Sáng kiến kinh nghiệm Tạo hứng thú cho học sinh trong giờ học văn

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Céng hoµ x· héi chñ nghÜa viÖt nam §éc lËp – Tù do – H¹nh phóc =====o0o=====.  §Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm I. S¬ yÕu lý lÞch. - Hä vµ tªn: NguyÔn ThÞ Kim An - Ngµy th¸ng n¨m sinh: 30-11-1962 - N¨m vµo ngµnh: 1983 - Chức vụ và đơn vị công tác: Tổ trưởng tổ Xã hội Trường THCS Bình Minh - Trình độ chuyên môn: - Hệ đào tạo : Đại học - Bé m«n gi¶ng d¹y: V¨n - Ngo¹i ng÷: - Trình độ chính trị: sơ cấp - Khen thưởng: Liên tục đạt giáo viên giỏi cấp huyện. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> II. Nội dung của đề tài. Tên đề tài: Tạo. høng thó cho häc sinh trong giê häc v¨n. Lý do chọn đề tài: Trong nhiÒu n¨m trùc tiÕp gi¶ng d¹y v¨n häc ë bËc THCS t«i thÊy ®iÒu đáng buồn là học sinh bây giờ không hào hứng, thích thú lắm với việc học môn văn. Thậm chí các em còn chán ghét giờ văn. Nhiều người có trách nhiệm với tương lai của thế hệ trẻ đã phải đặt ra câu hỏi: tại sao học sinh chán học văn ? Nguyªn nh©n th× cã nhiÒu, theo t«i cã thÓ v× nh÷ng lý do sau: - B¶n th©n häc sinh thiÕu tinh thÇn häc hái, thiÕu ý thøc tù gi¸c khi chuÈn bị bài và đọc tác phẩm ở nhà. - §êi sèng cña gi¸o viªn vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n khiÕn hä dµnh thêi gian cho nghề nghiệp không nhiều. Bên cạnh đó một số giáo viên đã không tự trau dồi nghề nghiệp hoặc đã đánh mất sự hứng thú, niềm say mê khoa học nghệ thuật. - Phương pháp truyền thụ kiến thức của giáo viên cho học sinh còn khô khan, cưỡng ép. Tất cả các nguyên nhân trên đã tác động lẫn nhau làm cho tình hình thầy ch¸n d¹y vµ trß ch¸n häc vÉn ch­a thuyªn gi¶m. Lµ mét gi¸o viªn d¹y v¨n ë bËc trung học cơ sở đã và đang chứng kiến tình trạng đáng buồn trên, tôi cũng nhiều lần suy nghĩ, trăn trở bởi câu hỏi đó. Vậy làm thế nào để học trò yêu thích học môn văn? Trong bài viết này tôi không có tham vọng trình bày mọi phương pháp mà chỉ dám đưa ra một số phương pháp cá nhân để tạo hứng thú cho học sinh trong giờ học văn. Phạm vi thực hiện đề tài : Tôi đã áp dụng đề tài này được 2 năm (năm học 2000-2001 và 2001-2002) III. Quá trình thực hiện đề tài. 1. T×nh h×nh thùc tÕ khi ch­a thùc hiÖn Những năm học qua khi chưa áp dụng đề tài này, đối với học sinh tôi nhận thấy một thực tế là các em tiếp thu kiến thức có phần nào: “Cưỡng ép” gò bó chưa được tự nhiên, chỉ đơn giản là học sinh ngồi nghe cô giảng và ghi lại những. