Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tuần 15 - Tiết 57: Văn bản: Một thứ quà của lúa non: Cốm

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. =============================================================. TuÇn 15. TiÕt 57. Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:. V¨n b¶n Mét thø quµ cña lóa non: Cèm Gi¸o ¸n chi tiÕt. - Th¹ch Lam -. I. Môc tiªu: - Qua bài giảng giúp học sinh cảm nhận được hương vị đặc sắc và nét đẹp văn hóa cổ truyền trong một thứ quà độc đáo và giản dị của dân tộc: Cốm. Qua đó thấy được phần nµo sù tinh tÕ nhÑ nhµng mµ s©u s¾c trong lèi v¨n tïy bót cña Th¹ch Lam. - Rèn luyện kỹ năng đọc, tìm hiểu, cảm nhận một tác phẩm văn học. II. ChuÈn bÞ. Thầy: Trao đổi trong nhóm, thống nhất nội dung phương pháp giảng dạy. Nghiªn cøu so¹n bµi Trò: Chuẩn bị bài theo sự hướng dẫn của thầy III. TiÕn tr×nh lªn líp: * Hoạt động 1 (5' ) A. ổn định tổ chức: (1’) B. KiÓm tra bµi cò: (4’) ? Hãy đọc thuộc bài thơ Tiếng gà trưa và nêu ngắn gọn cảm xúc của em về bài thơ nµy? * Hoạt động 2 (5') C. Bµi míi. Hoạt động của thầy và trò Néi dung chÝnh I. Giíi thiÖu t¸c gi¶ t¸c phÈm (5’) 1. T¸c gi¶: Th¹ch Lam ? Qua t×m hiÓu bµi ë nhµ em h·y cho biÕt ng¾n gän (1910-1942) sinh t¹i Hµ Néi vÒ t¸c gi¶ Th¹ch Lam? lµ thµnh viªn cña nhãm Tù lùc v¨n ®oµn. Lµ nhµ v¨n næi tiÕng víi c¸c truyÖn ng¾n. 2. T¸c phÈm. ? T¸c phÈm nµy chóng ta t×m hiÓu thuéc thÓ lo¹i - Thuéc thÓ lo¹i tïy bót. nµo? TrÝch" Hµ Néi b¨m s¸u phè Gv: Đây là tùy bút viết về cảnh sắc và phong vị của phường" Xuất bản 1943. Hà Nội đặc biệt là những món ăn hàng ngày rất bình dị nhưng lại đậm đà hương vị riêng. Cốm là một trong nh÷ng mãn quµ næi tiÕng cña Hµ Néi. ThÓ hiÖn b¶n s¾c văn hóa dân tộc lâu đời của Hà Nội. * Hoat đông: 3 (7' ) II. §äc, t×m hiÓu tõ khã, Gv yªu cÇu: §äc víi giäng thiÕt tha t×nh c¶m trÇm bè côc v¨n b¶n: l¾ng. 1. §äc: - Đọc mẫu, gọi học sinh đọc, nhận xét, sửa sai 2. T×m hiÓu tõ khã: ? Trong bài viết này có từ thanh đạm có nghĩa là gì? - Thanh đạm chỉ một món ăn đơn giản, không cầu kú, kh«ng mµu vÞ nång ®Ëm g©y c¶m xóc m¹nh. =========================================================== 1. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. ============================================================= ? ThÕ thanh nh· cã nghÜa lµ g×? ? Tõ vµng An Nam cã nghÜa lµ g×? - Lµng vµng thuéc x· DÞch Väng huyÖn Tõ Liªm nay thuộc quận Cầu Giấy. Làng vàng từ lâu đã trở thµnh næi tiÕng víi nghÒ lµm Cèm. - An Nam: Tên gọi nước ta thời Bắc thuộc được dïng chÝnh thøc tõ thêi nhµ §­êng. ? VËy em hiÓu thÕ nµo lµ tïy bót? - Tùy bút cũng là một thể loại văn thường thiên về biÓu c¶m, chó träng thÓ hiÖn c¶m xóc, t×nh c¶m, suy nghĩ của tác giả, các hình tượng về các vấn đề của đời sèng. Ng«n ng÷ cña tïy bót rÊt giµu h×nh ¶nh vµ chÊt ch÷ t×nh. ? V¨n b¶n trªn chia lµm mÊy phÇn, h·y nªu n«i dung 3. Bè côc v¨n b¶n: cña tõng phÇn? - Cã thÓ chia lµm ba ®o¹n: + §o¹n 1: C¬n giã mïa h¹ -> thuyÒn rång: Gi¶i thÝch vÒ Cèm vµ nguån gèc cña cèm. + §o¹n 2: Tõ: Cèm lµ thøc quµ -> nhòn nh¨n: Gi¸ trị đặc sắc của Cốm. + Đoạn 3: Còn lại: Sự thưởng thức cốm. * Hoạt động 4 ( 22' ) Gv: Gọi học sinh đọc lại phần 1. III. T×m hiÓu chi tiÕt v¨n ? C¶m xóc cña t¸c gi¶ b¾t nguån tõ ®©u? b¶n. - Cảm xúc của tác giả được bắt nguồn từ hương sen 1. Cốm và sự hình thành trong làn gió mùa hạ lướt qua vùng sen hồ. cña cèm (15’) ? Hương thơm ấy gợi cho tác giả liên