Giáo trình Thương mại quốc tế: Phần 2 - Trường Đại Học Quốc Tế Hồng Bàng

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

C h ư ơ n g 5. Lợi t h ê t h e o q u i m ô , c ạ n h t r a n h . . .

<i>Chương 5 </i>

LỢI THẾ THEO QUI MÔ, CẠNH TRANH

K H Ô N G H O À N H Ả O V À T H Ư Ơ N G M Ạ I

Q U Ố C T <i>Ể N Ộ I N G À N H </i>

<i>Các lý thuyêt đẽ cập ở các chương trên đêu xem xét thương </i>

<i>mại quác </i> <i>tẽ dưới góc độ cung. Tuy nhiên, thực tê cho thây </i>
<i>thương mại quốc tế giữa các nước có mức độ phát triển tương </i>

<i>tự mạnh hơn các nước chênh lệch trình độ phát triển. Các lý </i>

<i>thuyết thương mại quốc tế mới cố gắng giải thích vẩn đề tại sao </i>

<i>một nước có khả năng sản xuất ó tơ nhưng vẫn nhập khẩu ơ tơ </i>
<i>từ nước ngồi? Một sổ cách giải thích cho hiện tượng thương </i>
<i>mại này tập trung vào nhân tố cạnh tranh khơng hồn hảo như </i>

<i>lợi thế theo qui mô, sự khác biệt sản phẩm trong ngành hoặc </i>

<i>yếu tổ chất lượng sản phẩm trong cùng một ngành hàng. Lý </i>

<i>thuvết thương mại quốc tế ở chương này tập trung giải thích các </i>

<i>vẩn đề thương mại giữa các nước diễn ra trong phạm vi một </i>

<i>ngành phản ảnh những thay đổi trong mậu dịch quốc tế từ thế </i>

<i>ki 20 đến nay. </i>

5 . 1 . L ọ i t h ế t h e o q u i m ô v à t h ư ơ n g m ạ i q u ố c t ế

M ộ t c á c h g i ả i t h í c h k h á c t ạ i sao t h ư ơ n g m ạ i l ạ i d iễn ra giữa
các n ướ c d ự a v à o h i ệ u q u ả sản xuất trên q u i m ô l ớ n trong m ộ t số
n g à n h l à m g i ả m c h i p h í sản xuất trên đ ơ n vị sản p hẩm ( lợi t h ế
theo q u i m ô ) . Lợi t h ế theo q u i m ô đề cập t ớ i hoạt độ n g sản xuất
m ó t sản p hẩm n à o đ ó c ó tỉ l ệ gia t ă n g đầ u ra l ớ n h ơ n tỉ l ệ gia t ă n g
đầ u v à o . T ứ c là c h i p h í trên đ ơ n vị sản p h à m sẽ g i ả m k h i sản xuất

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

trên qui m ô l ớ n , sản xuất lúc đ ó được coi là h i ệ u q u ả nhất. V í dụ:
các đầ u v à o t ă n g lên hai l ầ n thì sản l ượn g t ă n g lên h ơ n hai lần.
Lợi t h ế gia t ă n g theo qui m ô đạt được c ó t h ể do v ớ i qui m ô sản
xuất l ớ n , mức độ c h u y ê n m ô n hoa v à o sản x u ấ t cao l à m cho năng
suất t ă n g lên, đồ n g t hời v i ệ c khai t h á c sử d ụ n g m á y m ó c c ũ n g đạt
h i ệ u quả cao h ơ n n ê n dẫn t ớ i sản l ượn g chung gia t ă n g .

L ý t h u y ế t t h ư ơ n g m ạ i dựa t r ê n lợi t h ế theo q u i m ô đ ư a ra
g i à định hai n ướ c giống nhau t ạ i m ọ i g ó c độ n ê n c ó đ ườn g giới
hạn k h ả n ă n g sản xuất, đ ườn g b à n g quan g i ố n g nhau, v à mức
giá t ư ơ n g quan hai m ặ t h à n g của mỗi n ướ c t r ướ c k h i c ó t h ư ơ n g
m ạ i c ũ n g bằn g nhau.

Trong t r ườn g hợp h i ệ u suất t ă n g d ầ n theo q u i m ơ thì đ ườn g
g i ớ i h ạ n k h ả n ă n g sản xuất c ó h ì n h dạng là đ ườn g cong l ồ i v ề
gốc toa độ , k h i đ ó chi p h í c ơ h ộ i g i ả m d à n . Đ iề u n à y cho p h é p
t h ư ơ n g m ạ i giữa c á c n ướ c c ó n ề n k i n h t ế g i ố n g nhau đề u t h u

được lợi ích.

<i>Hình 5.1. L</i>ợi t h ế t h e o q u i m ô v à t h ư ơ n g m ạ i q u ố c t ế
Hàng A

u

R

" I2

\ J

I3

N \ E N

s

) V 1

- l i

N ^ T * —
M

•
o

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

C h u ô n g 5, Lơi t h è t h e o g i mo, c ạ n h t r a r . i l . . .

Đ ê p h â n tích v à chỉ ra lợi ích t h ư ơ n g m ạ i quốc tế t h u đ ược
đôi v ớ i mỗi n ướ c k h i tham gia t h ư ơ n g m ạ i g i ả sử xét m ô h ì n h
t h ư ơ n g m ạ i giữa hai quốc gia Đứ c v à P h á p . T h ư ơ n g m ạ i dựa
trên lợi t h ế theo q u i m ô của hai m ặ t h à n g A v à B giữa hai n ướ c
Đứ c v à P h á p , đồ n g t hời hai n ướ c n à y giống nhau v ề c á c m ặ t
n h ư sở thích, c ơ n g n g h ệ sản xuất, trang bị c á c y ế u t ố . . . C á c g i ả
t h i ế t n à y đặ t ra để l o ạ i t rừ k h ả n ă n g hai n ướ c t h ư ơ n g m ạ i theo lý
t h u y ế t H - 0 tức là t h ư ơ n g m ạ i dựa t r ê n sự k h á c biệt v ề c u n g
n g u ồ n lực sẵn c ó . H a i n ướ c đề u c ó k h ả n ă n g sản xuất hai m ạ t
h à n g là A v à B . D o g i ố n g nhau n ê n Đứ c v à P h á p có c ù n g m ộ t
đ ườn g g i ớ i h ạ n k h ả n ă n g sản x u ấ t l õ m v ề p h í a gốc toa độ ỉa u v
v à c á c đ ườn g b à n g quan 11,12,13.

K h i c h ư a c ó t h ư ơ n g m ạ i , hai n ướ c c ù n g chung m ộ t đ iể m
c â n bằng, tức là sản x u ấ t bằn g t i ê u d ù n g t ạ i E, n ơ i đ ườn g g i ớ i
hạn k h ả n ă n g sản xuất t i ế p x ú c v ớ i đ ườn g b à n g quan l i . M ứ c
giá h à n g hoa t ư ơ n g quan giữa hai n ướ c c ũ n g b à n g nhau v à bằng
độ d ó c đ ườn g ST đ ườn g g i á cả chung.