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> phần cô nói chậm hoặc ghi trên bảng rồi về nhà học thuộc phần đó như một con vẹt mà không hề có một chút cảm nhận, xúc động riêng của mình. Khã kh¨n thø 2 lµ kh©u chuÈn bÞ bµi cña häc sinh ë nhµ chØ mang tÝnh chất đối phó với sự kiểm tra của giáo viên. Các em chép lại các câu hỏi đã trả lời s½n ë s¸ch “Gi¶ng gi¶i v¨n häc” hoÆc s¸ch “häc tèt m«n v¨n” thËm chÝ cã em còn chưa đọc tác phẩm lấy 1 lần. Do đó đến khi viết bài kiểm tra thì học sinh tham kh¶o ë mçi quyÓn s¸ch mét Ýt vµ chñ yÕu lµ dùa vµo “s¸ch v¨n mÉu” cho nên các bài làm của học sinh chủ yếu là chắp vá, cảm xúc vay mượn, mà không hÒ cã c¶m xóc c¸ nh©n. Tình trạng thực tế trên khiến tôi phải đặt ra câu hỏi “Làm thế nào để tạo høng thó cho häc sinh? Ph¶i t¹o høng thó cho häc sinh b»ng c¸ch nµo?” §Ó môc đích cuối cùng là nâng cao chất lượng giờ dạy, tiếp thêm chất “men” để học sinh chúng ta ngày một thêm “say” văn chương hơn. 2- Số liệu điều tra trước khi thực hiện Trước khi áp dụng đề tài này tôi đã phát phiếu thăm dò ý kiến về hứng thú, ham thÝch häc v¨n ë hai khèi 8 vµ 9, kÕt qu¶ nh­ sau: Khèi. ThÝch häc v¨n. Kh«ng thÝch häc v¨n. 8. 28%. 72%. 9. 31%. 69%. 3/ Nh÷ng biÖn ph¸p thùc hiÖn: §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng thÇy ch¸n d¹y vµ trß ch¸n häc. §Æc biÖt bé m«n văn học là bộ môn dạy học bằng cảm xúc, do đó đòi hỏi giáo viên phải có một nghÖ thuËt truyÒn thô cho hÊp dÉn, häc sinh ph¶i lÜnh héi víi mét tinh thÇn say mª. Cho nªn gi¸o viªn ph¶i ¸p dông cho ®­îc nh÷ng biÖn ph¸p sau: Gi¸o viªn ph¶i t¹o cho m×nh sù høng thó khi lªn líp. Điều này đòi hỏi giáo viên khi lên lớp phải có một tâm trạng thanh thản, b×nh tÜnh, tù tin, muèn vËy khi lªn líp gi¸o viªn ph¶i cè nÐn lßng, quªn ®i nh÷ng vướng bận lo toan của cuộc sống đời thường, giấu đi những giọt nước mắt (nếu. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> có). Bước lên bục giảng với các em là thầy cô phải có cảm giác bước vào thế giới hoµn toµn míi, trµn ngËp h­ng phÊn, thiÕt tha víi sø mÖnh cao c¶, thiªng liªng, là người đưa đường mở cửa dẫn các em vào vương quốc cái đẹp để được cười, ®­îc khãc, kh«ng chØ cho m×nh mµ cho c¶ giai cÊp m×nh, d©n téc m×nh. Như thế, trong suốt giờ văn, người thầy phải biết quên mình để sống hết mình với văn, với học trò. Người dạy văn không chỉ là nhà khoa học, nhà sư phạm mà còn là người nghệ sĩ trên bục giảng. Khó ai biết được những gì trong cuộc sống đời thường đang trăn trở nơi tâm hồn các cô, cứ như vậy là người giáo viên đã tạo được cho mình sự hứng thú, say mê trên bục giảng. Gi¸o viªn ph¶i t¹o cho häc sinh cã høng thó trong giê häc v¨n Muèn thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy gi¸o viªn ph¶i thùc hiÖn mét c¸ch nhuÇn nhuyễn, thật nghệ thuật, mọi bước, mọi thao tác, mọi kỹ năng bộ môn như khâu tæ chøc sao cho thËt trang nghiªm mµ gÇn gòi th©n t×nh; kh©u kiÓm tra bµi