tưởng đến điều g×? - Hương thơm của sen trên hồ gợi cho tác giả nhớ hương vị của cốm một thứ quà đặc biệt của lúa non. ? Em có nhận xét gì về cách vào đề của tác giả? - Cách vào đề của tác giả rất tự nhiên. Gv: ở đây tác giả đã nhận ra hương vị của cốm. Đây là một hương thơm thanh khiết của các cánh đồng lúa, của lá sen khiến cho Thạch Lam phải huy động khả n¨ng khøu gi¸c cña m×nh míi c¶m nhËn hÕt ®­îc. ? Em h·y t×m nh÷ng tõ ng÷ miªu t¶ vÒ cèm? - Thấm nhuần… thanh nhã, tinh kiết, tươi mát, trắng th¬m, ph¶ng phÊt, trong s¹ch. ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch viÕt cña t¸c gi¶? - Tõ ng÷ chän läc, c©u v¨n cã nhÞp ®iÖu gÇn gièng mét ®o¹n th¬. ? Víi c¸ch viÕt Êy, ®o¹n v¨n gióp em c¶m nhËn ®iÒu g×? Gv: Bằng sự cảm nhận tinh túy, cách viết nhẹ nhàng - Hương thơm của lúa non đầy chất biểu cảm thể hiện rõ sự rung động của tác giả gợi nhớ đến cốm và sự hình trước màu xanh và hương thơm của cốm (lúa nếp) trên thành hạt cốm là những gì 2===========================================================. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. ============================================================= các cánh đồng làng quê- Nguyên liệu làm ra cốm là lúa tinh túy nhất của thiên nhiên. non. ? Để cốm làng Vòng có hương vị riêng người làng Vòng đã làm bằng cách nào? - ... Chỉ riêng những người chuyên môn mới định ®­îc - Mét c¸ch chÕ biÕn… nh÷ng c¸ch thøc lµm ®­îc truyền từ đời này sang đời khác, một sự bí mật trân träng kh¾t khe vµ gi÷ g×n. ? Vì sao người làng Vòng lại giữ được bí mật này? ? Chi tiết này nói đến điều gì? - Lµm cèm còng lµ mét nghÖ thuËt. Gv: Thạch Lam đã không đi sâu vào miêu tả cách lµm cèm hay c¸ch thøc lµm cèm mµ «ng cho ta biÕt c«ng viÖc lµm cèm lµ mét nghÖ thuËt. ? Người Hà Nội thường ngóng ai mang cốm vào b¸n? - Ngãng tr«ng c« g¸i hµng cèm ? C¸c c« g¸i lµng Vßng ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo? - Cô hàng cốm xinh xinh, áo quần gọn ghẽ... đòn g¸nh hai ®Çu cong vót nh­ chiÕc thuyÒn rång. - Vẽ ra trước mắt người đọc nét đẹp riêng của các cô gái Vòng và những con người làng vòng nói chung. Gv: Cô gái làng vòng đã trở thành hình ảnh quen thuộc để bà con trong nội thành ngày ngày trông ngóng. Cốm đã ngon lại thêm cô hàng côm xinh xắn càng làm cho cốm làng Vòng có một nét đặc sắc. ? Qua đây tác giả bày tỏ thái độ gì? - Ca ngợi hương vị của cốm Gv: Tại sao tác giả có thái độ như vậy bởi cốm rất có làng vòng ngon và đặc sắc. gi¸ trÞ… 2. Gi¸ trÞ cña cèm: Hs đọc đoạn văn 2 ? Đoạn văn trên được viết theo phương thức biểu đạt nµo? - Phương thưc biểu đạt biểu cảm. ? Tác giả đã ca ngợi cốm như thế nào? - Thứ quà riêng của người dân Hà Nội. ? Cèm ®­îc dïng trong c«ng viÖc g×? - Quµ sªu tÕt. - LÔ t¬ hång. - Nghi lÔ kh¸c. Gv: Cốm đã vượt lên bao thứ kẹo ngon khác để trở thµnh 1 vËt thanh tóy, rÊt sang träng rÊt tù nhiªn. ? V× sao cèm ®­îc coi lµ mét thø lÔ vËt? - Vì cốm mang hương vị thanh nhã của đồng nội An Nam. Đây là một nét tượng trưng trong phong tục của con người Việt Nam – Một nước có truyền thống =========================================================== 3. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. ============================================================= n«ng nghiÖp. V× vËy nã phï hîp víi c¸c nghi lÔ. ? Cèm ®­îc miªu t¶ víi mµu s¾c nh­ thÕ nµo? - Màu xanh tươi như màu ngọc thạch quý, màu đỏ th¾m cña hång lùu giµ. - Hương vị: một thứ thanh đạm, một thứ ngọt sắc, hai hương vị nâng đỡ nhau. ? Để miêu tẩ màu sắc hương vị của cốm tác giả đã dïng biÖn ph¸p nghÖ thuËt g×? - NghÖ thuËt so s¸nh. ? Với cách so sánh đó có tác dụng gì? - ThÓ hiÖn phong c¸ch Èm thùc rÊt ®iªu luyÖn cña t¸c gi¶ ? Kh«ng chØ bµn vÒ phong c¸ch sªu tÕt t¸c gi¶ cßn phª ph¸n ®iÒu g×? - Phê phán thói chuộng của ngoại, bắt trước người nước ngoài. Những kẻ giàu có mà vô học không biết thưởng thức và quý trọng bản sắc văn hóa dân tộc. ? Nhà văn đã nhắc nhở như thế nào? - Häc sinh th¶o luËn. ? Đoạn văn trên viết theo phương thức biểu đạt chÝnh nµo? Ca ngîi gi¸ trÞ cña cèm. - Phương thức biểu đạt chính là miêu tả. Cốm đã trở thành 1 sản phẩm ? Em c¶m nhËn ®­îc g× qua ®o¹n v¨n nµy? cã gi¸ trÞ v¨n hãa, mang phong tục rất riêng của người d©n ViÖt Nam ? Nhà văn đã cho ta biết cách thưởng thức cốm ntn? 3. Cách thưởng thức cốm. - Nhµ v¨n nh¾c: kh«ng nªn thäc tay m©n mª thøc quà thần tiên ấy, mà phải nhẹ nhàng mà nâng đỡ, chút chiu mµ vuèt ve - Ph¶i nªn kÝnh träng c¸i léc cña Trêi, c¸i khÐo cña người, sự cố sức tiềm tàng và nhẫn lại của thần Lúa ? Qua đây em hiểu gì về cách thưởng thức cốm? - Phải có cử chỉ thanh nhã, thưởng thức cốm với tất c¶ tÊm lßng tr©n träng, biÕt ¬n, gièng nh­ khi ¨n b¸t - Thưởng thức cốm cũng là cơm đầy- Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần GV: Nhà văn cho ta thấy thưởng thức cốm cũng là một nghệ thuật. một nghệ thuật, thưởng thức cốm với cử chỉ tình cảm ấy là một nét đẹp văn hoá thanh lịch của người Kinh kú ? Trong bài viết này tác giả đã thành công ở những nghệ thuật nào? Qua đó thể hiện nội dung gì?. * Hoạt động 5 (10') IV. Tæng kÕt. (5’) ? Nhà văn đã sử dụng thành công những biện pháp nhệ thuật nào? 4===========================================================. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. ============================================================= 1. NghÖ thuËt: - Gäng v¨n nhÑ nhµng, cã lóc nh¬ t©m sù, cã lóc nh­ nh¾c khÏ ©n t×nh vµ th©n mËt giÇu chÊt th¬ - Sö dông thµnh c«ng viÖc chän läc c¸c tÝnh tõ, phÐp so s¸nh, Èn dô ? Văn bản sử dụng những phương thức biểu đạt nào? - Phương thức, biểu cảm, miêu tả, kể và suy ngẫm, bình luận... GV: Tøc lµ sö dông thµnh c«ng c¸ch viÕt tïy bót. ? Hãy nhắc lại đặc điểm của thể tuỳ bút? ? Víi c¸ch viÕt tuú bót ®iªu luyÖn Êyv¨n b¶n nªu bËt néi dung g×? 2. Néi dung: - Cốm là thứ quà riêng biệt của đất nước mang trong hương vị tất cả cái mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê... - Thưởng thức cốm là một nét đẹp về nghệ thuật ẩm thưc văn hoá của dân tộc Việt. GV: Nhà văn như truyền đến chúng ta lòng tự hào và ý thức giữ gìn nét đẹp văn hoá cña d©n téc V. LuyÖn tËp: (4') Bài tập: Hãy nêu cảm nhận của em về câu văn: Cốm là thức quà riêng biệt của đất nước, là thức dâng của những cánh đồng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tất cả cái mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ ( Häc sinh lµm bµi – Gäi mét HS tr×nh bµy – NhËn xÐt ) D. Cñng cè: N¾m ®­îc néi dung vµ nghÖ thuËt cña v¨n b¶n E. Hướng dẫn về nhà: (1') - Häc tËp c¸ch viÕt v¨n biÓu c¶m - ChuÈn bÞ bµi: Ch¬i ch÷. TiÕt 58. Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:. Tr¶ bµi tËp lµm v¨n sè 3 I. Mục tiêu cần đạt - Qua viÖc tr¶ bµi, nh»m gióp häc sinh nhËn thÊy kh¶ n¨ng viÕt bµi v¨n biÓu c¶m về người, tự rút ra những kĩ năng cần rèn luyện khi viết văn biểu cảm - Rèn luyện kỹ năng trình bày bài, diễn đạt ý, diễn đạt câu và sữa lỗi - Gi¸o dôc ý thøc söa lçi, cã ý thøc vËn dông ph¸t huy ­u ®iÓm II. ChuÈn bÞ Thầy: Chấm bài ghi nhận ưu nhược điểm, tìm nguyên nhân và hướng sửa chữa Trò: Nhớ lại bài đã làm III. TiÕn tr×nh lªn líp:. Hoạt động 1:. A. ổn định tổ chức (1’) B. KiÓm tra: Xen kÏ trong giê häc C. Bµi míi: Hoạt động 1: Hướng dẫn chấm =========================================================== 5. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. ============================================================= Đề bài: Cảm nghĩ của em về một người thân trong gia đình - GV: Yêu cầu làm bài: Khi làm các em cần tuân thủ các bước. 1. Yªu cÇu vÒ néi dung a. Më bµi: - Giới thiệu về người thân của mình và tình cảm của mình về người thân đó b. Th©n bµi: + Miêu tả một số nét nổi bật về hình dáng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc về hình dáng của người thân. + Kể một số việc làm của người thân để bộc lộ tình cảm của mình - Kể một số kỉ niệm khó quên giữa em và người thân đó + Tình cảm mà em thường dành cho người thân đó + Ước mong, nguyện vọng của em về người thân c. Kết bài: Khẳng định tình cảm của em dành cho người thân 2. Yªu cÇu vÒ h×nh thøc: Trình bày sáng sủa, bố cục ba phần rõ ràng, diễn đạt lưu loát, chữ viết đẹp: (1 đ) Tùy theo mức độ làm (trừ điểm hình thức nhưng không quá 1 điểm) *C¸ch cho ®iÓm: + Mở bài: Diễn đạt lưu loát, đúng đủ ý: 0,5 đ + Thân bài: (8 đ) đủ 4 ý mỗi ý cho 2 điểm + Kết bài: Diễn đạt đúng, đủ, lưu loát 0,5 đ Hoạt động 2: (15') Nhận xét: 1. ¦u ®iÓm - Nhiều em biết xác định đúng thể loại, biết làm bài cảm nghĩ về người - Đã biết tập trung vào những đối tượng cần biểu cảm, bộc lộ cảm xúc khá chân thật, tù nhiªn - Trình bày rõ ràng sạch đẹp 2. Nhược điểm: - Mét sè em ch÷ xÊu, cÈu th¶ Líp 7A...................................................................................................................... Líp 7B…………………………………………………………………………….. - Một số em còn lạc sang văn miêu tả người Líp 7B…………………………………………………………………… - Một số trình bày sơ sài, ít biểu cảm, diễn đạt lủng củng, chọn lọc những chi tiết biÓu c¶m cßn Ýt Líp 7A…………………………………………………………………… Líp 7B…………………………………………………………………… - Mét sè s¾p xÕp ý lén xén, kh«ng râ rµng, mét sè c¸ch më bµi, kÕt bµi vông vÒ Hoạt động 3: III. Hướng dẫn sửa lỗi sai 1. Lçi chÝnh t¶: ViÕt t¾t: Mét – (1)… Tõ sai Söa l¹i Tõ sai Söa l¹i RËy DËy Chë thµnh Trë thµnh XÏ SÏ Lín nªn Lín lªn..... Tương tự cho hs lần lượt sửa lỗi 2. Sửa lỗi về câu, cách dùng từ, cách diễn đạt: 6===========================================================. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. ============================================================= - Gv đưa những câu sai hs còn mắc đã chép trên bảng phụ, cho hs phát hiện nguyên nh©n sai vµ nªu c¸ch söa - GVđọc một số bài viết khá cho cả lớp nghe tham khảo D. Cñng cè ? Khi làm bài văn biểu cảm về người thân ta cần chú ý điều gi? E. Hướng dẫn về nhà - Hs nào điểm dưới trung bình phải viết lại bài - Tù söa lçi sai trong bµi lµm - Làm lại đề bài này vào vở viết văn ở nhà. TiÕt 59. Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:. Ch¬i ch÷ I. Môc tiªu : - Qua viÖc ph©n tÝch vÝ dô gióp em hiÓu ®­îc thÕ nµo lµ ch¬i ch÷, c¸c c¸ch ch¬i ch÷ thường dùng. - Bước đầu các em cảm nhận được cái hay, lí thú trong khi sử dụng nghệ thuật chơi ch÷ ®em l¹i. - TÝch hîp víi phÇn v¨n ë bµi: Mét thø quµ cña lóa non: Cèm vµ tËp lµm v¨n ë bµi: V¨n biÓu c¶m. - Rèn luyện kỹ năng nói và viết đúng chính tả. II. ChuÈn bÞ: Thầy: Trao đổi trong nhóm thống nhất nội dung phương pháp giảng dạy Nghiªn cøu so¹n bµi Trò: Chuẩn bị bài theo sự hướng dẫn của thầy. III.TiÕn tr×nh lªn líp: * Hoạt động 1 ( 5 ) A. ổn định tổ chức: (1’) B. KiÓm tra bµi cò: (4’) ? ThÕ nµo lµ ®iÖp ng÷? LÊy mét vÝ dô cã sö dông ®iÖp ng÷, nªu t¸c dông cña ®iÖp ngữ trong ví dụ đó? * Hoạt động 2 (12') C. Bµi míi: Hoạt động của thầy và trò Néi dung I. ThÕ nµo ch¬i ch÷: (12’). 1. VÝ dô: Bµ giµ ®i chî cÇu ? Hãy đọc bài ca dao thầy giáo ghi trên bảng? §«ng. ? Trong bµi ca dao nµy tõ ng÷ nµo ®­îc lÆp l¹i nhiÒu? Tõ : lîi ®­îc nh¾c l¹i ba lÇn. ? Theo em hiÓu tõ: lîi 1 cã ý nghÜa lµ g× vµ thuéc tõ lo¹i nµo? Lîi 1: cã nghÜa lµ cã Ých: thuéc tõ lo¹i tÝnh tõ. =========================================================== 7. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. ============================================================= ? Lîi 2, vµ lîi 3 cã nghÜa lµ g× vµ thuéc tõ lo¹i nµo? Lîi ®©y lµ mét bé phËn cña r¨ng miÖng thuéc tõ lo¹i danh tõ. ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ nghÜa cña c¸c tõ lîi? NghÜa cña c¸c tõ lo¹i hoµn toµn kh¸c nhau. ? C¸c tõ lo¹i ë ®©y thuéc tõ lo¹i nµo mµ c¸c em võa ®­îc häc? Đây là hiện tượng đồng âm khác nghĩa. ? Sử dụng từ đồng âm trong bài ca dao này có tác dông g×? Để tạo ra sự hài hước dí dỏm nhằm mục đích châm biếm đả kích những người mê tín dị đoan và những người hành nghề bói toán. Gv: Kh«ng chØ cã vËy mµ tõ lîi cßn cã t¸c dông cuốn hút người đọc người nghe vào bài ca dao. VÝ dô 2: TiÕng giµ nh­ng nói ? Em hiÓu non ë ®©y cã nghÜa lµ g×? vÉn non. - Non cã nghÜa: cã nghÜa lµ nói vµ non cã nghÜa tr¸i víi giµ. ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch sö dông tõ cña t¸c gi¶? - Trong một câu thơ mà tác giả Nguyễn Khuyến đã sử dụng từ đồng âm, từ đồng nghĩa và từ trái nghĩa. ? C¸ch sö dông tõ ng÷ nh­ vËy cã t¸c dông g×? - T¹o ra sù hãm hØnh trong th¬ cña NguyÔn Khuyến. Tạo ra sự hấp dẫn thích thú với người đọc. Gv: Nh­ vËy qua hai vÝ dô ta võa ph©n tÝch ta thÊy người viết đã lợi dụng những đặc sắc về âm thanh (sử dụng từ đồng âm) và những đặc sắc về ngữ nghĩa (Từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa) để tạo ra sự đặc sắc, hóm hỉnh với người đọc. Người ta gọi đây là nghệ thuật ch¬i ch÷. ? Qua ®©y em hiÓu thÕ nµo lµ nghÖ thuËt ch¬i ch÷? 2. KÕt luËn: Ch¬i ch÷ lµ lîi ? H·y lÊy vÝ dô cã sö dông nghÖ thuËt ch¬i ch÷? dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí “§i tu phËt b¾t ¨n chay. dỏm, hài hước... làm câu văn ThÞt chã ¨n ®­îc thÞt cÇy th× kh«ng”. - Dùng từ đồng nghĩa để châm biếm các nhà sư hổ hấp dẫn thú vị. mang ®ang lÊp m×nh trong c¸c m¸i chïa x­a vµ nay, II. C¸c lèi ch¬i ch÷ những con người có lương tâm giả dối. 1. Dùng từ đồng âm. * Hoạt động 3 (17') Ví dụ: “Nửa đêm, giờ tý, canh ba Vợ tôi, con gái, đàn bà, nữ nhi.” Dùng từ đồng nghĩa, từ gần nghĩa để chơi chữ. Gv: VËy cã nh÷ng c¸ch ch¬i ch÷ nµo? ? Quay trở lại ví dụ 1 và cho thầy giáo biết tác giả 2. Dùng từ đồng nghĩa và đã sử dụng nghệ thuật chơi chữ băng cách nào? tr¸i nghÜa. ? ở ví dụ hai tác giả đã chơi chữ bằng cách nào? ? Bài thơ đã nói đến đối tượng nào? Nava. 8===========================================================. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. ============================================================= ? Nava ®­îc nãi tíi nh­ thÕ nµo? Nava: Ranh tiÕng Ph¸p, tiÕng t¨m nång nÆc ë Đông Dương. ? Em hiÓu ranh tiÕng nh­ thÕ nµo? Chỉ tính khôn ngoan xảo quyệt của con người. Chỉ đạo đức xấu. ? Một vị toàn quyền ở Đông Dương như Nava đúng ra phải dùng từ nào để nói với phù hợp? Danh tướng. ? Vậy danh tướng có nghĩa là gì? - Danh tướng: một vị tướng tài ba, được nhân dân yêu qúy và được nhiều người biết đến. ? Tác giả lại gọi Nava là ranh tướng? - Vì phù hợp với bản chất và mục đích xâm lược của thực dân Pháp và ý đồ của Nava để đả kích lên án hành động xâm lược của chúng. Gv: C¸ch nãi nh÷ng tõ ng÷ cã ©m thanh gÇn gièng (Dïng nèi nãi gÇn ©m hay nhau nhưng nghĩa lại khác nhau người ta gọi đây là trại âm). cách nói trái âm. Cách nói này thường nhằm một dụng ý nhất định. Nói như vậy người ta gọi là chơi ch÷. ? Nh­ vËy cã nèi ch¬i ch÷ nµo n÷a? Gv: §­a vÝ dô: Mªnh m«ng mu«n mÉu mét mµu. Mái m¾t miªn man m·i mÞt mê. ? C¸c em thÊy c¸c tiÕng trong hai c©u th¬ nµy cã g× đặc biệt? Các tiếng đều có phụ âm đầu là M. 3. Dïng c¸ch ®iÖp ©m. ? §©y cã ph¶i lµ biÖn ph¸p ®iÖp tõ kh«ng? T¹i sao? - §©y kh«ng ph¶i lµ biÖn ph¸p ®iÖp tõ v× kh«ng lÆp lại cả tiếng của từ đó mà chỉ lặp lại phụ âm đầu. Sự lÆp l¹i chØ cã t¸c dông t¹o ra mét sè tõ l¸y nh­: mªnh m«ng, miªn man, mÞt mê. ? C¸ch nãi nµy cã t¸c dông g×? - T¹o ra sù hÊp dÉn thó vÞ cña cÊu th¬ ®©y lµ phong cách độc đáo của nhà thơ Tú Mỡ. Gv: Cách nói như vậy người ta gọi là nối nói điệp ©m. §©y còng lµ c¸ch ch¬i ch÷. Gv: §­a vÝ dô. Con cá đối bỏ trong cối đá. Con mÌo c¸i n»m trªn m¸i hÌo. Tr¸ch cha mÑ em nghÌo, anh nì phô duyªn em. ? Trong bµi ca dao nµy cã nh÷ng h×nh ¶nh cña sù vật nào được nhắc đến? Cối đá - Cá đối. MÌo c¸i – m¸i hÌo. ? H·y nhËn xÐt c¸c bé phËn ©m thanh cña c¸c tiÕng nµy? - Các tiếng này đổi trật tự phần âm, và vần giữa các =========================================================== 9. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. ============================================================= tiÕng cho nhau. ? Nghệ thuật đặc sắc ở hai câu thơ này là gì? Nghệ thuật đối. Gv: ở đây tác giả đã lấy vật đối với vật. Mèo cái > < m¸i kÌo. Cá đối > < cối đá. Đây là bài ca dao nằm trong chïm bµi ca dao than th©n tr¸ch phËn. Bµi ca dao lµ lời thở than của người con gái bị người yêu phụ duyên vì một lý do gia đình nghèo, bố mẹ không có của hồi môn. Cá đối là cách nói lái của cối đá. Mèo cái là c¸ch nãi l¸i cña m¸i kÌo. C¸ch nãi nh­ vËy t¹o ra sù dí dỏm hài hước của bài ca dao, thực ra đây là một lời than th©n tr¸ch phËn. ? VËy ta cßn c¸ch ch¬i ch÷ nµo n÷a? 4. Dïng nèi nãi l¸i. ? Chóng ta võa t×m hiÓu mÊy c¸ch ch¬i ch÷? ? Qua c¸c vÝ dô ta võa ph©n tÝch em thÊy ch¬i ch÷ thường được sử dụng trong trường hợp nào? * Hoạt động 4 (15') III. LuyÖn tËp: Bµi tËp 1/165. ? Bµi tËp nµy yªu cÇu chóng ta ®iÒu g×? T×m tõ ng÷ cã t¸c dông ch¬i ch÷. ? Muèn lµm ®­îc yªu cÇu cña bµi tËp nµy em ph¶i dùa vµo ®©u? - Phải dựa vào các lối chơi chữ mà ta đã học (Häc sinh ch¬i trß ch¬i: Thi ai nhanh h¬n) - Nh÷ng tõ ch¬i ch÷ lµ: liu ®iu- r¾n- hæ löa- r¸o- l»n- hæ mang) Bµi tËp 2/165 ? §äc, nªu yªu cÇu bµi tËp? - T×m nh÷ng tiÕng chØ sù vËt gÇn gòi nhau: - Mì- nem ch¶ - Nøa- tre- tróc- hãp ? C¸ch nãi nµy cã ph¶i lµ ch¬i ch÷ kh«ng? - §©y còng lµ c¸ch ch¬i ch÷ E. Hướng dẫn học bài : - N¾m ch¾c lèi ch¬i ch÷ - VËn dông lµm c¸c bµi tËp cßn l¹i.. 10 ===========================================================. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. =============================================================. TiÕt 60. Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:. TËp lµm th¬ lôc b¸t I. Môc tiªu: - Gióp häc sinh ph©n biÖt th¬ lôc b¸t vµ v¨n vÇn 6, 8. - Vẻ đẹp của thơ truyền thống Việt Nam với những mẫu mực như ca dao và đỉnh cao như Truyện Kiều của Nguyễn Du. Từ đó học sinh có hứng thú tập làm thơ lục bát. - TÝch hîp víi phÇn v¨n qua bµi th¬ C«n S¬n ca. - RÌn luyÖn kü n¨ng ph©n thÝch th¬ lôc b¸t. II. ChuÈn bÞ: Thầy: Trao đổi trong nhóm thống nhất nội dung phương pháp giảng dạy Nghiªn cøu so¹n bµi Trò: Chuẩn bị theo sự hướng dẫn của thầy III. TiÕn tr×nh lªn líp: * Hoạt động 1 (5') A. ổn định tổ chức: (1’) B. KiÓm tra bµi cò : (4’) ? Hãy đọc thuộc một bài thơ hoặc một bài ca dao thuộc thể thơ lục bát. * Hoạt động 2 (15') C. Bµi míi: Giíi thiÖu bµi: Tõ ®Çu n¨m ta ®­îc t×m hiÓu nhiÒu bµi th¬ thÓ lôc b¸t, một thể thơ của dân tộc. Vậy thơ lục bát có đặc điểm gì, ta cùng tìm hiểu Hoạt động của thầy và trò Néi dung bµi häc GV: §­a b¶ng phô cã bµi ca dao: I. Th¬ lôc b¸t (40’) Anh ®i anh nhí quª nhµ. 1. VÝ dô: Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương. Nhớ ai dãi nắng dầm sương. Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao ? Bµi ca dao nµy thuéc thÓ th¬ nµo? Bµi ca dao nµy thuéc thÓ th¬ lôc b¸t. Gv: Đây là một thể thơ độc đáo và truyền thống của Việt Nam. 2. §¨c ®iÓm th¬ lôc ? C¨n cø vµo ®©u mµ em cho r»ng ®©y lµ thÓ th¬ lôc b¸t? b¸t: - V× trong bµi ca dao nµy cø mét c©u 6 tiÕng l¹i ®i liÒn víi mét c©u 8 tiÕng t¹o thµnh mét cÆp c©u. C¸ch gieo vÇn ng¾t - Lµ thÓ th¬ cø mét c©u 6 tiÕng l¹i mét c©u nhịp ở bài ca dao này đều tuân theo thể thơ lục bát. 8 tiÕng t¹o thµnh mét ? H·y nh¾c l¹i cho c¶ líp biÕt thÕ nµo lµ th¬ lôc b¸t? cÆp. ? Về luật thơ lục bát cũng có đặc điểm gì? - TiÕng thø 6 cña c©u - Th¬ lôc b¸t còng cã luËt b»ng tr¾c. NÕu ch÷ cuèi cïng cña c©u 6 lµ thanh b»ng th× bµi th¬ 6 vÇn víi tiÕng thø 6 thuéc vÇn b»ng. NÕu ch÷ cuèi cïng cña c©u 6 lµ vÇn tr¾c th× cña c©u 8 vµ tiÕng thø 8 cña c©u 8 l¹i vÇn víi bµi th¬ thuéc vÇn tr¾c. tiÕng thø 6 cña c©u 6 ? H·y viÕt theo c¸c kÝ hiÖu b»ng tr¾c ë bµi ca dao? dưới. B B B B T B B (VÇn) - Cø hai cÆp c©u l¹i T B B T T B (VÇn) B B đảo vần. T B T T B B (VÇn) =========================================================== 11. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. ============================================================= T B T T B B (VÇn) B B. ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ tiÕng thø 6 vµ tiÕng thø 8? Tiếng thứ 6 và tiếng thứ 8 đều là vần bằng. ? Các tiếng thứ 2 và tiếng thứ 4 của câu thơ đều là thanh g×? Các tiếng thứ 2 của các câu thơ đều là thanh bằng. Các tiếng thứ 4 của các câu thơ đều là thanh trắc. Gv: Đây là những trường hợp thường gặp trong thơ lục bát. Nhưng cũng có trường hợp ngoại lệ: tiếng thứ 2 của các - Tiếng thứ 2 thường c©u lµ thanh tr¾c th× tiÕng thø 4 cña c¸c c©u lµ thanh b»ng. lµ thanh b»ng. ? Quan sát vào bài ca dao tiếng 6, 8 của câu 8 là thanh gì? - Tiếng thứ 4 thường lµ thanh tr¾c. Ch÷ thø 6 lµ thanh huyÒn. TiÕng thø 8 lµ thanh ngang. Gv: Có trường hợp thì chữ thứ 6 là thanh ngang thì chữ -Trong c©u 8 tiÕng nÕu thø 8 lµ thanh ngang. ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ thanh ®iÖu cña c¸c tiÕng thø 6 vµ tiÕng thø 6 lµ thanh huyÒn th× tiÕng thø 8 lµ thø 8 trong th¬ lôc b¸t? thanh ngang và ngược Gv: C¸c tiÕng 1, 3, 5, 7 (c¸c tiÕng lÎ) kh«ng theo luËt l¹i. ? Hãy đọc và xác định yêu cầu của đề bài? * Hoạt động 3 ( 20') III. LuyÖn tËp. 1. Bµi tËp1. ? §Ò bµi cho ta biÕt ®iÒu g× vµ yªu cÇu ta lµm g×? - Cho chóng ta c¸c c©u th¬ lôc b¸t cßn dë. - Yêu cầu chúng ta hoàn thành các câu thơ đó. ? Muốn thực hiện được yêu cầu của đề bài tập này chúng ta phải chú ý điều gì? - Chúng ta phải chú ý đến luật trong thơ lục bát. Gv: Yêu cầu điền đúng về ý và còn đúng cả về luật thơ. Các em chú ý xem vần của bµi th¬ nµy lµ vÇn g×? - VÇn ë ®©y lµ vÇn b»ng. Chó ý ch÷ thø 6 cña c©u thø 6 ph¶i vÇn víi ch÷ thø 6 cña c©u 8. ? H·y thùc hiÖn bµi th¬ nµy? Em ¬i ®i häc ®­êng xa. Cè häc cho giái mÑ cha vui lßng - HoÆc: Ai ơi phấn đấu cho bền. Mỗi năm mỗi lớp mới lên thân người. ? V× sao em l¹i ®iÒn nh­ thÕ? - V× tiÕng thø 6 cña c©u 6 lµ vÇn b»ng nªn tiÕng thø 6 cña c©u 8 còng ph¶i vÇn víi chữ (xa) ở cầu trên đó: là (mẹ cha). Gv: Tương tự như vậy mà ta điền từ mới lên ở phần 2. 2. Bµi tËp 2. ? §Ò bµi yªu cÇu chóng ta ®iÒu g×? - Tìm lỗi sai trong các cặp câu lục bát đã cho và sửa lại cho đúng. ? Muèn t×m ra ®­îc chç sai chóng ta ph¶i c¨n cø vµo ®©u? - Chóng ta ph¶i c¨n cø vµo luËt cña th¬ lôc b¸t. ? Vậy em hãy đọc và phát hiện ra chỗ sai trong các câu thơ lục bát đã cho? 12 ===========================================================. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Trường THCS TT Quỹ Nhất. –. NghÜa H­ng. –. Nam §Þnh. ============================================================= Ch÷ T 6 cña c©u 6 lµ vÇn oai vµ thanh b»ng. Ch÷ T 6 cña c©u 8 lµ vÇn ong kh«ng cïng vÇn. - Tương tự như trên T6 của câu 6 và chữ T6 của câu 8 bị lạc vần. 3. Bµi tËp 3. Các cặp câu lục bát sau đây đúng hay sai ở chỗ nào? a. Vì cam nên quýt phải đèo xoài V× em nhan s¾c cho lßng anh say ? VËy em söa l¹i nh­ thÕ nµo? - Thay bßng cho xoµi. b. ThiÕu nhi lµ tuæi häc hµnh. Chúng em phấn đấu nên người con ngoan. ? Sửa lại như thế nào cho đúng? Thay đổi cho có vần ThiÕu nhi lµ tuæi häc hµnh. Chúng em phấn đấu trở thành con ngoan. - Thay vần ên bằng vần anh và thay đổi một số từ ở cuối câu - Tß vß mµy nu«i con nhÖn. VÒ sau nã lín, nã quªn nhau ®i. Tß vß ngåi khãc li ti. NhÖn ¬i nhÖn hìi nhÖn di ®­êng nµo? - Mồ hôi mà đổ xuống đồng. Lúa mọc trùng trùng sáng cả đồi nương - Cả hai bài thơ lục bát này đều đúng. Vì ở bài ca dao số 2 đây là thơ lục bát biến thể. ChuyÓn vÇn ch©n thµnh, vÇn l­ng («ng-ung). 4. Bµi tËp 4. Cho c¸c c©u 6 h·y ®iÒn tiÕp c¸c c©u 8 (Thảo luận nhóm- gọị đại diện trình bày 2 câu- nhận xét) - S«ng Hång ch¶y vÒ biÓn §«ng. - Hå T©y v¾ng bãng x©m cÇm. - Chî nµo s¸nh víi §ång Xu©n. - BÕn Thµnh chî lín. - Mïa xu©n em ®i trång c©y. * Hoạt động 4 (5') D. Củng cố : - Nhận xét cho điểm cá nhân và đội có thành tích xuất sắc - Nhấn mạnh thêm những điểm cần lưu ý khi làm thơ cần quan tâm đến luật và nội dung không nên thiên lệch về bên nào. Có thể chưa hay nhưng phải đúng luËt? E. Hướng dẫn học bài: - N¾m ch¾c luËt lµm th¬ lôc b¸t - S¸ng t¸c mét bµi th¬ lôc b¸t vÒ phong trµo häc tËp cña líp Quü NhÊt, ngµy. th¸ng. n¨m. Hiệu trưởng ký duyệt. =========================================================== 13. Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 7. –. Lop7.net. Gi¸o viªn: TrÇn Quang Huy.

<span class='text_page_counter'>(14)</span>