Giáo án Ngữ văn lớp 10 Tiết 26 + 27 Đọc văn: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngµy so¹n:. Ngµy d¹y: Líp d¹y: 10A,B,C,G. TiÕt: 26 + 27 §äc v¨n: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa. A/ PhÇn chuÈn bÞ I. Môc tiªu bµi häc 1. KiÕn thøc Học sinh hiểu và cảm nhận được tiếng hát than thân yêu thương tình nghĩa của người bình dân trong xã hội phong kiến xưa qua nghệ thuật riêng đậm sắc màu d©n gian cña ca dao 2. KÜ n¨ng BiÕt c¸ch tiÕp cËn vµ ph©n tÝch ca dao qua néi dung thÓ lo¹i 3. TháI độ Đồng cảm với tâm hồn người lao động và yêu quý những sáng tác của họ II. Phương tiện thực hiện - Sgk, Sgv - ThiÕt kÕ bµi gi¶ng III. C¸ch thøc tiÕn hµnh Gv tổ chức giờ học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi, thảo luận, trả lời c©u hái. B/ TiÕn tr×nh d¹y häc * ổn định tổ chức I. KiÓm tra bµi cò: kh«ng II. Giíi thiÖu bµi míi: Lời vào bài: Ca dao là tấm gương chân thực muôn màu, muôn vẻ, là tiếng tơ đàn muôn điệu của quần chúng nhân dân. Thi sĩ Xuân Diệu từng nói: “Trong ca dao từ Nam chí Bắc như có đất, có nước, có biển, có cả mồ hôI con người. Mỗi khi đọc nó ta như đọng lại một giọt nước trên khóe mắt. Đó là giọt tinh túy chắt ra từ tâm hồn núi sông, dân tộc”. Để hiểu thêm phần nào tâm hồn người dân Việt hàng ngàn đời nay, chúng ta sẽ đI tìm hiểu vào bài hôm nay: “Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa” …………………………..*…………………….*………………….*………….... Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> I. T×m hiÓu chung Gọi học sinh đọc phần tiểu dẫn trong sgk ? PhÇn tiÓu dÉn cho ta biÕt nh÷ng néi dung g×? 1. Ca dao Yªu cÇu häc sinh nh¾c l¹i kh¸I niÖm vÒ ca dao Gv: Ca dao là lời thơ trữ tình dân gian, thường kết hợp với âm nhạc khi diễn xướng nhằm diễn tả thế giới nội tâm của con người ? VËy néi dung cña ca dao lµ g×? - Nội dung: Diễn tả đời sống tâm hồn, tư tưởng, tình cảm của nhân dân trong các quan hệ gia đình, xã hội, đất nước (ca dao thiên về trữ tình, khác với truyện d©n gian lµ nh÷ng thÓ lo¹i tù sù ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ nghÖ thuËt cña ca dao? - Nghệ thuật: Lời ca dao thường ngắn, phần lớn đặt theo thể lục bát hoặc lục b¸t biÕn thÓ, ng«n ng÷ gÇn gòi víi lêi nãi hµng ngµy, giµu h×nh ¶nh so s¸nh, Èn dụ và đặc biệt là lối diễn đạt bằng một số công thức mang đậm sắc tháI dân gian Gv: Nh­ vËy ca dao chÝnh lµ hßn ngäc quÝ cña nh©n d©n ta, lµ s¶n phÈm tinh thần được đúc kết qua hàng ngàn năm, nó phản ánh đời sống tinh thần của người dân lao động. 2. V¨n b¶n ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ néi dung cña chïm ca dao? - Nội dung: Với nhiều tiếng nói khá tiêu biểu, các bài ca dao này đã kháI quát được 2 nội dung than thân và yêu thương tình nghĩa Gv: + Bài 1, 2: Lời than thân của người phụ nữ trong xã hội cũ + Bµi 3: duyªn kiÕp kh«ng thµnh nh­ng t×nh nghÜa vÉn thñy