K h i c ó t h ư ơ n g m ạ i , P h á p tập trung sản xuất m ặ t h à n g A c ò n
Đức tập trung sản x u ấ t m ặ t h à n g B . C ả hai n ướ c thực h i ệ n
c h u y ê n m ô n hoa h o à n t o à n v i ệ c sản xuất, n ê n sản xuất của P h á p
sẽ t ạ i u c ò n của Đứ c là t ạ i V . N g u y ê n n h â n mỗi n ướ c l ạ i c h u y ê n
m ô n hoa h o à n t o à n trong sản x u ấ t mỗi h à n g hoa A v à B là c à n g
dịch c h u y ể n lên p h í a trên dọc đ ườn g g i ớ i h ạ n k h ả n ă n g sản xuất
thì chi p h í c ơ h ộ i sản x u ấ t m ặ t h à n g B c à n g t ă n g c ò n chi phí c ơ
h ộ i sản x u ấ t m ặ t h à n g A c à n g g i ả m . N g ược l ạ i , c à n g đi x u ố n g
dọc đ ườn g g i ớ i h ạ n k h ả n ă n g sản x u ấ t chi p h í c ơ h ộ i sản xuất
m ặ t h à n g B c à n g g i ả m c ị n chi p h í c ơ h ộ i sản xuất m ặ t h à n g A

c à n g t ă n g . D o đ ó , mỗi n ướ c sẽ t i ế n h à n h sản xuất t ạ i đ iể m có
c h i p h í c ơ h ộ i sản x u ấ t c á c m ặ t h à n g thấp nhất, v à chi phí c ơ h ộ i

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

GIẢO TRÌNH THƯƠNG MẠI QUỐC T Ế

; <i>-==^= </i>

sản xuất m ặ t h à n g A thấp nhất là t ạ i đ iể m u c ò n chi p h í c ơ hội
sản xuất m ặ t h à n g B thấp nhất là t ạ i đ iể m V . T ứ c là, hai nước
P h á p v à Đứ c c h u y ê n m ô n hoa h o à n t o à n trong sản xuất sản
p hẩm A v à B .

P h á p x u ấ t k hẩu Ư R đ ơ n vị h à n g hoa A để đổ i l ấ y H V đơn
vị h à n g hoa B từ Đức. K h i đ ó đ iể m tiêu d ù n g m ớ i của P h á p tại J
v à đ iể m tiêu d ù n g m ớ i của Đức t ạ i M . Hai tam giác t h ư ơ n g mại
U R J v à M H V bằng nhau ( Ư R = M H và RJ = H V ) .

N h ư v ậ y , mức giá h à n g hoa t ư ơ n g quan giống nhau không
cản trở hai nước t i ế n h à n h t h ư ơ n g m ạ i v ớ i nhau. L ư u ý, m ơ hình
t h ư ơ n g m ạ i tính k i n h t ế n hờ qui m ô k h á c v ớ i m ơ h ì n h Ricardo ở
c hỗ, tỉ l ệ trao đổ i quốc tế c ũ n g đ ú n g bằng tỉ l ệ trao đổ i trong
n ướ c k h i c h ư a có t h ư ơ n g m ạ i v à mỗi n ướ c t i ế n h à n h chuyên
m ô n hoa h o à n toàn n h ư n g h ướ n g c h u y ê n m ô n hoa k h ô n g xác
định; n h ư m ô h ì n h t r ê n P h á p c ũ n g c ó t h ể c h u y ê n m ơ n hoa hồn
t o à n sản xuất m ặ t h à n g B v à Đức l ạ i c h u y ê n m ô n hoa h o à n toàn
trong v i ệ c sản xuất m ặ t h à n g A . Trong k h i đ ó m ơ h ì n h Ricardo
l ạ i c ó sự k h á c biệt giữa tỉ l ệ trao đổ i quốc t ế v ớ i tỉ l ệ trao đổi
trong n ướ c k h i c h ư a có t h ư ơ n g m ạ i , hai nước t i ế n h à n h c h u y ê n
m ô n hoa h o à n t o à n v ớ i từng m ặ t h à n g được x á c định rõ ràng.
5.2. C ạ n h t r a n h k h ô n g h o à n h ả o v à t h ư ơ n g m ạ i q u ố c t ế

<i>5.2.1. Khái niệm và chỉ tiêu đo lường thương mại nội bộ ngành </i>

<i>Khái niệm thương mại nội bộ ngành </i>

M ô h ì n h t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế t r u y ề n thống tập trung giải
t h í c h hoạt độ n g t h ư ơ n g m ạ i liên n g à n h , tức là sự trao đổ i hàng
hoa k h á c nhau thuộc các l ĩ n h vực hoặc n g à n h sản xuất khác
nhau. Chẳng hạn, lúa m ì đổ i l ấ y v ả i . Tuy n h i ê n , thực t ế n h i ề u
giao dịch d iễn ra giữa c á c n ướ c liên quan t ớ i v i ệ c trao đổ i các

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

C h ư ơ n g S ^ Lợi t h ế t h e o q u i m ô , c ạ n h t r a n h . . .

mặt hàng liên quan với nhau hoặc những mặt hàng được xếp

v à o c ù n g n g à n h hoặc c ù n g l ĩ n h vực sản xuất. T h ư ơ n g m ạ i quốc
tê d iễn ra đồ n g t hời vừa x u ấ t k hẩu l ạ i vừa nhập khẩu m ộ t m ặ t
h à n g c ơ b ả n giống nhau g ọ i là t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế " h a i c h i ề u "
hoặc t h ư ơ n g m ạ i " n ộ i n g à n h " .

<i>Thương mại nội ngành được hiểu là mua bản hàng hóa </i>
<i>trong cùng một ngành hàng hay cùng một ngành sản xuất. </i>

V í d ụ , V i ệ t N a m x u ấ t k hẩu gạo sang các nước n h ư n g c ũ n g
nhập k h â u m ộ t số l o ạ i gạo từ T h á i Lan. Tức là hoạt độ n g xuất
v à nhập k hẩu gạo của V i ệ t N a m d iễn ra đồ n g thời. Hay N h ậ t là
quốc gia xuất k hẩu n h i ề u ô t ô ra thị t r ườn g t h ế g i ớ i n h ư n g vẫn
nhập k hẩu ô tô từ M ĩ , c h â u  u .

