Giáo án bồi dưỡng Ngữ văn 8 - Bài 1: Luyện đề: “nhớ rừng”. "quê hương"

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Kế hoạch dạy bồi dưỡng Ngữ văn 8 cho học sinh đại trà - Học kì 2 Ngµy so¹n: 10/01/2011. Bµi 1:. Luyện đề: “Nhớ rừng”. "Quê hương". * Môc tiªu: Gióp HS: 1. N¾m l¹i mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ c¸c v¨n b¶n thuéc phong trào Thơ Mới: “Nhớ rừng”, “Ông đồ”, "Quê hương" 2. Rèn kĩ năng cảm thụ tác phẩm văn học qua luyện đề. * Nội dung cần đạt - GV cung cÊp cho HS kiÕn thøc vÒ Phong trµo Th¬ míi (Trong Tµi liÖu tÝch luü chuyªn m«n cña GV) - GV hướng dẫn HS luyện đề: i. "Nhí rõng" vµ nhµ th¬ ThÕ L÷ Bµi 1: Tr¾c nghiÖm Câu 1: Ba bài thơ “Nhớ rừng”, “Ông đồ”, "Quê hương" được sáng tác vào khoảng thêi gian nµo? A. Trong khoảng từ 1930 đến 1945. B. Trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. C. Trong kháng chiến chống đế quốc Mỹ. D. Trước năm 1930. Câu 2: Nhận xét nào nói đúng nhất những cảnh tượng được miêu tả đặc sắc trong bµi th¬ Nhí rõng? A. Cảnh núi rừng kỳ vĩ, khoáng đạt và bí hiểm. B. Cảnh vườn bách thú tù túng, tầm thường và giả dối. C. Cảnh đại ngàn bao la, rộng lớn D. Gåm A vµ B Câu 3: Nhận xét nào nói đúng nhất ý nghĩa của việc xây dựng hai cảnh tượng đối lËp nhau trong Nhí rõng? A. §Ó lµm næi bËt h×nh ¶nh con hæ. B. Để gây ấn tượng đối với người đọc C. §Ó lµm næi bËt t×nh c¶nh vµ t©m tr¹ng cña con hæ. D. Để thể hiện tình cảm của tác giả đối với con hổ. Câu 4: Hoài Thanh cho rằng: ““Đọc đôi bài, nhất là “Nhớ rừng”, ta tưởng chừng thấy những chữ bị xô đẩy, bị dằn vặt bởi một sức mạnh phi thường”. Theo em, ý kiến đó chủ yếu nói về đặc điểm gì của bài thơ Nhớ rừng? A. Trµn ®Çy xóc c¶m m·nh liÖt. C. Giµu h×nh ¶nh. B. Giµu nhÞp ®iÖu. D. Giµu gi¸ trÞ t¹o h×nh. Bµi 2: Giíi thiÖu vÒ t¸c gi¶ ThÕ L÷ vµ t¸c phÈm “Nhê rõng”. Bµi 3: Nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ nghÖ thuËt cña bµi th¬ “Nhí rõng”. Bµi 4: Chøng minh r»ng: “§o¹n 3 cña bµi th¬ cã thÓ coi lµ mét bé tranh Tø b×nh léng lÉy”. Bài 5: Nhà phê bình văn học Hoài Thanh có nhận xét về thơ của Thế Lữ: “Đọc đôi bài, nhất là “Nhớ rừng”, ta tưởng chừng như thấy những chữ bị xô đẩy, vị dằn vặt bởi một sức mạnh phi thường. Thế Lữ như một thế tướng điều khiển đội quân Việt ngữ bằng những mệnh lệnh không thể cưỡng được”. Em hiểu ý kiến trên như thế nào? Theo em, “Đội quân Việt ngữ” mà Hoài Thanh nói đến cã thÓ gåm nh÷ng yÕu tè g×?. GV: Lª §øc TÜnh Lop8.net. 49.