Giáo án Phụ đạo Ngữ văn 10

<span class='text_page_counter'>(1)</span>TiÕt 8- 9 – LuyÖn: C¶nh ngµy hÌ. (B¶o kÝnh c¶nh giíi - 43) - NguyÔn Tr·i –. Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: I.Môc tiªu bµi häc Tổ chức cho học sinh hoạt động nhằm chiếm lĩnh được: Vẻ đẹp độc đáo của bức tranh ngày hè. Qua bức tranh thiên nhiên là vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi với tình yêu thiên nhiên, yêu đời, nặng lòng với nhân dân, đất nước. Cã kÜ n¨ng ph©n tÝch mét bµi th¬ N«m cña NguyÔn Tr·i: chó ý nh÷ng c©u th¬ s¸u ch÷ dån nÐn c¶m xóc, c¸ch ng¾t nhÞp 3/4 trong c©u b¶y ch÷ cã t¸c dông nhÊn m¹nh. Bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, đất nước, tình cảm gắn bóa với cuộc sống của người d©n. II. Phương tiện thực hiện: SGK, SGV, giáo án, tài liệu tham khảo,… III. Cách thức tiến hành: Giảng bình, nêu vấn đề, thảo luận, gợi mở, tái hiện, đọc sáng tạo, phản biện IV.TiÕn tr×nh tæ chøc giê häc 1. ổn định tổ chức 2. Kiểm tra bài cũ: Hãy đọc thuộc lòng và nêu chủ đề bài thơ “Cảnh ngày hè” 3. Bµi míi: §Ò bµi: Đề I: Phân tích nét đặc sắc nghệ thuật của bài thơ “Cảnh ngày hè” ĐềII: Cảm nhận của anh (chị) về vẻ đẹp tâm hồn ức Trai trong bài thơ “ Cảnh ngµy hÌ” §Ò III: H·y ph©n tÝch vÎ dÑp cña bøc tranh c¶nh ngµy hÌ trong bµi th¬ cïng tªn cña NguyÔn Tr·i * Hướng dẫn: đề II I. Tìm hiểu đề 1. Yªu cÇu vÒ kiÕn thøc Hãy xác định luận đề cho bài viết? Bài thơ thể hiện sâu sắc vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi – một tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu cuộc sống tha thiết, một tấm lòng cháy bỏng khát vọng về cuộc sèng thanh b×nh, h¹nh phóc cho nh©n d©n. 2. Yªu cÇu kü n¨ng Kü n¨ng lµm v¨n nghÞ luËn Kỹ năng phân tích thơ trung đại theo thi pháp thể loại, gắn với đặc điểm phong c¸ch nghÖ thuËt th¬ N«m NguyÔn Tr·i 3. Ph¹m vi dÉn chøng: Bµi th¬ “C¶nh ngµy hÌ” II. Dµn bµi 1. Më bµi - “ức Trai tâm thượng quang khuê tảo” (Lê Thánh Tông) - NguyÔn Tr·i lµ bËc anh hïng gi¶i phãng d©n téc, danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi, lµ nh©n vËt toµn tµi sè mét trong lÞch sö - ¤ng kh«ng nh÷ng lµ mét nhµ chÝnh trÞ, nhµ qu©n sù nhµ ngo¹i giao vµo hµng kiÖt xuÊt mµ cßn lµ mét nhµ th¬, mét nhµ v¨n, mét nhµ v¨n ho¸ lín - Thơ Nguyễn Trãi dù viết bằng chữ Hán hay chữ Nôm cũng đều đẹp đẽ, sâu sắc, ẩn chứa cái hồn dân tộc. Với tập thơ “Quốc âm thi tập”, Nguyễn Trãi đã trở thành người Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> mở đường tinh anh cho nền thơ bằng tiếng mẹ đẻ. Tập thơ được chia ra nhiều thể tài kh¸c nhau: Ng«n chÝ, m¹n thuËt, ThuËt høng, Tù th¸n, B¶o kÝnh c¶nh giíi,...Bµi th¬ “Cảnh ngày hè” tiêu biểu cho vẻ đẹp của hồn thơ Nguyễn Trãi trong “Quốc âm thi tập”. Đó là tư tưởng nhân nghĩa sáng ngời, là tình yêu thiên nhiên tha thiết, là tấm lòng gắn bó sâu nặng với dân, với nước. 2. Th©n bµi a. Luận điểm 1: Bài thơ đã vẽ lên bức tranh toàn cảnh ngày hè sôi động, căng trµn søc sèng - Më ®Çu bµi th¬ hiÖn lªn ch©n dung cña mét Èn sÜ, lÊy “hãng m¸t” lµm thó di dưỡng tinh thần Nguyễn Trãi là người thân không nhà mà tâm càng không nhàn, tấm lòng bậc ẩn sĩ ấy lúc nào cũng “Đêm ngày cuồn cuộn nước triều đông”. Bởi thế cho nên “Một phút thanh nhàn trong thuở ấy” đối với ông quí tựa vàng mười. - Mét bøc tranh thiªn nhiªn c¨ng trµn søc sèng, ®Ëm mµu s¾c héi ho¹ + Hàng loạt động từ mạnh''Đùn đùn'', ''giương'', ''phun'' --> Thôi thúc sự sống bên trong ®ang øa c¨ng kh«ng thÓ k×m nÐn ®­îc + Các từ tượng hình, cách phối màu đậm chất hội hoạ - So sánh với câu thơ: ''Đầu tường lửa lựu lập loè đơm bông'' + Hình ảnh của "hoè, lựu, sen" quen thuộc, gần gũi, đặc trưng cho cảnh sắc nơi th«n d· . + Thi nhân đón nhận cảnh vật bằng nhiều giác quan: thị giác, thính giác, khứu gi¸c,…  Sù giao c¶m m¹nh mÏ víi thiªn nhiªn, t¹o vËt trong t©m hån øc Trai - Bức tranh cuộc sống ngày hè sôi động, vui tươi + Nghệ thuật đảo ngữ, từ láy tượng hình + H×nh ¶nh Èn dô ®Çy s¸ng t¹o: cÇm ve + Từ Hán – Việt trang trọng: làng ngư phủ, lầu tịch dương  Nguyễn Trãi hoà sắc âm theo quy luật cái đẹp trong hội hoạ và âm nhạc, tấu lên khúc nhạc đồng quê rộn ràng mà yên ả. ẩn sau bức tranh những tâm trạng thầm kín của ông: niềm vui náo nức trước cảnh thôn xóm thanh bình, trù phú, yên vui b. LuËn ®iÓm 2: KÕt l¹i bµi th¬ béc lé niÒm khao kh¸t Êm no, h¹nh phóc cho nh©n d©n: - RÏ: tõ cæ --> thÓ hiÖn kh¸t khao ch¸y báng - Câu thơ lục ngôn xen vào bài thơ thất ngôn tạo âm hưởng chắc nịch, dồn nén cảm xúc, tư tưởng như một lời tuyên ngôn về lẽ sống - Điển tích “Ngu cầm”: Ước mơ cây đàn vua Thuấn để hoà khúc Nam phong ca ngợi cuộc sống thanh bình, ấm no. Bên cạnh tâm hồn nghệ sĩ, Nguyễn Trãi là một người suốt đời vì nước vì dân. 3. KÕt bµi - ThÓ th¬ cña Trung Quèc ®­îc vËn dông s¸ng t¹o. KÕt hîp hµi hoµ mµu s¾c vµ ©m thanh, h×nh ¶nh gÇn gòi, b×nh dÞ. - Bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên trong tâm hồn ức Trai, bên cạnh đó toả sáng vẻ đẹp tâm hồn của con người cả cuộc đời vì dân, vì nước. Tiếng lòng của Nguyễn Trãi Gương báu răn mình. Liªn hÖ: "Nhà Nam nhà Bắc đều no mặc Lõng lÉy cïng ta khóc th¸i b×nh" Tiết 19 – Luyện đề:. §äc tiÓu thanh kÝ Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> (§éc TiÓu Thanh kÝ - NguyÔn Du) Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: §Ò bµi: §Ò bµi: Trong chØ thÞ vÒ viÖc kû niÖm 200 n¨m sinh cña NguyÔn Du, Ban chÊp hành Đảng Lao động Việt Nam viết: “Tác phẩm của Nguyễn Du có tính hiện thực và chứa đựng tinh thần nhân đạo”. B»ng hiÓu biÕt vÒ bµi th¬ “§äc TiÓu Thanh kÝ”, anh (chÞ) h·y lµm s¸ng tá nhËn định trên./. I- Tìm hiểu đề 1. Yªu cÇu vÒ kiÕn thøc Tác phẩm của Nguyễn Du có tính hiện thực và chứa đựng tinh thần nhân đạo. “§äc TiÓu Thanh kÝ” lµ mét t¸c phÈm tiªu biÓu. - Bài thơ thể hiện niềm đồng cảm, xót thương cho số phận bất hạnh người phụ nữ tài sắc trong xã hội phong kiến. Đồng thời bộc niềm bi phẫn trước thời đại bất công và tâm sự kh¸t khao tri ©m, tri kû cña nhµ th¬ - Chịu cuộc sống làm lẽ và bị vợ cả đánh ghen. => Tµi hoa nh­ng b¹c mÖnh. 2. Bµi th¬ - TiÓu Thanh kÝ lµ tËp th¬ cña nµng TiÓu thanh (cßn sãt l¹i ). II. Dµn bµi 1. Më bµi Bài thơ “Đọc Tiểu Thanh kí” thể hiện sâu sắc niềm đồng cảm, xót thương cho số phận bất hạnh người phụ nữ tài sắc trong xã hội phong kiến. Đồng thời bộc niềm bi phẫn trước thời đại bất công và tâm sự khát khao tri âm, tri kỷ của nhà thơ. Đúng như đánh giá của Ban chấp hành trung ương Đảng Lao động Việt Nam trong chỉ thị về việc kỷ niÖm 200 n¨m sinh §¹i thi hµo d©n téc, danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi NguyÔn Du: “T¸c phẩm của Nguyễn Du có tính hiện thực và chứa đựng tinh thần nhân đạo”. 2. Th©n bµi a. Luận điểm 1: Bài thơ thể hiện niềm cảm thông sâu sắc, niềm xót thương vô bờ bến đối với Tiểu Thanh – người con gái tài sắc, bạc mệnh - Hai câu đầu gợi ra niềm thổn thức trước sự thay đổi bể dâu của đời người, trước di vật của người mệnh yểu “Tây Hồ cảnh đẹp hoá gò hoang Thæn thøc bªn song m¶nh giÊy tµn” - Tây Hồ => gò hoang: cảnh vật biến đổi qua thời gian, thời gian dường như xoá nhoà tất cả, phủ mờ, thay đổi của thiên nhiên, thay đổi của cuộc đời. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> - Nguyễn Du chỉ viếng Tiểu Thanh qua tập sách đọc trước cửa sổ, lấy cảm hứng để viết bµi th¬ qua tËp th¬ cña nµng (viÕng b»ng m¶nh giÊy tµn cßn sãt l¹i). => Sự đồng cảm trong tâm hồn thi sĩ. - Hai câu thực bộc lộ tâm trạng xót xa, tiếc nuối của người đời vì cái đẹp, cái tài bị vùi dËp: “Son phÊn cã thÇn ch«n vÉn hËn, Văn chương không mệnh đốt còn vương” - Son phấn: tiêu biểu cho vẻ đẹp người phụ nữ; - Văn chương tiêu biểu cho tài năng nàng Tiểu Thanh. => Đố kị, vùi dập tài năng và vẻ đẹp; => Đều là vật vô tri, phải chịu sự tàn phá của ghen tuông, của lòng đố kị, lời tố cáo XHPK. c. Hai câu luận: (Bàn bạc và mở rộng vấn đề) “Nçi hên kim cæ trêi kh«n hái, C¸i ¸n phong l­u kh¸ch tù mang” - Nỗi hờn kim cổ: nỗi hận từ xưa đến nay chưa ai trả lời, giải thích, kể cả trời! - ''¸n phong l­u'': coi phong l­u tµi s¾c nh­ lµ c¸i téi, c¸i téi trong x· héi phong kiÕn vïi dập tài năng và đố kị con người. Nguyễn Du bất lực với chính bản thân. Ông đồng cảm víi nµng TiÓu Thanh. Nçi oan k× l¹ v× cã tµi s¾c cña TiÓu Thanh cã g× gièng víi NguyÔn Du ch¨ng? d. Hai c©u kÕt (T©m tr¹ng cña nhµ th¬) - Nghĩ đến Tiểu Thanh, Nguyễn Du nghĩ đến mình; - Lòng khát khao tìm sự đồng cảm và cảm thông của hậu thế… III- Tæng kÕt: - Tâm sự của nhà thơ trong xã hội phong kiến đầy bất công đối với con người. Đặc biệt là người phụ nữ. Họ thường phải chịu cái cảnh “hồng nhan bạc mệnh” (Cảm hứng nhân đạo của nhà thơ). - ChÊt tr÷ t×nh s©u l¾ng,ng«n ng÷ s¾c s¶o t¹o nªn bót ph¸p riªng cña nhµ th¬.. TiÕt 11 – 12:. đại cáo Bình ngô. (Bình Ngô đại cáo -Nguyễn Trãi) Ngµy so¹n: Ngµy d¹y tiÕt 11 : Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> §Ò bµi I: Ph©n tÝch v¨n b¶n “§¹i c¸o b×nh Ng«” cña NguyÔn Tr·i * Hỏi: Phân tích luận đề chính nghĩa của bài cáo? 1. Nêu cao luận đề chính nghĩa. a. Nêu cao luận đề chính nghĩa. * Nguyên lí chính nghĩa: có tính chất chung của dân tộc, của thời đại, chân lí về tồn tại độc lập. - Nhân nghĩa là học thuyết của đạo nho Nh©n nghÜa: Yªn d©n Vì thương xót nhân dân mà đem quân trừ bạo. => VËn dông s¸ng t¹o, t¹o mét triÕt lÝ gi¶n dÞ, chÆt chÏ vµ tiÕn bé b. Chân lí độc lập và chủ quyền của dân tộc. - Tính chất hiển nhiên vốn có, lâu đời của nước Đại Việt: từ trước, vốn có, đã chia, cũng kh¸c. - Yếu tố xác định độc lập của dân tộc: + Cương vực lãnh thổ. + Phong tôc tËp qu¸n. + Nền văn hiến lâu đời. + Chế độ (triều đại) riêng: “mỗi bên xưng đế một phương”. + LÞch sö chèng ngo¹i x©m => Ph¸t biÓu hoµn chØnh vÒ quèc gia d©n téc. - Yếu tố văn hiến là yếu tố bản chất nhất là hạt nhân để xác định chủ quyền của dân tộc. - Câu văn biền ngẫu khoan thai, nhiều từ Hán Việt sử dụng đắc địa tạo âm hưởng trang trọng thiêng liêng, vừa khẳng định, đề cao chủ quyền dân tộc, vừa bộc lộ niềm tự hào cña t¸c gi¶. => Nguyên lí chính nghĩa, chân lí tồn tại độc lập và chủ quyền của dân tộc ta là không gì có thể thay đổi được. * Hỏi: Tại sao có thể nói phần 2 của bài cáo xứng đáng là bản tuyên ngôn về nh©n quyÒn? 