Giáo án phụ đạo Ngữ văn lớp 10

<span class='text_page_counter'>(1)</span>+ Thế giới biểu tượng bình dị: mái đình, c©y ®a, con cß, con bèng, hoa nhµi, cá gµ, con chuån chuån... (kh¸c víi cæ tÝch, thÇn Sù ph¸t triÓn cña dßng c¶m xóc. thoại là thế giới biểu tượng của các yếu tố. thường từ xa đến gần, từ cảnh đến. kú ¶o).. t×nh.. + Ng«n ng÷ gi¶n dÞ trong s¸ng nh­ng ®iªu luyÖn kÕt tinh tµi n¨ng nghÖ thuËt cña céng đồng, có không ít ngôn ngữ cổ và thổ ngữ. Đó là bản sắc địa phương và dấu ấn thời đại. Anh đến với hoa thì hoa đã nở,. trong ng«n ng÷ d©n gian.. Anh đến với đò thì đò đã sang. + Kết cấu: Thường là kết cấu hai vế đối. s«ng. đáp, kết cấu tương phản song hành, cách. Anh đến với em thì em đã có. nói ngược.. chång. + Đặt tác phẩm vào hệ thống đề tài và thi. Hỏi em đối với anh như thế có. pháp để xác định mô típ nghệ thuật dân. mÆn nång cho ch¨ng?. gian t¹o nªn tõ nh÷ng "DÊu hiÖu chung". Anh đến với hoa, đến thì thì hoa. thÓ hiÖn ë "Sù tiªu biÓu, lÆp l¹i vµ ®iÓn. ph¶i në.... h×nh". §ã lµ nh÷ng m« tÝp phæ biÕn: cßn. Gợi cho HS t×m vÒ víi c¸i n«i v¨n. duyªn - hÕt duyªn, th©n em nh­..., m« tÝp. ho¸ cña d©n téc, t¹o cho c¸c em. cái áo, mô típ mượn con vật để nói về thời. mét t©m thøc tèi ­u khi d¹y - häc. tiÕt.... VHDG nãi chung, d¹y - häc thÓ lo¹i TTDG nãi riªng.. 4. Củng cố: Hiểu biết của em về cách thức đọc hiểu tác phẩm trữ tình dân gian? 5. Hướng dẫn học bài: - Nắm vững lí thuyết, vận dụng đọc hiểu các bài ca dao trong chương trình lớp 10 So¹n Phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t TiÕt 12 - tiÕng ViÖt: Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Môc tiªu bµi häc. Phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Tổ chức cho hs hoạt động nhằm lĩnh hội được: Khái niệm, đặc trưng cơ bản của ngôn ngữ sinh hoạt, phong cách ngôn ngữ sinh ho¹t Cã kü n¨ng nhËn biÕt vµ sö dông ng«n ng÷ phï hîp phong c¸ch Phương tiện thực hiện : SGK, SGV, C¸ch thøc tiÕn hµnh: Ph©n tÝch ng«n ng÷, rÌn luyÖn theo mÉu, hÖ thèng ổn định tổ chức KiÓm tra bµi cò: Bµi míi Các phạm vi hoạt động. Kh¸i niÖm:. giao tiÕp, giao tiÕp h»ng. Ng«n ng÷ sinh ho¹t lµ ng«n ng÷ sö dông. ngµy, ng«n ng÷ sinh. trong ph¹m vi giao tiÕp h»ng ngµy nh»m môc. ho¹t, phong c¸ch ng«n. đích trao đổi thông tin, biểu thị cảm xúc, tạo. gn÷ sinh ho¹t. lập và củng cố các quan hệ trong đời sống.. Phạm vi đời sống. 2.Dạng lời nói, chức năng và đặc điểm của. Phạm vi đời sống hàng ngày. ng«n ng÷ trong phong c¸ch ng«n ng÷ sinh. Phạm vi đời sống chính trị xã. ho¹t.. héi. D¹ng lêi nãi. Phạm vi đời sống hoạt động. + Dạng nói: gồm đối thoại và độc thoại. khoa häc. + D¹ng viÕt:NghÜa lµ ghi l¹i lêi nãi (ViÕt th­). Phạm vi đời sống thông tấn,. b.Chức năng và đặc điểm của ngôn ngữ trong. b¸o chÝ.. phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t. Chøc n¨ng th«ng b¸o. Chøc n¨ng liªn c¸ nh©n. Chøc n¨ng c¶m xóc.. §Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng c¬. §Æc ®iÓm:. b¶n nãi trªn, ng«n ng÷ ®­îc. + Ngữ âm: Xuất hiện cả các phương ngữ,. dïng trong phong c¸ch ng«n. tiÕng lãng, khÈu ng÷.. ng÷ sinh ho¹t ph¶i cã nh÷ng. + Tõ ng÷: Mang mµu s¾c c¸ nh©n râ nÐt.. đặc điểm gì?. + Có ph¸p: sö dông tÊt c¶ c¸c kiÓu c©u, nhÊt là câu rút gọn, câu đặc biệt.. Nêu các đặc trưng cơ bản của. §Æc tr­ng cña phong c¸ch ng«n ng÷. phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t. sinh ho¹t. TÝnh cô thÓ: + người tham gia giao tiếp với những tư cách,. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> quan hÖ cô thÓ. + Thêi gian kh«ng gian cô thÓ. Phong c¸ch ng«n ng÷ thÓ hiÖn. + Mục đích giao tiếp cụ thể.. trong dÊu Ên c¸ nh©n cña. TÝnh c¸ thÓ.. người nói trong ngôn từ, ngữ. TÝnh c¶m xóc. ®iÖu.. LuyÖn tËp Ghi l¹i ®o¹n héi tho¹i trong giê ra ch¬i, chØ ra về đặc điểm của phong cách ngôn ngữ sinh ho¹t Cñng cè: §Æc tr­ng phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t? Hướng dẫn học bài: Vận dụng lí thuyết giải bài tập. So¹n Hµo khÝ §«ng A trong tá lßng cña Ph¹m Ngò L·o. Tiết 13: HÀO KHÍ ĐÔNG A TRONG TỎ LÒNG ( Thuật Hoài ) - Phạm Ngũ Lão – Ngày soạn: Ngày dạy: Mục tiêu bài học. Tổ chức cho HS hoạt động nhằm chiếm lĩnh được: Cảm nhận đ vẻ đẹp của con người thời Trần Qua hình tượng trang Nam nhi với lí tưởng & nhân cấch cao cả cảm nhận đc vẻ đẹp của thời đại qua hình tượng “3 quân” với smạnh & khí thế hào hùng . Vẻ đẹp con người, & vẻ đẹp thời đại hoà quyện vào nhau. Vận dụng những kiến thức đã học về thơ đường luật để cảm nhận & phân tích đc thành công nghẹ thuật của bài thơ : Thiên về gợi hơn tả , bao quát gây ấn tượng, dồn nén cảm xúc , hình ảnh hoành tráng đạt tới t độ cxúc cao , có sức biểu cảm mạnh mẽ. Bồi dưỡng nhân cách . lối sống có lí tưởng, quyết tâm thực hiện lí tưởng . Phương tiện thực hiện Giáo viên: Cần chuẩn bị phương tiện, tài liệu: SGK, SGV,1 số sơ đồ bảng Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Học sinh: Đọc thuộc và soạn bài. Cách thức tiến hành: đọc sáng tạo, nêu vấn đề, tái hiện, gợi mở Tiến trình tổ chức giờ học. 1: Kiểm tra bài cũ: đọc dịch thơ hoặc phiêm âm . cho biết bài thơ có nội dung gì ? Em hiểu thế nào là hào khí Đông A? 2: Giới thiệu bài mới. Hào khí đông A đã tái hiện không khí hừng hực sục sôi của 1 thời : Trần Thánh Tông, Trần Hưng Đạo, Trần Quang Khải.... Hôm nay ta tìm hiểu bài Thuật hoài ( Phạm Ngũ Lão) để hiểu thêm điều đó. 3: Bài mới. Hoạt động của thầy ?Trình bày những nét sơ lược về tác giả PNL? Văn võ toàn tài-> Tp của ông hiện còn “tỏ lòng” & “viếng thượng tướng quận công HĐ vương”. ? Hoàn cảnh ra đời của tp? GV:Lsử lớn mạnh nhưng chưa đi đến thắng lợi cuối cùng( Điều này căn cứ vào ndung mà đoán) ? H/s đọc giọng hùng tráng, chậm rãi, đọc đúng nhịp ngắt 4/3 ? nhận xét về thể thơ? TNTTĐL ( chữ Hán ) ? Bố cục? +2 nửa: Tiền giải- Hậu giải + Vẻ đẹp hào hùng của con người thời Trần. + Vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách, lí tưởng của tgiả. ? H/s đọc lại 2 câu đầu ở cả 3 phần? Hoành: ngang, Sóc: giáo& gươm , Giang sơn: non sông, Cáp kỉ thu: đã mấy tháng So sánh: Hoành sóc khác múa giáo làm mất đi tư thế hiên ngang cứng cỏi của người csĩ. ? Tgiả sử dụng thủ pháp nt gì? ( H.a tráng sĩ có đc mtả cụ thể không?) ? Câu thơ nguyên tác dựng lên h.a con người ntn? ? Đó là hình ảnh con ngươì VN ưu tú trong ls – Tgiả PNLão. ? Cho biết tgian, ko gian ảnh hưởng đến tráng sĩ ? ? Đọc 3 phần so sánh ?. Nội dung cần đạt Tìm hiểu chung. Tác giả. ( 1255- 1320 ). Hoàn cảnh sáng tác: Ra đời trong không khí quyết chiến, quyết thắng của quân dân nhà Trần khi giặc Nguyên – Mông xâm lược đất nước. Bố cục Có thể chia theo từng câu ( Khai – thừachuyển – hợp ) Hoặc chia làm 2 phần ( 2 nửa) Hào khí Đông A trong “Tỏ lòng” Hào khí Đông A là gì? Là hùng khí nhà Trần: Khí thế sục sôi quyết chiến quyết thắng kẻ thù xâm lược Lòng tự hào, tự tôn dân tộc Khát vọng lập chiến công hiển hách báo ơn vua, đền nợ nước. Hào khí Đông A trong bài thơ Hai câu đầu vẽ lên chân dung hình ảnh người anh hùng đời Trần lồng trong hình ảnh ba quân với khí mạnh như hổ báo nuốt trôi trâu So sánh : Câu 1. Nghệ thuật: Chấm phá ( gợi mà không tả) Nội dung: H.a 1 tráng sĩ cầm ngang ngọn giáo mà trấn giữ đất nước ( Cây giáo đó như phải đo bằng chiều ngang của con. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Tỳ hổ: Loài thú hoặc tinh nhuệ, Khí: hùng khí, thôn: nước, Ngưa: Trâu- hùng mạnh nuốt trôi trâu, hoặc át , mờ cả sao So sánh: Mất đi từ Hổ ( mất đi sự tinh nhuệ của đội quân) ? Nhắc tới hình ảnh nào? ? Tgiả sử dụng nghệ thuật gì? ? Tác dụng của nghệ thuật ấy? GV: Hiện thực khách quan & cảm nhận chủ quan, H,thực & làng mạn kết hợp ở trong câu 1, 2 ? MQHệ Câu 1, 2 GV: h.a trên ít nhiều đã quen thuộc trong thơ xưa trong CPN có h,a “ Chỉ ngang ngọn giáo vào ngàn hang beo” ? Nd câu 1, 2? ? Học sinh đọc – giải nghĩa? Tỳ hổ: Loài thú hoặc tinh nhuệ, Khí: hùng khí, thôn: nước, Ngưa: Trâu- hùng mạnh nuốt trôi trâu, hoặc át , mờ cả sao nam nhi: ng con trai, Vị: chưa , Liễu: Biết , Công danh: Công, Trái: nợ, Tu: thẹn, Thính: Nghe. Thuyết Vũ Hầu: Chuyện về GCL kđ: Đã mang tiếng đứng trong trời đất . Phải có nam nhi: ng con trai, Vị: chưa , Liễu: Biết , Công danh: Công, Trái: nợ, Tu: thẹn, Thính: Nghe. Thuyết Vũ Hầu: Chuyện về GCL ? 2 câu thơ nói gì? ( Chí & tâm) ? Q/n về chí làm trai? GV: Q.n này đã trở thành lí tg sóng của các trang Nam nhi thời pk – sau này NCTrứ kđ: Đã mang tiếng đứng trong trời đất . Phải có danh gì với núi sông. Và xuất phát từ quan điểm đó mà PNL đã cùng dtộc cđấu chống xl bền bỉcông danh đc coi là món nợ đời phải trả của kẻ làm trai chí này có ndung tích cực & có tác dụng to > ở thời ấy : Cổ vũ động viên mọi N, nhi từ bỏ lối sống tầm thường , nhỏ mọn... GV: Ta có thể thấy ch PNL đan sọt mải suy nghĩ ko tránh đg cho quân của TQT đi – bị đâm thủng đùi mà ko hay biết TQT khâm phục nhận làm gia khách ( khách quí trong nhà) Lop11.com. sông) Không gian: rộng lớn Thời gian: dài mấy thu. Tôn hình ảnh tráng sĩ hiên ngang, kì vĩ, mang tầm vóc vũ trụ kì vĩ như át cả không gian bát ngát. *Câu 2: Hình ảnh ba quân : Chỉ quân sĩ, quân đội nhà Trần Nghệ thuật: So sánh sm của 3 quân, phóng đại tượng trưng cho 1 dân tộc Nội dung: Vừa cụ thể hoá sm v.chất, vừa hướng tơí sự khái quát hoá sm tinh thần của toàn quân Từ vẻ đẹp kiêu hùng kì vĩ của 1 ng, đã chuyển sang vẻ đẹp của 1 đoàn quân đông đảo, mạnh mẽ, ( 1 vị đại tướng chỉ đạo 1đoàn quân) Quân – tướng kết hợp chính là vẻ đẹp của sm & khí thế của HKĐA Tóm lại: Vẻ đẹp hào hùng của con ng đời Trần- HKĐA Hai câu sau: Hai câu sau thể hiện một nỗi thẹn lớn lao cao cả, bộc lộ nhân cách cao đẹp của người anh hùng đời Trần Câu 3: Chí làm trai: Lập công ( để lại sự nghiệp) Lập danh ( để lại tiếng thơm) Câu 4: Cái “ Tâm” thể hiện qua nỗi thẹn ( xấu hổ) vì mình chưa có tài mưu lược lớn như GCL đời Hán, chưa trừ đc giặc, cứu đc nc- Cái thẹn cao cả làm nên nhân cách Tóm lại: Vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách, lí tưởng của tgiả ( Cái chí & cái Tâm của PNL ).

<span class='text_page_counter'>(6)</span> ? Cạnh cái chí ông còn q.n về cái Tâm ntn? GV: Ko có cái thẹn ko thành PNL, Tổng kết. sau này trong thơ NK cũng có cái thẹn như vậy : “ Thẹn với ô Đào” ( chưa tài, Nghệ thuật chưa thanh cao bằng Đào Tiềm) Ngắn gọn, xúc tích, gợi nhiều hơn tả ? Khái quát nd của 2 câu sau Nội dung. ? Nhan đề bài thơ “ Tỏ lòng” theo em Thể hiện hào khí của thời đại đó là lời tsự của ai? Vẻ đẹp của con ng có sm, lí tưởng nhân Lời giãi bầy tsự của tgiả - 1 vị võ cách Luyện tập tướng, 1 anh hùng, bày tỏ với vua với 3 Ttrả lời câu hỏi 5/116 quân với chính mình. ? Khái quát Nghệ thuật & nội dung chính của văn bản? ? ý nghĩa cảu vẻ đẹp Nam nhi với tuổi trẻ hôm nay & ngày mai? 4. Củng cố: Tại sao nói bài thơ thể hiện hào khí của thời đại 5. Hướng dẫn học bài Nắm đc nội dung và nghệ thuật của bài thơ, thấy đc hào khí đông A của nhà Trần Soạn: Tác gia Nguyễn Trãi. TiÕt 16 – v¨n häc sö: T¸c gia NguyÔn Tr·i Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: I.Môc tiªu bµi häc Tổ chức cho học sinh hoạt động nhằm chiếm lĩnh được: - KiÕn thøc + Nắm được những nét chính về cuộc đời và sự nghiệp VH của Nguyễn Trãi, thấy ®­îc vÞ trÝ cña NguyÔn Tr·i trong lÞch sö VH cña d©n téc: Nhµ v¨n chÝnh luËn kiÖt Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> xuÊt, nhµ th¬ khai s¸ng VH tiÕng ViÖt. NÐt næi bËt trong th¬ «ng lµ søc m¹nh cña lòng yêu nước và lí tưởng nhân nghĩa. - Kü n¨ng + Nắm vững đặc trưng cơ bản của cuộc đời + Dùng thơ văn để hiểu cuộc đời II. Phương tiện thực hiện -SGK, SGV, gi¸o ¸n, tµi liÖu tham kh¶o,… III. C¸ch thøc tiÕn hµnh Giảng bình, nêu vấn đề, thảo luận, gợi mở, tái hiện, đọc sáng tạo, phản biện IV.TiÕn tr×nh tæ chøc giê häc 1. ổn định tổ chức 2. KiÓm tra bµi cò Hãy đọc thuộc lòng và phân tích vẻ đẹp của “Hào khí Đông A” trong bài thơ “Thuật hoµi’ 3. Bµi míi * Hoạt động I – khởi