H o ạ t độ n g xuất nhập k hẩu c á c sản p hẩm trong c ù n g m ộ t

n g à n h h à n g cho thấy c ó sự p h â n hoa sản p hẩm hay sự k h á c b i ệ t
sản p hẩm trong m ộ t n g à n h h à n g . T h ư ơ n g m ạ i quốc t ế n ộ i n g à n h
<i>r ì t </i>
n h â n m ạ n h t ớ i hoạt độ n g trao đ ô i n h ữ n g sản p h à m c ó sự k h á c
biệt trong m ộ t n g à n h h à n g h o à n t o à n trái ngược v ớ i hoạt độ n g
t h ư ơ n g m ạ i giữa c á c sản p hẩm thuộc c á c n g à n h k h á c nhau
( t h ư ơ n g m ạ i liên n g à n h ) . T h ự c t iễn cho thấy t h ư ơ n g m ạ i n ộ i
n g à n h giữa c á c n h ó m n ướ c c ó c ù n g trình độ p h á t t r i ể n d iễn ra
rất p h ổ b i ế n . D o đ ó , lý t h u y ế t lợi t h ế so s á n h x e m ra k h ô n g p h ù
hợp để g i ả i t h í c h hoạt độ n g t h ư ơ n g m ạ i quốc tế n ộ i n g à n h .

T h ự c t ế c ó hai n g u y ê n n h â n c h í n h l à m gia t ă n g hoạt độ n g
t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế n ộ i n g à n h . Thứ nhất, c ù n g m ộ t loại sản
p hẩm đ ược sản xuất t ạ i n h ữ n g n ơ i k h á c nhau đòi hỏi tỉ l ệ đầ u
v à o k h á c nhau v ớ i những c ô n g n g h ệ k h á c nhau. K h i đ ó theo lý
t h u y ế t H - O , mỗi quốc gia sẽ sản x u ấ t dạng sản p hẩm p h ù hợp
nhất v ớ i mức độ c ô n g n g h ệ đ ó . T u y n h i ê n , cách t i ế p cận n à y
k h ơ n g t h ể lí g i ả i đ ược mức t ă n g t r ưở n g nhanh c h ó n g t h ư ơ n g

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

GIÁO TRÌNH THƯƠNG MẠI QUỐC TE

m ạ i n ộ i b ộ n g à n h . Thứ hai, c á c h n à y gắn l i ề n v ớ i sự k h á c biệt
sản p hẩm dựa t r ê n lợi t h ế theo q u i m ô . D o cạnh tranh n ê n tát cả
các nước k h ô n g t h ể sản xuất c ù n g m ộ t l ú c những sản p h à m
t ư ơ n g t ự nhau. H ọ sẽ lựa chọn sản xuất c á c m ặ t h à n g có lợi thế
nhất đố i v ớ i h ọ . Đ â y là v ấ n đề rất quan t r ọ n g q u y ế t định t ớ i việc
l à m g i ả m chi p h í cho mỗi đ ơ n vị sản p hẩm . V à mỗi nước tiến
h à n h sản x u ấ t c á c m ặ t h à n g c á biệt r ồ i t i ế n h à n h trao đổ i với
nhau.

<i>* r . . . * </i>

T h ư ơ n g m ạ i q u ô c tê dựa trên lợi t h ê theo qui m ô ư ơ n g
n g à n h h à n g c ó sự k h á c b i ệ t sản p hẩm giữa c á c n ướ c cần có hai
đ iề u k i ệ n : Thứ nhất, t ồ n t ạ i nhu c à u v ề c á c l o ạ i sản phẩm ữong
c ù n g m ộ t n g à n h hay m ộ t n h ó m sản p hẩm . V í d ụ , c ù n g là ô tô
n h ư n g n g ười tiêu d ù n g c ó những nhu c ầ u k h á c nhau v ề từng
n h ã n h i ệ u nhất định do sở t h í c h v à thu nhập. D o đ ó , n g ười tiêu
d ù n g cần n h i ề u lựa chọn h ơ n v à gia t ă n g lợi í c h của m ì n h lên.
Đ iề u n à y đ ược n h ậ n thấy rất rõ k h i t h u ế quan v à c á c r à o cản phi
t h u ế quan k h á c được dỡ bỏ giữa các n ướ c trong liên m i n h châu

<i>tị. r r \ w </i>
A u n ă m 1958, Balassa đã t h ô n g k ê t h â y r ă n g t h ư ơ n g m ạ i quôc

t ế giữa c á c h à n g hoa c ó sự k h á c biệt trong c ù n g m ộ t n g à n h hàng
của các n ướ c trong liên m i n h EƯ gia t ă n g nhanh n h ư ô tô Đức
được trao đổ i l ấ y ô tô P h á p v à Italia, m á y giặt của P h á p được
trao đổ i l ấ y m á y giặt của Đức, m á y chữ của Italia đ ược trao đổ i
lấy m á y c h ữ của Đức. Thứ hai, thị trường n ộ i địa k h ô n g đủ lớn
đố i v ớ i các h ã n g v à do đ ó để khai thác t í n h k i n h t ế theo q u i m ô ,
các h ã n g p h ả i sản xuất v ớ i số lượng l ớ n để g i ả m chi p h í cho một
đ ơ n vị sản p hẩm .

<i>Đo lường thương mại nội bộ ngành </i>

Đ ê đ á n h g i á hoạt độ n g t h ư ơ n g m ạ i n ộ i b ộ n g à n h của m ộ t
n g à n h h à n g hay n h ó m sản p hẩm có k h ả n ă n g thay t h ế h o à n t o à n ,

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

C t o r e n g 5. l g j j h j ị ì (Ị u i m i a n h 1 I p .

Grubel và Lloyd đã đưa ra chỉ số đo lường như sau:

<i>T = l (X + ỈM)-\X-IM\ </i>

<i>(X + IM) </i>

T r o n g đ ó : X , I M là g i á trị x u ấ t khẩu, nhập k hẩu của m ộ t
n g à n h h à n g , m ộ t n h ó m sản p hẩm / sản p hẩm . Tử số cho thấy
t ô n g m ứ c t h ư ơ n g m ạ i n ộ i n g à n h , là h i ệ u số của tổng k i m ngạch
x u ấ t nhập k hẩu ( X + I M ) v ớ i x u ấ t k hẩu r ò n g ( G i á trị trị
tuyệt đố i của X - I M ) của m ộ t n g à n h h à n g , m ộ t n h ó m sản
phẩm/sản p hẩm . M ầ u sổ là g i á trị k i m ngạch xuất nhập k hẩu
của m ộ t n g à n h h à n g , m ộ t n h ó m sản phẩm/sản p hẩm . V ì v ậ y ,
t h ư ơ n g m ạ i n ộ i n g à n h t ồ n tai k h i T nằm trong k h o ả n g (0,1),
nghĩa l à 0 < T < 1. N ế u T = 0 t h ì chỉ c ó xuất k hẩu hoặc nhập
khẩu, k h ô n g t ồ n t ạ i t h ư ơ n g m ạ i n ộ i n g à n h . N ấ u T = Ì , nghĩa là
X = I M , l ú c đ ó g i á trị x u ấ t k hẩu bằn g v ớ i g i á trị nhập khẩu,
t h ư ơ n g m ạ i n ộ i n g à n h đạ t g i á trị cực đạ i hay tất cả t h ư ơ n g m ạ i
q u ô c tê d iễn ra trong m ộ t n g à n h , m ộ t n h ó m sản phẩm/sản p hẩm .