2. Tè c¸o ®anh thÐp téi ¸c cña giÆc Minh. - Vạch trần âm mưu xâm lược: lợi dụng lá cờ “phù Trần diệt Hồ”, giặc Minh điên cuồng kéo sang cướp nước ta - Lên án chính sách cai trị tàn bạo, thâm độc của chúng: + "Nướng dân đen","vùi con đỏ": lời văn giàu hình ảnh  tàn sát dân lành, tội ác diệt chñng + Huỷ hoại môi trường sống + Bóc lột và vơ vét: thuế khoá, lao dịch vô nhân đạo - diÔn t¶ téi ¸c d· man thêi trung cæ, võa mang tÝnh kh¸i qu¸t võa kh¾c s©u vµo tÊm bia căm thù để muôn đời nguyền rủa - Hình ảnh của tên xâm lược: há miệng nhe răng, âm mưu đủ muôn nghìn kế, tội ác thì "nát cả đất trời". Chúng là những con quỷ đội lốt người. => Nguyễn Trãi đứng trên lập trường nhân dân để tố cáo tội ác của quân giặc, diễn tả khèi c¨m hên chÊt chøa cña nh©n d©n ta. - Kết thúc bản cáo trạng bằng lời văn đầy hình tượng + Lấy cái vô hạn để nói cái vô hạn - trúc Nam Sơn - độc ác của giặc Minh. + Lấy cái vô cùng để nói cái vô cùng - nước Đông Hải – nhơ bẩn của giặc Minh ở nước ta. *Tóm lại: Đứng trên lập trường nhân bản, đứng về quyền sống của người dân vô tội để tè c¸o lªn ¸n giÆc Minh. §o¹n nµy cña §¹i c¸o b×nh Ng« xøng lµ mét b¶n tuyªn ng«n nh©n quyÒn * Cñng cè: - Tại sao có thể nói việc vận dụng học thuyết nhân nghĩa của đạo nho đã tạo cơ sở Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> ph¸p lÝ v÷ng ch¾c cho bµi c¸o? - Tại sao có thể nói phần 2 của bài cáo xứng đáng là bản tuyên ngôn về nhân quyền? * Ngµy d¹y tiÕt 12: - KTBC: c©u hái cñng cè * Hái: Ph©n tÝch qu¸ tr×nh khëi nghÜa gian khæ vµ tÊt th¾ng? 3. Qu¸ tr×nh chinh ph¹t gian khæ vµ tÊt th¾ng cña cuéc khëi nghÜa. *Buæi ®Çu dùng cê khëi nghÜa Lam S¬n. - Hình tượng Lê Lợi: hàng loạt động từ chỉ tâm trạng, câu hỏi tu từ : “há đội trời chung”, thÒ kh«ng cïng sèng: + Là người có nguồn gốc xuất thân bình thường, + Cã lßng c¨m thï qu©n giÆc s©u s¾c, + Có hoài bão lớn và quyết tâm cao để thực hiện lí tưởng. => NguyÔn Tr·i kh¾c ho¹ Lª Lîi b»ng c¶m høng anh hïng vµ truyÒn thèng d©n téc. - Buæi ®Çu cuéc khëi nghÜa gÆp mu«n vµn khã kh¨n: + Thiếu nhân tài, thiếu quân lương nghiêm trọng. + NghÜa qu©n ph¶i tù m×nh kh¾c phôc. - Chiến lược khởi nghĩa: Nh©n d©n bèn câi mét nhµ ... Lấy chí nhân để thay cường bạo + Đại đoàn kết dân tộc, đề cao vai trò của tầng lớp manh lệ ---> Chiến tranh nhân dân + ChiÕn tranh du kÝch * Hai đợt phản công và tinh thần quyết chiến quyết thắng của quân dân Đại Việt: - Nền tảng: ta đại nghĩa, chí nhân>< giặc hung tàn, cường bạo - ChiÕn th¾ng cña ta: "sÊm vang chíp giËt"; "tróc trÎ tro bay", “s¹ch kh«ng k×nh ng¹c, tan tác chim muông”, “đá núi phải mòn, nước sông phải cạn”… ---> hình ảnh so sánh, phóng đại mang tầm vóc lớn lao, kỳ vĩ của thiên nhiên, vũ trụ - ThÊt b¹i cña qu©n giÆc: "m¸u ch¶y thµnh s«ng"; "th©y chÊt ®Çy néi", qu©n V©n Nam vỡ mật mà tháo chạy,...., tướng giặc kẻ cụt đầu, kẻ tử vong, tên tự vẫn, kẻ lê gối dâng tờ tạ tội ---> câu văn giàu hình ảnh đã vẽ lên bức chân dung thảm hại của giặc: hèn hạ, tham sèng sî chÕt, thÊt b¹i nhôc nh·: “Thằng nhãi con Tuyên Đức động binh không ngừng, §å nhót nh¸t Th¹nh Th¨ng ®em dÇu ch÷a ch¸y”. => Mỉa mai và coi thường kẻ xâm lược ngoan cố, bọn chúng đáng cười cho tất cả thế gian. Giặc Minh mỗi tên mỗi vẻ đều giống nhau ở cảnh ham sống, sợ chết, hèn nhát. + Khung cảnh chiến trường: "sắc phong vân phải đổi"; "ánh nhật nguyệt phải mờ" => Quân Lam Sơn thắng thế, giặc Minh đang trên đà của sự thất bại. - Kết cục: tha chết cho giặc để dưỡng sức dân, giữ hoà hiếu, chuộng hoà bình ---> Truyền thống nhân đạo - Ta và giặc được đặt trong thế tương phản, đối lập gay gắt, bút pháp liệt kê, câu văn biÒn ngÉu, c©u dµi ng¾n ®an xen dån dËp, liªn tiÕp, nhÞp ®iÖu cña triÒu d©ng sãng dËy hết lớp này đến lớp khác tạo âm hưởng hào hùng của bản anh hùng ca về cuộc khởi nghÜa Lam S¬n 4. Tuyên bố chiến quả, khẳng định sự nghiệp chính nghĩa. - C©u v¨n dµi ng¾n ®an xen, nhÞp ®iÖu khoan thai t¹o ©m ®iÖu trang nghiªm, s¶ng kho¸i mở ra kỷ nguyên mới của đất nước: độc lập, bền vững ngàn năm. Đó là cơ hội mới để ph¸t triÓn. - Viễn cảnh đất nước tươi sáng huy hoàng: Tự hào quá khứ hào hùng, yêu hiện tại và vui sướng hướng tới tương lai. Đó là sự vận động, phát triển theo qui luật tất yếu của vạn vËt: “BÜ cùc th¸i lai” Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> * Hỏi: Cảm nhận của em về sự vận động của giọng điệu, tư tưởng của bài cáo ở phÇn cuèi? III. T«ng kÕt 1. Nội dung: Đại cáo bình Ngô là áng thiên cổ hùng văn thể hiện rõ hào khí một thời đại oai hùng của toàn dân tộc. Là bản tuyên ngôn độc lập, là bản tổng kết cuộc kn Lam Sơn. Bài văn là sự hoà quyện tuyệt vời giữa cảm hứng chính trị với cảm hứng văn chương 2. Nghệ thuật: Là áng văn chính luận mẫu mực thời trung đại 4. Cñng cè: - Nªu gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm? - Tại sao có thể nói Đại cáo bình Ngô không những mang ý nghĩa tuyên ngôn độc lập mµ cßn lµ b¶n tuyªn ng«n vÒ d©n chñ vµ nh©n quyÒn? 5. Hướng dẫn học bài: - Thuộc, đọc diễn cảm; nắm vững nội dung bài học.  §Ò bµi 2: : H·y chøng minh r»ng “§¹i c¸o b×nh Ng«” lµ ¸ng thiªn cæ hïng v¨n” ( ¸ng hïng v¨n của muôn đời) Định hướng: - Nội dung kết tinh chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa anh hùng dân tộc với lí tưởng nhân nghĩa - NghÖ thuËt: Lµ ¸ng v¨n chÝnh luËn mÉu mùc ************************************************* 4. Cñng cè: Tại sao có thể nói bài cáo là bản tuyên ngôn về độc lập, chủ quyền của dân tộc? B¶n tuyªn ng«n vÒ nh©n quyÒn? B¶n anh hïng ca vÒ cuéc khëi nghÜa Lam S¬n? 5. Hướng dẫn học bài: - Hoàn thiện đề còn lại - So¹n: HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia **************************. TiÕt 13 - Lµm v¨n:. nhËn biÕt vµ x©y dùng luËn ®iÓm, luËn cø cho bµi v¨n nghÞ luËn.. Ngày soạn: Ngày dạy: I. Mục tiêu bài học: Tổ chức cho HS hoạt động nhằm lĩnh hội được: - HIÓu ®­îc kh¸i niÖm, vai trß vµ nhiÖm vô cña luËn ®iÓm, luËn cø; nhËn biÕt luËn ®iÓm, luËn cø vµ mèi quan hÖ cña chóng trong v¨n b¶n nghÞ luËn. - Tù x©y dùng ®­îc luËn ®iÓm, luËn cø phï hîp cho bµi viÕt. II. Phương tiện thực hiện: SGK, SGV, tài liệu tham khảo III. Cách thức tiến hành: Gợi mở, Tái hiện, Nêu vấn đề, Đọc sáng tạo, Thảo luận IV. Tiến trình dạy học 1. Ổn định lớp 2. Kiểm tra bài cũ : 3. Bài mới: I. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n: I. Kh¸i niÖm: Hỏi: Muốn bài nghị luận có sức thuyết phục cao, người viết phải đưa ra những ý kiến, những quan niệm đúng và tổ chức chúng thành một hệ thống chặt chẽ. Đó chính là hệ thống luận điểm, luận cứ. Vậy luận đề, luận điểm, luận cứ là gì? - Nhóm 1: Luận đề? Lấy ví dụ để thuyết minh? -Nhóm 2: Luận điểm? Lấy ví dụ để thuyết minh? Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> - Nhóm 3: Luận cứ? Lấy ví dụ để thuyết minh? * “Nghị” và “Luận” đều có nghĩa là bàn bạc. Như vậy, nghị luận là một loại văn, ở đó người viết trình bày những hiểu biết của mình về một vấn đề nhằm thuyết phục người đọc, người nghe. Muốn bài nghị luận có sức thuyết phục cao, người viết phải đưa ra những ý kiến, những quan niệm đúng và tổ chức chúng thành một hệ thống chặt chẽ. Đó chính là hệ thống luận điểm, luận cứ: luận đề, luận điểm, luận cứ là những khái niệm cần nắm vững trước khi vào luyện tập các thao tác nghị luận. 1. Luận đề: Luận đề là những vấn đề bao trùm toàn bộ bài nghị luận. Mỗi bài nghị luận bao giờ cũng có một vấn đề. Nhiều trường hợp, luận đề được thể hiện bằng chính nhan đề của bài viết, chẳng hạn: Tinh thần yêu nước của nhân dân ta (HCM); Tiếng Việt, một biểu hiÖn hïng hån cña søc sèng d©n téc (§Æng Thai Mai); NguyÔn Du, mét tr¸i tim lín, mét nghÖ sÜ lín (Hoµi Thanh), NguyÔn Du – nhµ th¬ lín cña d©n téc ViÖt Nam (NguyÔn Kh¸nh Toµn), NiÒm thao thøc lín trong th¬ NguyÔn Tr·i (NguyÔn HuÖ Chi),... 2. LuËn ®iÓm: - Là những ý lớn được triển khai nhằm giải quyết luận đề. Mỗi luận điểm là một quan niệm, một tư tưởng của người viết về một khía cạnh của luận đề. - VD, từ luận đề “Tinh thần yêu nước của nhân dân ta”, HCM đã triểm khai thành ba luËn ®iÓm: - Yêu nước là một phẩm chất quí báu của nhân dân ta. - Truyền thống yêu nước của nhân dân ta đã được chứng minh qua các thời kì lịch sử. - Ngày nay, tinh thần yêu nước đang được phát huy mạnh mẽ trong mọi tầng lớp nh©n d©n. 3. LuËn cø: - LuËn cø lµ nh÷ng ý nhá, nh÷ng tri thøc cô thÓ (lÝ lÏ vµ dÉn chøng) nh»m lµm s¸ng tá luËn ®iÓm. - VD: Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất niên hiệu Đại Bảo thứ ba của Thân Nh©n Trung cã nªu luËn ®iÓm: HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ quèc gia. LuËn ®iÓm nµy ®­îc triÓn khai thµnh c¸c luËn cø: - Là nguyên khí quốc gia, hiền tài có quan hệ đến việc thịnh suy của đất nước. - Hiền tài phải được bồi dưỡng, vun trồng. - Hiền tài phải được quí chuộng, đãi ngộ. Bài tập: Xác định luận điểm, luận cứ cho đề sau: Hãy chứng minh rằng: Đại cáo b×nh Ng« lµ ¸ng thiªn cæ hïng v¨n. - Đại cáo bình Ngô là áng hùng văn hùng văn của nghìn đời - NghÖ thuËt chÝnh luËn mÉu mùc: KÕt cÊu chÆt chÏ theo kiÓu “Tam ®o¹n luËn”, lÝ lÏ s¾c s¶o, lËp luËn ®anh thÐp, giäng ®iÖu hïng hån, dÉn chøng x¸c thùc,... - Nội dung sâu sắc, có giá trị lịch sử to lớn, có giá trị trường tồn cùng dân tộc: Hoà quyện giữa chủ nghĩa yêu nước với lí tưởng nhân nghĩa và tinh thần nhân đạo Bµi tËp 2: Hãy xác định luận điểm trong bài văn sau và cho biết dựa vào đâu để xác định như vËy? “Viết về tác dụng của một làn dân ca, một nét dân nhạc, Nguyễn Trãi đã có những ph¸t hiÖn nh­ sau: Ngư ca tam xướng, yên hồ khoát, Mục địch nhất thanh, thiên nguyệt cao. (Th¬ ch÷ H¸n: Chu trung ngÉu hµnh, bµi 2) ¤ng chµi h¸t lªn ba lÇn th× mÆt hå phñ khãi l¹i réng thªm ra; chó ch¨n tr©u thæi lªn mét tiÕng s¸o th× mÆt tr¨ng trong bÇu trêi ®­îc ®Èy cao h¬n. Hå réng thªm v× lµn d©n ca toả ra trên mặt nước, lan dần ra, man mác, vô biên. Trăng vọt lên cao hơn vì tiếng sáo vút thẳng lên bầu trời, không biết dừng lại ở đâu. Tả lời hát, tả tiếng sáo, đồng thời tả Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> cảm giác của người ta khi nghe ca, nghe nhạc ý tứ thật là hàm súc sâu xa. Không gian rộng thêm ra, cao thêm lên mà chính cũng là tâm hồn con người mở rộng ra, lớn thêm lên. Văn nghệ có thể và phải nâng con người lên một tầm vóc cao đẹp hơn là thế”. (Đinh Gia Kh¸nh) Gîi ý: Ngược lại với đoạn văn ở BT1, đoạn văn này lập luận theo lối qui nạp: đi từ cụ thể đến khái quát. ở những đoạn văn như thế, câu chứa luận điểm là câu kết đoạn. Luận điểm của đoạn trên là: Văn nghệ có thể và phải nâng con người lên một tầm vóc cao đẹp h¬n. - Dùa vµo néi dung: Có nhiều trường hợp trong đoạn văn không có câu chứa luận điểm. Đối với loại này, luËn ®iÓm ph¶i ®­îc rót ra b»ng c¸ch kh¸i qu¸t néi dung cña c¸c luËn cø. ********************************* 4. Củng cố: Luận đề, luận điểm, luận cứ là gì? 5. Hướng dẫn học bài:- Học, nắm vững, làm BT -Bài tập về nhà: Xác định luận đề, luận điểm, luận cứ cho đề bài viết số 4 – Bài kiÓm tra häc kú I - So¹n: HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia *******************************************. TiÕt 14: Ngµy so¹n:. hiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia. (Th©n Nh©n Trung). Ngµy d¹y:  §Ò bµi: Ph©n tÝch ®o¹n trÝch HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ quèc gia * Hái: Em hiÓu g× vÒ bµi v¨n bia HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ quèc gia? - Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ 3 có vai trò quan träng nh­ mét bµi tùa cho 82 tÊm bia tiÕn sÜ ë Quèc Tö Gi¸m, ®­îc viÕt theo thÓ v¨n chính luận. Bài kí viết ra nhằm mục đích giải thích lí do, mục đích lâu dài, cần thiết và quan trọng của việc lập văn bia tiến sĩ. Văn bản chính luận thiên về lập luận, lí lẽ để thuyết phục người nghe (người đọc) vì vậy cần một lối viết sắc sảo, lập luận và kết cấu chặt chẽ. Bài kí đề danh tiến sĩ... đã đạt đến trình độ chuẩn mực cho các yêu cầu của văn chính luận trung đại. * Hái: Em hiÓu nh­ thÕ nµo lµ “HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia”? Đoạn trích Hiền tài là nguyên khí quốc gia được mở đầu bằng thái độ khiêm tốn của người viết. Để nói đến ý nghĩa đúng đắn và tầm quan trọng của việc dựng bia ghi công những bậc hiền tài, người viết mở đầu bằng một nhận định đã có tính chất như chân lí được đúc kết từ lâu : "Hiền tài là nguyên khí của quốc gia". - "Nguyên khí" là chất làm nên sự sống còn và phát triển của đất nước, xã hội, hiền tài cũng là kết tụ khí thiêng của dân tộc, của trời đất như người đời vẫn nói "địa linh sinh nhân kiệt". Là nơi đúc kết khí thiêng sông núi, là nguyên khí của quốc gia nên hiền tài có ý nghĩa quyết định đến vận mệnh thịnh suy của đất nước, "Nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp".  Một cách rất ngắn gọn và rõ ràng, tác giả đã nêu bật được vai trò của hiền tài đối với vận mệnh dân tộc, đó là vai trò quyết định. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> * Hỏi: Thánh đế minh vương đã làm gì để khuyến khích hiền tài? Tại sao nói làm thế vẫn chưa đủ? - "Triều đình mừng được người tài, không có việc gì không làm đến mức cao nhất". + Vì vậy, các triều đình đều đã có những hình thức tôn vinh hiền tài, "quý chuộng kẻ sÜ", "ban ©n rÊt lín", "nªu tªn ë th¸p Nh¹n, ban cho danh hiÖu Long hæ, bµy tiÖc V¨n hØ". + Như thế vẫn cho là chưa đủ, chưa xứng với vai trò của hiền tài với vận mệnh quốc gia, "chuyện hay việc tốt tuy có một thời lừng lẫy, những lời khen tiếng thơm chưa đủ lưu vẻ sáng lâu dài, cho nên lại dựng đá đề danh đặt ở cửa Hiền Quan…". * Hái: ViÖc kh¾c bia tiÕn sÜ cã ý nghÜa, t¸c dông nh­ thÕ nµo? Từ đó rút ra bài học lịch sử gì?  Phần mở đầu, tác giả đã nêu rõ lí do dựng bia tiến sĩ, đó là biểu hiện của tinh thần trọng người tài của dân tộc của các đấng minh vương. Phần thứ hai, khẳng định việc dựng bia đá là đúng đắn và cần thiết, bởi ngoài ý nghĩa tôn vinh hiền tài, "khiến cho kẻ sÜ tr«ng vµo mµ phÊn chÊn h©m mé, rÌn luyÖn danh tiÕt, g¾ng søc gióp vua", dùng bia còn để "kẻ ác lấy đó làm răn, người thiện theo đó mà gắng, dẫn việc dĩ vãng, chỉ lối tương lai, vừa để rèn giũa danh tiếng cho sĩ phu, vừa để củng cố mệnh mạch cho nhà nước". Và người viết đã khẳng định đây là ý sâu xa nhất của việc dựng văn bia. Mục đích l©u dµi vµ s©u s¾c cña viÖc dùng v¨n bia lµ r¨n d¹y lÏ ph¶i, phßng ngõa sù tha ho¸ biÕn chất của người có tài trong thiên hạ. Người tài của đất nước tuy không nhiều song cũng không quá hiếm hoi ; nhưng để là người hiền tài, là nguyên khí của quốc gia thì cần phải cã nh÷ng h×nh thøc sö dông hiÖu qu¶. - Tác giả đã đưa ra một số trường hợp "có tài mà không có đức" và giải thích : "nh÷ng kÎ v× nhËn hèi lé mµ h­ háng, hoÆc r¬i vµo hµng ngò bän gian ¸c, cã lÏ v× lóc sống họ chưa được nhìn tấm bia này. Ví thử hồi đó được mắt thấy thì lòng thiện tràn đầy, ý xấu bị ngăn chặn". Mục đích và ý nghĩa của việc dựng bia đá được nói rất rõ và cụ thể. Tấm bia đá sẽ là lời nhắc nhở các bậc hiền tài ý thức hơn về trách nhiệm của m×nh víi vËn mÖnh d©n téc. - Dựng bia ghi danh tiến sĩ là việc làm có ý nghĩa trọng đại đối với dân tộc, vì vậy, những lí lẽ, lập luận giải thích phải triệt để. Tiến sĩ Thân Nhân Trung đã thực hiện xuất sắc điều đó. Tiến sĩ giải thích rất rõ, dựng bia không phải là chuyện "chuộng văn suông, ham tiếng hão", "Thánh thần đặt ra đâu phải là vô dụng" mà là một phương thức để củng cố vận mệnh dân tộc, đó là kế sách thu phục và sử dụng hiền tài của các bậc minh quân. * Tóm lại, mục đích của việc dựng văn bia là tôn vinh hiền tài và răn dạy, nhắc nhở người hiền tài ý thức rõ hơn trách nhiệm của mình đối với vận mệnh quốc gia. Nhưng dù sao, lí do quan trọng nhất để minh vương quyết định đặt bia đá ở cửa Hiền Quan vẫn là vì vai trò quan trọng của hiền tài đối với vận mệnh dân tộc.  