động: Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt * Hoạt động II: I. Cuộc đời - Nguyễn Trãi (1380-1442) là bậc đại anh hïng d©n téc, danh nh©n v¨n ho¸ thÕ N¨m 1980 tæ chøc GD, KH vµ V¨n ho¸ giíi, mét nh©n vËt toµn tµi hiÕm cã trong của liên hợp quốc ( UNESCO) đã công lịch sử trung đại. nhËn NT lµ danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi.. - Trong «ng cã mét nhµ chÝnh trÞ, nhµ. “ức Trai tâm thượng quang khuê tảo”. qu©n sù, nhµ ngo¹i giao vµo hµng kiÖt xuÊt,. (T©m hån øc Trai s¸ng tùa sao khuª). mét nhµ th¬, mét nhµ v¨n, mét nhµ v¨n ho¸. “Cái nhân nghĩa lớn nhất là phấn đấu đến cùng chống ngoại xâm, diệt bạo tàn,vì độc lập của nước, vì hạnh phúc của dân” (Ph¹m V¨n §ång). lín. - Là người đặt nền móng cho nền thơ tiÕng ViÖt cña d©n téc. - Đồng thời ông cũng là người phải chịu nçi oan khiªn th¶m khèc tíi møc hiÕm cã trong lÞch sö phong kiÕn. * Hoạt động III: Tìm hiểu sự nghiệp II. Sù nghiÖp th¬ v¨n th¬, v¨n 1.Nh÷ng t¸c phÈm chÝnh Sau th¶m ho¹ tru di … nhiÒu t¸c phÈm NT lµ c©y bót xuÊt s¾c trªn nhiÒu thÓ lo¹i của NT bị thất lạc hoặc bị đốt. Sau này Lê VH, trong cả sáng tác chữ Hán và chữ Thánh Tông đã ra lệnh sưu tầm lại thơ văn Nôm. cña «ng. Nh÷ng t¸c phÈm chÝnh viÕt b»ng ch÷ H¸n: + Qu©n trung tõ mÖnh tËp + Bình Ngô đại cáo + Qu©n trung tõ mÖnh tËp + øc Trai thi tËp Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> + Bình ngô đại cáo + øc Trai thi tËp + ChÝ Linh s¬n phó… + Qu©n trung tõ mÖnh tËp: Gåm nh÷ng tác phẩm gửi cho tướng giặc và những giấy tê giao thiÖp víi nhµ Minh. T¸c phÈm lµ sù kết hợp tuyêt diệu giữa tư tưởng nhân nghĩa với tư tưởng yêu nước.. Lý tưởng của NT là sự hoà quyện giữa nhân nghĩa với yêu nước, thương dân. Lý tưởng thiết tha, mãnh liệt với đất nước.. SGK nhận định: Nguyễn Trãi nhà thơ trữ tình sâu sắc. Em có đồng ý với ý kiến trên không? Hãy tìm dẫn chứng để thuyết minh cho quan ®iÓm cña m×nh? B»ng hiÓu biÕt cña em vÒ NT, h·y T×nh yªu cña NT cßn dµnh cho thiªn nhiên, đất nước, con người và cuộc sống. - Bui cã mét lßng trung lÉn hiÕu Đêm ngày cuồn cuộn nước triều đông - Bui cã mét lßng ­u ¸i cò Mµi ch¨ng khuyÕt, nhuém ch¨ng ®en - Ngoµi ch­ng phËn Êy cÇn ®©u n÷a Cầu một ngồi coi đời thái bình - Vườn quỳnh dù có chim hót Cõi trần có trúc đứng ngăn - Hái cúc ương lan hương bén áo Tìm mai đạp nguyệt tuyết xâm khăn - Mét mai mét cuèc thó nhµ quª ¸ng cóc lan chen v·i ®Ëu kª. * Hoạt động IV: Tổng kết. củng cố + Chñ nghÜa yªu nø¬c trong th¬ NT lµ sự kết hợp hài hoà giữa lí tưởng nhân nghĩa. + ChÝ Linh s¬n phó… - Nh÷ng t¸c phÈm chÝnh viÕt b»ng ch÷ N«m 2. NguyÔn Tr·i – Nhµ v¨n chÝnh luËn kiÖt xuÊt Là người viết thư thảo hịch tài giỏi hơn hÕt mét thêi NT là nhà văn chính luận lỗi lạc, ông đã để lại khối lượng lớn văn chính luận. Tác phẩm của ông hoà quyện tư tưởng nhân nghĩa, yêu nước, thương dân. + Qu©n trung tõ mÖnh tËp: Gåm nh÷ng tác phẩm gửi cho tướng giặc và những giấy tê giao thiÖp víi nhµ Minh. T¸c phÈm lµ sù kết hợp tuyêt diệu giữa tư tưởng nhân nghĩa lí tư tưởng yêu nước. Được Phan Huy Chú đánh giá “Có sức mạnh hơn mười vạn qu©n” + Bình ngô đại cáo: là áng thiên cổ hùng v¨n cña d©n téc, lµ b¶n tuyªn ng«n vÒ chñ quyÒn cña d©n téc, b¶n c¸o tr¹ng kÎ thï, b¶n hïng ca vÒ cuéc khëi nghÜa Lam S¬n. ở đó tư tưởng nhân nghĩa với tư tưởng yêu nước hoà quyện làm một. 3. NguyÔn Tr·i nhµ th¬ tr÷ t×nh s©u s¾c Hai tËp th¬ øc Trai thi tËp vµ Quèc ©n thi tập ghi lại hình ảnh NT vừa là người anh hùng vĩ đại vừa là con người trần thế. Lý tưởng của NT là sự hoà quyện giữa nhân nghĩa với yêu nước, thương dân. Lý tưởng thiết tha, mãnh liệt với đất nước. Phẩm chất, ý chí của người anh hùng luôn ngời sáng trong chiến đấu chống lại kẻ thù xâm lược. Là bậc anh hùng có lí tưởng cao cả. Mặt khác ông cũng là con người đời thường, đâu nçi ®au trÇn thÕ, yªu cuéc sèng trÇn thÕ. Từ nỗi đau trước thói đời đen bạc, NT khao khát sự hoàn thiện của con người và m¬ ­íc x· héi th¸i b×nh, thÞnh trÞ. T×nh yªu cña NT cßn dµnh cho thiªn nhiên, đất nước, con người và cuộc sống. - T×nh yªu thiªn nhiªn nhiªn thÓ hiÖn qua nh÷ng bµi th¬ vÒ thiªn nhiªn gi¶n dÞ, d©n giã, thiên nhiên thành môi trường sốnh thanh tao, tạo nên vẻ đẹp trong thơ NT. III. KÕt luËn NT là một trong những hiện tượng văn häc cña VH VN. Về ND: văn chương NT hội tụ hai nguồn Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> của đạo nho và truyền thống yêu nước, thương dân của dân tộc + Cảm hứng thế sự mang vẻ đẹp nhân v¨n “NT, con người trần thế nhất trần gian. cảm hứng lớn của VH DT: Yêu nước và thế sù - Về nghệ thuật: NT có đóng góp lớn ở c¶ hai b×nh diÖn c¬ b¶n nhÊt cña thÓ lo¹i ng«n ng÷.. Củng cố: Cảm nhận của em về cuộc đời và sự nghiệp Nguyễn Trãi Hướng dẫn học bài: Nắm vững lí thuyết, tìm dẫn chứng minh hoạ Soạn: Lòng yêu nước của Nguyễn Trãi trong “Cảnh ngày hè” ************************ Tiết 17 - 18 – Luyện đề: C¶nh ngµy hÌ. (B¶o kÝnh c¶nh giíi - 43) - NguyÔn Tr·i –. Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: I.Môc tiªu bµi häc Tổ chức cho học sinh hoạt động nhằm chiếm lĩnh được: Vẻ đẹp độc đáo của bức tranh ngày hè. Qua bức tranh thiên nhiên là vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi với tình yêu thiên nhiên, yêu đời, nặng lòng với nhân dân, đất nước. Cã kÜ n¨ng ph©n tÝch mét bµi th¬ N«m cña NguyÔn Tr·i: chó ý nh÷ng c©u th¬ s¸u ch÷ dån nÐn c¶m xóc, c¸ch ng¾t nhÞp 3/4 trong c©u b¶y ch÷ cã t¸c dông nhÊn m¹nh. Bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, đất nước, tình cảm gắn bóa với cuộc sống của người d©n. II. Phương tiện thực hiện: SGK, SGV, giáo án, tài liệu tham khảo,… III. Cách thức tiến hành: Giảng bình, nêu vấn đề, thảo luận, gợi mở, tái hiện, đọc sáng tạo, phản biện IV.TiÕn tr×nh tæ chøc giê häc 1. ổn định tổ chức 2. KiÓm tra bµi cò Hãy đọc thuộc lòng và phân tích vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi trong bài thơ “C¶nh ngµy hÌ” 3. Bµi míi §Ò bµi: Đề I: Phân tích nét đặc sắc nghệ thuật của bài thơ “Cảnh ngày hè” ĐềII: Cảm nhận của anh (chị) về vẻ đẹp tâm hồn ức Trai trong bài thơ “ Cảnh ngµy hÌ” §Ò III: H·y ph©n tÝch vÎ dÑp cña bøc tranh c¶nh ngµy hÌ trong bµi th¬ cïng tªn cña NguyÔn Tr·i * Hướng dẫn: đề II I. Tìm hiểu đề 1. Yªu cÇu vÒ kiÕn thøc Hãy xác định luận đề cho bài viết?. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Bài thơ thể hiện sâu sắc vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi – một tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu cuộc sống tha thiết, một tấm lòng cháy bỏng khát vọng về cuéc sèng thanh b×nh, h¹nh phóc cho nh©n d©n. 2. Yªu cÇu kü n¨ng Kü n¨ng lµm v¨n nghÞ luËn Kỹ năng phân tích thơ trung đại theo thi pháp thể loại, gắn với đặc điểm phong c¸ch nghÖ thuËt th¬ N«m NguyÔn Tr·i 3. Ph¹m vi dÉn chøng: Bµi th¬ “C¶nh ngµy hÌ” II. Dµn bµi 1. Më bµi - “ức Trai tâm thượng quang khuê tảo” (Lê Thánh Tông) - NguyÔn Tr·i lµ bËc anh hïng gi¶i phãng d©n téc, danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi, lµ nh©n vËt toµn tµi sè mét trong lÞch sö - ¤ng kh«ng nh÷ng lµ mét nhµ chÝnh trÞ, nhµ qu©n sù nhµ ngo¹i giao vµo hµng kiÖt xuÊt mµ cßn lµ mét nhµ th¬, mét nhµ v¨n, mét nhµ v¨n ho¸ lín - Thơ Nguyễn Trãi dù viết bằng chữ Hán hay chữ Nôm cũng đều đẹp đẽ, sâu sắc, ẩn chứa cái hồn dân tộc. Với tập thơ “Quốc âm thi tập”, Nguyễn Trãi đã trở thành người mở đường tinh anh cho nền thơ bằng tiếng mẹ đẻ. Tập thơ được chia ra nhiều thể tµi kh¸c nhau: Ng«n chÝ, m¹n thuËt, ThuËt høng, Tù th¸n, B¶o kÝnh c¶nh giíi,...Bµi th¬ “Cảnh ngày hè” tiêu biểu cho vẻ đẹp của hồn thơ Nguyễn Trãi trong “Quốc âm thi tập”. Đó là tư tưởng nhân nghĩa sáng ngời, là tình yêu thiên nhiên tha thiết, là tấm lòng gắn bó sâu nặng với dân, với nước. 2. Th©n bµi a. Luận điểm 1: Bài thơ đã vẽ lên bức tranh toàn cảnh ngày hè sôi động, căng trµn søc sèng - Më ®Çu bµi th¬ hiÖn lªn ch©n dung cña mét Èn sÜ, lÊy “hãng m¸t” lµm thó di dưỡng tinh thần Nguyễn Trãi là người thân không nhà mà tâm càng không nhàn, tấm lòng bậc ẩn sĩ ấy lúc nào cũng “Đêm ngày cuồn cuộn nước triều đông”. Bởi thế cho nên “Một phút thanh nhàn trong thuở ấy” đối với ông quí tựa vàng mười. - Mét bøc tranh thiªn nhiªn c¨ng trµn søc sèng, ®Ëm mµu s¾c héi ho¹ + Hàng loạt động từ mạnh''Đùn đùn'', ''giương'', ''phun'' --> Thôi thúc sự sống bªn trong ®ang øa c¨ng kh«ng thÓ k×m nÐn ®­îc + Các từ tượng hình, cách phối màu đậm chất hội hoạ - So sánh với câu thơ: ''Đầu tường lửa lựu lập loè đơm bông'' + Hình ảnh của "hoè, lựu, sen" quen thuộc, gần gũi, đặc trưng cho cảnh sắc nơi th«n d· . + Thi nhân đón nhận cảnh vật bằng nhiều giác quan: thị giác, thính giác, khứu gi¸c,…  Sù giao c¶m m¹nh mÏ víi thiªn nhiªn, t¹o vËt trong t©m hån øc Trai - Bức tranh cuộc sống ngày hè sôi động, vui tươi + Nghệ thuật đảo ngữ, từ láy tượng hình + H×nh ¶nh Èn dô ®Çy s¸ng t¹o: cÇm ve + Từ Hán – Việt trang trọng: làng ngư phủ, lầu tịch dương  Nguyễn Trãi hoà sắc âm theo quy luật cái đẹp trong hội hoạ và âm nhạc, tấu lên khúc nhạc đồng quê rộn ràng mà yên ả. ẩn sau bức tranh những tâm trạng thầm kín của ông: niềm vui náo nức trước cảnh thôn xóm thanh bình, trù phú, yên vui b. LuËn ®iÓm 2: KÕt l¹i bµi th¬ béc lé niÒm khao kh¸t Êm no, h¹nh phóc cho nh©n d©n: - RÏ: tõ cæ --> thÓ hiÖn kh¸t khao ch¸y báng Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> - Câu thơ lục ngôn xen vào bài thơ thất ngôn tạo âm hưởng chắc nịch, dồn nén cảm xúc, tư tưởng như một lời tuyên ngôn về lẽ sống - Điển tích “Ngu cầm”: Ước mơ cây đàn vua Thuấn để hoà khúc Nam phong ca ngîi cuéc sèng thanh b×nh, Êm no. Bªn c¹nh t©m hån nghÖ sÜ, NguyÔn Tr·i lµ mét người suốt đời vì nước vì dân. 3. KÕt bµi - ThÓ th¬ cña Trung Quèc ®­îc vËn dông s¸ng t¹o. KÕt hîp hµi hoµ mµu s¾c vµ ©m thanh, h×nh ¶nh gÇn gòi, b×nh dÞ. - Bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên trong tâm hồn ức Trai, bên cạnh đó toả sáng vẻ đẹp tâm hồn của con người cả cuộc đời vì dân, vì nước. Tiếng lòng của Nguyễn Trãi -Gương báu răn mình. Liªn hÖ: "Nhà Nam nhà Bắc đều no mặc Lõng lÉy cïng ta khóc th¸i b×nh" ******************************* Tiết 19 – Luyện đề:. §äc tiÓu thanh kÝ. (§éc TiÓu Thanh kÝ - NguyÔn Du) Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: I. Môc tiªu bµi häc Tổ chức cho học sinh hoạt động nhằm chiếm lĩnh được: - Tấm lòng yêu thương vô bờ bến của Nguyễn Du với kiếp người hồng nhan bạc mệnh. Từ thương Tiểu Thanh đến thương cho cả kiếp tài tử giai nhân trong xã hội phong kiến. Từ “Ngẫm người mà nghĩ đến ta”, thương người rồi lại thương thân. - Gi¸ trÞ th¬ v¨n ch÷ H¸n cña NguyÔn Du: cÊu tø tµi hoa, ng«n tõ giµu h×nh ¶nh, cảm xúc, thấm đẫm cảm hứng nhân đạo, ẩn chứa nhiều tâm sự - TÊm lßng nh×n thÊu s¸u câi vµ nghÜ suèt ngµn n¨m. II. Phương tiện thực hiện: SGK, SGV, giáo án, tài liệu tham khảo,… III. Cách thức tiến hành: Giảng bình, nêu vấn đề, thảo luận, gợi mở, tái hiện, đọc sáng tạo, phản biện IV.TiÕn tr×nh tæ chøc giê häc 1. ổn định tổ chức 2. KiÓm tra bµi cò Hãy đọc thuộc lòng và nêu cảm nhận của bản thân về vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Du trong bµi th¬ “§äc TiÓu Thanh kÝ” 3. Bµi míi §Ò bµi: §Ò bµi: Trong chØ thÞ vÒ viÖc kû niÖm 200 n¨m sinh cña NguyÔn Du, Ban chÊp hành Đảng Lao động Việt Nam viết: “Tác phẩm của Nguyễn Du có tính hiện thực và chứa đựng tinh thần nhân đạo”. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> B»ng hiÓu biÕt vÒ bµi th¬ “§äc TiÓu Thanh kÝ”, anh (chÞ) h·y lµm s¸ng tá nhËn định trên./. I- Tìm hiểu đề 1. Yªu cÇu vÒ kiÕn thøc Tác phẩm của Nguyễn Du có tính hiện thực và chứa đựng tinh thần nhân đạo. “§äc TiÓu Thanh kÝ” lµ mét t¸c phÈm tiªu biÓu. - Bài thơ thể hiện niềm đồng cảm, xót thương cho số phận bất hạnh người phụ nữ tài sắc trong xã hội phong kiến. Đồng thời bộc niềm bi phẫn trước thời đại bất công và t©m sù kh¸t khao tri ©m, tri kû cña nhµ th¬ - Chịu cuộc sống làm lẽ và bị vợ cả đánh ghen. => Tµi hoa nh­ng b¹c mÖnh. 2. Bµi th¬ - TiÓu Thanh kÝ lµ tËp th¬ cña nµng TiÓu thanh (cßn sãt l¹i ). II. Dµn bµi 1. Më bµi Hoài Thanh từng viết: “Phần đáng quí và phải nói là đáng quí vô cùng ấy là tấm lòng của Nguyễn Du đối với những kiếp người bị đầy đoạ. Nguyễn Du không ngồi trên một cái Bến Giác nào để nhìn xuống mỉm cười. Nguyễn Du cùng với chúng sinh cùng chìm trong bể khổ. Nhìn đời, Nguyễn Du băn khoăn, đau xót, day dứt không nguôi. Thơ chữ Hán của Nguyễn Du còn ghi lại bao nhiêu cảnh thương tâm” (Tạp chí Văn häc, sè th¸ng 11 – 1965). Mét trong nh÷ng t¸c phÈm th¬ ch÷ H¸n cña NguyÔn Du tiªu biểu cho tấm lòng của ông đối với kiếp người bị đoạ đầy đau khổ là bài thơ “Đọc Tiểu Thanh kí”. Bài thơ viết trong dịp Nguyễn Du đi sứ Trung Quốc. Tiểu Thanh là người con gái Trung Quốc sống vào đầu thời Minh. Mặc dù mượn thi liệu, đề tài của Trung Quốc nhưng bài thơ vẫn thể hiện sâu sắc niềm đồng cảm, xót thương cho số phận bất hạnh người phụ nữ tài sắc trong xã hội phong kiến. Đồng thời bộc niềm bi phẫn trước thời đại bất công và tâm sự khát khao tri âm, tri kỷ của nhà thơ. Đúng như đánh giá của Ban chấp hành trung ương Đảng Lao động Việt Nam trong chỉ thị về việc kỷ niệm 200 n¨m sinh §¹i thi hµo d©n téc, danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi NguyÔn Du: “T¸c phÈm cña Nguyễn Du có tính hiện thực và chứa đựng tinh thần nhân đạo”. 2. Th©n bµi a. Luận điểm 1: Bài thơ thể hiện niềm cảm thông sâu sắc, niềm xót thương vô bờ bến đối với Tiểu Thanh – người con gái tài sắc, bạc mệnh - Hai câu đầu gợi ra niềm thổn thức trước sự thay đổi bể dâu của đời người, trước di vật của người mệnh yểu “Tây Hồ cảnh đẹp hoá gò hoang Thæn thøc bªn song m¶nh giÊy tµn” - Tây Hồ => gò hoang: cảnh vật biến đổi qua thời gian, thời gian dường như xoá nhoà tất cả, phủ mờ, thay đổi của thiên nhiên, thay đổi của cuộc đời. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> - Nguyễn Du chỉ viếng Tiểu Thanh qua tập sách đọc trước cửa sổ, lấy cảm hứng để viết bµi th¬ qua tËp th¬ cña nµng (viÕng b»ng m¶nh giÊy tµn cßn sãt l¹i). => Sự đồng cảm trong tâm hồn thi sĩ. - Hai câu thực bộc lộ tâm trạng xót xa, tiếc nuối của người đời vì cái đẹp, cái tài bị vùi dËp: “Son phÊn cã thÇn ch«n vÉn hËn, Văn chương không mệnh đốt còn vương” - Son phấn: tiêu biểu cho vẻ đẹp người phụ nữ; - Văn chương tiêu biểu cho tài năng nàng Tiểu Thanh. => Đố kị, vùi dập tài năng và vẻ đẹp; => Đều là vật vô tri, phải chịu sự tàn phá của ghen tuông, của lòng đố kị, lời tố cáo XHPK. c. Hai câu luận: (Bàn bạc và mở rộng vấn đề) “Nçi hên kim cæ trêi kh«n hái, C¸i ¸n phong l­u kh¸ch tù mang” - Nỗi hờn kim cổ: nỗi hận từ xưa đến nay chưa ai trả lời, giải thích, kể cả trời! - ''¸n phong l­u'': coi phong l­u tµi s¾c nh­ lµ c¸i téi, c¸i téi trong x· héi phong kiÕn vùi dập tài năng và đố kị con người. Nguyễn Du bất lực với chính bản thân. Ông đồng c¶m víi nµng TiÓu Thanh. Nçi oan k× l¹ v× cã tµi s¾c cña TiÓu Thanh cã g× gièng víi NguyÔn Du ch¨ng? d. Hai c©u kÕt (T©m tr¹ng cña nhµ th¬) - Nghĩ đến Tiểu Thanh, Nguyễn Du nghĩ đến mình; - Lòng khát khao tìm sự đồng cảm và cảm thông của hậu thế… III- Tæng kÕt: 1. Néi dung: - Tâm sự của nhà thơ trong xã hội phong kiến đầy bất công đối với con người. Đặc biệt là người phụ nữ. Họ thường phải chịu cái cảnh “hồng nhan bạc mệnh” (Cảm hứng nhân đạo của nhà thơ). 2. NghÖ thuËt: - ChÊt tr÷ t×nh s©u l¾ng,ng«n ng÷ s¾c s¶o t¹o nªn bót ph¸p riªng cña nhµ th¬. ********************** TiÕt 20 – 21 – 22:. đại cáo Bình ngô Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> (Bình Ngô đại cáo -Nguyễn Trãi) Ngµy so¹n: Ngµy d¹y tiÕt 20: I. Môc tiªu bµi häc Tổ chức cho học sinh hoạt động nhằm chiếm lĩnh được: - Nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cña §¹i c¸o b×nh Ng«: ¸ng thiªn cæ hïng v¨n, b¶n Tuyªn ngôn độc lập lần thứ hai của dân tộc bắt nguồn từ hai cảm hứng: cảm hứng chính trị và cảm hứng sáng tác nghệ thuật. Tư tưởng nhân nghĩa chi phối sáng tác của ông: Vừa tổng kết 10 năm chống quân Minh và mở ra kỉ nguyên độc lập tự do cho dân tộc. - Nắm được đặc trưng cơ bản của thể cáo, đồng thời thấy được những sáng tạo của Nguyễn Trãi trong bài cáo. Rèn luyện kỹ năng đọc hiểu văn bản chính luận trung đại. - Bồi dưỡng ý thức độc lập tự chủ, thái độ trân trọng, giữ gìn di sản văn hoá của cha «ng. II. Phương tiện thực hiện : SGK, SGV, tài liệu tham khảo III. C¸ch thøc tiÕn hµnh: §äc s¸ng t¹o, Th¶o luËn nhãm, gîi më, t¸i hiÖn, NV§, b×nh IV. TiÕn tr×nh tæ chøc giê häc 1. ổn định tổ chức 2. Kiểm tra bài cũ: Đọc đoạn 1, 2,3 bài cáo và phân tích vẻ đẹp của sự hoà quyện giữa lí tưởng nhân nghĩa với lòng yêu nước thương dân trong bài cáo. Cảm nhận của em vÒ t©m tr¹ng cña NguyÔn Tr·i?. 3. Bµi míi: I. T×m hiÓu chung 1. ThÓ lo¹i * Hái: HiÓu biÕt cña em vÒ thÓ lo¹i cña bµi c¸o? - Cáo là thể văn có nguồn gốc từ Trung Quốc xưa. Cáo được chuyên dùng để vua công bố việc lớn với muôn dân. Nguyễn Trãi dùng hai chữ đại cáo vốn là tên gọi một bài cáo cổ xưa nhất của Trung Quốc để thay lời Lê Lợi công bố cuộc bình Ngô thắng lîi víi thiªn h¹. - Cáo thường hay dùng văn biền ngẫu. Văn biền ngẫu còn gọi là “biền văn”, “biền lệ văn” hoặc “văn tứ lục” (biền là ngựa đi sóng đôi ; ngẫu là đôi, cặp). Văn biền ngẫu có năm đặc điểm :  Ngôn ngữ đối ngẫu : các vế đối nhau theo bằng trắc, từ loại ;  Kiểu câu chỉnh tề, câu 4 chữ đối với câu 4 chữ, câu 6 chữ đối với câu 6 chữ hoặc câu 4/4 và câu 6/6 đối nhau ;  Cã vÇn ®iÖu, b»ng tr¾c hµi hoµ ;  Sö dông ®iÓn cè ;  Sử dụng từ ngữ bóng bẩy có tính phô trương. Trong bài Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi còn có loại câu 5 chữ, 7 chữ, 10 chữ, 14 ch÷ rÊt ®a d¹ng. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> * Hỏi: Nên đọc bài cáo như thế nào để lột tả được chất hùng văn của nó? 2. Cách đọc Nhìn chung, giọng đọc toàn bài thể hiện giai điệu mạnh mẽ, hùng hồn của bản "Tuyên ngôn độc lập", thể hiện tư tưởng nhân nghĩa cao cả, tinh thần yêu nước nồng nàn, lòng căm thù giặc sâu sắc của dân tộc. Đặc biệt chú ý sự đăng đối giữa các câu v¨n biÒn ngÉu thÓ hiÖn khÝ thÕ chiÕn th¾ng cña qu©n ta vµ sù thÊt b¹i th¶m h¹i cña giÆc Minh. II. KiÕn thøc c¬ b¶n §Ò bµi I: Ph©n tÝch v¨n b¶n “§¹i c¸o b×nh Ng«” cña NguyÔn Tr·i * Hỏi: Xác định luận đề cho bài viết? Có thể nói : Bình Ngô đại cáo là bản Tuyên ngôn độc lập lần thứ hai của dân tộc ta sau Nam quốc sơn hà. Nhưng nó là bản Tuyên ngôn độc lập hùng tráng nhất thời kì trung đại. Nguyễn Trãi viết Bình ngô đại cáo vào giữa lúc niềm vui của cá nhân hoà chung niÒm vui lín cña d©n téc. V× thÕ mµ t¸c phÈm oai hïng ®Ëm chÊt sö thi. * Hỏi: Phân tích luận đề chính nghĩa của bài cáo? 1. Mở đầu bài cáo, tác giả đã nêu cao luận đề chính nghĩa của dân tộc, tạo cơ sở ph¸p lÝ v÷ng ch¾c cho b¶n tuyªn ng«n - NguyÔn Tr·i më ®Çu bµi c¸o b»ng mét nguyªn lÝ chÝnh nghÜa ®­îc c¸c d©n téc thời kì trung đại mặc nhiên thừa nhận : ViÖc nh©n nghÜa cèt ë yªn d©n Quân điếu phạt trước lo trừ bạo Nhân nghĩa là mối quan hệ giữa con người với con người được xây dựng trên cơ sở của tình thương yêu và đạo lí làm người. "Nhân nghĩa" với Nguyễn Trãi là "yên dân" và "trừ bạo". Có xuất xứ từ một quan niệm của Nho gia, song đến Việt Nam, Nguyễn Trãi đã biến nó thành một khái niệm đậm tính dân tộc. Từ quyền lợi của giai cấp quí tộc, Nguyễn Trãi đã biến thành quyền sống của dân tộc, của con người.  T¹o c¬ së ph¸p lÝ v÷ng ch¾c cho b¶n tuyªn ng«n; t¹o c¬ së cho lËp luËn kiÓu tam ®o¹n luËn; dïng kÕ “GËy «ng ®Ëp l­ng «ng”. - Sau khi nªu nguyªn lÝ "nh©n nghÜa", NguyÔn Tr·i viÕt nh÷ng c©u v¨n thËt hµo hïng, sang s¶ng, chÊt chøa lßng tù hµo, tù t«n d©n téc. §o¹n v¨n nªu ra hµng lo¹t những chân lí khách quan về sự tồn tại độc lập của một lãnh thổ, một quốc gia. Đó là một đất nước được xây dựng lên từ lịch sử dân tộc có một nền văn hoá lâu đời : Như nước Đại Việt ta từ trước, Vốn xưng nền văn hiến đã lâu. Núi sông bờ cõi đã chia, Phong tôc B¾c Nam còng kh¸c. Tất cả đều mặc nhiên "vốn có" : từ núi sông vốn đã phân định rạch ròi đến "phong tục Bắc Nam cũng khác". Rõ ràng ta có đủ chủ quyền đất nước bởi từ cương vực lãnh thổ, phong tục tập quán đến nền văn hoá, rồi lịch sử, rồi chế độ ta đều độc lập đứng trên một cái thế đối vững vàng cùng với nền văn minh phương Bắc. So với Nam quốc sơn hà thì Bình Ngô đại cáo thực sự là một bước tiến dài của Nguyễn Trãi trong việc hoµn chØnh kh¸i niÖm vÒ quèc gia, vÒ d©n téc. Kh«ng cã minh chøng nµo thuyÕt phôc h¬n cho nguyªn lÝ nh©n nghÜa b»ng chÝnh "chøng cø cßn ghi" trong lÞch sö. Sù thÊt b¹i của Triệu Tiết, Toa Đô, ô Mã làm tiêu vong những thế lực phi nghĩa. Cũng đồng thời khẳng định chiến thắng luôn đứng về những người đấu tranh cho chính nghĩa. Cách lập luËn cña NguyÔn Tr·i thËt hoµn thiÖn vµ còng ®Çy s¾c s¶o.  Đặt 2 dt, 2 nền độc lập, tự chủ ngang hàng nhau; xét trên phương diện lịch sử chiến công dt ta luôn là người chiến thắng Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(16)</span>  Cñng cè: - Tại sao có thể nói việc vận dụng học thuyết nhân nghĩa của đạo nho đã tạo cơ sở ph¸p lÝ v÷ng ch¾c cho bµi c¸o? - Có thể xem phần 1 của bài cáo là bản tuyên ngôn về độc lập, chủ quyền của dân téc kh«ng? T¹i sao?  TiÕt 21  Ngµy d¹y: * Hỏi: Tại sao có thể nói phần 2 của bài cáo xứng đáng là bản tuyên ngôn về nh©n quyÒn? 2. Giặc Minh đã chà đạp lên chủ quyền của dân tộc Đại Việt, gây nhiều tội ác dã man bÊt chÊp nh©n nghÜa - Còng nh­ ®o¹n v¨n trªn, ®o¹n kÓ téi qu©n thï còng ng¾n nh­ng s¾c s¶o. Mét b¶n c¸o tr¹ng ®anh thÐp ®­îc viÕt lªn tõ mét lßng c¨m thï sôc s«i. - Bài cáo đã sử dụng lí lẽ đanh thép, dẫn chứng xác thực để bóc trần bản chất phản nhân nghĩa của giặc Minh, vạch trần những hành động vô nhân, bất nghĩa, phản bội lại cha «ng (häc thuyÕt nh©n nghÜa) cña chóng, ®Ëp tan am m­u x¶o tr¸ cña chóng. §o¹n v¨n më ®Çu, t¸c gi¶ chØ râ : Nh©n hä Hå chÝnh sù phiÒn hµ, Để trong nước lòng dân oán hận. Qu©n cuång Minh thõa c¬ g©y ho¹, Nguyễn Trãi đã vạch trần âm mưu xâm lược của giặc. Lợi dụng việc Hồ Quý Li cướp ngôi nhà Trần, giặc Minh đã "thừa cơ gây hoạ". Núp dưới bóng cờ "phù Trần diệt Hồ", giặc đã giả nhân giả nghĩa để thực hiện bài "mượn gió bẻ măng". - Âm mưu xâm lược của quân giặc gian xảo bao nhiêu thì chính sách cai trị của chúng càng thâm độc bấy nhiêu. Vẫn là những chính sách cũ nhưng thâm độc hơn nhiều : chúng không chỉ bóc lột vơ vét hết mọi sản vật, sức người, sức của của dân ta mà chúng còn huỷ hoại cả môi trường sống (tàn hại giống côn trùng cây cỏ) và tàn sát con người không biết ghê tay. Hai câu : Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn, Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ. như được viết ra bằng máu và nước mắt của người anh hùng suốt đời một lòng vì dân vì nước. Vơ vét sản vật, tiêu diệt con người, tội ác của giặc không giấy bút nào tả xiết : §éc ¸c thay, tróc Nam S¬n kh«ng ghi hÕt téi, Dơ bẩn thay, nước Đông Hải không rửa sạch mùi. Nguyễn Trãi chọn cái vô cùng (trúc Nam Sơn, nước Đông Hải) để nói đến tội ác của một loài quỷ dữ (thằng há miệng, đứa nhe răng). Hai c©u cuèi kÕt ¸n v« cïng ®anh thÐp : Lẽ nào trời đất dung tha, Ai b¶o thÇn nh©n chÞu ®­îc ? Tội ác của giặc Minh đã vượt qua cái giới hạn của lẽ trời. Hành động nhơ bẩn của chúng khiến cả thần và người đều không thể tha thứ. Đứng trên lập trường nhân nghĩa, đoạn văn là máu, là nước mắt, thể hiện sự căm hận sục sôi của Nguyễn Trãi đối với kẻ thù. * Hái: Ph©n tÝch qu¸ tr×nh khëi nghÜa gian khæ vµ tÊt th¾ng? 