Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (173.6 KB, 6 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
Sd'ng tinh t h i n cua cU dan Ddng
Nam A ndi chung va d nUdc ta ndi rieng.
Theo mgt so' tai lieu lich sii, Phat giao tU
An Do theo dUdng bien du nhap vao nUdc
ta, ke't hdp vdi tin ngUdng dan gian dia
phUdng, ngay tU nhUng the ki d i u tien da
hinh thanh nen mdt so' trung tam Phat
giao ldn trong dd cd Luy Lau (Thuan
Thanh, Bac Ninh). Theo nam thang, vai
trd cua Phat giao ngay cang lan tda va trd
thanh tdn giad giU vai trd quan trgng
trong ddi sdng tinh than cua cU dan Viet.
Nghien ctiu ve lich sd Phat giao Viet
Nam, cac nha nghien cdu xac dinh Phat
giao d Viet Nam budi dau cd nhieu thien
phai khac nhau nhU: Vd Ngdn Thdng; Ty
Ni Da Luu Chi...''' va coi sang td cua
thien hgc Viet Nam la KhUdng Tang Hgi.
Sti anh hUdng cua Phat giao trong mdi
thdi ki lich sU cd khac nhau va ngay cang
ddng vai trd quan trgng. dac biet trong
bud'i dau dan tdc ta gianh dUdc dgc lap,
xay diing nen tti chu, vai trd cua Phat
giao ngay cang dUdc khang dinh trong ddi
LE DINH PHUNG'"'
tang luc"''^'. Nam 987, sti nha Tdng. Ly Giac
sang: vua Le Dai Hanh da sai nha sU Phap
Thuan ra ddn tiep'^'. NhUng ciing cd thdi.
vai trd cua Phat giao it dUde coi trgng. Vua
Le Long Dinh "roc mia tren dau sU Quach
Ngang, giii vd Id tay lam dau sU hi thUdng
chay mau rdi cd cUdi""".
Ly Cdng Uan len ngdi da tao nen mdt
thdi ki mdi eua Phat giao Viet nam. Nam
1010 "do dan lam sU", nhieu chua dUdc
xay diing, due ehudng, td tUdng la viec
lam thUdng nien. Nam 1016 "do cho bdn
nghin ngUdi d k m h sU lam tang dad". Do
la chUa ke de'n cac dia phUdng. Su Van
Hanh dUdc phong lam Qud'c sU. Phat giao
da chiem vai trd ehu dao trong ddi sdng
<i>tinh than xa hgi Viet Nam. Tii Phat gido </i>
<i>mang tinh chdt qudn chung, sau nhieu sii </i>
<i>thdng trdm den giai dogn ndy, Phdt gido </i>
1. Tham khao them:
<i>- Nguyen Lang. Viet Nam Phdt gido sif ludn. Nxb La </i>
Boi, Sai Gon. 1971.
<i>- Vien Triei hgc. Lich sif Phdt gido Viet Nam. Nxb </i>
Khoa hgc xa hgi. H. 1998.
<i>2. Dai Viet sif ki todn thif, Nxb Khoa hgc xa hgi. 1.1. </i>
tr. 212-224.
viec Ly Thai Tdng dUdc coi la de tii thti 7
ciia Tbien phai Vd Vdn Thdng va hgi tti
thang boa dinh cao la sU ra ddi ciia Phat
giao cung dinh - Thien phai Thao DUdng.
Nam 1069, Ly Thanh Tdng than chinh di
danh Chiem Thanh, trong sd nhiing tu
binh bat dUdc dUa ve Thang Long cd mgt
nha sU Trung Qud'c. La ngUdi ham mg
dao Phat. tiep thu nbUng giao Ii Phat
giao, Ly Thanh Tdng da dUa vi sU nay ve
chiia Khai Qud'c, phong lam Qud'c sU,
khai sinh ra phai Thao DUdng va tU minh
trd thanh the be dau cua Thien phai nay.
Cd the tha'y Phat giao la mgt trong
nhiing ngudn tao nen trieu Ly va ciing la
ndi nUdng nau cud'i cung cho vUdng trieu
nay. Thien phai Thao DUdng la Thien
phai Pbat giao hoang gia d i u tien trong
cac vUdng trieu Viet Nam. NhUng Thien
phai nay chUa cd siic lan tda, anh hUdng
sau rdng trong ddi sd'ng xa hdi tinh t h i n
cua cU dan ma chi bd hep trong hoang gia
<i>va quan \a\. Theo thd'ng kc, Thien phai </i>
nay cd g i n 20 nha sU tu hanh kha nd'i
N g u d n gdc c u a T h i e n p h a i T r u e
L a m
Thien phai True Lam, trUdc het ve ten
ggi, cung nhU Thien phai Thao Dudng cd
ngudn gdc ten ggi tU vi sang lap d i u tien.