chung, bÒn v÷ng s¾t son + Bài 4: Nỗi niềm thương nhớ người yêu da diết, bồn chồn + Bµi 5: ¦íc muèn m·nh liÖt trong t×nh yªu + Bµi 6: NghÜa t×nh g¾n bã thñy chung cña vî chång ? Em h·y nhËn xÐt mét c¸ch chung nhÊt vÒ nghÖ thuËt cña 6 bµi ca dao? - Nghệ thuật: Bao quát được nhiều nét đặc trưng của nghệ thuật ca dao: thể thơ, hình ảnh so sánh, ẩn dụ, biểu tượng truyền thống, ngôn ngữ, các hình thức lÆp l¹i. II. §äc hiÓu 1. Bµi 1,2 (nh÷ng tiÕng h¸t than th©n) Cho học sinh đọc lại 2 bài ca dao với giọng xót xa Tæ chøc th¶o luËn nhãm (5P). Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> - Nhãm 1: Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch më ®Çu cña 2 bµi ca dao? T×m nh÷ng bµi ca dao kh¸c cã cïng c¸ch më ®Çu nh­ vËy? - Nhóm 2: Người than thân ở đây là ai? Thân phận của họ như thế nào? - Nhãm 3: T×m nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®­îc sö dông trong 2 bµi ca dao? Em có cảm nhận gì về hình ảnh con người trong 2 bài ca dao qua các biện pháp nghệ thuật đó? - Nhóm 4: Hình ảnh “Tấm lụa đào…phất phơ giữa chợ” và hình ảnh “Củ ấu gai” gîi lªn ®iÒu g×? Gv: 2 bài ca dao cùng chung chủ đề than thân. Giữa chúng có những điểm chung vµ nh÷ng ®iÓm riªng * §iÓm chung ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch më ®Çu cña 2 bµi ca dao?T×m nh÷ng bµi ca dao kh¸c cã cïng c¸ch më ®Çu nh­ vËy? - Më ®Çu: theo m« tÝp quen thuéc cña ca dao “Th©n em” Gv: mét sè bµi ca dao kh¸c cïng c¸ch më ®Çu: “Th©n em nh­ ít trªn c©y Càng tươI ngoài vỏ, càng cay trong lòng” “Thân em như tấm lụa đào D¸m ®©u xÐ lÎ vu«ng nµo cho ai” “Th©n em nh­ miÕng cau kh« Kẻ thanh tham mỏng, người thô tham dày” “Thân em như giếng giữa đàng Người khôn rửa mặt, người phàm rửa chân” ? Người than thân ở đây là ai? Thân phận của họ như thế nào? - Lời than thở về số phận của người phụ nữ trong xã hội cũ: thân phận bị lệ thuộc, giá trị không ai biết đến ? Để có thể diễn tả thành công thân phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến, trong 2 bài ca dao tác giả dân gian đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào? Nêu cảm nhận của em về hình ảnh con người qua những biện pháp nghệ thuật đó? - NghÖ thuËt: + Côm tõ phiÕm chØ “th©n em”: g©y sù chó ý vµ nhÊn m¹nh nçi đau ngậm ngùi, chua xót ở người phụ nữ + So sánh, ẩn dụ, tượng trưng, từ láy miêu tả (phất phơ) + §èi lËp: Gi¸ trÞ >< sè phËn  Thể hiện thấm thía nỗi khổ cực của người phụ nữ: khổ vì thân phận bị lệ thuộc, giá trị không được ai biết đến. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Gv: Tuy nhiªn ë mçi bµi ca dao l¹i cã nh÷ng s¾c th¸I t×nh c¶m kh¸c nhau * §iÓm riªng ? Hình ảnh “tấm lụa đào … phất phơ giữa chợ” trong bài ca dao số 1 thể hiện điều gì? Em có suy nghĩ gì về số phận người phụ nữ qua hình ảnh đó? Bài 1: - Hình ảnh “tấm lụa đào”: Đẹp và quý  người phụ nữ ý thức được sắc đẹp, tuổi xuân và giá trị của mình - Cụm từ “phất phơ giữa chợ”: sắc đẹp đó thật chông chênh, không có gì đảm bảo, không có nơI bấu víu Gv: Thân phận người con gáI được ví như một món hàng để mua bán, chỉ biết phụ thuộc vào người khác. Nỗi đau xót nhất của nhân vật trữ tình trong lời than thở chính là khi vừa bước vào tuổi đẹp nhất, hạnh phúc nhất của cuộc đời thì nỗi lo thân phận tương lai lại ập đến ngay với họ. Cô gáI không thể làm chủ được tương lai, số phận của mình. Một nỗi lo mơ hồ, ám ảnh cô gái. đó cũng chính là t©m tr¹ng chung cña nh©n vËt tr÷ t×nh trong bµi ca dao: “Th©n em nh­ h¹t m­a rµo Hạt sa xuống giếng, hạt vào vườn hoa Th©n em nh­ h¹t m­a sa Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày” ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ sè c©u cña bµi sè 2? H×nh ¶nh so s¸nh ë ®©y (cñ Êu gai) gîi cho em suy nghÜ vÒ diÒu g×? Bµi 2:. - Số câu: gấp đôI bài số 1. - Hình ảnh “Củ ấu gai”: Cô gáI nhấn mạnh, khẳng định giá trị của mình, đó là giá trị bản chất bên trong không dễ nhận ra, hoặc có khi bị lãng quên bëi c¸I bªn ngoµi ®en dñi, gai gãc, kh«ng ®­îc hÊp dÉn, b¾t m¾t ? Qua bài ca dao này người con gáI còn bộc lộ tháI độ của mình. Theo em, đó là tháI độ gì? TháI độ đó được bộc lộ qua đâu? - TháI độ cô gái: mạnh dạn hơn, nó được bộc lộ qua lời mời mọc da diết, đáng thương Gv: Béc b¹ch kÜ vµ mêi gäi tha thiÕt lµm vËy v× gi¸ trÞ thùc cña c« kh«ng ®­îc ai biết đến. Trong sự khẳng định và mời gọi có cả sự ngậm ngùi, xót xa cho thân phận không may của người con gáI nghèo khao khát tình yêu và hạnh phúc lứa đôi ? Bài ca dao số 2 gợi cho em liên tưởng đến bài thơ nào đã học ở THCS? Liên tưởng: “Bánh trôI nước” – Hồ Xuân Hương ? Em h·y kh¸I qu¸t l¹i néi dung cña 2 bµi ca dao?  2 bài ca dao không chỉ nói lên thân phận bị phụ thuộc của người phụ nữ mà còn là tiếng nói khẳng định giá trị, phẩm chất của họ.. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> 2. Bµi 3, 4, 5, 6 * Bµi ca dao sè 3 Gv: Yêu cầu học sinh đọc diễn cảm bài ca dao số 3 ? Về kết cấu, về cách diễn đạt, bài ca dao này có gì khác lạ so với 2 bài ca dao trªn? Gv: Bài ca dao thứ 3 không thuộc chủ đề than thân mà thuộc chủ đề yêu thương tình nghĩa. - Về cách diễn đạt: không dùng mô típ mở đầu là “thân em…” mà dùng lối ®­a ®Èy, gîi c¶m høng, dÉn d¾t t©m tr¹ng: “TrÌo lªn c©y khÕ nöa ngµy…” Gv: Lối mở đầu này thường gặp trong ca dao : “Trèo lên cây bưởi háI hoa….” HoÆc “TrÌo lªn c©y g¹o cao cao…”. NÕu nh­ ë 2 bµi ca dao ®Çu tiªn “Th©n em như…” là nỗi đau thân phận của người phụ nữ, thì lối mở đầu này là nỗi chua xót vì lỡ duyên, thường của các chàng trai ? So s¸nh gi÷a bµi 3 vµ bµi 1,2, em thÊy tõ “ai” trong bµi thø 3 cã g× kh¸c víi víi tõ “ai” ë 2 bµi trªn? - “Ai”: Đại từ phiếm chỉ, bao hàm nghĩa xác định: chỉ về những người chia rẽ mối lương duyên. Gv: Nếu như ở 2 bài ca dao