C hỉ số t h ư ơ n g m ạ i n ộ i n g à n h của Grubel v à L l o y d t h ô n g
qua c á c g i ả định v ề x u ấ t k hẩu v à nhập k hẩu của n g à n h j được
tính t o á n cho m ộ t quốc gia t h ể h i ệ n t ạ i bảng 5.1.

C á c số l i ệ u v ề x u ấ t k hẩu v à nhập k hẩu của n g à n h j cho thấy
t h ư ơ n g m ạ i n ộ i n g à n h của quốc gia g i ả định trên bằng 0 n ế u h ọ
chỉ t i ế n h à n h x u ấ t k hẩu hoặc nhập khẩu, chỉ số T đạ t giá trị l ớ n
n h á t b ă n g Ì trong t r ườn g hợp x u â t k h â u h à n g j b ă n g nhập k h â u
h à n g j .

<i>r f </i>
T u y n h i ê n , chỉ s ô T đ ược sử d ụ n g đ ê đ o l ườn g t h ư ơ n g m ạ i
n ộ i n g à n h c ũ n g c ó n h ữ n g n h ược đ iể m . Đ ó là, chỉ số n à y sẽ p h ụ
t h u ộ c v à o v i ệ c x á c định c á c m ặ t h à n g trong n g à n h hay các mặt
h à n g trong n h ó m sản p hẩm / s ả n p hẩm . N ê u x á c định n h ó m m ặ t
h à n g c à n g r ộ n g thì chỉ số T c à n g l ớ n v à n g ược l ạ i . D o v ậ y x á c

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

_ G Ị Á O TRÌNH THỰQNG MẠI QUỐC TÈ ! .

định các mặt hàng trong ngành hàng rất quan trọng T. Quan sát

chỉ sô T trong dài hạn v ớ i n h ó m h à n g có phạm v i nhỏ sẽ thấy
m ộ t h i ệ n t ượn g k i n h tế thực đ a n g d iễn ra là t h ư ơ n g m ạ i nội
n g à n h n g à y c à n g t ă n g c ù n g v ớ i sự p h â n c ô n g lao độ n g ngày
c à n g sâu sắc.

<i>Bảng 5.1. T h ư ơ n g m ạ i n ộ i n g à n h theo c á c h t í n h của </i>
G r u b e l v à L l o y d

X j I M j | X j - I M j X j + I M j T

3 0 3 3 0

3 1 2 4 0.5

3 2 1 5 0.8

3 3 0 6 1

2 3 1 5 0.8

1 3 2 4 0.5

0 3 3 3 0

<i>5.2.2. Cạnh tranh khơng hồn hảo và thương mại nội bộ </i>
<i>ngành </i>

<i>Lợi thế theo qui mô và cẩu trúc thị trường </i>

Lợi t h ế theo q u i m ơ có thể t ồ n t ạ i d ướ i hai hình thức: thứ
<i>nhất, l</i>ợi t h ế theo q u i m ô b ê n n g o à i p h ả n á n h chi phí cho từng
đ ơ n vị sản p hẩm p h ụ thuộc v à o qui m ô của n g à n h chứ k h ô n g
nhát thiêt p h ụ thuộc qui m ô doanh nghiệp; thứ hai, lợi t h ế q u i
m ô b ê n trong p h ả n á n h chi phí đơn vị sản p hẩm p h ụ thuộc v à o
qui m ô doanh n g h i ệ p c h ứ k h ô n g nhất t h i ế t p h ụ thuộc v à o qui

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

C h ướ n g 5. Lợi t h ế t h e o q uỉ m ô , c ạ n h t r a n h . . .

m ô của n g à n h . Lợi t h ế theo q u i m ô b ê n n g o à i có t h ể bao g ồ m
n h i ê u c ô n g ty nhỏ v à cạnh tranh h o à n hảo trong k h i đ ó lợi thê
theo q u i m ô b ê n trong sẽ tạo ra những rào cản nhất định trong
v i ệ c gia nhập n g à n h v à l à m xuất h i ệ n thị trường cạnh tranh
k h ô n g h o à n hảo. C ả hai lợi t h ế theo q u i m ô b ê n ngoài v à b ê n
trong đề u c ó t h ể là n g u ồ n gốc dẫn t ớ i t h ư ơ n g m ạ i quốc tê,
n h ư n g lợi t h ế theo q u i m ô b ê n trong được tập trung n g h i ê n cứu
n h i ề u h ơ n do dễ x á c định h ơ n v à m ô h ì n h t h ư ơ n g m ạ i dựa trên
lợi t h ế theo q u i m ô b ê n trong đ ơ n g i ả n h ơ n .

<i>Mơ hình cạnh tranh khơng hồn hảo </i>

V ì c ó n h i ề u h ã n g c ù n g b á n các sản p hẩm t ư ơ n g t ự nhau n ê n
cầu của n g à n h h à n g t ư ơ n g đố i co giãn, tức là m ộ t thay đố i nhỏ
trong giá b á n sẽ dẫn đế n sự thay đổ i l ớ n trong doanh thu. C ơ
cấu thị t r ườn g có n h i ề u h ã n g tham gia b á n c á c sản p h à m t ư ơ n g
tự v ề chức n ă n g v à c ô n g d ụ n g đồ n g t hời có sự k h á c b i ệ t nhát
định được g ọ i là thị t r ườn g cạnh tranh mang tính độc q u y ề n .

N ế u h ã n g m u ố n gia t ă n g doanh thu thì cần h ạ g i á n ê n
đ ườn g doanh thu cận b i ê n của h ã n g sẽ nằm d ướ i đ ườn g cầu tức
là M R < p ( M R là doanh thu cận b i ê n ; p là giá b á n , phản á n h
mức cầu). D o chỉ tập trung sản xuất m ộ t số m ặ t h à n g nhất định
n ê n h ã n g sẽ c ó đ ược lợi ích k i n h t ế t ă n g dần theo qui m ơ . C ó
nghĩa là chi p h í t r u n g b ì n h c h u n g sẽ g i ả m d ầ n k h i gia t ă n g sản
xuất. V à đ iề u n à y c ũ n g c ó nghĩa là chi p h í cận b i ê n phải nằm
d ướ i đ ườn g chi phí trung b ì n h .

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

GIÁO TRÌNH THƯƠNG MẠI QUỐC T Ế

p
•

D

M C

\ E

1 M R

•
— •

Q
V ì đ ê chi p h í trung b ì n h g i ả m thì chi p h í c ậ n b i ê n p h ả i giảm
v à n hỏ h ơ n chi p h í trung b ì n h . Sản l ượn g t ố i ư u m à h à n g đạt
được là M C = M R . V ớ i sản l ượn g nhỏ h ơ n sản l ượn g t ố i ư u thì
M R > M C , k í c h t h í c h h ã n g sản xuất t h ê m để t ố i đ a hoa lợi
nhuận. V ớ i sản l ượn g l ớ n h ơ n sản l ượn g t ố i ư u , M C > M R , chi
phí b i ê n l ớ n h ơ n doanh thu b i ê n dẫn t ớ i lợi n h u ậ n của h ã n g
g i ả m đi.Vì v ậ y sản l ượn g t ố i ư u là sản l ượn g t ạ i đ ó M C = M R ,
tại đ iể m A trên đ ườn g c ầ u D . V à c ũ n g do n h i ề u h ã n g k h á c c ũ n g
sẽ tham gia v à o thị t r ườn g k h i m à n g à n h c ò n thu đ ược lợi nhuận
n ê n đ ườn g cầu của h ã n g D sẽ t i ế p x ú c v ớ i đ ườn g chi p h í b ì n h
q u â n Á C v à vì v ậ y p - Á C = p * t ạ i Q* t ố i ư u .