Sau bai Iin lanh dao chdng quan xam
lUdc Nguyen-Mong thang ldi. da't nUdc
thanh binh; Bdn bien da quang t r i n da
lang (Tii hai di thanh t r i n di tinh), the
da't nUdc da vflng vang; Non sdng ngan
thud vUng au vang (Sd ha thien cd van
kim au), T r i n Nhan Tong nhUdng ngdi
xua't gia di tu. "ThUdng hoang xuat gia,
tu d nggn Tti Tieu, nui Yen Tii, tii hieu la
True Lam diii si"'". Theo nhieu nha
nghien ciiu cho biet, vj td khai sdn mdn
phai Yen td la Hien Quang Thien sU - dc
tii cua Thien sU ThUdng Chieu chua Luc
Td (Bic Ninh), the be thii 12, thudc Thien
phai Vd Ngdn Thdng. Thien sU Hien
Quang thudc the he thU 14 ( ? - 1221).
Ong la ngUdi Thang Long, hg Le ten
Thuin, xua't gia tii nam 11 tudi "chUa day
10 nam thong gidi ca tam giao". Sau
nhieu nam van du thien ha, dng "ben den
chd sau trong nui Yen Tii ket am tranh
ma d", "nUdng than Phat dao trong chdn
niii rUng"'®'. Ong la ngUdi md dau cho
mdn phai Yen Tii. DUc vgng cua dng lan
tda den tan kinh dd Thang Long, vua Ly
<i>6. Nguygn Hao Hung. Dgi cifcfng triei hoc Phdt gido </i>
<i>\'ict Nam. Nxb Khoa hgc xa hgi. t.l. tr. 104. </i>
<i>7. Dgi \'iet sif ki todn lliif. Nxb Khoa hgc xa hgi, 1.2, </i>
tr. 92.
ve kmh, nhUng deu bi chdi tii. Ke nghiep
Thien sU Hien Quang la Thien sU Tinh
Lu. hieu la Phu Van. Ong dUdc vua T r i n
<i>Thai Tdng ggi la True Ldm Dai sa mon. </i>
tdn xUng la qudc sU. Sau nay khi xua't
<i>gia. Tran Nhan tdng tii xUng la True Lam </i>
<i>dgi si, do vay, thien phai nay cd ten ggi la </i>
True Lam. Thien phai True Lam lay cd sd
cua mdn phai Phat giao tai nui Yen Tii
<b>Sii phat t r i e n cua Thien phai True </b>
<b>Lam </b>
Nha T r i n vd'n xuat than "ddi ddi lam
nghe danh ca"''" d hUdng TUc Mac. phu
Thien TrUdng, sau nhUng bien dgng cudi
trieu Ly, dan thu tdm quyen liic va thay
the tneu Ly vao nam 1225. Tii xua't phat
diem "Nha ta vd'n la ngUdi hia lUu". de
gianh va cung cd quyen liic quan li dat
nUdc, tneu Tran ngay tii budi dau da diia
vao Phiit giao, lay Yen Tii lam cd sd cua
minh. Vi vua d i u ticn - Tran Thai Tdng,
cd nhieu moi quan he chat che vdi mdn
phai nay. Nam 1237. khi xay ra mau
thuan hoang tdc. Thai Tdng "ban dem ra
khdi kmh thanh den chd Qud'c sU Phu
Van tren nui Yen Tii rdi d lai dd". Du
khdng thiic hien dUdc y nguyen, nhUng cd
the coi day la lan xuat gia dau tien cua
mdt vi vua trieu T r i n . DUdc sii chu trgng.
quan tam cua hoang gia. mon phai Yen
Tii ngay cang phat trien. Den ddi Tran
Nhan Tdng (chau ngi Thai Tdng), ndi day
trd thanh trung tam Phat giao ldn. khai
sang nen mgt thien phai Phat hgc mang
dam tinh dan tgc - Thien phai True Lam,
1278, nhu'iing ngdi nam 1293 "d ngdi 14
<b>nam, nhudng ngdi 5 nam. xua't gia 8 nam. </b>
thg 51 tudi, bang d am Ngga Van nut Yen
tii"'"". T r i n Nhan tdng xua't gia nam
1299, mat nam 1308. TrUdc kbi xua't gia.