trên từ “ai” chỉ về các chàng trai, những người đàn ông mà cô gáI mong đợi. Thì ở bài ca dao thứ 3 từ “ai” chính là chỉ về xã hội phong kiến xưa đã từng ngăn cách , làm tan vỡ biết bao mối tình của những đôI løa yªu nhau ? Trong nỗi chua xót đó, chàng trai đã tâm sự với ai, hỏi ai để bộc lộ lòng m×nh? NhËn xÐt vÒ nghÖ thuËt vµ t¸c dông? - Chàng trai đã trò chuyện, than thở với cây khế, hỏi khế để bộc lộ lòng mình - Nghệ thuật: chơI chữ tài hoa, tinh tế: khế chua, lòng người cũng chua xót  C¸ch hái Êy khiÕn cho lêi than cµng thªm da diÕt, thÊm thÝa ? Mặc dầu lỡ duyên nhưng tình nghĩa con người như thế nào? - Tình nghĩa con người vẫn bền vững, thủy chung ? Tác giả đã dùng những hình ảnh nào để nói lên tình người? Vì sao tác giả lại dùng những hình ảnh đó? - H×nh ¶nh so s¸nh Èn dô: mÆt tr¨ng, mÆt trêi, sao H«m, sao Mai: §ã lµ thiªn nhiªn, vò trô vÜnh h»ng Gv: Tình nghĩa con người như thiên nhiên, vũ trụ vĩnh hằng, như mặt trăng sánh với mặt trời, như sao Hôm sánh với sao Mai, tình nghĩa đôI ta cũng vậy, kh«ng thÓ nµo kh¸c ®­îc (tõ s¸nh víi ®­îc l¸y l¹i 2 lÇn, l¹i thªm tõ ch»ng chằng nhấn mạnh ở cuối câu thơ đã khẳng định mạnh mẽ điều đó). Như vậy, cho dï cã c¸ch xa nhau; nh­ mÆt tr¨ng vµ mÆt trêi; nh­ sao H«m vµ sao Mai, nhưng đôI ta vẫn xứng với nhau, vẫn đẹp đôI vừa lứa, vẫn là một như sao Hôm. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> sao Mai chØ lµ sao Kim, nh­ ¸nh s¸ng mÆt tr¨ng vèn lµ tõ ¸nh s¸ng mÆt trêi mµ cã. Như vậy chàng trai đã lấy hình ảnh thiên nhiên, vũ trụ là cáI to lớn, vĩnh hằng, không thể đổi khác để khẳng định lòng người bền vững, thủy chung ? ë 2 c©u cuèi cã cßn lµ lêi chµng trai nãi víi c©y khÕ n÷a kh«ng? Chµng nãi víi ai? - Chàng trai hỏi cô gáI để tự bộc lộ lòng mình Gv: Tiếng gọi “mình ơI” và câu hỏi của chàng trai với cô gáI đã một lần nữa khẳng định tình cảm son sắt của anh ? Hình ảnh “sao Vượt chờ trăng giữa trời” thể hiện điều gì? - “Sao Vượt chờ trăng giữa trời” (sao Vượt là tên gọi cổ của sao Hôm): thể hiện một sự chờ đợi mỏi mòn trong cô đơn và vô vọng Gv: Như vậy, duyên kiếp có thể và đã dở dang không thành nhưng tình nghĩa thì mãI mãI vẫn còn, không thể đổi thay. Trong hình ảnh “sao Vượt chờ trăng giữa trời” có cáI mỏi mòn của sự chờ đợi, có cáI cô đơn của sự ngóng trông, có nỗi đau của con người lỡ duyên thất tình, nhưng tất cả chỉ là để ánh lên vẻ đẹp của tình nghĩa con người. PhảI chăng đó là thứ ánh sáng rất đẹp và rất thơ của tình người trong ca dao xưa khi nói về những mối tình lỡ làng duyên kiếp  Đó chÝnh lµ néi dung cña bµi ca dao sè 3. TiÕt 2 Gv: Như vậy, ở giờ trước chúng ta đã tìm hiểu xong bài ca dao số 1,2 và 3 trong chùm ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa. Qua đó chúng ta thấy được phần nào số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến và tiếng nói khẳng định giá