<i>Mơ hình cạnh tranh khơng hồn hảo và thương mại quốc </i>

<i>tế nội ngành </i>

G i ả sử c ó hai quốc gia tham gia v à o t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế đố i
v ớ i n g à n h h à n g j . D o c ó n h i ề u h ã n g tham gia v à o n g à n h h à n g v à

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

C h ườn g 5. Lợi t h ế t h e o q u i m ô , c ạ n h t r a n h . . .

đây là ngành đạt lợi thế theo qui mô nên thị trường cho mỗi

h ã n g v à sản l ượn g n g à n h h à n g chung của hai nước tăng lên. Đố i
v ớ i mỗi n ướ c , số lượng h ã n g tham gia n h i ề u hơn, sản lượng của

mỗi h ã n g cũng. t ă n g lên v ớ i mức giá thấp hơn, thị trường được
m ở r ộ n g c ũ n g g i ú p cho h à n g hoa được đ a dạng hơn.

M ô h ì n h cạnh tranh h o à n hảo v à t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế dựa
trên m ộ t số g i ả định:

- Sản p hẩm c á c h ã n g c ó sự k h á c biệt nhất định.

- L ượn g h à n g b á n ra của mỗi h ã n g phụ thuộc v à o cầu của
thị t r ườn g v ề sản p hẩm v à g i á của c á c đố i t h ủ cạnh tranh k h á c .

Pt

0 no n i n
K h i t hị t r ườn g m ở rộng, nhu cầu v ề sản p hẩm của n g à n h

t ă n g l ê n l à m cho sản l ượn g trong n g à n h t ă n g lên. Đ i ê u n à y c ũ n g
c ó n g h ĩ a c h i p h í t r u n g b ì n h sản x u ấ t ra Ì đ ơ n vị sản p hẩm g i ả m
x u ố n g do n g à n h đạ t đ ược lợi t h ế theo qui m ơ : đ ườn g chi phí
b ì n h q u â n Á C dịch x u ố n g d ướ i , b ê n phải (ACo dịch chuyển sang
Á C ì) S Ố l ượn g c á c h ã n g trên thị trường c ũ n g t ă n g lên t ư ơ n g

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

ứng từ no ban đầ u chuyển sang n i trong đ iề u k i ệ n có t h ư ơ n g m ạ i
quốc t ế giữa hai nước, đồ n g t hời g i á g i ả m từ Po x u ố n g P i .

N h ư v ậ y , trong các n g à n h c ó lợi t h ế theo q u i m ô , sự đ a
dạng v à qui m ô thị t r ườn g đề u bị g i ớ i h ạ n b ở i qui m ô của thị
trường n ộ i địa. T h ô n g qua t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế , thị t r ườn g được
m ở rộng trên p h ạ m v i t o à n cầu v à c á c h ã n g n ớ i lỏn g được
những r à n g buộc này.

5.3. K h á c b i ệ t c h á t l ượn g v à t h ư ơ n g m ạ i q u ô c t ê n ộ i n g à n h
Faley n ă m 1981 đã g i ả i t h í c h t h ư ơ n g m ạ i quốc tể n ộ i n g à n h
là do sự k h á c biệt v ề chất l ượn g sản p hẩm trong n g à n h . D ự a vào
h à m lượng y ế u tố sản xuất, v ớ i lợi t h ế k h ô n g đổ i theo qui m ô và
cạnh tranh h o à n hảo, Faley đã g i ả i t h í c h t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế n ộ i
n g à n h bằng mức độ sẵn c ó các y ế u t ố đầ u v à o .

<i>Mơ hình thương mại quốc</i> <i>tế nội ngành của Faley dựa </i>

<i>trên một số các giả</i> <i>thiết: </i>

- C ó hai quốc gia tham gia v à o t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế
- H a i y ế u tố sản xuất v ố n v à lao độ n g là đồng nhất

- H a i n g à n h h à n g đ ược đ e m ra trao đổ i là d à y d é p v à lúa m ì
- Lao độ n g là y ế u t ố l i n h độ n g , v ố n là y ế u t ố c h u y ê n biệt
cho mỗi n g à n h

- N g à n h g i ầ y d é p có sự k h á c biệt v ề s à n p hẩm , lúa m ì có
sản p hẩm đồ n g nhất

<i>Phân tích mơ hình: </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

C h ư ơ n g 5, Lợi t h ế t h e o q u i m ô , c ạ n h t r a n h . . .

vòn. Giả sử giầy dép được sản xuất tại hai nước đều có cùng

h à m sản x u ấ t c ó lợi t h ế theo q u i m ô k h ô n g đổ i . C h i p h í sản x u ấ t
sản p h à m c ó chất lượng q ở n ướ c c h ủ n h à là:

C(q) - w + qr v ớ i dc/dq > 0

T r o n g đ ó : w là t i ề n c ô n g v à r là chi p h í v ố n của n ướ c c h ủ
nhà, q là chất l ượn g h à n g hoa.

T ư ơ n g t ự c ó t h ể v i ế t h à m c h i p h í của n ướ c n g o à i là:
c * ( q ) = w * + q r * v ớ i dC*ld(\ > 0

c , c *
<i>í í </i>

c * ( q ) ỵ

•

G i ả sử: w > w * v à r <r*, đ iề u n à y c ó nghĩa là n ướ c c h ủ n h à
là n ướ c c ó n g u ồ n v ố n d ồ i d à o , t ạ i m ứ c chất l ượn g sản p hẩm là
q l chi p h í sản x u ấ t của hai n ướ c là n h ư nhau:

q l = ( w - w * y (r* -r)

N ướ c c h ủ n h à sẽ x u ấ t k hẩu tất cả c á c m ặ t h à n g c ó chất
l ượn g cao h ơ n q l vì chi p h í sản xuất l o ạ i h à n g hoa chất l ượn g
cao ở n ướ c c h ủ n h à thấp hom so v ớ i n ướ c n g o à i v à nhập k hẩu
h à n g hoa c ó c h á t l ượn g t h á p h ơ n q l do chi p h í sản xuất trong

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

GIÁO TRÌNH THƯƠNG MẠI QUỐC T Ẽ

n ướ c cao h ơ n . Đ iề u n à y c ó t h ể nhận thấy trong t h ư ơ n g m ạ i giữa

Trung Q u ố c v à E U đố i v ớ i c á c sản p hẩm thuộc n g à n h may mặc
v à g i ầ y d é p . Trung Quốc x u ấ t k hẩu c á c sản p hẩm c ó chất lượng
thấp v à trung b ì n h sang E U v à nhập k hẩu c á c sản p hẩm c ó chất
l ượn g cao từ E U v ề để t i ê u d ù n g trong n ướ c .