dng da cd mdi quan be chat che vdi Thien
phai Yen Tii; nam 1295. td banh cung Vu
Lam, dng da len Yen Tu; nam 1299. dng
cho xay am Ngii DUdc tren nui Yen Tu va
thang 8 nam 1299 "ThUdng hoang tii phu
Thien TrUdng lai xuat gia vao nui Yen Tii
tu khd hanh". Ong trd thanh vi Td thd 6
cua phai Yen Tii va Td thU nhat cua phai
True Lam. Dud'i sii khuech trUdng cua
True Lam Dai si, sU bao trd cua hoang
gia, Thien phai True Lam da trd thanh
trung tam cua Phat giao thdi T r i n . Yen
Tu trd thanh trung tam cua Giao hdi ma
T r i n Nhan Tdng dUdc coi la Giao chu.
Qua nhieu ngudn tU lieu de liji cho den
ngay nay dUdc biet, Thien phai True Lam
cd 3 vi td (True Lam tam to); Tran Nhan
Tdng, Phap Loa, Huyen Quang. Sau khi
vi To thu 3. Huyen Quang, vien tich nam
1334, anh hUdng cua Thien phai True
Lam d i n suy giam. Den the ki XVII,
<b>Nhufng ddng gdp cua Thien phai </b>
<b>True Lam </b>
Trong qua trinh tdn tai, phat trien.
Thien phai Tnie Lam da cd nhieu ddng
gdp vad van hda dan tdc. TrUde het, Thien
phai True Lam la Thien phai Pbat giiio
hoang gia, day chinh la dieu kien tien
quyet de thien phai nay hgi tu va phat
t n e n . Diio Phat nUdc ta cd mat trong cdng
<i>9. Dai Met sif ki loan ihif. Nxb Kiioa hoc xa hoi. 1.2. </i>
tr. 16.
m a n g d a m sac t h a i v a n hda cua P h a t giao
An Do; T h i e n p h a i Vd Ngdn T h d n g m a n g
d a m sac t h a i v a n b o a T r u n g Hoa. He tU
tUdng h a i t h i e n p h a i n a y deu k h d n g t h d a
m a n n h u c i u xay d i i n g va p h a t trien da't
nUdc t r o n g thdi ki dgc lap tii chu cua dan
Tii nen t<ing b a n d a u , n h a T r i n tiep
tuc xay diing va p h a t t r i e n n e n he t h d n g
t u tUdng dgc lap d a n tgc t h e hien qua
T h i e n iibai T r u e L a m . T r o n g dieu kien
vua la ngUdi s a n g lap n e n T h i e n p h a i nen
Sd h o a n g t h a n qud'c thich t h a m gia k h a
ddng dao. Cd t h e ke mgt s d vi thudc
H u y e n Q u a n g da tUng dd tien si lam
q u a n rdi xua't gia di tu t h a n h vi Td thU
ba. P h o n g t r a o gia n h a p Thien phai True
L a m p h a t t r i e n m a n h me. Theo Udc tinh
vao thdi ki t h i n h cd dijn gan 30.000 t a n g
si. Siic lan tda cua P h a t giao True Lam
den ndi n h o gia Le Ba Q u a t viet "Tren tU
vUdng cdng dUdi den thU dan, he ndi den
viec bd' t h i c u n g dUdng vao P h a t sii thi du
h e t tien cua ciing k h d n g tiec... He chd
nao cd n h a d thi cd c h u a Phiit..."; hay s a u
<i>nay N g u y e n DU cung n h a n xci d Ddng </i>
Trieu chUa "... diing n h a n n h a n k h a p ndi.
nhUng ngUdi cat tdc lam t a n g ni nhieu
b a n g niia sd d a n thUdng...".