trị, phẩm chất của họ. Bên cạnh đó chúng ta cũng phần nào thấy được vẻ đẹp của tình nghĩa con người qua bài ca dao số 3. Giờ học hôm nay chúng ta sẽ t×m hiÓu nh÷ng bµi ca dao cßn l¹i (Ghi lại đề mục). I. T×m hiÓu chung II. §äc – hiÓu 1. Bµi sè 1, 2 2. Bµi sè 3, 4, 5, 6 * Bµi ca dao sè 3 * Bµi ca dao sè 4 Gv: yêu cầu học sinh đọc diễn cảm (chú ý nhịp thơ): vãn 4 và 2 câu lục bát cuèi bµi Gv: Đây được coi là một trong những bài ca dao hay nhất của người Việt nói về tình yêu và nỗi nhớ. Khi đọc bài ca dao này, nhà phê bình văn học Hoài. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Thanh có viết: “Đọc 2 câu cuối còn có thể hiểu được. Nhưng đọc những câu đầu th× chØ thÊy hay mµ kh«ng hiÓu hay nh­ thÕ nµo? v× sao hay?”. Tại sao lại như vậy? Như các em đã biết, thương nhớ vốn là một tình cảm khó hình dung, nhất là thương nhớ trong tình yêu. Vậy mà ở bài ca dao này lại diễn t¶ mét c¸ch thËt cô thÓ, tinh tÕ mµ gîi c¶m. §ã lµ nhê c¸ch nãi riªng mang tÝnh nghÖ thuËt cao cña ca dao ? Theo em, đó là cách nói nào? - Cách nói bằng hình ảnh, biểu tượng: khăn, đèn, mắt Gv: đây là cách nói mà ca dao rất hay dùng để diễn tả những điều trừu tượng. Cụ thể trong bài ca dao này, nỗi niềm thương nhớ của cô gáI đối với người yêu đã được biểu hiện một cách cụ thể, sinh động bằng các biểu tượng Khăn, đèn, mắt, những hình ảnh quen thuộc mà đầy khơI gợi, đặc biệt đó là hình ảnh khăn ? Khi sử dụng những biểu tượng đó, tác giả dân gian đã sử dụng những thủ pháp nghệ thuật gì? những thủ pháp đó đã tạo được những hiệu quả nghệ thuËt ra sao? - Nhân hóa: khăn, đèn - Ho¸n dô: M¾t  Cô gáI hỏi khăn, hỏi đèn, hỏi mắt chính là cô tự hỏi lòng mình. Và hẳn phảI nhớ thương, phải bồn chồn lắm thì cô mới hỏi dồn dập đến vậy. Khăn, đèn, mắt đã trở thành biểu tượng cho nỗi niềm thương nhớ của người con gáI đang yêu ? CáI khăn được hỏi đến đầu tiên và được hỏi nhiều nhất trong 6 dòng thơ (nöa bµi ca dao), v× sao l¹i nh­ vËy? - CáI khăn thường là vật trao duyên, vật kỉ niệm gợi nhớ “người đàng xa” ? B¹n nµo cã thÓ t×m cho c« nh÷ng c©u th¬ hoÆc nh÷ng c©u ca dao kh¸c nãi vÒ h×nh ¶nh chiÕc kh¨n? Gv:. - “TruyÖn KiÒu”: “S½n ®©y kh¨n gÊm, qu¹t quú Với cành thoa ấy tức thì đổi trao” - Ca dao:. “Göi kh¨n, göi ¸o, göi lêi Gửi đôI chàng mạng cho người ở xa”. HoÆc:. “Nhí khi kh¨n më, trÇu trao Miệng thì cười nụ biết bao nhiêu tình”. - CáI khăn luôn quấn quýt bên người con gáI như cùng sẻ chia với họ niềm thương nỗi nhớ ? Trong 6 câu thơ đầu tiên khi diễn tả về hình ảnh cáI khăn, tác giả đã sử dông cÊu tróc c©u vµ nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo? - Cấu trúc: theo lối vắt dòng, láy (6 lần từ “khăn”, 3 lần “khăn thương nhớ ai” Nçi nhí thªm triÒn miªn, da diÕt. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Gv: Dường như mỗi lần hỏi lại là một lần nỗi nhớ lại trào dâng, như những đợt sóng lòng trào dâng mạnh mẽ hơn, quyết liệt hơn - “Khăn” gắn liền với: + “thương nhớ”  Điệp từ + “RơI xuống đất”; “Vắt lên vai”; “Chùi nước mắt”  động từ mạnh, nhân hóa, trạng từ chỉ không gian Gv: §ã lµ nçi nhí cã kh«ng gian, c¸I kh«ng gian tr¶I ra trªn nhiÒu chiÒu (r¬I xuống đất, vắt lên vai, chùi nước mắt), nó diễn tả tâm trạng nhớ thương da diết, mỏi mòn đến đau khổ, mụ mị, ngổn ngang trăm mối tơ vò của cô gái. Nhớ đến mức không còn tự chủ được cả đến bước đI, dáng đứng, và cuối cùng nỗi nhớ ấy òa vỡ thành những dòng nước mắt giàn giụa như những cô gáI trong ca dao thủa x­a: “Nhí ai em nh÷ng khãc thÇm Hai hàng nước mắt đầm đầm như mưa” ? Em có nhận xét gì về số lượng thanh bằng ở trong 6 câu thơ? Tác dụng? - S¸u c©u th¬ hái kh¨n, 24 ch÷ th× cã tíi 16 thanh b»ng mµ hÇu hÕt lµ thanh không, gợi nỗi nhớ thương da diết, bâng khuâng, đậm màu sắc nữ tính của người con g¸I biÕt gh×m nÐn c¶m xóc cña m×nh, kh«ng béc lé mét c¸ch dÔ d·i ? Tiếp theo hình ảnh “khăn” là những hình ảnh nào? Những hình ảnh đó ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo? - Hình ảnh “ngọn đèn”: nỗi nhớ ở đây còn được đo theo thời gian Gv: “đèn không tắt”, hay chính con người đang trằn trọc đêm thâu trong nỗi nhớ thương đằng đẵng với thời gian. Chừng nào ngọn lửa tình vẫn cháy sáng trong tráI tim của người con gáI thì ngọn đèn kia làm sao tắt được - Cuối cùng là hình ảnh “đôI mắt”: hỏi chính mình (NT Hoán dụ) Gv: Nỗi ưu tư còn nặng trĩu, khối tình vẫn còn nguyên, không người san sẻ. Bởi thế hình ảnh người thương thường trực trong lòng, hiển hiện trong tráI tim cô g¸i. §ã lµ nçi nhí trong t©m thøc, tiÒm thøc (trong ý thøc th× cã thÓ k×m nÐn nh­ng trong tiÒm thøc th× kh«ng thÓ: “Lòng em nhớ đến anh C¶ trong m¬ cßn thøc”. - Xu©n Quúnh –. Thành công của bài ca dao còn là hình tượng được sử dụng một cách hợp lí, nhất quán và tự nhiên như nỗi nhớ thương của bất cứ người con gáI đang yêu. Nỗi nhớ được nói đến liên tiếp, dồn dập trong 10 câu thơ với 5 điệp khúc “thương nhớ ai” vang lên, xoáy vào lòng ta một niềm khắc khoảI, những câu hỏi không có câu trả lời như nén chặt nỗi thương nhớ trong lòng cuối cùng trào ra: “. §Ó cuèi cïng trµo ra: “§ªm qua em nh÷ng lo phiÒn Lo v× mét nçi kh«ng yªn mét bÒ…” ? Theo em, 2 c©u cuèi cã g× kh¸c l¹ víi 10 c©u trªn? - 2 câu cuối đột ngột chuyển thể lục bát (không còn là thể vãn 4 như 10 câu trên). Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> ? Cách chuyển thể thơ như vậy nhằm diễn đạt điều gì? - 2 câu cuối đã lí giảI về nỗi lo phiền của cô gái ? Do đâu mà cô gáI lo phiền đến vậy? - §ã lµ do c« “kh«ng yªn mét bÒ” Gv: 2 câu cuối đã tháo cởi những dồn nén, tức tưởi bên trên. Hóa ra nhớ đến thế lµ do lo phiÒn, v× kh«ng yªn mét bÒ. Mét bÒ nµo ®©y? bµi ca dao kh«ng nãi râ, nhưng người đọc cũng có thể đoán được: có thể là cha mẹ không ưng, có