5.4. Q u a n h ệ g i ữ a t h ư ơ n g m ạ i n ộ i n g à n h v à t h ư ơ n g m ạ i theo
m ô h ì n h H - O

G i ả sử hai n ướ c V i ệ t N a m v à N h ậ t t i ế n h à n h t h ư ơ n g m ạ i
quốc t ế t r o n g đ iề u k i ệ n cụ t h ể n h ư sau: V i ệ t N a m d ồ i d à o v ề lao
độ n g , N h ậ t d ồ i d à o v ề v ố n . H a i m ặ t h à n g đ ược đ e m ra trao đổ i
giữa V i ệ t N a m v à N h ậ t là t h é p v à v ả i , trong đ ó t h é p là m ặ t h à n g
đòi hỏi n h i ề u v ố n , v ả i là m ặ t h à n g đò i hỏi n h i ề u lao độ n g . Theo
m ơ h ì n h t h ư ơ n g m ạ i H - 0 thì N h ậ t x u ấ t k hẩu t h é p , V i ệ t Nam
x u ấ t k hẩu v ả i . Đ â y là t h ư ơ n g m ạ i giữa c á c m ặ t h à n g k h á c biệt
v ớ i nhau ( t h ư ơ n g m ạ i liên n g à n h ) v à t h ư ơ n g m ạ i p h ả n á n h lợi
t h ê so s á n h . G i ả sử c ó n h i ề u l o ạ i t h é p v à v ả i k h á c nhau, Nhật
vẫn là n ướ c x u ấ t k hẩu r ò n g t h é p v à V i ệ t N a m vẫn là n ướ c xuất
k hẩu r ò n g v ả i ( t h ư ơ n g m ạ i dựa t r ê n lợi t h ế so s á n h ) . T u y n h i ê n ,
hai n ướ c n à y vẫn nhập k hẩu m ộ t số chủng l o ạ i m à trong nước
sản x u ấ t k h ơ n g có h i ệ u quả. Chẳng hạn, N h ậ t c ó t h ể vẫn nhập
k h â u m ộ t số l o ạ i t h é p , V i ệ t N a m vẫn nhập k hẩu m ộ t số l o ạ i v ả i
( t h ư ơ n g m ạ i n ộ i n g à n h ) do mỗi n ướ c c ó lợi t h ế sản x u ấ t m ộ t số
chủng l o ạ i nhất định v à đạ t lợi t h ế k i n h t ế n hờ qui m ô .

K h i c á c m ặ t h à n g trong n g à n h c à n g c ó ít sự k h á c b i ệ t thì chi
c ó t h ư ơ n g m ạ i theo lợi t h ế so s á n h n h ư n g k h i c á c sản p hẩm
trong n g à n h c ó n h i ề u sự k h á c b i ệ t thì c ó cả hai l o ạ i h ì n h : t h ư ơ n g
m ạ i dựa trên lợi t h ế so s á n h v à t h ư ơ n g m ạ i n ộ i n g à n h . C á c nước
c à n g c ó c á c n g u ồ n lực sẵn g i ố n g nhau v à c ô n g n g h ệ g i ố n g nhau

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

C h ườn g 5. Lợi t h ế t h e o q u i m ô , c ạ n h t r a n h . . .

thì t h ư ơ n g m ạ i n ộ i n g à n h c à n g c h i ế m tỉ trọng cao h ơ n so v ớ i
t h ư ơ n g m ạ i dựa t r ê n lợi t h ế so s á n h v à n g ược l ạ i .

C â u hỏi ô n t ậ p c h ư ơ n g 5

1. Anh/chị hãy nêu lợi ích thương mại quốc tế đạt được

giữa c á c quốc gia trong trao đổ i những m ặ t h à n g / n g à n h h à n g đạt
được t í n h k i n h t ế theo q u i m ô ?

2. T h ư ơ n g m ạ i n ộ i n g à n h là gì? N ê u những hạn chế của chỉ
tiêu đ á n h g i á t h ư ơ n g m ạ i n ộ i n g à n h ?

3. " M ộ t n g u y ê n n h â n quan trọng dẫn t ớ i t h ư ơ n g m ạ i n ộ i
n g à n h là n g à n h c ó n h i ề u h ã n g tham gia sản xuất những sản
phẩm c ó sự k h á c b i ệ t c ó t h ể thay t h ế nhau h o à n t o à n " . Anh/chị
h ã y đ á n h g i á v ề n h ậ n địn h n à y v à p h â n tích m ơ h ì n h t h ư ơ n g
mại?

4. Theo anh/chị sự k h á c b i ệ t v ề chất lượng sản p hẩm trong
c ù n g n g à n h h à n g c ó là n g u y ê n n h â n dẫn t ớ i t h ư ơ n g m ạ i giữa các
nước k h ô n g ? T ạ i sao?

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>

GIÁO TRÌNH THƯƠNG MẠI Q u ố c T Ế

<i>Chương 6 </i>

HÀNG RÀO THUẾ QUAN

<i>Một trong những công cụ chính sách thương mại quốc tê </i>

<i>quan trọng là thuê quan, chương 6 sẽ nghiên cứu các loại thuê </i>
<i>quan và vai trò của từng loại thuế quan đối với thương mại </i>

<i>quốc tế. Các phương phương pháp đánh</i> <i>thuế và ảnh hưởng, </i>

<i>đặc biệt là ảnh hưởng tới dịng hàng hóa, dịch vụ chu chuyển </i>
<i>giữa các quốc gia sẽ được phân tích nhằm định hướng cho các </i>
<i>nhà làm chính sách khai thác vai trò và tác dụng của hàng rào </i>

<i>thuế quan. Tác động kinh tế của thuế quan được xem xét dưới </i>

<i>góc độ cân bằng tỏng quan cho nhiều loại hàng hóa xuất nhập </i>

<i>khẩu và cân bằng bộ phận cho một hàng hóa làm cơ sở đê đê ra </i>
<i>chỉnh sách thuế quan phù hợp với mục đích quản lý thương mại </i>

<i>quốc tế. </i>

<i>r </i> <i>r </i>

6 . 1 . T h u ê q u a n v à p h ư ơ n g p h á p đ á n h t h u ê q u a n

<i>ĩ </i> ĩ ỉ

<i>6.1.1. Thuê quan và đặc diêm của thuê quan </i>

T h u ê quan là t h u ế đ á n h v à o h à n g h ó a , dịch v ụ m u a b á n v à
v ậ n độ n g qua " b i ê n g i ớ i h ả i quan của m ộ t quốc gia hay v ù n g
lãnh t h ổ h ả i quan". T h u ế quan c ó t h ể đ á n h v à o h à n g h ó a , dịch
v ụ nhập k h â u , h à n g q u á cảnh. T h u ế quan c ó c á c đặc t r ư n g cơ
bản sau đ â y :

• T h u ê quan là m ộ t l o ạ i h à n g r à o t h ư ơ n g m ạ i , gắn v ớ i
"biên g i ớ i h ả i quan" của quốc gia hay v ũ n g l ã n h t h ổ . " B i ê n g i ớ i
h ả i quan" là m ộ t k h á i n i ệ m t h ể h i ệ n c h ủ q u y ề n k i ể m s o á t h à n g

</div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>

C h ườn g 6. H à n g r ả o t h u ế q u a n

hóa, dịch vụ của các chính phủ và do đó bất kỳ một hàng hóa,

dịch v ụ n à o c ũ n g phải l à m t h ủ tục h ả i quan k h i qua "biên g i ớ i "
này.

