Đề tài Rèn kĩ năng làm văn biểu cảm

<span class='text_page_counter'>(1)</span>rÌn kÜ n¨ng lµm v¨n biÓu c¶m I, đặt vấn đề:. TËp lµm v¨n lµ mét trong ba ph©n m«n cña bé m«n Ng÷ V¨n. §©y lµ ph©n m«n thùc hµnh sö dông tiÕng ViÖt (rÌn kÜ n¨ng thùc hµnh nãi, viÕt, tạo lập văn bản tiếng Việt ).Trong các văn bản và phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả, nghị luận, thuyết minh, điều hành thì biểu cảm đóng vai trò rất quan träng. YÕu tè biÓu c¶m lu«n cÇn thiÕt cho c¸c lo¹i v¨n b¶n. VÒ v¨n b¶n biÓu c¶m chñ yÕu ®­îc häc ë líp 7 cßn yÕu tè biÓu c¶m trong c¸c kiÓu v¨n b¶n th× ®­îc häc ë tÊt c¶ c¸c khèi líp 7, 8, 9. §Ó lµm ®­îc bµi v¨n biểu cảm đòi hỏi mỗi người phải tự cảm thấy mình qua những ấn tượng, ý nghĩ, cảm xúc chủ quan của mình đối với thế giới nhân sinh. Văn biểu cảm thường trình bày trực tiếp cảm xúc, tâm trạng, ý nghĩ của con người nên xúc động trữ tình bao giờ cũng mang thời hiện tại, đòi hỏi người viết phải thể hiện chân thực rung động để tạo nên sức mạnh truyền cảm tới người đọc. Thực tế giảng dạy cho thấy, phần đông học sinh không có khả năng diễn tả tình cảm, cảm xúc của mình mà thường là nói theo tài liệu, nói lại nh÷ng g× thÇy c« thuyÕt gi¶ng. C¸c em hiÓu bµi, n¾m v÷ng lÝ thuyÕt, phương pháp tiến hành nhưng để tạo lập được một văn bản biểu cảm thực sự có ấn tượng lại là điều không mấy dễ dàng. Các em thường ngại nói, ngại bày tỏ và cũng có thể là không đủ sức diễn tả tình cảm, cảm xúc của mình. Chính vì vậy, bài làm văn biểu cảm của học sinh thường là khô khan, c«ng thøc, søc s¸ng t¹o vµ dÊu Ên c¸ nh©n mê nh¹t. Ng«n tõ trong bài văn biểu cảm thiếu sức gợi và sự lay động… Nói tóm lại là yêu cầu biểu cảm chưa được đáp ứng đúng mức. Từ thực tế đó, trong quá trình giảng dạy, tôi đã vận dụng một số phương pháp nhằm rèn kĩ năng làm bài văn biểu cảm cho học sinh. Qua quá trình rèn luyện, trình độ học sinh có sự cải thiện rõ rệt.Hầu hết các em n¾m v÷ng kÜ n¨ng lµm v¨n biÓu c¶m biÕt vËn dông ng«n tõ biÓu c¶m phï hîp, nh»m lµm næi bËt t×nh c¶m, c¶m xóc chñ quan cña m×nh. Bµi viÕt cña các em đã mang dấu ấn cá nhân tương đối rõ, có những bài thể hiện sự rung động tinh tế, phù hợp với lứa tuổi. Những bài văn biểu cảm làm tại lớp của các em đạt kết quả tương đối khả quan (đạt 85 – 95% ) trong đó 50 - 60% bài làm đạt điểm khá -giỏi.. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Tôi xin mạnh dạn trình bày một số việc đã tiến hành nhằm mục đích rèn kĩ n¨ng lµm v¨n biÓu c¶m cho häc sinh. II, Nội dung và phương pháp tiến hành:. Còng nh­ tÊt c¶ c¸c thÓ lo¹i kh¸c, khi gi¶ng d¹y néi dung nµy cÇn làm rõ các mặt: kiến thức lí thuyết – kĩ năng thực hành. Trong đó kĩ năng thực hành đóng vai trò quan trọng bởi phân môn tập làm văn bản thân nó lµ mét m«n mang tÝnh thùc hµnh tæng hîp. 1, Kh¸i niÖm vÒ v¨n biÓu c¶m Víi néi dung nµy cÇn kh¾c s©u c¸c ý: Văn biểu cảm (còn gọi là văn trữ tình) là