Giáo án Ngữ văn 11 - Bài ca ngắn đi trên bãi cát, tác giả Cao Bá Quát

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Bµi ca ng¾n ®i trªn b·i c¸t -Cao B¸ Qu¸tI.Môc tiªu bµi häc Gióp HS : -N¾m ®­îc trong hoµn c¶nh nhµ NguyÔn tr× trÖ, b¶o thñ, CBQ tuy vÉn ®i thi nhưng tỏ ra chán ghét con đường mưu cầu danh lợi tầm thường Bài thơ thể hiện tinh thần phê phán của ông đối với học thuật và sự bảo thủ trì trệ của chế độ nhà Nguyễn. -Nắm được những đặc điểm của thể hành( thơ cổ thể) II. TiÕn tr×nh bµi gi¶ng 1.KT bµi cò 2.Bµi míi Néi dung Hoạt động của thầy và trò -HS đọc SGK I.TiÓu dÉn -Tr×nh bµy nh÷ng nÐt chÝnh vÒ Cao B¸ Qu¸t? 1.T¸c gi¶ -GV ®/h +CBQ (1809-1855) +Quª:Gia L©m, nay thuéc Long Biªn-Hµ Néi +Năm 1831 đỗ cử nhân, sau đó nhiều lần thi Hội trong Huế nhưng không đỗ +Lµ nhµ th¬ cã tµi, ®­îc phong danh “ThÇn Siªu , th¸nh Qu¸t” +T¸c phÈm : 1353 bµi th¬, 21 bµi v¨n xu«i +Thơ ông mang nội dung phê phán chế độ PK trì trệ, bảo thủ, chứa đựng tư tưởng khai sáng có tÝnh tù ph¸t -Gv gi¶ng thªm +CBQ lµ mét trÝ tuÖ, tµi hoa, b¶n lÜnh vµ phÈm cách phi thường, là người có tư tưởng tự do và khao khát đổi mới nhưng cuộc đời khá thăng trầm: thi mãi không đỗ tiến sĩ, làm quan một thời gian bị bắt, phải đi dương trình hiệu lực ở nước ngoài. +Ông tham gia cuộc khởi nghĩa Mĩ Lương, làm quân sư cho Lê Duy Cự.Ông đã hi sinh trong một trận chiến đấu với quan quân nhà Nguyễn. 2.Bµi th¬ a.Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: -Cho biÕt hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬? -HS nh¾c l¹i theo phÇn tiÓu dÉn. SGK b.ThÓ hµnh. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> c. Bè côc:3 phÇn -P1: 4 c©u ®Çu -P2: 6 c©u tiÕp -P3: cßn l¹i II.§äc - hiÓu V¨n b¶n. 1.H×nh ¶nh b·i c¸t dµi -tr¶i dµi, nèi tiÕp nhau - c¶nh thùc:. + người đi : mệt mỏi , ch¸n n¶n ->nghĩa tượng trưng : con ®­êng danh lîi 2.Sù c¸m dç cña c«ng danh. +Lµ th¬ cæ thÓ, cã tÝnh tù do phãng kho¸ng, không bị gò bó về số câu, độ dài, niêm luật… -Xác định bố cục của bài thơ? ->H×nh ¶nh b·i c¸t dµi ->Sù c¸m dç cña c«ng danh ->Tâm trạng của người đi trên bãi cát -HS đọc văn bản -C¶nh b·i c¸t ®­îc miªu t¶ ra sao?Cã 3 ý kiÕn sau : a.Đây là cảnh trong tưởng tượng, chỉ có ý nghĩa tượng trưng b.Lµ c¶nh thùc , chØ cã ý nghÜa thùc c.Lµ c¶nh thùc, võa cã ý nghÜa thùc, võa cã ý nghĩa tượng trưng ý kiÕn cña em nh­ thÕ nµo? -HS ph¸t biÓu, GV ®/h +H×nh ¶nh b·i c¸t : tr¶i dµi, nèi tiÕp nhau( lÆp 2 lần)+ thời gian : về chiều ( người đi vẫn chưa dừng bước vì bãi cát còn dài) + là cảnh thực, việc người đi trên đó là thậtchính tác giả. Vì sau năm 1831, CBQ đã nhiều lÇn ®i qua nh÷ng b·i c¸t mªnh m«ng, tr¾ng xo¸ ë ven biÓn ,Qu¶ng B×nh, Qu¶ng TrÞ vµo HuÕ thi. +Người đi trên bãi cát thật khó nhọc, bước chân nh­ bÞ kÐo lïi , rÊt mÖt mái, ch¸n n¶n +Nghĩa tượng trưng : con đường danh lợi đầy ch«ng gai, gian khæ, nhäc nh»n.. -HS đọc 6 câu tiếp -Néi dung 6 c©u th¬ nµy cã liªn kÕt víi nhau không?Tâm trạng của người đi trên bãi cát ra sao? - §/h +6 c©u th¬ cã vÎ rêi r¹c, kh«ng g¾n bã nh­ng cã liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau -tù m×nh ph¶i hµnh h¹ - hai c©u “Kh«ng häc…giËn kh«n v¬i”-> thÓ th©n x¸c theo ®uæi hiÖn nçi ch¸n n¶n, mÖt mái v× tù m×nh ph¶i hµnh h¹ th©n x¸c cña m×nh theo ®uæi c«ng danh. - hai câu tiếp “Xưa nay… đường đời”: sự cám. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> -danh lợi có sức cám dỗ dỗ của công danh với người đời.Tất cả những kẻ lín hám danh lợi đều phải chạy ngược chạy xuôi nhäc nh»n, gian nan.BiÕt vËy nh­ng ai còng dÊn th©n vµo con ®­êng Êy.-> sù khinh bØ, ch¸n ghÐt đối với phường danh lợi -hai câu “Đầu gió …tỉnh bao người”: danh lợi cũng là một thứ rượu làm người ta say.Câu hỏi -danh lợi = rượu -> say của nhà thơ như trách móc, giận dữ như lay tỉnh danh lîi người khác nhưng cũng chính là tự hỏi bản thân. Ông đã nhận ra tính chất vô nghĩa của lối học khoa cö , con ®­êng c«ng danh ®­¬ng thêi lµ v« nghĩa, tầm thường. 3.Tâm trạng của người đi trªn b·i c¸t -HS đọc đoạn cuối -Người đang đi bỗng dừng lại gọi hỏi bãi c¸t.Nh÷ng c©u hái liªn tiÕp thÓ hiÖn t©m tr¹ng g× cña «ng ? -H×nh ¶nh thiªn nhiªn ®­îc miªu t¶ nh»m dông ý g×? “Khóc ®­êng cïng” cã ý nghÜa g×? -HS th¶o luËn, GV ®/h -b¨n kho¨n, day døt, bÕ +T©m tr¹ng : b¨n kho¨n, day døt, cã phÇn bÕ t¾c t¾c->còng nh­ ®ang thóc giôc t×m tßi con ®­êng khác cho những người trí thức(vì ông tận mắt được chứng kiến văn minh phương Tây) +H×nh ¶nh thiªn nhiªn trë l¹i : phÝa B¾c, phÝa Nam với vẻ đẹp hùng vĩ, hiểm trở->mang nghĩa biểu tượng : sự bế tắc - “khúc đường cùng”:nỗi +”khúc đường cùng”:nghĩa biểu tượng-> nỗi tuyÖt väng, sù bÕ t¾c tuyệt vọng của người đi, sự bế tắc trước cuộc đời.Đứng lại nhìn quanh bãi cát dài, bất lực và nuối tiếc-> “tự hỏi “đứng làm chi trên bãi cát”: ông nghi ngờ cả sự tồn tại và hành động của mình.Đi tiếp theo phường danh lợi?không vì ông c¨m ghÐt vµ khinh bØ nã. Quay vÒ ë Èn ? «ng không thể và không muốn bởi ông là con người của hành động-> như một khối mâu thuẫn lớn đè nÆng lªn t©m trÝ nhµ th¬. => m©u thuÉn lín +Mâu thuẫn giữa khát vọng sống cao đẹp với hiÖn thùc ®en tèi , gi÷a tinh thÇn x«ng pha lÝ tưởng của kẻ sĩ với thói cầu danh lợi của người đời và những khó khăn gian khổ trên con đường. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> * Vµi nÐt vÒ nghÖ thuËt : -NhÞp ®iÖu : linh ho¹t - §iÖp ng÷ t¹o h×nh. III.Ghi nhí : SGK. ®i t×m ch©n lÝ. -NhËn xÐt vÒ nhÞp ®iÖu cña bµi th¬? * Vµi nÐt nghÖ thuËt : +Nhịp điệu thay đổi linh hoạt, mang tính hình tượng-> diễn tả sự gập ghềnh, trúc trắc của những bước đi trên bãi cát dài, tượng trưng cho con đường công danh đáng chán ghét. + sử dụng điệp ngữ rất tạo hình : “trường sa”, ®o¹n cuèi HS đọc => Bài thơ đã bộc lộ sự chán ghét của người trí thức với con đường danh lợi tầm thường, vừa quả quyÕt võa tuyÖt väng trªn con ®­êng ®i t×m ch©n lí.Bài thơ chứa đựng sự phản kháng âm thầm đối với trật tự hiện hành, cảnh báo sự thay đổi tất yếu trong tương lai. * DÆn dß : -Häc thuéc lßng bµi th¬ - Soạn bài :Lẽ ghét thương(Nguyễn Đình Chiểu). Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span>