• T h u ế quan đ ược t h ể h i ệ n ở b i ể u t h u ế quan. B i ể u t h u ế
quan k h á phức tạp v ớ i h à n g n g à n khoản mục r i ê n g b i ệ t v à c á c h
áp dụng k h á c nhau. T ù y theo p h ư ơ n g p h á p đ á n h t h u ế m à b i ể u
t h u ế quan c ó t h ể t h ể h i ệ n bằng số t i ề n t u y ế t đố i , t<i>ỷ l ệ phần t r ă m </i>
hay k ế t hợp.

• T h u ế quan c ó t h ể đ ược á p đặt b ở i n ướ c xuất k hẩu , nước
nhập khẩu. N ế u c á c quốc gia v à v ù n g lãnh t h ổ k h ơ n g c ó c á c
hiệp định chống đ á n h t h u ế hai l ầ n thì n h i ề u h à n g h ó a , dịch v ụ
có thể bị đ á n h t h u ế t r ù n g lắp trong q u á trình mua b á n .

• T h u ế quan t r ê n t h ế g i ớ i có x u h ướ n g hài h ò a h ó a do t ự
do h ó a t h ư ơ n g m ạ i v à t o à n c ầ u h ó a k i n h t ế .

<i>6.1.2. Phương pháp đánh thuê quan </i>

H i ệ n nay có ba p h ư ơ n g p h á p đ á n h t h u ế quan c ơ bản: t h u ê
quan theo giá trị h à n g h ó a , t h u ế quan tuyệt đố i v à t h u ế quan hỗn
hợp.

a- T h u ế theo g i á trị h à n g hoa (ad valorem): T h u ế quan theo
g i á trị h à n g h ó a đ ược t í n h bằng t<i>ỷ l ệ % so v ớ i giá trị h à n g hoa </i>
xuất nhập khẩu. T h u ế quan theo g i á trị h à n g h ó a đ ược sử d ụ n g
p h ổ b i ế n ở c á c n ướ c h i ệ n nay. Ư u đ iể m của p h ư ơ n g p h á p đ á n h
t h u ế quan n à y là gắn v ớ i g i á trị h à n g h ó a nhập k h â u của doanh
nghiệp, k h ô n g bị x ó i m ị n b ở i l ạ m phát, t h u ế suất dễ đ iề u chỉnh
n ê n mang t í n h l i n h hoạt, dễ hài h ị a h ó a k h i tham gia c á c liên két
k i n h t ế quốc t ế . N h ược đ iể m của t h u ế quan theo g i á trị h à n g h ó a
là k h ó chống l ạ i n ạ n khai man giá trị tính t h u ế ( f a u l t i n v o i c i n g ) ,
k h a i b á o h ả i quan t h i ế u c h í n h x á c , gian l ậ n t h ư ơ n g m ạ i , nhất là
đố i v ớ i h à n g hoa, dịch v ụ nhập khẩu.

</div>
<span class='text_page_counter'>(18)</span><div class='page_container' data-page=18>

_ _ _ _ _ GIÁO TRÌN H THƯƠNG MẠI QUỐC TÊ

b- Thuế cổ định (fixed payment): Thuế quan tuyệt đối là thu

m ộ t k h o ả n t i ề n cố định trên m ộ t đ ơ n vị h à n g hoa x u ấ t nhập
k hẩu . T h u ế quan tuyệt đố i c h i ế m v à o khoảng 1/3 b i ể u t h u ế quan
của M<i>ỹ</i>, 1/10 b i ể u t h u ế quan đố i v ớ i c á c quốc gia n g o à i liên
m i n h C h â u A u ( E ư ) v à h â u n h ư t o à n b ộ b i ê u t h u ê quan của

<i>r r *</i> <i>mề </i>

T h ú y Sỹ. T h u ê quan t u y ệ t đ ơ i c ó ư u d i ê m d ê á p ' d ụ n g h ơ n và
n g ă n chặn đ ược h i ệ n t ượn g l à m hoa đ ơ n g i ả c ũ n g n h ư định ra
c á c l o ạ i g i á n ộ i doanh nghiệp. T h u ế tuyệt đố i c ũ n g dễ á p thuế
k h i t h ô n g quan h à n g hoa x u ấ t nhập k hẩu , chống đ ược c á c hiện

' " ĩ

t ượn g gian l ậ n t h u ê . T u y n h i ê n , t h u ê c ô định t h ườn g bị x ó i m ò n
b ở i l ạ m p h á t , vì lý do n à y , c á c b i ể u t h u ế m ớ i t h ườn g t í n h theo

<i>r r r </i>
g i á trị h à n g h ó a (ad valorem). T h u ê c ô định t h ườn g r á t nặng, ví
d ụ : 2$ t i ê n t h u ê cho Ì á o s ơ m i sẽ n ặ n g h ơ n rát n h i ê u đ ô i v ớ i áo
s ơ m i r<i>ẻ t i ề n so v ớ i những á o s ơ m i m ố t v à đ</i>ắt t i ề n . V ì vậy,
những n g ười t i ê u d ù n g n g h è o h ơ n t h ườn g chịu t h u ế n ặ n g hơn,
h à n g nhập k hẩu ở c á c n ướ c đ a n g p h á t t r i ể n , có chất l ượn g thấp
h ơ n t r ê n thị t r ườn g , t h ườn g chịu t h u ế nặng h ơ n v à bị c ả n ữ ở
n h i ề u h ơ n .

c- T h u ế hỗn hợp (Compound): T h u ế hỗn hợp vừa t í n h theo
t<i>ỷ l ệ % so v ớ i g i á tr</i>ị h à n g hoa, dịch v ụ vừa thu m ộ t k h o ả n t i ề n
tuyệt đổ i t r ê n m ộ t đ ơ n vị h à n g hoa x u ấ t nhập k hẩu . V í d ụ : ( 1 %
+ 2$)/một đ ơ n vị h à n g hoa nhập k hẩu . P h ư ơ n g p h á p đ á n h t h u ế
n à y sẽ t r u n g hoa ư u v à n h ược đ iể m của hai p h ư ơ n g p h á p đ á n h
t h u ế quan t r ê n .