kiểu văn bản có nội dung biểu đạt tư tưởng, tình cảm bộc lộ cảm xúc của người viết, thường là những ấn tượng thầm kín, sâu sắc về con người, về sự vật, về những kỉ niệm, những hồi ức khó quên trong cuộc đời mỗi con người. Vì vậy, văn biểu cảm có khả năng khơi gợi những cảm xúc chân thành ở người đọc, tạo sự đồng cảm giữa người đọc và người viết. Như vậy văn biểu cảm ra đời là để đáp ứng nhu cầu tinh thần của con người khi vui, khi buồn, khi hạnh phúc hay khổ đau bao giờ con người cũng muốn được thổ lộ, giãi bày chia sẻ. §Ó häc sinh nhí kh¸i niÖm mét c¸ch cã c¬ së, gi¸o viªn ®­a ra c¸c vÝ dô (ngoài các ví dụ SGK ) phân tích, hướng dẫn để các em hiểu phương thức biểu cảm trong ví dụ đó: “Tõ Êy trong t«i bõng n¾ng h¹ MÆt trêi ch©n lÝ chãi qua tim Hồn tôi là một vườn hoa lá Rất đậm hương và rộn tiếng chim… ” ( Tõ Êy – Tè H÷u ) Nªu c©u hái : ? §o¹n th¬ thÓ hiÖn t×nh c¶m cña t¸c gi¶ Tè H÷u nh­ thÕ nµo? Trả lời: Đó là niềm sung sướng, hạnh phúc, say mê lí tưởng cách mạng của người thanh niên khi bắt gặp ánh sáng cách mạng. Giáo viên khái quát: Mục đích của văn biểu cảm là biểu hiện, thể hiện thế giới tình cảm, cảm xúc và cách đánh giá của con người đối với tình cảm của chính mình và đồng loại, với cuộc sống, thế giới xung quanh. Trong phÇn cung cÊp kiÕn thøc vÒ kh¸i niÖm v¨n biÓu c¶m cÇn chØ râ: Gi÷a c¸c kiểu văn bản( tự sự – miêu tả và biểu cảm ) không hoàn toàn độc lập và đối lập nhau. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Ranh giới giữa các văn bản chỉ là tương đối. Học sinh thấy được sự đan xen kết hợp giữa các kiểu văn bản này nhưng vẫn phải xác định chính xác yêu cầu của mỗi kiểu văn bản và phương thức biểu đạt cho từng văn bản cụ thể. Từ đó các em có ý thức kết hợp các kiểu văn bản của mình để được một văn bản có giá trị biểu đạt phong phú phù hợp với yêu cầu giao tiếp cña v¨n b¶n . Giáo viên nhấn mạnh : Văn bản biểu cảm là văn bản đặc biệt gần gũi, gắn bó mật thiết với các môn nhóm nghệ thuật. Chính vì thế, hiệu quả tác động đến thế giới tình cảm, tư tưởng của con người là rất lớn. Trên cơ sở học sinh nắm vững khái niệm văn biểu cảm, giáo viên hướng dẫn cho các em thực hành nhận biết các văn bản biểu cảm đã học trong chương trình và có thể đưa thêm một số văn bản khác để các em có cơ hội lµm quen víi v¨n biÓu c¶m . 2, Về đặc điểm của văn biểu cảm: Khác với văn miêu tả là nhằm mục đích tái hiện đối tượng được miêu tả - Khi cung cấp nội dung này cần phân biệt để học sinh nhận rõ văn biểu cảm với các phương thức bểu đạt gần gũi như miêu tả. Trong miêu tả, đối tượng miêu tả là con người, phong cảnh, đồ vật. Con người cũng bộc lộ tư tưởng cảm xúc nhưng đó không phải là nội dung chủ yếu của phương thức biểu đạt ấy. Ngược lại trong văn biểu cảm, người ta cũng miêu tả cảnh vật, đồ vật, con người song chủ yếu là để bộc lộ tư tưởng tình cảm. Chính vì vậy người ta không miêu tả một đồ vật, cảnh