cò sao cho thËt nghiªm tóc, c«ng b»ng, hiÖu suÊt mµ nhÑ nhµng, høng thó cã ý nghÜa thu hút cả lớp bắt đầu bước vào trường tư duy cảm xúc; khâu mở bài sao cho ngắn gọn, phù hợp xúc động, tạo được nhịp cầu tự nhiên dẫn các em vào bài mới một cách lý thú; khâu diễn giảng sao cho không thừa, không thiếu, thật đúng lúc, đúng chỗ có tính gợi hình, gợi cảm; khâu yêu cầu học sinh soạn bài mới sao cho tự giác và chất lượng. a- T¹o høng thó cho häc sinh b»ng nh÷ng c©u hái cã néi dung gay cÊn, khªu gîi trÝ tß mß, ham hiÓu biÕt cña c¸c em. Ví dụ 1: Khi dạy bài: “Truyện người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ” để kích thích sự hứng thú của học sinh tôi đã đưa ra một số câu hỏi: - Truyện này còn có đầu đề khác là: “Chiếc bóng oan khiên”, em hãy giải thích ý nghĩa của đầu đề đó? - Tại sao ở cuối câu chuyện sau khi Vũ Nương chết, Nguyễn Dữ lại để cho Vũ Nương xuất hiện trên trần gian một chốc lát. (Nàng đứng từ ngoài mà nói väng vµo): “§a t¹ t×nh chµng, thiÕp ch¼ng thÓ trë vÒ nh©n gian ®­îc n÷a”. Råi trong chèc l¸t bãng nµng loang lo¸ng mê nh¹t dÇn mµ biÕn ®i mÊt”.. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Việc Vũ Nương trở về trong chốc lát có ý nghĩa gì? Em có thể so sánh với truyện cổ tích “Vợ chàng Trương”? Ví dụ 2: Khi dạy bài “Đoàn thuyền đánh cá” của Huy Cận tôi đưa ra câu hái: - C¶m høng tr÷ t×nh cña bµi th¬ ®­îc diÔn ra theo m¹ch thêi gian. §oµn thuyền ra khơi vào lúc hoàng hôn, đánh cá vào đêm trăng đẹp và đoàn thuyền trở vÒ vµo lóc b×nh minh cã ý nghÜa g×? Vậy làm thế nào để có một câu hỏi mang nội dung gợi tình huống tư duy và tâm lý như thế? Theo tôi vấn đề trước hết là người giáo viên phải đọc kỹ ngấm sâu, phải say với tác phẩm, thực sự tìm ra ở đó những gì là đẹp, là hay, là lạ, là xúc động để mình yêu thích. Thấy có cháy bỏng với những phát hiện mới lạ đó thì thầy mới tìm ra con đường mới lạ, thích hợp để đến với trái tim học trò. Sự ph¸t hiÖn nµy chÝnh lµ linh hån lµm lªn sù sèng cho nh÷ng c©u hái cã søc gîi t­ duy. Sù ph¸t hiÖn kh¸m ph¸ cã khi chØ lµ sù tinh ý, nhËn ra sù ng¾t nhÞp cho đúng trong giọng đọc một câu thơ. Ví dụ: Khi dạy bài “Qua đèo Ngang” của Bà huyện Thanh Quan. Sau khi dạy xong tôi mời một em đọc diễn cảm lại bài thơ, học sinh này đọc rõ ràng, trôi chảy, nhưng ngắt nhịp chưa đúng. Tôi đã nhận ra ngay chỗ sai của em và liền đặt c©u hái gîi t×m. Hỏi: Em đã đọc đúng bài thơ, song em chưa thể hiện được tâm trạng của nhà thơ gửi gắm ở đó vì còn một chỗ em ngắt nhịp chưa đúng. Bây giờ em vui lòng đọc lại hai câu cuối: Dừng chân đứng lại trời non nước Mét m¶nh t×nh riªng ta víi ta. Các em ai là người phát hiện cái sai của bạn trong cách ngắt nhịp. Học sinh cßn lóng tóng. T«i l¹i hái tiÕp - Các em thử nghĩ xem lần đầu tiên đến Đèo Ngang, lại đi một mình vào lúc trời chiều bóng xế, đối lập với tác giả là không gian rộng lớn, bao la Trời, non nước. Hơn nữa đây chính là ranh giới giữa Đàng Trong và Đàng Ngoài, với. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> một người vốn nặng lòng với đất Thăng Long thì tâm trạng của tác giả như thế nµo? Quả thật đến đây có nhiều em phát hiện rất đúng. Với tâm trạng cô đơn, lẻ loi và nặng tình hoài cổ câu thơ phải ngắt nhịp 4/1/1/1 mới đúng nhịp điệu của bµi th¬. Phải chăng ! chính những điều phát hiện như thế đã gợi hứng thú cho giáo viªn cã c¬ héi t¹o nªn nh÷ng c©u hái hÊp dÉn, gîi ®­îc nh÷ng høng thó tÝch cùc, kÝch thÝch trÝ tß mß, lµm bõng lªn nh÷ng suy nghÜ kh¸m ph¸ rÊt riªng t­, rÊt hån nhiªn míi l¹ cña c¸c em. b. Tạo hứng thú bằng cách thay đổi cách hỏi, sinh động hoá câu hỏi: T«i nhËn thÊy gi¸o viªn muèn nghe ®­îc nh÷ng c©u tr¶ lêi hay cña häc sinh thì trước hết giáo viên phải đặt ra được những câu hỏi hay. Do đó giáo viên phải linh hoạt, phải thay đổi cách hỏi sao cho khỏi cứng nhắc, nhàm chán, đơn ®iÖu, céc lèc. T©m lý c¸c em ë tuæi míi lín bao giê còng bÞ hót theo nh÷ng c¸i mới, cái lạ cho nên việc mới hoá, lạ hoá cách đặt câu hỏi quả là có sức thu hút, kÝch thÝch kh¶ n¨ng thÝch nghÜ, thÝch nãi cña häc sinh. Cïng th× mét néi dung hái ta cã thÓ biÕn ho¸ thµnh nhiÒu c¸ch hái kh¸c nhau. + C©u hái trùc tiÕp: - Trong đoạn thơ tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ? + Thay đổi trật tự từ nghi vấn - Biện pháp nghệ thuật nào đã được tác giả sử dụng trong khổ thơ? + Thay đổi nghi vấn : - §è em nµo t×m ra biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong khæ th¬? + Hái kÕt hîp víi gîi ý: Trong khæ th¬: Giấy đỏ buồn không thắm Mực đọng trong nghiên sầu Cïng víi «ng §å, c¸c vËt v« tri, v« gi¸c còng biÕt buån, biÕt sÇu, biÖn ph¸p nghÖ thuËt g× vËy? + Hái kÕt hîp víi ng÷ ®iÖu biÓu c¶m.. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> - Nào cô muốn mời một em gọi đúng cho cô tên biện pháp nghệ thuật mà tác giả đã sử dụng trong khổ thơ? Tãm l¹i: Trong cùng một đơn vị kiến thức ta nên tránh những câu hỏi có cấu trúc trïng lÆp mang tÝnh mÖnh lÖnh h¬n lµ kÝch thÝch t¹o høng thó c. T¹o høng thó khi trùc tiÕp ph¸t ng«n c©u hái Những câu hỏi gợi tình huống tư duy đã có nhưng nó được đặt ra một cách hê h÷ng, kh« khèc nh­ nh÷ng lêi hái cung cña quan toµ th× ch¼ng bao giê mong cã ®­îc mét c©u tr¶ lêi t©m huyÕt s¸ng t¹o ë c¸c em. ChÝnh v× vËy khi hái bao giê gi¸o viªn còng nh×n th¼ng vµo m¾t c¸c em víi sù giao c¶m th¾m thiÕt gi÷a thầy và trò. Câu hỏi cũng từ đó mà bật ra tự nhiên, như thế vừa được nghĩ ra đúng lúc, đúng