C á c h v ậ n d ụ n g c á c p h ư ơ n g p h á p đ á n h t h u ế quan k h á c nhau

<i>r </i> <i>r</i> ì <i>w </i>

là r á t k h á c n h a u giữa c á c quốc gia v à v ù n g l ã n h t h ô t r ê n t h ê g i ớ i
tuy thuộc v à o m ụ c t i ê u của c h í n h s á c h t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế .
T h ự c ra, sự p h â n b i ệ t giữa t h u ế tuyệt đố i v à t h u ế theo g i á trị
h à n g hoa chỉ hợp lý v ề m ặ t lơgíc. T ạ i m ộ t t hời đ iể m n h ấ t đ i n h ,

</div>
<span class='text_page_counter'>(19)</span><div class='page_container' data-page=19>

C h ườn g 6. H à n g r à o t h u ế q u a n

<i>r r </i>

t h u ê c ô địn h c ũ n g c ó sự t ư ơ n g ứ n g v ớ i t h u ế theo g i á trị h à n g
hoa v à n g ược l ạ i .

d- T h u ế quan t r u n g b ì n h

D o c ó v ơ số các mức t h u ế quan k h á c nhau t r o n g b i ể u t h u ế
của m ộ t quốc gia n ê n rất k h ó k h ă n cho v i ệ c d ự đ o á n sự thay đổ i
thặng d ư của n g ười sản xuất v à t h ă n g d ư n g ười tiêu d ù n g t ư ơ n g
ứng v ớ i mỗi m ộ t mức t h u ế quan cụ t h ể , từ đ ó t ì m ra sự t ă n g
g i ả m t h i ệ t h ạ i k h i sử dụng h à n g r à o t h u ế quan. H ơ n nữa, sử
dụng c á c mức t h u ế quan cụ t h ể c ũ n g rất k h ó cho việc p h â n tích
v à k hẳn g định h à n g r à o t h u ế quan của m ộ t quốc gia n à o đ ó là
cao hay thấp v à đ ư a ra đ ược những thoa thuận trong c á c cuộc
t h ư ơ n g l ượn g song p h ư ơ n g hay đ a p h ư ơ n g , v ấ n đề đặt ra là
l à m t h ê n à o t ô n g q u á t đ ược c á c t<i>ỷ l ệ t h u ê quan c á biệt. C h ú n g ta </i>
sẽ x e m x é t m ộ t ví d ụ v ề 4 t<i>ỷ l ệ t h u ế quan cho c á c l o ạ i p h ư ơ n g </i>
t i ệ n giao t h ô n g đ ườn g b ộ k h á c nhau ở bảng 5.1.

<i>Bảng 6.1. Tỷ l ệ t h u ế q u a n cho c á c l o ạ i p h ư ơ n g t i ệ n </i>
giao t h ô n g đ ườn g b ộ

Thuế quan
(%)

Loại phương
tiện

Giá trị nhập
khẩu (USD)

Phần tiêu dùng
nội địa của các
phương tiện (%)

10 Ĩ tơ con 35.000 60

50 Xe tải 0 15

15 Xe đạp 10.000 15

5 Xe máy 5000 10

T h u ế quan t r u n g b ì n h g i ả n đ ơ n của các p h ư ơ n g t i ệ n giao
t h ô n g đ ườn g b ộ là 2 0 % { ( 1 0 % + 5 0 % + 15% + 5%)/4 = 2 0 % ] ,
tuy n h i ê n , con số n à y k h ơ n g c ó ý nghĩa l ă m b ở i vì k h ô n g p h ả i
tất cả c á c l o ạ i t h u ế đề u quan trọng n h ư nhau. Trong ví d ụ n à y , tỷ

</div>
<span class='text_page_counter'>(20)</span><div class='page_container' data-page=20>

GIÁO TRÌNH THƯƠNG MẠI QUỐC TỀ

l ệ t h u ế quan đ á n h v à o xe t ả i rất cao, có thể đ ư a l ạ i m ộ t sự sai
k h á c cao lên.

T h u ế t r u n g b ì n h t í n h theo t<i>ỷ trọng nhập k h</i>ẩu là 10.5% [(10
<i>XO. 7) + (50.0) + (15 X 0.2) + (5 X 0.1) = 10.5%; Tỷ lệ này </i> <i>cũng </i>
<i>được tính băng cách chia tổng số thuế thu được (5.250USD) </i>

<i>cho giá trị hàng nhập khẩu (50.000ƯSD)]. Con số n à y thấp hơn </i>
thực tê vì t h u ê đ á n h v à o xe t ả i có t<i>ỷ trọng bằ</i>ng 0.

T h u ế quan theo t<i>ỷ l ệ tiêu d ù n g n ộ i đ</i>ịa cho thấy rõ h ơ n tầm
quan t r ọ n g c ù a từng l o ạ i p h ư ơ n g t i ệ n n h ư n g chủng bị sai khác
theo h ướ n g thấp x u ố n g do t<i>ỷ l ệ t h u ế quan cao h ơ n dẫ</i>n đế n giá
c à cao h ơ n v à tiêu d ù n g t h á p hon. T<i>ỷ l ệ t h u ế quan t r u n g bình </i>
theo t<i>ỷ t r ọ n g tiêu d ù n g n ộ i đ</i>ịa của các loại p h ư ơ n g t i ệ n v ậ n tải
đ ườn g b ộ là 16.25% [ ( l o X 0,6) + (50 X 0,15) + (15 X 0,15) + (5
X 0 , 1 ) = 16,25%].

V ớ i 3 c á c h tính trong ví d ụ trên, c h ú n g ta có 3 t<i>ỳ l ệ thuế </i>
quan t r u n g b ì n h 2 0 % , 10% v à 16,25%. C á c t<i>ỷ l ệ n à y q u á khác </i>
biệt nhau để p h â n tích vai trị của t h u ế quan, t á c độ n g kinh tế
của t h u ê quan c ũ n g n h ư trong đ á n h giá h à n g rào t h u ế quan của
các quốc gia.

T u y n h i ê n , do mức độ sai k h á c là nhỏ nhất v à c ó những ưu
đ iể m là x e m x é t đế n c ơ cấu h à n g hoa, dịch v ụ xuất nhập khẩu,
phản á n h đ ược vai trò của h à n g r à o t h u ế quan n ê n t h u ế quan
t r u n g b ì n h t í n h theo tỷ trọng h à n g hoa, dịch v ụ xuất nhập khẩu
t h ườn g sử dụng đ o lường sự thay đổ i mức t h u ế quan cua một
nước theo t hời gian hoặc so s á n h mức t h u ế quan giữa c á c nước
hoặc giữa c á c k h u vực v ớ i nhau. T h u ế quan t r u n g b ì n h theo t<i>ỷ </i>
trong h à n g hoa, dịch v ụ xuất nhập k hẩu cũng đ ược sử d ụ n g để

đ á n h giá h à n g rào t h u ê quan của m ộ t quốc gia k h i tham gia đ à m
p h á n song p h ư ơ n g hoặc đ a p h ư ơ n g v à đề ra c á c mức t h u ế thoa
thuận.

</div>

<!--links-->
<a href=''>t r a r . i l . </a>