vật con người ở mức cụ thể hoµn chØnh mµ chØ chän nh÷ng chi tiÕt, thuéc tÝnh, sù vËt nµo cã kh¶ n¨ng gợi cảm để bộc lộ cảm xúc tư tưởng mà thôi. Gi¸o viªn ®­a ra ®o¹n v¨n : “ Mùa xuân, cây gạo gọi đến bao nhiêu là chim ríu rít. Từ xa nhìn lại cây gạo như một tháp đèn khổng lồ: Hàng ngàn bông hoa là hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi, hàng ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh, tất cả đều lóng lánh lung linh trong nắng. Chào mào, sáo sậu, sáo đen… Đàn đàn, lũ lũ, bay đi, bay về, lượn lên lượn xuống. Chúng nó gọi nhau trò chuyện trêu ghẹo và tranh cãi nhau ồn mà vui không thể tưởng được. Ngày hội mùa xuân đấy ! ” ( C©y g¹o – Vò Tó Nam ) Yªu cÇu :? ChØ ra c¸c yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong ®o¹n v¨n trªn. - Yếu tố miêu tả :- Cây gạo như một tháp đền khổng lồ… Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> - Chµo mµo, s¸o sËu… - Biểu cảm: Cái tình của tác giả là tấm lòng đắm say, và thái độ và tình cảm trân trọng mến yêu với vẻ đẹp. Giáo viên chốt lại: Phải yêu quê hương và gắn bó với cảnh vật làng quê này đến thiết tha sâu nặng lắm nhà văn Vũ Tú Nam mới miêu tả được cảnh đẹp làm rạo rực lòng người đến như vậy. Như vậy, văn tự sự miêu tả muốn hay, người viết không chỉ có tài quan sát và thể hiện bằng các từ ngữ hình ảnh, bằng lối so sánh, ví von độc đáo… mà còn phải có cái tình. Cái tình ấy có thể là tấm lòng say đắm, là thái độ tình cảm chân trọng mến yêu đối với cái đẹp, cái trong sáng, cao thượng…nhưng cũng có thể là sự căm ghét, khinh bỉ đối với cái ác cái xấu cái lố lăng kệch cỡm ở đời. Không có cái tình mọi sự miêu tả dù ngôn ngữ có sắc sảo phong phú đến bao nhiêu cũng không để lại cho người đọc bất k× sù c¶m nhËn nµo. Bµi v¨n Êy sÏ chØ lµ c¸i x¸c kh«ng hån, kh«ng g©y được xúc động. *Ph©n biÖt biÓu c¶m trùc tiÕp vµ biÓu c¶m gi¸n tiÕp - Biểu cảm trực tiếp: Trong một văn bản, người viết công khai thổ lộ tình cảm, tư tưởng của mình trước sự vật sự việc, con người… khi đó họ đang biểu cảm một cách trực tiếp. Cách biểu cảm này thường xuyên được dùng trong c¸c t¸c phÈm tr÷ t×nh nhÊt lµ th¬. - Biểu cảm gián tiếp: Thái độ và tình cảm của người viết thể hiện một cách gi¸n tiÕp th«ng qua c¸ch nh×n nhËn sù vËt, c¸ch dïng tõ ng÷ vÝ von so s¸nh. Sau khi cho häc sinh n¾m ®­îc biÓu c¶m trùc tiÕp vµ biÓu c¶m gi¸n tiÕp cho häc sinh nhËn biÕt hiÓu ®­îc biÓu c¶m trùc tiÕp vµ biÓu c¶m gi¸n tiÕp ë mét sè dÉn chøng cô thÓ. Ví dụ 1 : “ Ông Nghị chéo đôi đũa vào mâm, bưng bát nước canh húp đánh so¹t. Råi «ng võa nhai võa nuèt, võa giôc th»ng nhá lÊy t¨m. ¤ng bµ NghÞ, mỗi người nhúng ba ngón tay vào chậu, vuốt qua hai mép một lượt, rồi cùng uống nước xỉa răng …Dứt mạch diễn thuyết, ông Nghị bưng tích nước uống một hớp lớn, súc miệng òng ọc mấy cái rồi nhổ toẹt xuống nền nhµ”. Nêu câu hỏi : ? Thái độ của tác giả với Nghị Quế ? - Mặc dù không thể hiện trực tiếp nhưng người đọc vẫn nhận ra được thái độ châm biếm, giễu cợt và lòng căm ghét của Ngô Tất Tố với tên Nghị. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Quế trọc phú và thói trưởng giả vô học của y. Đó là cách biểu cảm gián tiÕp . VÝ dô 2: “ … Buån tr«ng con nhÖn ch¨ng t¬, Nhện ơi nhện hỡi, nhện chờ đợi ai ! Buån tr«ng chªnh chÕch sao mai, Sao ¬i, sao hìi, nhí ai sao mê”. (Ca dao) Häc sinh cã thÓ nhËn biÕt ngay ®©y lµ c¸ch biÓu c¶m trùc tiÕp cña nh©n vËt tr÷ t×nh: Nçi buån cø nh­ d©ng lªn cïng c¶nh vËt. Dï lµ biÓu c¶m trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp gi¸o viªn cÇn hÕt søc chó ý tíi c¸c yếu tố: sự việc và con người trong văn biểu cảm. Không thể quá nghiêng về yếu tố sự vật hoặc chỉ chú trọng tới yếu tố con người. Trong 2 yếu tố này, yếu tố con người được chú ý hơn, bởi lẽ con người mới là nhân vật chÝnh t¹o nªn nh÷ng c¶m xóc, nh÷ng t×nh c¶m trong mét bµi v¨n biÓu c¶m. V¨n biÓu c¶m cã quan hÖ víi v¨n tù sù, miªu t¶. ChØ cã ®iÒu, trong v¨n biểu cảm, người viết không nhằm tả, mà thông qua kể, tả để bộc lộ cảm xúc, thái độ, tình cảm với sự việc, với con người. Kết hợp hài hoà giữa các phương thức tả, kể, biểu cảm sẽ tạo điều kiện cho sự hình thành tạo lập văn bản đạt hiệu quả cao. 3,C¸ch tiÕn hµnh lµm bµi v¨n biÓu c¶m . Trước khi hướng dẫn học sinh phương pháp tiến hành làm bài văn biểu cảm cần cho các em hiểu được một số điểm cơ bản về đề văn biểu cảm: đề văn biểu cảm thường ngắn gọn, rõ ràng, nêu ra đối tượng biểu cảm và định hướng tình cảm. Có trường hợp, đối tượng biểu cảm và định hướng tình c¶m ®­îc t¸ch b¹ch r¹ch rßi. Ví dụ : “ Cảm nghĩ về dòng sông quê hương ” - Đối tượng biểu cảm là: dòng sông quê hương. - Định hướng tình cảm là: cảm nghĩ. Cũng có trường hợp, đề văn biểu cảm chỉ nêu chung, buộc người viết phải tự xác định đối tượng biểu cảm và định hướng tình cảm. VÝ dô: “ C¸nh diÒu tuæi th¬ ” - Đối tượng biểu cảm là: Cánh diều tuổi thơ. - Từ đối tượng ấy để tìm định hướng tình cảm là: Tình yêu, nỗi nhớ dành cho một hình ảnh quen thuộc gắn bó với bao kí ức tuổi thơ, qua đó gửi g¾m nh÷ng ­íc m¬, hoµi b·o. *TiÕn hµnh lµm bµi v¨n biÓu c¶m. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> + Bước 1: Xác định yêu cầu và tìm ý : Phải căn cứ vào các từ ngữ và cấu trúc của đề bài để xác định nội dung, tư tưởng, tình cảm mà văn bản cần hướng tới. Từ đó đặt câu hỏi tìm ý: ? Nội dung văn bản nói về điều gì ? Qua đó cần bộc lộ thái độ, tình cảm g× ? + Bước 2: Xây dựng bố cục. Bè côc cña v¨n b¶n biÓu c¶m còng bao gåm 3 phÇn: më bµi, th©n bài, kết bài .Tuy nhiên việc sắp xếp ý để tạo thành một bố cục hoàn chỉnh phụ thuộc vào mạch cảm xúc của người viết, không thể máy móc áp đặt một kiểu nào. Nhưng dù sao thì phần mở bài và kết bài cũng thường là những câu văn nêu cảm nhận chung hoặc nâng lên thành tư tưởng, tình c¶m kh¸i qu¸t. C¸c ý lín nhá trong phÇn th©n