thể là do nói s«ng c¸ch trë, cã thÓ v× gia c¶nh qu¸ nghÌo tóng….cã biÕt bao nhiªu c¸I lo phiền, không yên đeo đẳng trong lòng cô gái. Chỉ biết rằng nhớ thương, lo phiền cứ trộn lẫn vào nhau để làm bật ra những lời thơ dồn nén. Cô gáI nhớ thương người yêu nhưng vẫn lo lắng cho số phận của mình, cho duyên phận lứa đôi. Bởi hạnh phúc lứa đôI của họ thường bấp bênh vì tình yêu tha thiết trong xã hội cũ đâu đã dẫn đến hôn nhân cụ thể, mà vẫn nơm nớp một nçi lo sî mªnh m«ng: “Thương anh cũng muốn nói ra Sợ mẹ bằng đất, sợ cha bằng trời”  Bài ca dao là tiếng hát đầy yêu thương của một tấm lòng đòi hỏi phảI được yêu thương. chính vì vậy nỗi nhớ này không hề bi lụy mà vẫn chan chứa tình người. Đó cũng chính là nét đẹp tâm hồn của các cô gáI * Bµi ca dao sè 5 ? §©y lµ lêi cña ai nãi víi ai, nãi vÒ ®iÒu g×? - Đây là lời của cô gáI thầm nói với người yêu: cô bộc lộ ước muốn của mình ? Ước muốn đó được biểu đạt bằng cách nói như thế nào, thông qua nghệ thuËt g×? - Ước muốn đó được thổ lộ trong một ý tưởng táo bạo bằng một hình ảnh độc đáo: “cầu dảI yếm” ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ h×nh ¶nh nµy trong ca dao? (quen hay l¹, lÊy vÝ dô minh häa) - Đây là một chi tiết nghệ thuật đặc sắc và quen thuộc trong ca dao: là biểu tượng để chỉ nơI gặp gỡ, hẹn hò của những đôI lứa đang yêu, là phương tiện để họ đến với nhau Gv: H×nh ¶nh cÇu kh«ng cã thùc mµ ®­îc dÖt nªn b»ng ­íc m¬ t¸o b¹o cña con người. chúng ta có thể thấy được hình ảnh những cây cầu trong ca dao xưa với nhiÒu h×nh ¶nh Èn dô t¸o b¹o: “Hai ta c¸ch mét con s«ng Muèn sang anh ng¶ cµnh hång cho sang” “C¸ch nhau cã mét con ®Çm Muèn sang anh ng¶ cµnh trÇm cho sang Cµnh trÇm l¸ däc l¸ ngang. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Để người bên ấy bước sang cành trầm” “GÇn ®©y mµ ch¼ng sang ch¬i §Ó em ng¾t ngän mång t¬I b¾c cÇu” Gv: con sông không có thực, cầu càng ảo, trong ca dao. Cây cầu đó có khi là cµnh hång, cµnh trÇm, cã khi lµ ngän mïng t¬I, cã khi nã l¹i ®­îc kÕt b»ng hµng trăm thứ chỉ màu sặc sỡ. Những cây cầu đó được dệt nên bằng ước mơ táo bạo của con người, nó đem lại vẻ đẹp rất dân gian, rất đồng quê mà chỉ ca dao mới cã ®­îc. ? so s¸nh víi hÖ thèng h×nh ¶nh c©y cÇu trong ca dao, em thÊy dßng s«ng vµ cây cầu trong bài ca dao này có gì độc đáo? - Sông “rộng một gang”, cầu “dảI yếm”: gần gũi thân quen nhưng độc đáo, kh¸c l¹, t¸o b¹o, m·nh liÖt nh­ng còng tr÷ t×nh, ý nhÞ, giµu n÷ tÝnh biÕt bao Gv: Có con sông ấy thì mới có cây cầu ấy, nó đích thực là cây cầu tình yêu trong ca dao. Mà lại là cái cầu người con gáI chủ động bắc cho người mình yêu trong sù rµng buéc, táa chiÕt cña lÔ gi¸o phong kiÕn thêi x­a. Nã lµ c©y cÇu ®­îc b¾c b»ng “d¶I yÕm”, c¸I vËt cô thÓ mÒm m¹i lu«n quÊn quýt bªn th©n h×nh người con gái. Nói cách khác, nó chính là người con gáI, người con gáI muốn dùng