Lối kết cấu vòng tròn của bài kí đã khẳng định điều đó. Bài kí mở đầu bằng câu "Hiền tài là nguyên khí của quốc gia" và kết thúc với ý "để củng cố mệnh mạch cho nhà nước". - Phần lạc khoản của bài kí bắt đầu từ "Bề tôi kính ghi…" đến hết, đã ghi đầy đủ và trân trọng những người tham gia dựng bia. Điều này cũng góp phần thể hiện thái độ trân trọng và ý nghĩa trọng đại của việc dựng bia tiến sĩ. ************************************************* *Cñng cè: Tại sao có thể nói bài cáo là bản tuyên ngôn về quan điểm của triều đình về sử dụng Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> và đãi ngộ nhân tài chứa đựng giá trị nhân văn sâu sắc. *Hướng dẫn học bài: - Hoàn thiện đề ở phần củng cố - So¹n: BiÖn ph¸p tu tõ so s¸nh, Èn dô, ho¸n dô. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> ************************************ TiÕt 15, 16 – tiÕng viÖt:. Thùc hµnh vÒ c¸c biÖn ph¸p tu tõ tõ vùng Ngày soạn: Ngày dạy tiÕt 15: I. Mục tiêu bài học: Tổ chức cho HS hoạt động nhằm lĩnh hội được: - Cñng cè vµ rÌn luyÖn thªm vÒ kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng sö dông ng«n ng÷ - Cho HS thấy& nắm vững các BPTT có trong chương trình Ngữ văn 10 II. Phương tiện thực hiện: SGK, SGV, tài liệu tham khảo III. Cách thức tiến hành: Gợi mở, Tái hiện, Nêu vấn đề, Phân tích N2 IV. Tiến trình dạy học 1. Ổn định lớp 2. Kiểm tra bài cũ : 3. Bài mới:. LÊy VD vµ ph©n tÝch? So s¸nh, chØ ra ý nghÜa, t¸c dông nghÖ thuËt cña h×nh ¶nh mận, đào trong hai câu ca dao?. VËy thÕ nµo lµ BPTTTV? Em biÕt nh÷ng biÖn ph¸p t­ tõ tõ vùng nµo?. - Häc sinh nªu lªn kh¸i niÖm vÒ so s¸nh. Theo em thÊy biÖn ph¸p so s¸nh cã t¸c dông g×?. I. BiÖn ph¸p tu tõ tõ vùng VD: NÕu chóng ta nãi víi nhau - Này cậu, vườn nhà cậu có những cây gì? - Vườn nhà tớ trồng toàn mật. - ồ nhà tớ thì lại toàn đào. Nhưng hơn nhà cậu là có c¶ hoa hång n÷a. Những từ như: “mận, đào”thì nó được dùng với nghĩa gốc một cách bình thường. Thế nhưng cũng hình ảnh đào, mận khi nó được đặt vào ca dao: VD: TiÖn ®©y... Vườn hồng... ->Thì câu đã biến đổi trở thành một biện pháp tu từ có hiÖu qu¶ nghÖ thuËt râ rÖt. =>Là cách thức sử dụng ,biến đổi các đơn vị từ vựng mét c¸ch s¸ng t¹o nh»m diÔn d¹t néi dung mét c¸ch nghÖ thuËt. II. C¸c biÖn ph¸p tu tõ 1. So s¸nh VD1: - §en nh­ cét nhµ ch¸y ( B t« ®Ëm A ) A B - §en nh­ cñ tam thÊt A B VD2: Lïn nh­ nÊm ; §Ñp tùa trong tranh A B A B A là cái được so sánh, B là cái dùng để so sánh. * Khái niệm: So sánh là đối chiếu 2 sự vật hiện tượng A vµ B cã sù gièng nhau. A lµ sù vËt ch­a biÕt hoÆc có cái gì đó chưa rõ, cần làm nổi bật lên . B là svật đã biết nhờ B mà người đọc người nghe biết A hoặc hiểu thªm A. - Tác dụng: trong văn chương ngoài chức năng nhận thøc => so s¸nh chñ yÕu t¨ng thªm tÝnh gîi h×nh ¶nh, Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Ph©n tÝch cÊu tróc biÖn ph¸p so s¸nh?. Phân tích ngữ liệu, chỉ ra đặc tr­ng vµ cÊu tróc cña biÖn ph¸p Èn dô?. Èn dô lµ g×?. Em hiÓu thÕ nµo lµ Èn dô nh©n ho¸?. So s¸nh víi Èn dô nh©n ho¸?. ThÕ nµo lµ ho¸n dô? Cã mÊy lo¹i ho¸n dô ? VËy A lµ c¸i g×?. tÝnh truyÒn c¶m. VD1: Thiếp như hoa đã lìa cành A S B (x) Chàng như con bướm lượn vành mà chơi. (A nêu được ra chưa đủ hiệu quả cần thiết. B làm tăng thªm hiÖu qu¶ cho A). VD2: “Con rùa xuống sông đội đá, lên chùa đội bia “. (Gợi cho người đọc người nghe nỗi thương cảm về người phụ nữ thời phong kiến, xã hội , gia đình lễ giáo đè nén áp bức ). 2. Èn dô VD1: ThuyÒn…… A BÕn B Thuyền (A) để chỉ người con trai bởi vì trong cuộc sống người ta thấy rằng người con trai thương hay đi đây đi đó. Bến – là người con gái (B). Trên cơ sở A và B đó gièng nhau, ®­îc so s¸nh ngÇm víi nhau ->gäi lµ Èn dô. VD2: Trời nóng như đổ lửa A B §©y lµ biÖn ph¸p so s¸nh. Nh­ng khi c©u ta rót gän phép so sánh lại thành: “trời đổ lửa “-> “nóng” =>so s¸nh ngÇm, lµ so s¸nh rót gän vÕ ®­îc so s¸nh A. * Kh¸i niÖm: Èn dô lµ biÖn ph¸p dïng tõ hay côm tõ vốn dùng để chỉ svật B (đồ vật, người, trạng thái, tính chất, hoạt động…) để chỉ svật Avì A và B có nét nào đó giống nhau. Tuú theo b¶n chÊt cña A vµ cña B mµ Èn dô cã thÓ chia thµnh nh÷ng lo¹i nh­ sau: a) Èn dô nh©n ho¸ VD: Em tưởng giếng nước sâu Em nèi sîi d©y dµi Ai ngê giÕng c¹n TiÕc hoµi sîi d©y => Lấy tên gọi của người để gọi tên svật, hiện tượng không phải là người. b) Èn dô vËt ho¸ VD1: §¸nh………kh«ng k×nh ng¹c §¸nh ………chim mu«ng => §Òu lµ Èn dô vËt ho¸ VD2: Trên cao…………..đít vịt Dưới sân …………..đầu rồng =>Lấy tên gọi của những svật, hiện tượng không phải của người để chỉ người. 3. Ho¸n dô VD1: áo chàm : ngưòi dân Việt Bắc (đi đồi ) gọi là ho¸n dô Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> VD2: Bµn tay ta lµm nªn tÊt c¶ B Có sức người sỏi đá cũng thành cơm B B - Cã 3 ho¸n dô ->§©y lµ B +Bàn tay -> Lao động +Sỏi đá ->Đất xấu khô cằn +Cơm ->cái nuôi sống con người * Khái niệm: Là phương thức lấy từ ngữ chỉ svật B dùng để chỉ svật A, không phải vì B giốngA mà vì A và B thường gần nhau, đi đôi với nhau trong thực tế kết qu¶. V× sao? VD: ¸o chµm ®­a … B- ¸o chµm Theo em gi¸ trÞ cña ho¸n dô lµ B => g×? Bµn tay…… A- §ång bµo miÒn nói Vì áo chàm người dân miền núi thường hay mặc. - Gi¸ trÞ : Gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña ho¸n dô lµ ë tÝnh chÊt tiêu biểu, đại diện của B. Một svật có thể được biểu thị b»ng nhiÒu ho¸n dô kh¸c nhau mçi ho¸n dô nªu bËt lên một phong diện nào đó tiêu biểu cho svật VD: “ Người “có thể gọi bằng rất nhiều từ nói về vị trÝ trong c¸c lÜnh vùc Vị trí trong các tổ chức (chân: bóng đá , chân phỏng ) Nói về tài năng (tay cờ, đàn,văn nghệ, cây trẻ ) =>VËy nh÷ng tõ nh­ : ch©n,tay, c©y ->lµ tõ ho¸n dô. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> *. Cñng cè: §Æc tr­ng cña biÖn ph¸p tu tõ so s¸nh, Èn dô, ho¸n dô? *. TiÕt 16 *. Ngµy d¹y:. 4. Cường điệu VD: - Ngon cùc k×! Em hiểu thế nào là cường điệu? - TuyÖt l¾m! - §Ñp hÕt ý! Ng÷: - Ch¹y long tãc g¸y - MÖt bë h¬i tai - MÖt phê r©u trª => Là dùng từ ngữ có ý nghĩa tô đậm, phóng đại, cường điệu sự vật lên. (Không những chỉ trong cuộc sống hàng ngày ta mới nói quá mà trong văn chương cũng sử dụng rất nhiều. Nói quá trong văn chương gäi lµ nãi qu¸ tu tõ. Biện pháp cường điệu có tác VD: - Thuận vợ ……tát biển đông cũng cạn dông g×? Cæ tay em tr¾ng l¹i trßn Để cho ai gối đã mòn một bên Nh¸c tr«ng thÊy d¸ng anh ®©y ¨n chót l¹ng ít ngät ngay nh­ ®­êng => Tác dụng: Tô đậm sự vật lên, bày tỏ thái độ. 5. §iÖp ng÷ VD: ¤i Kim Lang! Hìi Kim Lang ->T¨ng søc biÓu c¶m *)Khái niệm : Lặp lại từ ngữ trong câu để tăng Dưới sân ông cử ngỏng đầu rồng (ẩn dụ vật hoá ) Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> 9) Em hãy phân tích và chỉ ra đặc ®iÓm sö dông ng«n ng÷ trong đoạn vè dưới đây? Cho biết chóng thuéc biÖn ph¸p tu tõ nµo?. - Thùc hµnh luyÖn tËp Em hãy phân tích và chỉ ra đặc ®iÓm sö dông ng«n ng÷ trong đoạn thơ dưới đây? §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ nghÖ thuËt cña chóng?. Cho biÕt chóng thuéc biÖn ph¸p tu tõ nµo?. Gia tµi em chØ cã bµn tay (Ho¸n dô ) Em trao tặng cho anh từ ngày đấy B --I) Vấn đề ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết sức biÓu c¶m vµ t¨ng ý nghÜa cña lêi nãi 6. LÆp VD1: Của ong bướm VD2: Cñ Êu (cã) sõng §ßn g¸nh (cã) mÊu B¸nh tr­ng (cã) l¸ =>Lµ lÆp l¹i cÊu t¹o ng÷ ph¸p ë c¸c c©u kh¸c nhau. Ta cã thÓ nhËn biÕt dÔ dµng qua sù lÆp l¹i cña mét số từ ngữ, hay sự đối xứng về ý; nhằm nhấn mạnh, t¹o tÝnh nh¹c 7. C©u hái tu tõ VD1: Vầng trăng ai xẻ làm đôi? Đường trần ai xẻ ngược xuôi hỡi chàng? -> Câu hỏi đặt ra nhưng không cần trả lời III. Thùc hµnh Em hãy phân tích và chỉ ra dưới đây thuộc biện pháp tu tõ nµo? 1) a. Vµ nµy ®©y ¸nh s¸ng chíp hµng mi Th¸ng riªng ngon nh­ mét cÆp m«i gÇn b. Th©n em nh­ miÕng cau kh« Người thanh tham mỏng người thô tham dày (so s¸nh) 2) a. Đời người có một gang tay (ẩn dụ ) Ai hay ngñ ngµy chØ cßn nöa gang b. §¸ mßn nh­ng d¹ ch¼ng mßn Tào khô nước chảy vẫn còn trơ trơ 3) ThØnh tho¶ng nµng tr¨ng tù ngÈn ng¬(Nh©n ho¸ ) Non xa khëi sù nh¹t s­ong mê 4) a. Th©n em nh­ h¹t m­a sa Hạt rơi xuống giếng,hạt vào vườn hoa(so sánh ) (Hạt vào đài cát ,hạt ra rưộng cày ) b. Thân em như lá đài bi Ngày thì dãi nắng, nằm thì dầm sương 5) Em nh­ c©y quÕ gi÷a rõng (Èn dô) Th¬m tho ai biÕt ,ng¸t rõng ai hay 6) (…) Gióp em mét thóng x«i vß Mét con lîn… Giúp em đôi chiếu em nằm Đôi chăn em đắp, … Gióp em quam t¸m tiÒn cheo 7) §Ñp tùa trong tranh (so s¸nh ) 8) Trên ghế bà đầm ngồi đít vịt. 4. Cñng cè: Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Kể tên, nêu khái niệm các biện pháp tu từ đã học? 5. Hướng dãn học bài: - VËn dông lÝ thuyÕt, hoµn thiÖn c¸c bµi tËp. - So¹n LuyÖn tËp viÕt ®o¹n v¨n thuyÕt minh.. **************************************** TiÕt 17 – lµm v¨n:. C¸ch lËp dµn ý vµ luyÖn viÕt ®o¹n v¨n thuyÕt minh Ngày soạn: Ngày dạy: I. Mục tiêu bài học: Tổ chức cho HS hoạt động nhằm lĩnh hội được: - Cho học sinh biết cách lập dàn ý (bố cục )trước khi viết một bài văn thuyết minh - Luyện thêm cho học sinh về kĩ năng viết đoạn văn thuyết minh để từ đó viết tốt hơn mét bµi v¨n thuyÕt minh II. Phương tiện thực hiện: SGK, SGV, tài liệu tham khảo Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> III. Cách thức tiến hành: Phân tích ngôn ngữ, Rèn luyện theo mẫu, Gợi mở, Tái hiện, Nêu vấn đề. IV. Tiến trình dạy học 1. Ổn định lớp 2. Kiểm tra bài cũ : 3. Bài mới: Hoạt động của GV và HS *Hoạt động I: Tìm hiểu cách lập dàn ý bµi v¨n TM Trước khi lập dàn ý thông thường chúng ta phải tìm hiểu đề (xác định đề tµi ) Vậy theo em tại sao phải xác định đề tài trước khi lập dàn ý? Dµn ý mét bµi v¨n thuyÕt minh gåm cã nh÷ng phÇn nµo? Yªu cÇu cña tõng phÇn? Yêu cầu học sinh xác định và nêu ý kiÕn GV gîi ý Bước 1: Xác định đối tượng cần thuyÕt minh, ch¼ng h¹n: + Mét nhµ khoa häc + Mét t¸c phÈm v¨n häc + Mét c«ng tr×nh nghiªn cøu + Một điển hình người tốt, việc tốt… Bước 2: Xây dựng dàn ý, chằng hạn: + Më bµi (mÊy ®o¹n, mçi ®o¹n nãi g×?) + Th©n bµi (mÊy ®o¹n, mçi ®o¹n diÔn đạt một ý hay nhiều ý) + KÕt bµi (mÊy ®o¹n, mçi ®o¹n nãi g×?). Bước 3: Viết từng đoạn văn thao dàný. Yêu cầu cần đạt I. LËp dµn ý bµi v¨n thuyÕt minh - Để biết đề tài yêu cầu về vấn đề gì và ph¹m vi tr×nh bµy - §Ó lùa chän lêi v¨n phï hîp cho bµi thuyÕt tr×nh Cã 3 phÇn : 1) Më bµi - Nêu được đề tài , vấn đề cần thuyÕt minh - Lựa chọn lời văn phù hợp để thu hút sự chú ý của người đọc và để họ nhËn ra kiÓu v¨n b¶n ®ang thuyÕt minh 2) Th©n bµi - Tìm ý ,chọn ý để cung cấp cho người đọc những tri thức mang tính khoa häc , chuÈn x¸c vµ cã thÓ xÕp vµo mét hÖ thèng m¹ch l¹c - S¾p xÕp ý :cã thÓ cã nhiÒu c¸ch s¾p xÕp nh­ng cÇn thiÕt ph¶i t¹o sù hÊp dẫn, chặt chẽ, rõ ý đối với người đọc 3) KÕt bµi - Tóm lược các ý vừa trình