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Kế hoạch dạy bồi dưỡng Ngữ văn 8 cho học sinh đại trà - Học kì 2 Bài 6: Lập dàn ý cho đề sau: “Phân tích tâm trạng của con hổ trong bài “Nhớ rõng”cña ThÕ L÷. Gîi ý Bµi 1: A – D – C- A Bµi 2: (HS tr×nh bµy nh­ trong chó thÝch SGK), GV cung cÊp thªm nh­ trong Tµi liÖu tÝch luü chuyªn m«n cña GV Bài 3: Sức hấp dẫn của bài thơ “Nhớ rừng”còn ở những giá trị nghệ thuật đặc sắc của nã, nh÷ng gi¸ trÞ tiªu biÓu cho Th¬ míi ë giai ®o¹n ®Çu. + C¶ bµi th¬ trµn ®Çy c¶m høng l·ng m¹n víi m¹ch c¶m xóc s«i næi, m·nh liÖt vµ trÝ tưởng tượng phong phú, bay bổng. Chính cảm hưng lãng mạn này đã sản sinh ra những hình ảnh thơ giàu chất tạo hình, đầy ấn tượng, đặc biệt là những chi tiết miêu tả vẽ đẹp hïng vÜ mµ th¬ méng cña nói rõng. + Bài thơ có những hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng làm nên nội dung sâu sắc của tác phẩm. Không phải ngẫu nhiên mà tác giả lại chọn hình thức “mượn lời con hổ ở vườn bách thú”. Hình tượng con hổ – chúa sơn lâm – bị giam cầm trong cũi sắt là biểu tượng của người anh hùng bị thất thế sa cơ mang tâm sự u uất đầy bi tráng. Cảnh rừng già hoang vu – giang sơn của chúa sơn lâm – là biểu tượng của thế giới rộng lớn, khoáng đạt, thế giới của tự do, tương phản với hình ảnh chiếc cũi sắt nơi vườn bách thú là biểu tượng của cuộc sống tù hãm, chật hẹp. Với những hình ảnh có ý nghĩa biểu tượng đó, nhà thơ nói lên tâm sự của mình một cách kín đáo và sâu sắc. + Ng«n ng÷ vµ nh¹c ®iÖu phong phó, giµu søc biÓu c¶m. Søc m¹nh chi phèi ng«n ng÷ vµ nh¹c ®iÖu cña bµi th¬ xÐt cho cïng vÉn lµ søc m¹nh cña m¹ch c¶m xóc s«i næi, m¶nh liÖt. Bµi th¬ ®Çy nh¹c tÝnh, ©m ®iÖu dåi dµo, c¸ch ng¾t nhÞp linh ho¹t (cã c©u ng¾t nhÞp rÊt ng¾n, cã c©u l¹i tr¶i dµi). Giäng th¬ khi th× u uÊt, d»n vÆt, khi th× say s­a, tha thiÕt, hïng tr¸ng, song tÊt c¶ vÉn nhÊt qu¸n, liÒn m¹ch vµ trµn ®Çy c¶m xóc. Bằng những vần thơ tràn đầy cảm xúc lãng mạn, bằng việc mượn lời con hổ bị nhốt ở vườn bách thú, bài Nhớ rừng đã diến tả sâu sắc nỗi chán ghét cảnh sống tù túng, tầm thường, giả dối và niềm khát khao tự do mãnh liệt, từ đó gợi lên lòng yêu nước thầm kíncủa người dân mất nước thủơ ấy. Bài 4: Đoạn 3 của bài thơ “Nhớ rừng”có thể coi như một bộ tranh tứ bình đẹp lộng lÉy. Bèn c¶nh, c¶nh nµo còng cã nói rõng hïng vÜ, tr¸ng lÖ víi con hæ uy nghi lµm chóa tÓ. Đó là cảnh “những đêm vàng bên bờ suối” hết sức diễm ảo với hình ảnh con hổ “say mồi đứng uống ánh trăng tan” đầy lãng mạn. Đó là cảnh “ngày mưa chuyển bốn phương ngàn” với hình ảnh con hổ mang dáng dấp đế vương: “Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới”. Đó là c¶nh “b×nh minh c©y xanh n¾ng géi” chan hoµ ¸nh