quy luật. Là cô giáo đấy nhưng lại là bạn đấy. Cô giáo không chỉ hái trß mµ nh­ hái c¶ b¶n th©n m×nh . Nh÷ng c©u hái kh«ng ph¶i ph¸t ra tõ cöa miệng mà từ tận đaý lòng rạo rực nghĩ suy, rung động. Hỏi bằng cả ánh mắt, nét mÆt, nh÷ng c©u hái ®­îc ph¸t ng«n nh­ vËy ch¾c kh«ng cßn l¬ löng trªn ®Çu c¸c em mà ắt sẽ chui thẳng vào óc, vào tim mỗi em , lay động những nghĩ suy trăn trë, khiÕn c¸c em kh«ng thÓ kh«ng suy nghÜ båi håi vµ thÝch ®­îc nãi. Như vậy mọi trạng thái tình cảm như buồn, vui, căm giận, yêu thương, hy vọng, khinh ghét, khổ đau, tự hào… đều được thầy bộc lộ sinh động phù hợp với nội dung cụ thể. Từng câu hỏi không chút gượng ép, giả tạo, rất kịch mà lại kh«ng kÞch chót nµo. Khi d¹y ®o¹n trÝch KiÒu ë lÇu Ng­ng BÝch. §©y lµ ®o¹n trÝch miªu t¶ nçi buồn nhớ người yêu, nhớ cha mẹ trong cảnh sầu thương buồn tuỉ tôi đã hướng dÉn c¸c em t×m hiÓu b»ng c¸c c©u hái kh¸c nhau. Hỏi: - Từ trên lâù cao, giữa một không gian mênh mông vắng lặng người đầu tiên mà Kiều nhớ đến là ai? Cùng là nỗi nhớ nhưng có các cung bậc khác nhau, víi nh÷ng lý do kh¸c nhau, em h·y chØ ra sù kh¸c nhau Êy? - T¹i sao nh×n ra cöa bÓ lóc chiÒu h«m, nh×n thÊy mét c¸nh hoa r¬i trªn dòng nước, hay nhìn thấy đồng cỏ ngày một úa tàn hay tiếng sóng “kêu” người. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> đọc có thể hình dung ra nỗi buồn đang dâng lên tầng tầng, lớp lớp và dự báo một tai hoạ khủng khiếp đang ập xuống đời nàng? Khi đưa ra câu hỏi này, do xúc động giọng tôi lắng xuống, như có một nguồn điện tràn lan, cả lớp bỗng lặng đi xúc động rồi các em giơ tay trả lời rất thoả đáng, rất xúc động. d. Tạo hứng thú khi nghe và đáp học sinh trả lời Khi đã tung ra những câu hỏi giáo viên nào cũng muốn có nhiều học sinh giơ tay. Song khi nghe học sinh trả lời giáo viên lại không chăm chú đón chờ ý kiÕn cña c¸c em mµ l¹i ®i lµm viÖc kh¸c nh­ nh×n gi¸o ¸n hoÆc quay ra cöa sæ, hay là lau bảng…Không để tâm đến câu trả lời của học trò. Rồi khi nghe các em trả lời cũng chỉ nghe một cách chiếu lệ, đúng hay sai không tỏ rõ thái độ sau đó đưa ra một đáp án có sẵn. Làm như vậy giáo viên đã rơi vào kiểu dạy áp đặt, học sinh sẽ cảm thấy câu trả lời của mình bị coi thường, xem nhẹ, không có giá trị gì trong viÖc gãp phÇn kh¸m ph¸ s¸ng t¹o vµ c¶m thô t¸c phÈm. Høng thó thÝch nãi, thÝch nghÜ cña c¸c em bÞ s÷ng l¹i . Để tránh tình trạng đó không bao giờ xảy ra, khi đã phát ngôn câu hỏi người giáo viên dạy văn bao giờ cũng nên dõi nhìn vào mắt từng em như chờ đợi, hướng sự chăm chú, trân trọng của mình, của cả lớp về phía em đó như cố lắng chờ tin mừng ở đó, những phát hiện mới lạ mà cả lớp chưa nghĩ ra. Người giáo viên lúc đó có thể nghiêng về phía em học