chung đặc điểm - Yªu cÇu häc sinh nghiªn cøu g×? thÝ nghiÖm H10.1 SGK vµ yªu - Nªu dông cô thÝ nghiÖm vµ ThÝ nghiÖm 1: cÇu häc sinh cho biÕt môc c¸ch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm. H10.1(SGK) đích thí nghiệm và đọc C3. - Tổ chức hoạt động nhóm và yªu cÇu c¸c nhãm lµm thÝ - C¸c nhãm lµm thÝ nghiÖm nghiÖm (võa l¾ng nghe võa (võa l¾ng nghe võa quan s¸t). quan s¸t). - Theo dõi giúp đỡ những nhãm yÕu.. ThÝ nghiÖm 2: H10.2. SGK. ThÝ nghiÖm 2: H10.2 SGK. Thay cèc b»ng trèng. - Yêu cầu học sinh đọc thông tin trong SGK vµ lµm thÝ - §äc th«ng tin trong SGK vµ lµm thÝ nghiÖm nh­ H10.2 nghiÖm nh­ H10.2 SGK SGK - Yªu cÇu häc sinh tr¶ lêi c©u hái sau: Ph¶i kiÓm tra nh­ thÕ - Tr¶ lê c©u hái cña GV. nào để biết mặt trống có rung - Trả lời câu hỏi C4 SGK Sự rung động qua lại động không? vÞ trÝ c©n b»ng cña - Thông báo: Sự rung động vật gọi là dao động. qua l¹i vÞ trÝ c©n b»ng cña vËt - Theo dâi, l¾ng nghe, ghi bµi vµo vë. gọi là dao động. ThÝ nghiÖm 3:. ThÝ nghiÖm 3: H10.3 SGK. - Yªu cÇu häc sinh quan s¸t H10.3 SGK vµ tiÕn hµnh lµm thÝ nghiÖm. Tác giả: Phạm Phú Thượng. Giáo viên Trường THCS Cẩm Tân. 11 Lop7.net. .

<span class='text_page_counter'>(12)</span> §Ò tµi : S¸ng kiÕn kinh nghiÖm . Hướng dẫn HS sử dụng đồ dùng thí nghiệm trong giảng dạy Vật lý 7 để giờ học có hiệu quả.. - Tr¶ lêi c©u hái C5 SGK ?. - Quan s¸t H10.3 SGK vµ tiÕn hµnh lµm thÝ nghiÖm theo hướng dẫn.. - Gâ vµo mét nh¸nh cña ©m - Yªu cÇu häc sinh t×m thoa, l¾ng nghe, quan s¸t vµ phương án kiểm tra sự dao trả lời câu hỏi C5 SGK KÕt luËn: Khi ph¸t động của âm thoa. ra âm các vật đều dao động (rung - Đưa ra phương án kiểm tra, ? Qua các thí nghiệm trên em sờ nhẹ tay vào một nhánh động) hãy cho biết làm thế nào để của âm thoa. vËt ph¸t ra ©m ? GV: Bằng cách nào để kiểm tra vật đó có dao động không? - Trả lời câu hỏi và hoàn thµnh kÕt luËn trong SGK Hoạt động 4: Vận dụng , củng cố. 1/ VËn dông.. III. VËn dông - Tæ chøc cho häc sinh th¶o - Tr¶ lêi lÇn lùot c¸c c©u hái C6 , C7, C8 C6, C7, C8. luËn vµ tr¶ lêi C6, C7, C8. - Gäi häc sinh lµm thÝ - Tham gia nhËn xÐt. nghiệm củng cố sau đó trả lời c©u hái C9 SGK 2/ Cñng cè - C¸c vËt ph¸t ra ©m cã chung - §äc phÇn cã thÓ em ch­a biÕt đặc điểm gì ? ? Bé phËn nµo trong cæ ph¸t ra - Cæ häng ph¸t ra ©m do d©y âm thanh trong cổ dao động. ©m ? ? Nêu phương án kiểm tra ?. - §Æt tay vµo s¸t ngoµi cæ häng.. Hoạt động 5: Hướng dẫn về nhà. - Học bài và làm bài tập 10.1 đến 10.5 SBT. - Làm lại các thí nghiệm trong điều kiện cụ thể (ở gia đình), quan sát sự các vật khi ph¸t ra ©m. - Đọc trước bài học sau, chú ý đến các thí nghiệm, liên hệ với thực tiễn cuộc sống. Tác giả: Phạm Phú Thượng. Giáo viên Trường THCS Cẩm Tân. 12 Lop7.net. .