s¸ng, rén r· tiÕng chim ®ang ca h¸t cho giấc ngủ của chúa sơn lâm. Và đó là cảnh “Chiều lênh láng máu sau rừng” thật dữ dội với con hổ đang chờ đợi mặt trời “chết” để “chiếm lấy riêng phần bí mật” trong vũ trụ. ở cảnh nào núi rừng cũng mang vẻ đẹp hùng vĩ vừa thơ mộng, và con hổ nổi bật lên với tư thế lẫm liệt, kiêu hùng, đúng là một chúa sơn lâm đầy uy lực. Nhưng đó chỉ là dĩ vãng huy hoàng, chỉ hiện ra trong nỗi nhớ da diết tới đau đớn của con hæ. Mét lo¹t ®iÖp ng÷ :nµo ®©u, ®©u nh÷ng…. cø lÆp ®i lÆp l¹i, diÔn t¶ thÊm thÝa nçi nhớ tiếc khuôn nguôi của con hổ đối với những cảnh không bao giờ còn thấy nữa. Và giấc mơ huy hoàng đó đã khép lại trong tiếng than u uất: “- Than ôi! Thời oanh liệt nay còn ®©u?”. Bài 5: - Cần hiểu cách diễn đạt hình ảnh của Hoài Thanh: - Khi nói “tưởng chừng thấy chữ bị xô đẩy, bị dằn vặt bởi một sức mạnh phi thường” là Hoài Thanh muốn khẳng định mạch cảm xúc sôi trào, mãnh liệt chi phối câu chữ trong 50. GV: Lª §øc TÜnh Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Kế hoạch dạy bồi dưỡng Ngữ văn 8 cho học sinh đại trà - Học kì 2 bài thơ của Thế Lữ. Đây chính là một trong những đặc điểm tiêu biểu của bút pháp thơ l·ng m¹n vµ còng lµ yÕu tè quan träng t¹o nªn sù l«i cuèn m·nh mÏ cña bµi Nhí rõng. - Khi nói “Thế Lữ như một viên tướng điều khiển đội quân Việt ngữ bằng những mệnh lệnh không thể cưỡng được” tức là nhà phê bình khẳng định tài năng của tác giả trong việc sử dụng một cách chủ động, linh hoạt, phong phú, chính xác và đặc biệt hiệu quả ngôn ngữ (tiếng việt) để có thể biểu đạt tốt nhất nội dung của bài thơ. - “§éi qu©n ViÖt ng÷” cã thÓ bao gåm nhiÒu yÕu tè nh­ nh÷ng tõ ng÷, h×nh ¶nh th¬ (đặc biệt phải kể đến những hình ảnh giàu chất tạo hình tả cảnh sơn lâm hùng vĩ gây cho người đọc ấn tượng đậm nét về vẻ đẹp vừa phi thường tráng lệ, vừa thơ mộng),các cấu trúc ng÷ ph¸p, thÓ lo¹i th¬, ng÷ ®iÖu vµ nh¹c ®iÖu phong phó, giµu søc biÓu c¶m (Êm ®iÖu dåi dµo, c¸ch ng¾t nhÞp linh ho¹t – cã c©u nhÞp rÊt ng¾n, cã c©u l¹i tr¶i dµi). §iÒu nµy cã thÓ nhËn thÊy râ nhÊt qua ®o¹n 2 vµ 3 cña bµi th¬ miªu t¶ c¶nh nói rõng hïng vÜ vµ h×nh ¶nh con hæ trong giang s¬n mµ nã ngù trÞ. Bµi 6: A. Më bµi: Giới thiệu bài thơ và hình tượng con hổ. + Bµi th¬ “Nhí rõng” cña ThÕ L÷ ®­îc viÕt n¨m 1934, in trong tËp “MÊy vÇn th¬” (1935) “Nhí rõng” lµm mét trong nh÷ng bµi th¬ vµo hµng kiÖt t¸c cña ThÕ L÷ vµ cña c¶ phong trµo th¬ míi. + Con hổ là hình tượng trung tâm của bài thơ. Mượn lời con hổ bị nhốt ở vườn bách thú, tác giả diễn tả niềm khao khát tự do mãnh liệt và tâm sự yêu nước của con người nh÷ng ngµy n« lÖ. B. Th©n bµi: 1. Tâm trạng của con hổ trong cảnh giam cầm ở vườn bách thú: + NiÒm c¨m uÊt “ gËm mét khèi c¨m hên trong còi s¾t” vµ nçi ngao ng¸n “n»m dµi tr«ng ngµy th¸ng dÇn qua” (®o¹n 1). + Tâm trạng chán trường và thái độ khinh biệt trước sự tầm thường, giả dối ở vườn b¸ch thó (®o¹n 4). 