cáI vật thân thiết, gần gũi nhất của mình để bắc cầu mời mọc người yêu. CáI cầu – dảI yếm được tạo nên bằng chính máu thịt, cuộc đời, tráI tim rạo rực yêu đương của những người con gáI làng quê. Nó là cáI cầu tình yêu đẹp nhất trong ca dao. Nó không chỉ thể hiện vẻ đẹp tâm hồn mà còn cả cách nói đẹp của người lao động xưa trong việc biểu đạt tình yêu. * Bµi ca dao sè 6 ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ thÓ th¬ ë bµi ca dao sè 6? ThÓ th¬ ë bµi nµy cã g× kh¸c víi c¸c bµi trªn? t¸c dông? - Thể thơ: song thất lục bát (có biến thể sáng tạo ở câu 8, tăng thêm đến 13 tiếng) : Khẳng định sắt son lòng chung thủy ? Để diễn tả được điều này tác giả dân gian đã sử dụng những hình ảnh ẩn dụ nào? Mục đích? - 2 h×nh ¶nh: muèi vµ gõng - Mục đích: Thể hiện sự gắn bó thủy chung, tình vợ chồng thắm thiết, keo sơn, gắn bó đến trọn đời ? V× sao t¸c gi¶ d©n gian l¹i sö dông 2 h×nh ¶nh nµy? - Muèi, gõng: + Gia vÞ trong b÷a ¨n + Vị thuốc của người bình dân xưa nh©n d©n. + Hương vị của tình người trong cuộc sống từ bao đời nay của. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Gv: Ca dao có câu: “Tay bưng đĩa muối với gừng - Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau” và hình ảnh đó cũng được Nguyễn Khoa Điềm triển khai trong bài thơ “Đất nước”: “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn” Cũng là nghĩa tình thủy chung, nhưng biểu tượng “Gừng cay – muối mặn” lại dµnh cho nh÷ng cÆp vî chång, bëi vî chång tõng chung sèng víi nhau th× míi trảI qua những cay đắng, ngọt bùi ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ c©u th¬ cuèi? ý nghÜa? - Câu thơ cuối là một câu bát được kéo dài thành 13 tiếng: khẳng định sự thủy chung, g¾n bã Gv: cách nói mang ý vị đặc sắc: ba vạn sáu ngàn ngày là một trăm năm, tức 1 đời người mới cách xa, có nghĩa là không bao giờ cách xa cả.  4 câu thơ cho ta thấy tình cảm thủy chung của người Việt. Đặc biệt đó là tình nghĩa vợ chồng thắm thiết, keo sơn, gắn bó đến trọn đời. III. Tæng kÕt vµ luyÖn tËp ? Qua chùm ca dao đã học, em thấy những biện pháp nghệ thuật nào thường được dùng trong ca dao? Những biện pháp nghệ thuật đó có gì khác so với nghÖ thuËt th¬ cña v¨n häc viÕt? - Sù lÆp l¹i m« thøc më ®Çu - Các hình ảnh biểu tượng - C¸c h×nh ¶nh so s¸nh, Èn dô - ThÓ th¬: lôc b¸t, bèn ch÷, song thÊt lôc b¸t… - Nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµy lµ nh÷ng nÐt riªng in ®Ëm s¾c mµu d©n gian, kh¸c víi tiÕng nãi c¸ thÓ cña nghÖ sÜ nh­ trong v¨n häc viÕt * Cñng cè: häc phÇn ghi nhí. C/ Hướng dẫn học bài và chuẩn bị bài mới I. Hướng dẫn học bài - N¾m néi dung, nghÖ thuËt cña ca dao - häc thuéc lßng chïm ca dao - Lµm c¸c c©u hái phÇn luyÖn tËp II. ChuÈn bÞ bµi míi TiÕt sau: TiÕng ViÖt : “§Æc ®iÓm ng«n ng÷ nãi vµ ng«n ng÷ viÕt”. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(13)</span>