bµi ph¶i ®­îc s¾p xÕp hîp với diễn biến tâm lí của con người trước từng sự việc, từng đối tượng . + Bước 3: Hoàn thành văn bản. Đây là bước hết sức quan trọng. Trên cơ sở dàn bài đã xây dựng, người viết triển khai thành bài văn hoàn chỉnh. Cần lưu ý cho học sinh là trong quá trình diễn đạt phải biết kết hợp với các phương thức biểu đạt khác như miêu tả tự sự, nghị luận, đồng thời phải biết sử dụng các biện pháp nghệ thuật đặc sắc như: nhân hoá, so sánh, ẩn dụ, điệp ngữ, nói qu¸…C©u v¨n ph¶i cã sù biÕn ho¸ linh ho¹t. Lêi v¨n giµu c¶m xóc víi vèn tõ ng÷ giµu h×nh ¶nh, giµu søc gîi c¶m. Trong xây dựng bố cục cũng hết sức lưu ý đến các phương pháp lập ý cña bµi v¨n biÓu c¶m. Dµn ý trong bµi v¨n biÓu c¶m kh«ng nªn m¸y mãc, rập khuôn, bởi tình cảm của con người vốn dĩ rất đa dạng, phong phú và phức tạp. Người viết phải tuỳ thuộc vào từng đối tượng biểu cảm, tuỳ thuộc vµo quy luËt t×nh c¶m còng nh­ thãi quen suy nghÜ, biÓu c¶m cña con người để tìm cách lập ý. Giáo viên đưa ra một số phương pháp lập ý cơ bản, phân tích để học sinh tiÕp cËn, hiÓu vµ vËn dông trong qu¸ tr×nh lµm bµi. 1, Liên hệ hiện tại với tương lai: Là hình thức dùng trí tưởng tượng để liên tưởng tới tương lai, mượn hình ảnh tương lai để khơi gợi cảm xúc về đối tượng biểu cảm trong hiện tại. Cách biểu cảm này tạo nên mối liên hệ gắn kết rất tự nhiên và nhuần nhuyễn giữa hiện tại với tương lai. 2, Hồi tưởng quá khứ và suy nghĩ về hiện tại: Là hình thức liên tưởng tới kí ức trong quá khứ, gợi sống dậy những kỷ niệm để từ đó suy nghÜ vÒ hiÖn t¹i. §©y còng lµ h×nh thøc lÊy qu¸ khø soi cho hiÖn t¹i khiÕn Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> cho cảm xúc của con người trở nên sâu lắng hơn. Cách biểu cảm này sẽ tạo nªn mèi liªn hÖ g¾n kÕt rÊt nhuÇn nhuyÔn vµ tù nhiªn gi÷a qu¸ khø vµ hiÖn t¹i. 3,Tưởng tượng tình huống hứa hẹn, mong ước: Là hình thức liên tưởng phong phú, từ những hình ảnh thực đang hiện hữu để đặt ra các tình huống và gửi gắm vào đó những suy nghĩ, cảm xúc về đối tượng biểu cảm cũng như những ước mơ, hi vọng. Cách biểu cảm này đòi hỏi người viết văn biểu cảm phải có trí tượng phong phú. 4, Quan sát, suy ngẫm: Là hình thức liên tưởng dựa trên sự quan sát những hình ảnh hiện hữu trước mắt để có những suy ngẫm về đối tượng biểu cảm. Cách lập ý này thường tạo nên những cảm xúc chân thực, sâu s¾c. * Sö dông c¸c yÕu tè: Miªu t¶, tù sù trong v¨n biÓu c¶m. Trong văn biểu cảm, các yếu tố tự sự và miêu tả đóng vai trò rất quan trọng. Mối quan hệ này được hình thành trên cơ sở sự tác động qua lại tất yếu giữa các phương thức biểu đạt. Hơn nữa, mọi cảm xúc của con người đều hướng về cuộc sống. Đó là những sự việc, những hình ảnh, những cảnh đời. Nếu không kể lại, không tả lại thì không thể giúp người khác hiêủ ®­îc c¶m xóc cña m×nh. Giáo viên đưa ra các ví dụ là các văn bản học sinh đã tìm hiểu được trong chương trình: “ Bánh trôi nước ” của Hồ Xuân Hương ? Häc sinh ph¸t hiÖn yÕu tè miªu t¶ trong bµi th¬? - Miêu tả bánh trôi nước : Hình dáng màu sắc. Miêu tả cách thức làm b¸nh… - Hồ Xuân Hương gửi vào đó tình cảm của mình: Đó là thái độ trân trọng, ngợi ca vẻ đẹp của người phụ nữ đồng thời lên tiếng tố cáo xã hội lúc bấy giờ chà đạp nhân phẩm người phụ nữ. Hay trong t¸c phÈm “ Qua §Ìo Ngang ” cña Bµ HuyÖn Thanh Quan. Gi¸o viªn nªu c©u hái: ? YÕu tè miªu t¶ gãp phÇn béc lé t×nh c¶m cña nhµ th¬ nh­ thÕ nµo? Häc sinh cã thÓ tr¶ lêi: - C¶nh §Ìo Ngang ®­îc miªu t¶ vµo thêi ®iÓm “ chiÒu tµ,bãng xÕ ” gîi nçi buồn hiu hắt và đó cũng chính là tâm trạng của nhà thơ. - ¢m thanh kh¾c kho¶i cña tiÕng chim cuèc, chim ®a ®a, chÝnh lµ nçi lßng nhớ nước thương nhà của Bà Huyện Thanh Quan. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> - Cảnh trời mây non nước mênh mông, bao la đối lập với sự nhỏ bé của con người càng cực tả nỗi cô đơn trống vắng của tác giả . Gi¸o viªn l­u ý: Tuy nhiªn, còng kh«ng qu¸ l¹m dông c¸c yÕu tè tù sù, miªu t¶. Bëi nÕu chóng ta sö dông kh«ng hîp lý sÏ biÕn bµi biÓu c¶m thành bài văn tự sự, bài văn miêu tả, tức là lạc thể loại. Phải xác định rõ yếu tố tự sự, miêu tả không phải là mục đích chính mà văn bản hướng tới. Nó chỉ đóng vai trò khơi gợi cảm xúc, diễn tả cảm xúc và thể hiện sự chi phèi cña c¶m xóc. §Ó cñng cè kÜ n¨ng sö dông yÕu tè tù sù, miªu t¶ trong v¨n biÓu c¶m, gi¸o viªn cã thÓ ®­a ra bµi tËp vËn dông. ? Xác định câu tự sự, câu biểu cảm trong đoạn văn sau. Cho biết đoạn văn được viết theo phương thức biểu đạt nào ? “Cốm không phải là thức quà của người ăn vội, ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ. Lúc bấy giờ ta mới thấy thu lại cả trong hương vÞ Êy c¸i mïi th¬m phøc cña lóa míi, cña hoa cá d¹i ven bê, trong mµu xanh của cốm, cái tươi mát của lá non và trong chất ngọt của cốm, cái dịu dàng thanh đạm của loài thảo mộc. Thêm vào cái mùi hơi ngát của lá sen giµ, ­íp lÊy tõng h¹t cèm cßn gi÷ l¹i c¸i Êm ¸p cña nh÷ng ngµy mïa h¹ trên hồ. Chúng ta có thể nói rằng trời sinh lá sen để bao bọc cốm, cũng nh­ trêi sinh cèm n»m trong l¸ sen ”. (Th¹ch Lam) Häc sinh chØ ra : -Tù sù : “ Cèm kh«ng ph¶i …ngÉm nghÜ ” - BiÓu c¶m : “Lóc bÊy giê …ñ trong l¸ sen ” Gi¸o viªn nhÊn m¹nh: trong v¨n biÓu c¶m th× bµi v¨n biÓu c¶m vÒ tác phẩm văn học là đối tượng biểu cảm đặc biệt, vì tác phẩm văn học bao giê còng lµ mét s¶n phÈm tinh thÇn mang tÝnh nghÖ thuËt cña nhµ v¨n, nhµ thơ. Khi biểu cảm về tác phẩm văn học đòi hỏi chủ thể tinh thần phải huy động cả tâm hồn, trí tụê để cảm nhận cái hay, cái đẹp, cái giá trị cao quý (về cả nội dung và nghệ thuật ) của tác phẩm văn học, đồng thời phải lĩnh héi vµ thÓ hiÖn nh÷ng th«ng ®iÖp mµ t¸c gi¶ göi g¾m trong t¸c phÈm cña m×nh. Qu¸ tr×nh biÓu c¶m tËp trung vµo c¶ hai gi¸ trÞ cña t¸c phÈm v¨n häc: - Nêu cảm nghĩ về giá trị nội dung: Là những rung động, những ấn tượng sâu sắc, những cảm nghĩ về chủ đề tư tưởng của tác phẩm, về những tầng ý. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> nghĩa sâu sắc ẩn chứa sau các chi tiết, các hình ảnh. Từ đó suy ngẫm về bức thông điệp mà tác giả gửi gắm trong đó. - Nªu c¶m nghÜ vÒ gi¸ trÞ nghÖ thuËt: lµ nh÷ng ph¸t hiÖn vÒ c¸c nÐt nghÖ thuật độc đáo, sáng tạo của tác phẩm (ngôn ngữ, hình ảnh, các biện pháp nghÖ thuËt ) nh÷ng c¶m nhËn vÒ tµi n¨ng nghÖ thuËt cña t¸c gi¶. Từ đó giáo viên đặc biệt nhấn mạnh với các em các bước làm bài văn biểu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc: 1.Mở bài : - Giới thiệu tác phẩm (thể loại, đề tài, tác giả …) - Giíi thiÖu hoµn c¶nh tiÕp xóc víi t¸c phÈm. - Nªu c¶m nhËn chung vÒ t¸c phÈm. 2.Th©n bµi : Nªu nh÷ng c¶m xóc suy nghÜ do t¸c gi¶ gîi lªn. Cã nhiÒu tr×nh tù nªu c¶m xóc cã thÓ vËn dông: - Tr×nh tù 1: NhËn xÐt kh¸i qu¸t vÒ gi¸ trÞ cña t¸c phÈm ( c¶ gi¸ trÞ néi dung và giá trị nghệ thuật ).Trên cơ sở đó, chọn một số chi tiết, hình ảnh đặc sắc để nêu cảm nghĩ. Trình tự này thường sử dụng ở những bài văn biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm tù sù . - Tr×nh tù 2: Nªu c¶m nghÜ thø tù c¸c phÇn, c¸c ý hoÆc theo m¹ch c¶m xóc cña t¸c phÈm. ë mçi phÇn, c¶m nghÜ ph¶i tËp trung cho c¶ néi dung lÉn nghệ thuật. Trình tự này thường sử dụng ở những bài văn biểu cảm về tác phÈm tr÷ t×nh. 3. Kết bài: Khẳng định lại ấn tượng chung về tác phẩm. - Trong qu¸ tr×nh nªu c¶m nghÜ, ph¶i b¸m s¸t c¸c chi tiÕt, h×nh ¶nh, cã dÉn chøng cô thÓ, tiªu biÓu tr¸nh t×nh tr¹ng nªu c¶m nghÜ chung chung. - §Ó c¶m nghÜ vÒ t¸c phÈm v¨n häc thªm s©u s¾c, cã thÓ liªn hÖ tíi hoµn cảnh ra đời của tác phẩm, liên hệ, sánh với những tác phẩm khác cùng chủ đề (có thể cùng tác giả hoặc khác tác giả ) - Cảm nghĩ phải sâu sắc, chân thành. Tránh tình trạng bắt chước một cách sống sượng, sáo mòn, giả tạo. Để giúp các em định hướng cảm xúc của mình về một tác phẩm văn häc,gi¸o viªn cã thÓ nªu mét sè c©u hái, häc sinh ph¸t hiÖn t¹o c¬ së lËp ý cho bµi v¨n biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc. ? Em hãy đọc bài thơ “ Cảnh khuya ” và cho biết: ? Bµi th¬ lµ s¸ng t¸c cña ai? §­îc viÕt trong hoµn c¶nh nµo? Häc sinh tr¶ lêi : - T¸c gi¶ Hå ChÝ Minh. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> - Hoµn c¶nh s¸ng t¸c:t¹i ViÖt B¾c nh÷ng n¨m ®Çu cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. ? Bµi th¬ viÕt vÒ c¶nh vËt g×? Nhµ th¬ thÓ hiÖn c¶m xóc vµ t×nh c¶m g×? những câu thơ nào cho em biết điều đó? Häc sinh ph¸t hiÖn: - Cảnh đêm trăng ở núi rừng Việt Bắc thật yên tĩnh, trong trẻo, tràn đầy søc sèng. - Cảm xúc tràn ngập trong Bác đó là: Sự say đắm thiên nhiên hoà hợp với thiên nhiên nhưng cũng là tâm trạng lo âu của vị lãnh tự yêu nước, lo cho đất nước. - Những câu thơ diễn tả tâm trạng đó là : “ Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà ” ? Xác định phương hướng biểu đạt trong tác phẩm? - Kết hợp hai phương thức: Miêu tả với biểu cảm. ? ThÓ lo¹i? NghÖ thuËt? - ThÓ th¬ thÊt ng«n tø tuyÖt. - Ng«n tõ , h×nh ¶nh giµu søc biÓu c¶m. ? Theo em, ý nghĩa của bài thơ là gì ? Bài thơ để lại cho em ấn tượng sâu ®Ëm nhÊt nh­ thÕ nµo ? Học sinh trả lời: - Bài thơ giúp người đọc cảm nhận tâm hồn say đắm với thiên nhiên và tấm lòng lo cho đất nước của vị lãnh tụ vĩ đại Hồ Chí Minh. ? Em liên tưởng tới tác phẩm nào nói về tình yêu thiên nhiên hoặc nỗi lòng lo nước của Bác? Hãy chỉ ra một số dẫn chứng minh hoạ? Häc sinh tr¶ lêi : - Trong bµi “ §ªm nay B¸c kh«ng ngñ ” – Minh HuÖ viÕt: “ §ªm nay B¸c kh«ng ngñ Vì một lẽ thường tình B¸c lµ Hå ChÝ Minh ” HoÆc c¸c em cã thÓ kh¸i qu¸t: Th¬ B¸c trµn ngËp ¸nh tr¨ng, tr¨ng trong thơ Người đã trở thành nguồn cảm hứng vô tận, hoà hợp với con người. Trong bµi th¬ “R»m th¸ng giªng ” B¸c viÕt: “ Gi÷a dßng bµn b¹c viÖc qu©n Khuya vÒ b¸t ng¸t tr¨ng ng©n ®Çy thuyÒn ”. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Giáo viên bổ sung: Một số bài thơ của Bác nói về cảnh thiên nhiên, đặc biÖt lµ vÒ ¸nh tr¨ng : “ §i thuyÒn trªn s«ng §¸y ”, “ Ng¾m tr¨ng ”, mét sè bài “ Vô đề” … Như vậy, trên cơ sở kiến thức các em đã tìm hiểu ở phần văn học, học sinh xác định đúng, vận dụng cụ thể vào bài làm văn biểu cảm về tác phẩm văn häc. Mét ®iÓm cÇn l­u ý n÷a lµ, muèn thÓ hiÖn tèt bµi v¨n biÓu c¶m, vèn tõ ng÷ của các em phải được trau dồi thường xuyên, về phần này giáo viên chú ý kÕt hîp gi¶ng d¹y, cung cÊp cho c¸c em ë c¸c giê luyÖn tËp sö dông tõ. Khi vốn từ phong phú, học sinh có thể chủ động linh hoạt trong quá trình t¹o lËp v¨n b¶n. III. Kết quả đạt được – Bài học rút ra. Như trên đã trình bày, để giúp học sinh tạo lập một văn bản biểu cảm thực sự có ấn tượng, giáo viên phải hết sức chú trọng đến việc rèn kỹ năng làm bài, cần hết sức tránh lối dạy áp đặt, khuôn mẫu. Bởi cảm xúc của con người không phải là một cái gì đó có thể sao chép, thụ động. Khi hướng dẫn học sinh làm bài cần lưu ý: Không nên phức tạp hoá vấn đề mà luôn phải suy nghĩ để tìm ra con đường ngắn nhất, rõ ràng rành mạch nhất. ở từng bước tiến hành bài làm đều có thể cụ thể bằng những “ công thức ” có tính chất định hướng. Có như vậy, các em mới lắm chắc bản chất vấn đề, tạo thói quen độc lập suy nghĩ, hoàn toàn chủ động trước mọi đối tượng cần trình bày cảm xúc và đặc biệt là tạo lập được những văn bản biÓu c¶m cã gi¸ trÞ. Qua qu¸ tr×nh trùc tiÕp gi¶ng d¹y, theo dâi sù nhËn thức của từng đối tượng học sinh, tôi đã chủ động áp dụng một số phương ph¸p gi¶ng d¹y nh»m rÌn luyÖn kü n¨ng lµm bµi v¨n biÓu c¶m cho c¸c em và đẫ đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, đó cũng chỉ là những ý kiÕn mang tÝnh chÊt c¸ nh©n, v× vËy t«i rÊt mong muèn nhËn ®­îc sù tham gia đóng góp ý kiến của đồng nghiệp. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(12)</span>