2. Nçi “nhí rõng” da diÕt kh«ng ngu«i cña con hæ ( ®o¹n 2, 3 vµ 5): + Con hổ nhớ cảnh nước non hùng vĩ với tất cả những gì lớn lao, dữ dội, phi thường. + Con hæ nhí tiÕc vÒ mét “thuë tung hoµnh hèng h¸ch nh÷ng ngµy x­a” ®Çy tù do vµ uy quyÒn cña chóa s¬n l©m. C. KÕt bµi: + Tâm trạng của con hổ là một ấn dụ thể hiện một cách kín đáo tâm trạng của tác giả, cũng là tâm sự yêu nước của những người Việt Nam thuở ấy: họ chán ghét cảnh sống tù túng, tầm thường của thực tại nô lệ và khao khát tự do. + Tâm trạng ấy đã làm nên giá trị và sức sống lâu bền của bài thơ. ii. "quê hương" và nhà thơ Tế hanh Bµi 1: Tr¾c nghiÖm: 1. Nhận định nào dưới đây nói đúng nhất tình cảm của Tế Hanh đối với cảnh vật, cuộc sống và con người của quê hương ông? A. Nhớ về quê hương với những kỉ niệm buồn bã, đau xót, thương cảm. B. Yêu thương, trân trọng, tự hào và gắn bó sâu sắc với cảnh vật, cuộc sống và con người của quê hương. C. Gắn bó và bảo vệ cảnh vật,cuộc sống và con người của quê hương ông. D. Cả A, B, C đều sai. 2. Dòng nào nói đúng nhất nội dung, ý nghĩa của hai câu đầu trong bài thơ? A. Giới thiệu nghề nghiệp và vị trí địa lí của làng quê nhà thơ. B. Giới thiệu vẻ đẹp của làng quê nhà thơ. 51 GV: Lª §øc TÜnh Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Kế hoạch dạy bồi dưỡng Ngữ văn 8 cho học sinh đại trà - Học kì 2 C. Miêu tả cảnh sinh hoạt lao động của người dân làng chài. D. Cả A, B, C đều đúng. Hai câu mở đầu bài thơ có ý nghĩa gì đối với toàn bài? 3. Tế Hanh đã so sánh “cánh buồm” với hình ảnh nào? A. Con tuÊn m· C.D©n lµng B. M¶nh hån lµng D.Quê hương Hình ảnh đó có ý nghĩa như thế nào? Bài 2: Giới thiệu về nhà thơ Tế Hanh và bài thơ "Quê hương" Bài 3: Phân tích vẻ đẹp cảnh ra khơi đánh cá (từ câu 3 đến câu 8) Bài 4: Cảm nhận của nhà thơ trước cảnh thuyền về ? Bµi 5: Em c¶m nhËn nh­ thÕ nµo vÒ c©u cuèi cïng cña bµi th¬: T«i thÊy nhí c¸i mïi nång mÆn qu¸! Bài 6: Chứng minh rằng: “Đọc bài thơ Quê hương của Tế Hanh, chúng ta thấy rõ vẻ đẹp cuộc sống làng chài cũng như tình yêu tha thiết của tác giả đối với quê hương mình”. (Yªu cÇu lËp dµn ý – viÕt bµi). Gîi ý Bµi 1: 1 - B. 2 - A: Hai c©u ®Çu giíi thiÖu ng¾n gän “lµng t«i”. §©y lµ hai c©u th¬ gi¶n dÞ nh­ng nếu thiếu lời giới thiệu này, quê hương sẽ trở nên trừu tượng, thiếu sức truyền cảm. 3 - B: So sánh “cánh buồm”to như “mảnh hồn làng” là hay, đặc sắc. Cánh buồm biểu tượng cho hình bóng và sức sống quê hương. Nó tượng trưng cho sức mạnh, lao động s¸ng t¹o, ­íc m¬ vÒ Êm no h¹nh phóc cña quª nhµ. Nã cßn tiªu biÓu cho chÝ khÝ vµ kh¸t vọng chinh phục biển của đoàn trai tráng bơi thuyền đi đánh cá. Bµi 2: - HS tr×nh bµy nh­ trong chó thÝch SGK, GV bæ sung thªm: 1. Ngay từ những sáng tác đầu tay, Tế Hanh cho thấy tâm hồn ông luôn gắn bó với quê hương. “Tôi thấy Tế Hanh là một người tinh lắm. Tế Hanh đã ghi được đôi nét rất thần tình về cảnh sinh hoạt chốn quê hương. Người nghe như thấy cả những điều không hình sắc, không thanh âm như “mảnh hồn làng”trên “cánh buồm giương”, như tiếng hát của hương đồng quyến rũ con đường quê nho nhỏ. Thơ Tế Hanh đưa ta vào thế giới thật gần gũi thường ta chỉ thấy một cách mờ mờ, cái thế giới những tình cảm ta đã âm thầm trao cho cảnh vật: sự mệt mỏi say sưa của con thuyÒn lóc trë vÒ bÕn, nçi khæ ®au chÊt chöa tªn toa tÇu nÆng trÜu nh÷ng buån vui sÇu tñi cña mét con ®­êng. Tế Hanh luôn nói đến những con đường. Cũng phải. Trên những con đường nhưng lại biết bao bâng khuâng hồi hộp! Nhưng Tế Hanh sở dĩ nhìn đời một cách sâu sắc như thế là vì người sẵn có một tâm hồn tha thiết”. 2. Cũng giống như Nhớ rừng, Quê hương thuộc thể thơ 8 chữ nhưng đó là thể thơ 8 chữ xuất hiện ở thời đại Thơ mới (khác với thể hát trước đây). So với hát nói, thể thơ 8 chữ trong Thơ mới phóng khoáng hơn, tự do hơn. Qua bài thơ này, Tế Hanh đã dựng lên một bức tranh đẹp đẽ , tươi sáng, bình dị về cuộc sống của con người và cảnh sắc của một làng quê ven biển bằng tình cảm quê hương sâu đậm, đằm thắm.. Bài 3: Cảnh ra khơi đánh cá: - Khung cảnh đẹp: trời yên biển lặng, báo hiệu một ngày tốt lành (chú ý các tính từ trong, nhÑ, hång) - Næi bËt lªn trong kh«ng gian Êy lµ h×nh ¶nh chiÕc thuyÒn: + Nh­ con tuÊn m· + Các từ gây ấn tượng mạnh: hăng, phăng, vượt,...nói lên sức mạnh và khí thế của con thuyền. Cảnh tượng hùng tráng, đầy sức sống. - G¾n liÒn víi h×nh ¶nh con thuyÒn lµ h×nh ¶nh d©n trai tr¸ng ra kh¬i. TÊt c¶ gîi lªn một bức tranh lao động khoẻ khoắn tươi vui. (chú ý, hồn thơ Tế Hanh trong bài thơ này khác với giọng buồn thương thường gặp trong Thơ mới). - Sự so sánh độc đáo cánh buồm: + Các động từ : giương, rướn nói về sức vươn mạnh mẽ 52. GV: Lª §øc TÜnh Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Kế hoạch dạy bồi dưỡng Ngữ văn 8 cho học sinh đại trà - Học kì 2 + Cách so sánh độc đáo: Ví cánh buồm giương to như mảnh hồn làng. Sự