3. Căm thù giặc sâu sắc, để yên dân trừ bạo, bảo vệ nhân nghĩa, ta đã dấy binh ở Lam Sơn chiến đấu và chiến thắng, thu giang sơn về một mối - Tác giả tái hiện hình tượng người anh hùng Lê Lợi và cuộc khởi nghĩa Lam S¬n tõ nh÷ng ngµy ®Çu gian khã : Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Ta ®©y : Nói Lam S¬n dÊy nghÜa, Chốn hoang dã nương mình Nhưng cái lớn ở Lê Lợi chính là lòng căm thù giặc sâu sắc. Từ đó mà cái chí của người anh hùng là "tấm lòng cứu nước" như con thuyền lúc nào cũng "đăm đăm muốn tiến về Đông". Cái chí khí ấy lại được rèn đúc qua những tháng ngày "quên ăn vì giận" để rồi ngay cả trong cơn mộng mị vẫn băn khoăn một nỗi niềm cứu nước. Hình ảnh Lê Lợi vì thế mà đã trở thành biểu tượng tập trung của lòng yêu nước, căm thù giặc "thề kh«ng cïng sèng". Viết về Lê Lợi, Nguyễn Trãi chú trọng gợi lại những ngày tháng mà vị chủ tướng phải "nếm mật nằm gai", "đau lòng nhức óc, chốc đà mười mấy năm trời". Trong cảm nhận của người đọc, người chủ tướng Lam Sơn vừa vĩ đại lại vừa rất đời thường, gần gũi, tàng ẩn đằng sau sự miêu tả là một triết lí nhân sinh sâu sắc : mỗi người dân đều cã thÓ ho¸ nh÷ng anh hïng. - Đã có người dựng cờ khởi nghĩa nhưng những ngày đầu, nghĩa quân còn phải đối diện với biết bao gian khổ : thiếu nhân tài, thiếu binh lính, thiếu quân lương. Nhưng khi "tấm lòng cứu nước" trở thành lời giục gọi thì đội quân "manh lệ chi đồ" mà "phụ tử chi binh" đã "gắng chí khắc phục gian nan" để đến được những thắng lợi cuối cùng. Có lẽ trong việc dùng binh xưa, Lê Lợi là người nhìn ra sớm nhất và cũng đồng thời đánh giá cao nhất vai trò, sức mạnh của những người dân ở tầng lớp đáy cùng (những người manh lệ). Đoạn văn như bản trường ca hào hùng về khí thế quyết chiến, quyết thắng của nghĩa quân. Một lần nữa, Nguyễn Trãi nhắc lại để khắc sâu nguyên lí nhân nghĩa : Đem đại nghĩa để thắng hung tàn, Lấy chí nhân để thay cường bạo. Lời văn dịch chưa thật sát ý. Trong nguyên bản, Nguyễn Trãi đề : "Dĩ chí nhân nhi dịch cường bạo". Dưới ngọn cờ đại nghĩa, đội quân của nhà Lê lấy cái chí nhân để làm cho cường bạo phải đổi thay về bản chất chứ không phải cuộc khởi nghĩa chỉ làm một việc giản đơn (lấy chí nhân mà thay vào cường bạo). Câu văn trong nguyên tác thật sâu xa. Cái ác phải bị đổi thay và cái thiện, cái chính nghĩa phải làm cho cái ác phải đổi thay tËn gèc. §o¹n v¨n ®­îc viÕt sau nguyªn lÝ nh©n nghÜa lµ mét ®o¹n h¶ hª, s¶ng kho¸i. TiÕt tấu, âm điệu câu văn dồn dập, ồn ào như tiếng thác. Sự thay đổi đột ngột đó phù hợp víi c¸i khÝ thÕ cña qu©n ta ®ang lªn nh­ giã b·o. §o¹n v¨n gîi h×nh dung toµn c¶nh vÒ nh÷ng ngµy th¸ng c¶ d©n téc sèng trong kh«ng khÝ cña sö thi. Nh÷ng chiÕn th¾ng cña nghĩa quân liên tiếp như "sấm vang chớp giật", như "trúc chẻ tro bay"... Theo đó thì sự thÊt b¹i cña qu©n thï lµ tÊt yÕu : "m¸u ch¶y thµnh s«ng tanh tr«i v¹n dÆm", "th©y chÊt đầy nội ; nhơ để ngàn năm". Hàng loạt những động từ mạnh kết hợp với nhạc điệu dồn dập, nhịp văn gấp gáp, hối hả gợi đầy đủ cái khí thế ào ào như vũ bão. Chính nghĩa lướt qua gian tà để cuốn phăng ra bể tất cả những tàn bạo, nhuốc nhơ. Nh÷ng mèc thêi gian : Ngày mười tám... Ngày hai mươi... Ngµy h¨m l¨m... Ngµy h¨m t¸m... nh÷ng c¸i "danh" kh«ng thÓ giÊu næi sù hÌn nh¸t vµ nhôc nh· : TrÇn TrÝ, S¬n Thä, LÝ An, Phương Chính, Vương Thông, Mã Anh... Tất cả làm nên một khung cảnh chiến trường tuy hỗn độn nhưng thế chủ động hoàn toàn đã thuộc về phe chính nghĩa. Quân giÆc nhèn nh¸o, h·i hïng, mçi tªn mçi vÎ v« cïng th¶m h¹i. Nh­ng nh©n d©n ta vèn ­a Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> hoµ b×nh, kh«ng thÝch c¶nh binh ®ao : Họ đã tham sống sợ chết, mà hoà hiếu thực lòng ; Ta lấy toàn quân là hơn, để nhân dân nghỉ sức. Quân giặc đã "tham sống sợ chết", ta cũng chẳng cạn tình. Quan điểm "dĩ chí nhân nhi dịch cường bạo" của Nguyễn Trãi chính được biểu hiện ở đây. Hành động nhân ái của ta càng tô thêm cái chính nghĩa và lòng nhân đạo sáng ngời của dân tộc Việt. * Hỏi: Cảm nhận của em về sự vận động của giọng điệu, tư tưởng của bài cáo ở phÇn cuèi?  Cñng cè: - T¹i sao nãi cã thÓ xem phÇn 1 cña bµi c¸o lµ b¶n tuyªn ng«n vÒ nh©n quyÒn?  TiÕt 23  Ngµy d¹y: 4. Cảm hứng về ngày độc lập và cảm hứng về tương lai của đất nước KÕt thóc bµi c¸o, NguyÔn Tr·i trÞnh träng, vui mõng thay mÆt Lª Lîi tuyªn bè víi nhân dân cả nước thắng lợi vừa qua. Từ đây dân tộc bước vào một thời đại mới. Độc lËp, tù do vµ sù yªn b×nh l¹i trë vÒ trªn mçi miÒn quª. §o¹n v¨n dùa vµo nh÷ng quy luËt tÊt yÕu cña tù nhiªn mµ kh¸i qu¸t thµnh nh÷ng ®iÒu tÊt yÕu trong x· héi. X· héi phải đối diện với "những sự đổi thay" nhưng cũng như càn khôn "bĩ rồi lại thái", như nhật nguyệt "hối rồi lại minh". Và dường như cũng chỉ có như vậy ta mới thấu hết được cái ý nghĩa của hình ảnh đất nước trong gian lao, và mới hiểu thế nào là "muôn thuở nền thái bình vững chắc". Đất nước đã thanh bình, hình ảnh đất nước trong tương lai vững vàng và tươi sáng : “Bốn phương biển cả thanh bình, ban chiếu duy tân khắp chèn”. Một áng "thiên cổ hùng văn" kết hợp hài hoà cái tinh tuý cá nhân và thời đại. Bằng một bút lực tuyệt vời, Nguyễn Trãi đã tự bất tử hoá tác phẩm của mình, biến nó thành mét t¸c phÈm "v« tiÒn kho¸ng hËu"  m·i m·i lµ bµi ca gi¸o dôc truyÒn thèng yªu nước của dân tộc Việt Nam. §Ò bµi 2: H·y chøng minh r»ng “§¹i c¸o b×nh Ng«” lµ ¸ng thiªn cæ hïng v¨n” ( ¸ng hùng văn của muôn đời) Định hướng: - Nội dung kết tinh chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa anh hùng dân tộc với lí tưởng nhân nghĩa - NghÖ thuËt: Lµ ¸ng v¨n chÝnh luËn mÉu mùc * Viết lời bình Đại cáo bình Ngô từ bao đời được coi như một áng "thiên cổ hùng văn" nói lên khí phách anh hùng và tâm hồn cao đẹp của cả dân tộc Việt Nam. §¹i c¸o b×nh Ng« ®­îc thÓ hiÖn qua ngän bót thiªn tµi cña NguyÔn Tr·i, trë thµnh sản phẩm tinh thần đẹp nhất của thời đại ông. Có thể nói Đại cáo bình Ngô là tác phẩm tập thể của toàn thể nhân dân ta dưới sự chỉ đạo tuyệt vời của lãnh tụ Lê Lợi. Nói như thÕ kh«ng cã nghÜa lµ lµm gi¶m gi¸ trÞ cña NguyÔn Tr·i trong §¹i c¸o b×nh Ng« mµ chính là đặt ông vào vị trí cao nhất trong lịch sử văn học Việt Nam. Nhà thơ chân chính của dân tộc không bao giờ chỉ là một con người ấp ủ và thổ lộ những tâm tư thầm kín của riêng mình. Nhà thơ chân chính phải là người ngày đêm sống với những lo âu, hoài bão và ý chí của dân tộc, để từ đó kết tinh lại