La P h a t giao h o a n g gia, du'dc sti q u a n
tam bao trd cua chinh quyen, cac cd s('i
cua T r u e Lam cd sii b u n g IK") mimh mc cii
ve s(i lugng va quy md. Theo thdng k(" vao
thdi T r i n , nUdc ta cd k h o a n g 9.500 ngdi
c h u a " " . Rieng p h a i T r u e L a m vdi Yim Tti
(chua Hoa Yen) la t r u n g t a m , cd sd chinh
la cac c h u a Q u y n h Lam - Cdn Sdn (Hiii
DUdng). Vinh Nghiem (BacGiang). Biio
An (Bac N i n h xUa) va h a n g t n i m chua
k h a c h i n h t h a n h nen tuyen Phi"it giao chu
do h o a n g gia n h a T r i n c u n g tien"^'.
T h i e n p h a i T n i e L a m cUc t h i n h ve nh'an
liic va tai lUc, t r d t h a n h h a u t h u a n cho
vUdng t n e u va p h a t t r i e n t h a n h m e t
T h i e n p h a i P h a t giao cd t i n h n h a nUdc, td
chiic c h a t che tii t r u n g Udng d e n dia
phUdng, CO cd sd v a t c h a t , giad l u a t h o a n
c h i n h . Ciing vdi sU p h a t t r i e n cua P h a t
giao, N h o giao ciing dUdc n h a T r a n chu
trgng, cac ki t h i t u y e n chgn n h a n t a i Nho
giao dUdc td chiic l a m n g u d n bd s u n g
q u a n lai q u a n li xa hdi. Du N h o h a y P h a t
v a n n a m dUdi sii q u a n li c h u n g cua vUdng
t r i e u . VUdng t r i e u dieu h d a sU h d a n h a p
giUa N h o va P h a t , t a o n e n h a i n g u d n liic
cd b a n cho siic m a n h c h u n g cua d a n tdc:
q u a n li h a n h c h i n h va q u a n li tU tUdng.
S u bao trd ciia h o a n g gia vdi mdt
N h u vay, t n e u T r i n (1226 -1400). md
d i u b a n g vi v u a s u n g d a o P h a t (Tran
T h a i Tdng), ke't t h u c b a n g vi v u a theo
D a o giao ( T r i n T h u a n Tdng); ndi b a t len
la vi v u a P h a t giao ( T r i n N h a n Tdng)
s a n g l a p n e n T h i e n p h a i Triic L a m . Neu
lay md'c n a m 1299, T r i n N h a n Tdng x u a t
<i>12. Tliam khao them: Nguyen Tai Thu. Lich sif Phdt </i>
<b>Vay, T h i e n p h a i T r u e Lam m a n g dac </b>
trUng gi t r o n g diio P h a t Viet N a m ?
- T h i e n p h a i T r u e L a m la sii ke thUa,
k e t t i n h ciia t i n h t h i n P h a t giao Viet
N a m , lU T h i e n p h a i Vd Ngdn Thdng, ma
triic tiep la m d n p h a i Yen Td. Sii xua't
hien cua mdn p h a i P h a t giao " H o a n g gia"
la sii ke t h d a n h i e u yeu td' t h i e n tU T h i e n
phai T h a o DUdng n h a Ly. T h i e n p h a i
T r u e L a m r a ddi la sU tie'p nd'i, n h a t
thd'ng. md d i u cho sU ke't hdp giiia chinh
quyen va tdn giao cd td chUc.
- T h i e n p h a i T r u e L a m la t h i e n p h a i do
ngUdi diing d i u c h i n h q u y e n s a n g lap.
L i n d a u t i e n P h a t giao Viet n a m ed mgt
td chUc thd'ng nha't tii T r u n g Udng de'n dia
phUdng, cd cd sd v a t cha't, t a n g ni h u n g
h a u giu vai trd chu diio t r o n g ddi song xa
hgi va tinh t h a n cua d a n tdc.
T r o n g q u a t r i n h tdn tai va p h a t
- Su ke't hdp c h a t che giiia chinh quyen
quiin li xa hgi vdi P h a t giao da dUa P h a t
giao n h a p the, t a n g cUdng sU doan ket toan
dan tao nen siic m a n h cho d a n t()c.
Tii t m h t h i n dgc lap d a n tgc dUdc
T h i c n p h a i T r u e L a m x a y d t i n g bdi d i p .
k e t hgp vdi sU vUng niiinh cua chinh
quyen da t a o n e n cd sd v a t c h a t va tinh
t h i n cho q u a n d a n Dai Viet 3 lan d a n h
t h a n g q u a n x a m lUdc N g u y e n - Mdng vao
t h e kl XIII. Day c h i n h la sU ddng gdp cua
T h i e n p h a i T r u e L a m t r o n g lich sii Viet
N a m .