so sánh này khiến cho người đọc nhận thấy cả hình xác và linh hồn sự vật. Tất cả gần gũi nhưng thiªng liªng cao c¶. Ai sinh ra ë vïng duyªn h¶i h¼n ch¼ng l¹ g× nh÷ng c¸nh buåm. ThÕ nhưng những câu thơ của Tế Hanh vẫn có một cái gì đó là lạ và cuốn hút. Cánh buồm vô tri đã được người thi sĩ thổi vào một tâm hồn. Đó chính là cái hồn thiêng liêng (trong tâm khảm nhà thơ) của ngôi làng ấy. Nhà thơ đã lấy cái đặc trưng nhất (những cánh buồm) để mà gợi ra bao ước mơ khao khát về một cuốc sống no ấm, đủ đầy. Câu thơ sau thấm chí còn “có hồn” hơn. Thuyền không phải tự ra khơi mà đang “rướn” mình ra biển cả. Hình ảnh thơ đẹp và thi vị biết bao. + Màu sắc và tư thế bao la thâu góp gió của con thuyền làm tăng thêm vẻ đẹp lãng mạn và bay bổng của hình tượng Bµi 4: C¶nh thuyÒn vÒ qua c¶m nhËn cña t¸c gi¶: - Sự tấp nập đông vui, sự bìmh yên hạnh phúc đang bao phủ cuộc sống nơi đây. - Hình ảnh con người được miêu tả rất đẹp: vừa khoẻ mạnh, vừa đậm chất lãng mạn. Họ như những đứa con của Thần Biển. Hai câu thơ là một bức tranh vẽ phác về hình ảnh dân chài. Đó là những con người dường như được sinh ra từ biển. Cuộc sống biển khơi dãi dÇu m­a n¾ng lµm cho lµn da “ng¨m r¸m” l¹i, trong c¶ “h¬i thë” cña th©n h×nh còng lµ hương vị xa xăm của biển. Hai câu thơ không phải chỉ là sự miêu tả đơn thuần mà nó là sự cảm nhận bằng cả một tâm hồn sâu sắc với quê hương. - Con thuyền nghỉ ngơi nhưng phía sau cái im bến mỏi là sự chuyển động: Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ. Câu thơ có sự chuyển đổi cảm giác thú vị. Sự vật như bçng cã linh hån. Đoạn thơ cho thấy tình yêu quê hương sâu sắc của nhà thơ. Bµi 5: C©u th¬ cho thÊy: - Lúc nào quê hương cũng in sâu trong tâm trí nhà thơ. - Câu thơ có vẻ đẹp giản dị như lời nói thường nhưng phải yêu quê hương đến mức nµo míi cã c¸ch nãi nh­ thÕ. Bài 6: 1. Vẻ đẹp của quê hương. + VÞ trÝ lµng chµi. + Cuộc sống của người dân làng chài: Ra khơi - Trở về. + Những thành viên của làng chài (vẻ đẹp, chiều sâu). . Con người (những chàng trai). . ChiÕc thuyÒn . 2. Tình yêu quê hương của tác giả Mµu s¾c Cã yªu míi nhí -> cã nguån c¶m høng vÒ + Nçi nhí bµi th¬ Hương + Những cảm nhận sâu sắc về cái hồn của quê hương làng chài -> Tạo nên mối giao hoà diệu kỳ giữa con người với quê hương. (Tình yêu quê hương tha thiết: con người là một phần của quan hệ; quê hương ở trong con người). => Tình yêu quê hương tha thiết vì tình yêu ấy khởi nguồn từ chữ “Thương, vì quê hương làng chài nghèo khó, vất vả của mình.. GV: Lª §øc TÜnh Lop8.net. 53.

<span class='text_page_counter'>(6)</span>