bày trong quan hệ với đề bài - T¹o ®­îc nh÷ng c¶m xóc, suy nghÜ trong lòng người đọc . * Cho đề tài thực hành VD: Giíi thiÖu mét t¸c gia v¨n häc (thuyÕt minh vÒ Ph¹m Ngò L·o ) LËp dµn ý : a) Më bµi Giíi thiÖu Ph¹m Ngò L·o + Th©n thÕ + Sù nghiÖp + Thời đại b) Th©n bµi - T×m ý , chän ý : + Xuất thân là một thường dân yêu nước + T×nh cê gÆp ®­îc TrÇn H­ng §¹o + Lµm gia kh¸ch vµ sau lµm con rÓ cña TrÇn H­ng §¹o + Cã nhiÒu c«ng tr¹ng ttrong kh¸ng Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> Bước 4: Lắp ráp các đoạn văn thành bµi v¨n vµ kiÓm tra, söa ch÷a bæ sung. *Hoạt động II: Thực hành luyện tập viÕt ®o¹n v¨n thuyÕt minh Mét ®o¹n v¨n NL®­îc coi lµ tèt cÇn phải đạt những yêu cầu nào?. VËy mét ®o¹n v¨n thuyÕt minh cÇn cã cÊu tróc nh­ thÕ nµo?. GV yªu cÇu häc sinh viÕt mét ®o¹n thuyết minh về cảnh đẹp của đất nước GVgîi ý : H·y viÕt mét ®o¹n v¨n thuyÕt minh vÒ một cảnh đẹp, một tấm gương người tèt, viÖc tèt? VD2: Tµi n¨ng trÎ trªn “Cao nguyªn tr¾ng” B¾c Hµ Sinh ra trªn “Cao nguyªn tr¾ng” B¾c Hµ, ngay tõ nhá, NguyÔn Thanh HuyÒn, líp 12 chuyªn hãa, lu«n ch¨m chỉ học tập. Vì vậy, Huyền đã có một b¶ng vµng vÒ thµnh tÝch häc tËp: nh÷ng. chiÕn chèng qu©n Nguyªn M«ng + Yêu thơ ca và thích đọc sách và s¸ng t¸c + T¸c gi¶ cña bµi th¬ “ Tá Lßng “(ThuËt Hoµi )næi tiÕng - S¾p xÕp theo ý: cã thÓ theo trËt tù trªn hoặc đảo ý nào đó lên trước cũng được, miÔn sao ph¶i cã ®­îc c©u chuyÓn ý phï hîp vµ lêi v¨n liÒn m¹ch…. c) KÕt bµi : - Khẳng định tài năng và cống hiến to lớn của Phạm ngũ Lão cho đất nước - Nªu suy nghÜ riªng vµ cã thÓ rót ra bµi häc vµ tr¸ch nhiÖm vµ bæn phËn cña con người đối với tổ quốc … II. LuyÖn tËp viÕt ®o¹n v¨n thuyÕt minh 1. Yªu cÇu : - Ph¶i tËp trung lµm râ mét ý trung tâm, một chủ đề cốt lõi thống nhất và duy nhÊt. - Cã sù liªn kÕt chÆt chÏ logic víi c¸c đoạn đứng trước và sau nó. - Cách diễn đạt phải sáng sủa, dễ hiểu, trong s¸ng - Giäng v¨n ph¶i gîi c¶m xóc hoÆc lµ tha thiÕt hoÆc lµ hïng hån … 2. CÊu tróc : - Ph¶i cã c©u luËn ®iÓm (ý chÝnh cña ®o¹n v¨n ) - Các ý nhỏ (phụ) của đoạn văn đều phải hướng vào làm rõ các ý chính đó - Cã thÓ s¾p xÕp c¸c ý nhá theo tr×nh tù thường không theo sự phản bác,chứng minh…,để làm tăng tính hấp dẫn của ®o¹n v¨n - Cã thÓ cã c©u chuyÓn tiÕp cho ®o¹n văn sau đó 3. Thùc hµnh VD1: H·y viÕt mét ®o¹n v¨n thuyÕt minh thực cảnh đẹp của vịnh Hạ Long - Câu chủ đề: Cảnh tượng hùng vĩ nhÊt vÞnh H¹ Long lµ c©y cÇu treo - C¸c ý triÓn khai cã thÓ nh­ sau: + Hai cái trụ cao sừng sững vươn lên nh­ ch¹m vµo trêi xanh + Những sợi dây cáp đồ sộ với khoảng cách đều đặn giữ chặt những khèi bª t«ng nÆng c¶ tÊn + C©y cÇu cao ngang m¸i cña toµ nhµ. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> năm học tiểu học em đều đạt học sinh ba tầng + Từ dưới vịnh nhìn lên, người và xe giỏi xuất sắc. Năm lớp 6, lớp 7, em đạt giải khuyến khích giải Toán bằng máy cộ nhỏ xíu như đàn kiến đang nối nhau tính bỏ túi cấp tỉnh; lớp 9 em đạt các qua cầu gi¶i: khuyÕn khÝch m«n Ho¸ häc, gi¶i - KÕt ®o¹n : ba m«n to¸n b»ng m¸y tÝnh bá tói cÊp + §©y lµ c©y cÇu treo lín nhÊt §«ng tỉnh. Lớp 11 đạt giải khuyến khích Nam á, thể hiện tay nghề, kĩ thuật, mĩ Quèc gia m«n Ho¸ häc. thuật độc đáo của thế kỉ XX Năm lớp 8, bắt đầu tiếp cận với + Góp phần tăng thêm vẻ đẹp bậc môn Hoá học , Huyền đã bị môn này nhất thế giới của vịnh Hạ Long hÊp dÉn vµ thu hót. V× vËy tõng c«ng * §Ó cã thÓ viÕt mét ®o¹n v¨n thøc Ho¸ häc nh­ thÊm vµo c« häc trß thuyÕt minh, cÇn ph¶i: nµy. Say mª häc tËp, HuyÒn tÝch cùc - N¾m v÷ng c¸c kiÕn thøc vÒ ®o¹n v¨n đọc sách, làm bài tập, ôn kỹ những thuyết minh và các kĩ năng viết đoạn kiÕn thøc vµ häc hái thªm c¸c b¹n cïng v¨n thuyÕt minh. lớp. Thi đỗ vào Trường THPT Chuyên - Có đủ những tri thức cần thiết và Lào Cai, Huyền lại càng cố gắng học chuẩn xác để làm rõ ý chung của đoạn. hơn nữa. Huyền tâm sự: “Thành tích - Sắp xếp hợp lí các tri thức đó theo häc tËp cña em ch­a thËt cao, n¨m häc mét thø tù râ rµng, rµnh m¹ch. 2008-2009, em cố gắng nhiều hơn để - Vận dụng đúng đắn, sáng tạo những thi vào Học viện Ngân hàng, thực hiện phương pháp thuyết minh và diễn đạt mơ ước trở thành một nhà kinh tế”. để đoạn văn trở nên cụ thể, sinh động, Chúc em đạt được ước mơ của mình. hÊp dÉn. 4. Cñng cè: §Ó viÕt ®o¹n v¨n TM hay, hiÖu qu¶ cao, cÇn thùc hiÖn nh÷ng thao t¸c nh­ thÕ nµo? 5. Hướng dẫn học bài: - Nắm vững lí thuyết, vận dụng làm các BT - So¹n: §äc hiÓu v¨n b¶n v¨n häc *********************************** TiÕt 18, 19 – tiÕng viÖt:. phong c¸ch ng«n Ng÷ nghÖ thuËt Ngày soạn: Ngày dạy tiết 18: I. Mục tiêu bài học: Tổ chức cho HS hoạt động nhằm lĩnh hội được: 1.Củng cố lại kiến thức về đặc điểm phong cách ngôn ngữ văn chương. 2. Rèn kĩ năng phân tích ngôn ngữ văn chương . 3.Củng cố tư duy lôgic, khoa học, trừu tượng. 4.Tình yêu văn chương . II. Phương tiện thực hiện: SGK, SGV, tài liệu tham khảo III. Cách thức tiến hành: Gợi mở, Tái hiện, Nêu vấn đề, Đọc sáng tạo, Thảo luận IV. Tiến trình dạy học 1. Ổn định lớp 2. Kiểm tra bài cũ : 3. Bài mới: Hoạt động của GV và HS HĐ 1: Ôn lại lí thuyết.. Yêu cầu cần đạt I. Phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt 1. Ng«n ng÷ nghÖ thuËt Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>