trong tâm hồn và tác phẩm của mình những gì đẹp nhất, lớn nhất, sâu nhất của dân tộc. Nguyễn Trãi Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> là nhà thơ như thế và chính ông là người đã nêu cao truyền thống ấy của những nhà thơ ch©n chÝnh ë ViÖt Nam. §¹i c¸o b×nh Ng« lµ mét t¸c phÈm võa v¨n häc võa khoa häc. Nã ph©n tÝch ta lµ ai, địch là ai, vì sao ta kiên cường chiến đấu, vì sao dân tộc ta luôn luôn chiến thắng và muôn đời bất diệt. Đại cáo bình Ngô là tấm gương soi của đất nước Việt Nam, của con người Việt Nam. Nó là bản anh hùng ca về ý nghĩ, thái độ và việc làm của toàn thể nhân dân ta suốt đời này qua đời khác. Nó là tiếng vọng của ngàn xưa cho đến mai sau, mãi mãi nói lên rằng chúng ta, những người Việt Nam, chúng ta đã sống như thế, đang sống nh­ thÕ vµ sÏ sèng nh­ thÕ. §¹i c¸o b×nh Ng« chÝnh lµ b¶n tuyªn ng«n vÒ lÏ sèng cña chóng ta. 4. Cñng cè: Tại sao có thể nói bài cáo là bản tuyên ngôn về độc lập, chủ quyền của dân tộc? B¶n tuyªn ng«n vÒ nh©n quyÒn? B¶n anh hïng ca vÒ cuéc khëi nghÜa Lam S¬n? 5. Hướng dẫn học bài: - Hoàn thiện đề còn lại - So¹n: HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia TiÕt 23: hiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia. (Th©n Nh©n Trung). Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: I. Môc tiªu bµi häc:. Tổ chức cho học sinh hoạt động nhằm chiếm lĩnh được: - HiÓu ®­îc néi dung vµ gi¸ trÞ cña mét tÊm bia trong V¨n MiÕu- Quèc Tö Giám: Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, có quan hệ sống còn đến sự thịnh suy của đất nước. - HiÓu ý nghÜa viÖc kh¾c bia: lµ viÖc lµm khÝch lÖ nh©n tµi, kh«ng nh÷ng cã ý nghÜa lín víi ®­¬ng thêi mµ cßn cã ý nghÜa l©u dµi víi hËu thÕ. - Thấy được chính sách trọng nhân tài của triều đại Lê Thánh Tông, từ đó có thể rót ra nh÷ng bµi häc lÞch sö quÝ b¸u. - Bµi nghÞ luËn cã kÕt cÊu chÆt chÏ, lËp luËn khóc chiÕt, giµu søc thuyÕt phôc II. Phương tiện thực hiện : SGK, SGV, tài liệu tham khảo III. C¸ch thøc tiÕn hµnh: §äc s¸ng t¹o, Th¶o luËn nhãm, gîi më, t¸i hiÖn, NV§ IV. TiÕn tr×nh tæ chøc giê häc 1. ổn định tổ chức 2. Kiểm tra bài cũ: Tại sao có thể nói bài cáo là bản tuyên ngôn về độc lập, chủ quyÒn cña d©n téc? B¶n tuyªn ng«n vÒ nh©n quyÒn? B¶n anh hïng ca vÒ cuéc khëi nghÜa Lam S¬n? 3. Bµi míi: I. T×m hiÓu chung 1. T¸c phÈm Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất niên hiệu Đại Bảo thứ ba là bài kí về khoa Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> thi tiÕn sÜ ®Çu tiªn ®­îc dùng bia t¹i V¨n MiÕu  Quèc Tö Gi¸m, Hµ Néi. Néi dung c¬ bản của bài kí là giải thích ý nghĩa và mục đích của việc dựng bia tiến sĩ. Mục đích cơ bản nhất là tôn vinh những người tài, động viên khích lệ để người tài dồn tâm huyết và søc lùc h¬n n÷a ch¨m lo cho vËn mÖnh d©n téc. Bµi kÝ cã kÕt cÊu cña mét bµi tùa. Ngôn ngữ cô đúc, sắc sảo, lập luận chặt chẽ, có sức truyền cảm, có khả năng thuyết phục người nghe, người đọc. 2. Cách đọc Đây là văn bản thuộc thể văn chính luận, nên đọc với giọng dứt khoát, rõ ràng, nhấn mạnh những yếu tố quan trọng, ngắt nghỉ phân chia đúng từng đoạn lí do, mục đích của việc xây dựng văn bia. II. KiÕn thøc c¬ b¶n  §Ò bµi: Ph©n tÝch ®o¹n trÝch HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ quèc gia * Hái: Em hiÓu g× vÒ bµi v¨n bia HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ quèc gia? - Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ 3 có vai trò quan träng nh­ mét bµi tùa cho 82 tÊm bia tiÕn sÜ ë Quèc Tö Gi¸m, ®­îc viÕt theo thÓ v¨n chính luận. Bài kí viết ra nhằm mục đích giải thích lí do, mục đích lâu dài, cần thiết vµ quan träng cña viÖc lËp v¨n bia tiÕn sÜ. V¨n b¶n chÝnh luËn thiªn vÒ lËp luËn, lÝ lÏ để thuyết phục người nghe (người đọc) vì vậy cần một lối viết sắc sảo, lập luận và kết cấu chặt chẽ. Bài kí đề danh tiến sĩ... đã đạt đến trình độ chuẩn mực cho các yêu cầu của văn chính luận trung đại. * Hái: Em hiÓu nh­ thÕ nµo lµ “HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia”? Đoạn trích Hiền tài là nguyên khí quốc gia được mở đầu bằng thái độ khiêm tốn của người viết. Để nói đến ý nghĩa đúng đắn và tầm quan trọng của việc dựng bia ghi công những bậc hiền tài, người viết mở đầu bằng một nhận định đã có tính chất như chân lí được đúc kết từ lâu : "Hiền tài là nguyên khí của quốc gia". - "Nguyên khí" là chất làm nên sự sống còn và phát triển của đất nước, xã hội, hiền tài cũng là kết tụ khí thiêng của dân tộc, của trời đất như người đời vẫn nói "địa linh sinh nhân kiệt". Là nơi đúc kết khí thiêng sông núi, là nguyên khí của quốc gia nên hiền tài có ý nghĩa quyết định đến vận mệnh thịnh suy của đất nước, "Nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp".  Một cách rất ngắn gọn và rõ ràng, tác giả đã nêu bật được vai trò của hiền tài đối với vận mệnh dân tộc, đó là vai trò quyết định. * Hỏi: Thánh đế minh vương đã làm gì để khuyến khích hiền tài? Tại sao nói làm thế vẫn chưa đủ? - "Triều đình mừng được người tài, không có việc gì không làm đến mức cao nhất". + Vì vậy, các triều đình đều đã có những hình thức tôn vinh hiền tài, "quý chuộng kÎ sÜ", "ban ©n rÊt lín", "nªu tªn ë th¸p Nh¹n, ban cho danh hiÖu Long hæ, bµy tiÖc V¨n hØ". + Như thế vẫn cho là chưa đủ, chưa xứng với vai trò của hiền tài với vận mệnh quốc gia, "chuyện hay việc tốt tuy có một thời lừng lẫy, những lời khen tiếng thơm chưa đủ lưu vẻ sáng lâu dài, cho nên lại dựng đá đề danh đặt ở cửa Hiền Quan…". * Hái: ViÖc kh¾c bia tiÕn sÜ cã ý nghÜa, t¸c dông nh­ thÕ nµo? Từ đó rút ra bài học lịch sử gì?  Phần mở đầu, tác giả đã nêu rõ lí do dựng bia tiến sĩ, đó là biểu hiện của tinh thần trọng người tài của dân tộc của các đấng minh vương. Phần thứ hai, khẳng định việc dựng bia đá là đúng đắn và cần thiết, bởi ngoài ý nghĩa tôn vinh hiền tài, "khiến cho kÎ sÜ tr«ng vµo mµ phÊn chÊn h©m mé, rÌn luyÖn danh tiÕt, g¾ng søc gióp vua", Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>