<span class='text_page_counter'>(13)</span> §Ò tµi : S¸ng kiÕn kinh nghiÖm . Hướng dẫn HS sử dụng đồ dùng thí nghiệm trong giảng dạy Vật lý 7 để giờ học có hiệu quả.. PhÇn thø ba: kÕt luËn. 3.1. Kết quả khảo sát chất lượng học kỳ I. Năm học 2009- 2010: Qua việc áp dụng đề tài trên vào giảng dạy bản thân đã theo dõi và thông qua khảo sát chất lượng học kì I môn Vật lý và thu được kết quả tương đối khả quan, cụ thÓ nh­ sau:. Líp 7A 7B. Sè bµi kiÓm tra 28 29. Giái SL % 6 21,4 6 20,7. KÕt qu¶ xÕp lo¹i Trung Kh¸ YÕu b×nh SL % SL % SL % 12 42,9 9 32,1 1 3,6 13 44,8 9 26,1 1 3,4. KÐm SL 0 0. % 0 0. Nh­ vËy , so víi ®Çu n¨m th× tû lÖ % häc sinh tiÕp thu vµ hiÓu bµi ngay t¹i líp t¨ng lªn râ rÖt, tû lÖ kh¸ giái t¨ng, gi¶m tû lÖ häc sinh trung b×nh vµ yÕu, kh«ng cã học sinh kém, điều đáng kể hơn cả là tính năng động và khả năng tự lập của các em thÓ hiÖn kh¸ roc rÖt, quan hÖ thÇy trß trë lªn gÇn gòi h¬n. Trong giê häc kho¶ng c¸ch gi÷a thÇy vµ trß ®­îc thu hÑp. Häc sinh m¹nh d¹n hái thÇy, tr×nh bµy quan ®iÓm vµ lập trường của mình, mở rộng giao tiếp và tư duy của các em. Qua việc áp dụng phương pháp đổi mới trên vào giảng dạy tại Trường THCS Cẩm Tân, bản thân tôi đã rút ra một số bài học sau:. 3.2. Bµi häc rót ra. Việc đổi mới phương pháp giảng dạy là vấn đề cấp bách góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên cũng giống như các hoạt động khác trong nhà trường nhân tố quyết định vẫn là đội ngũ giáo viên. Theo tôi người thầy phải có nhận thức đúng, yêu nghề, chăm chỉ có sự chuẩn bị kĩ ( sau khi đã nghiên cứu kĩ bài dạy) các thí nghiệm phải được thầy chủ động tiến hành trước nhiều lần, với các phương thức khác nhau để chọn ra phương pháp hay nhất, học sinh dễ áp dụng khai thác được tốt kiÕn thøc tõ c¸c thÝ nghiÖm nµy, häc sinh ph¶i tù m×nh ®­îc lµm c¸c thÝ nghiÖm, ngôn ngữ của thầy phải trong sáng, chính xác, trình bày ngắn gọn xúc tích để học sinh tiếp thu bài nhanh. Bên cạnh đó người thầy phải luôn tìm tòi, sáng tạo, học tập, lắng nghe ý kiến góp ý của đồng nghiệp, rút ra kiến thức mang tính tinh chắc thực tiễn và vận dụng phương pháp tốt nhất cho mỗi bài dạy. 3.3. ý kiến đề xuất, đề nghị. Trong thời gian tới nhà trường cần phải tham mưu cho Cấp ủy Đảng và chính quyền địa phương xây dựng cơ sở vật chất đầy đủ, đảm bảo đạt tiêu chuẩn. Tiến hành sữa chữa những đồ dùng bị hư hỏng; sắm mới những đồ dùng và tranh vẽ còn thiÕu hoÆc bÞ h­ háng nÆng kh«ng thÓ kh¾c phôc ®­îc n÷a. Tác giả: Phạm Phú Thượng. Giáo viên Trường THCS Cẩm Tân. 13 Lop7.net. .

<span class='text_page_counter'>(14)</span> §Ò tµi : S¸ng kiÕn kinh nghiÖm . Hướng dẫn HS sử dụng đồ dùng thí nghiệm trong giảng dạy Vật lý 7 để giờ học có hiệu quả.. Môn Vật lí là môn khoa học thực nghiệm rất gần với cuộc sống đó là thuận lợi nhưng để khai thác hết hiệu quả của từng tiết học theo tôi là vô cùng khó khăn cho nªn ch¾c ch¾n trªn ®©y còng chØ lµ nh÷ng kinh nghiÖm nhá cña t«i. Do ®iÒu kiÖn vµ thêi gian cßn nhiÒu h¹n nªn kh«ng tr¸nh ®­îc nh÷ng sai sãt. RÊt mong ®­îc sù gãp ý chân thành của các đồng nghiệp. CÈm T©n, ngµy 12 th¸ng 03 n¨m 2010 Người trình bày. Phạm Phú Thượng Nhận xét, đánh giá của HĐ chấm SKKN nhà trường:. ……………………………………………………………………………………..… ……………………………………………..………………………………………… ………..…………………………………………………..………………………… ………………………..…………………………………………………...………… …………………….......................................................................................... ……………………………………..…………………………………………………. .…………………………………………………..…………………………………… ………..…………………………………………………...………………………… ……………...................................................................................................... Tác giả: Phạm Phú Thượng. Giáo viên Trường THCS Cẩm Tân. 14 Lop7.net. .

<span class='text_page_counter'>(15)</span>