sinh đó như muốn được mừng vui, muốn được gần em hơn nữa để không chỉ được nghe rõ hơn mọi điều em nói mà còn như để nghe được cả tiếng lòng từ nhịp đập trái tim của em nữa. - Khi có học sinh lỡ nói sai hoặc chưa đúng giáo viên đều phải tỏ thái độ b»ng c¸c c©u nhÑ nhµng, luyÕn tiÕc. VÝ dô: - Em hiÓu sai c©u hái cña c« råi ! Em vui lßng ngåi xuèng, lÇn sau nhí nghe c©u hái thËt ký nhÐ ! - Khi học sinh có ý kiến đúng, có tính độc đáo sáng tạo, giáo viên nồng nhiệt, tỏ thái độ vui mừng khôn xiết. VÝ dô: ý kiÕn cña em rÊt hay, ®©y lµ mét ph¸t hiÖn míi, c« c¶m ¬n em !. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Có thể nói vấn đề tạo tâm thế cho học sinh trong quá trình đàm thoại, gợi tìm thực sự là vấn đề then chốt tạo nên hiệu suất cho giờ dạy văn. Thực chất của vấn đề này qui lại ở chỗ nghệ thuật biết ứng xử các tình huống sư phạm, biết cách hỏi, cách nghe, cách đáp, nghệ thuật biết chan hoà xoá đi khoảng cách giữa thÇy vµ trß. NghÖ thuËt nµy chØ cã ®­îc khi thÇy d¹y v¨n thùc sù cã t©m hån v¨n vµ yªu quý häc sinh. IV. Kết quả thực hiện có so sánh đối chứng.. Qua nhiÒu lÇn thÝ nghiÖm t«i thÊy nh÷ng giê gi¶ng v¨n mµ t«i chó träng đến các biện pháp trên thì hầu như các giờ học đó đều đạt kết quả cao. Ngược lại những giờ học văn mà tôi thiếu chú trọng đến những phương pháp đó thì hiệu qu¶ tiÕp thu bµi cña häc sinh cßn nhiÒu h¹n chÕ. Sau ®©y lµ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm. Líp. Tªn bµi d¹y. Thực nghiệm theo đề tài. KÕt qu¶. 9A. Truyện người con gái Nam Xương. Chó träng. 97%. 9C. Truyện người con gái Nam Xương. Kh«ng chó träng. 58%. 9A. Qua §Ìo Ngang. Chó träng. 99%. 9C. Qua §Ìo Ngang. Kh«ng chó träng. 61%. 9A. KiÒu ë L©ï Ng­ng BÝch. Chó träng. 100%. 9C. KiÒu ë L©ï Ng­ng BÝch. Kh«ng chó träng. 60%. V. Những kiến nghị và đề nghị sau khi thực hiện đề tài. - Nhà trường nên tổ chức các buổi ngoại khoá văn học cho học sinh theo chuyên đề để gây hứng thú thích học văn cho học sinh - NÕu cã ®iÒu kiÖn cã thÓ mêi c¸c nhµ v¨n, nhµ th¬ nãi chuyÖn v¨n häc cho häc sinh Trên đây là một số kinh nghiệm tôi đã rút ra trong quá trình trực tiếp giảng dạy. Rất mong có sự đóng góp ý kiến của đồng nghiệp và cấp trên. Xin c¶m ¬n!. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> B×nh Minh, ngµy 06 th¸ng 4 n¨m 2002 T¸c gi¶. NguyÔn ThÞ Kim An Céng hoµ x· héi chñ nghÜa viÖt nam §éc lËp – Tù do – H¹nh phóc =====o0o=====. §Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm. Tên đề tài: Sö dông mÉu vËt thùc trong gi¶ng d¹y phÇn thùc vËt häc, sinh học lớp 6 bằng phương pháp hỏi đáp. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> 2001-2002. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(12)</span>