Giáo án Lịch sử 11 - Bài 1 đến bài 24

<span class='text_page_counter'>(1)</span>PhÇn Mét Lịch sử thế giới cận đại Chương I Các nước châu á (Từ giữa thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX) Bµi 1 NhËt B¶n I. Môc tiªu bµi häc 1. KiÕn thøc - Gióp häc sinh hiÓu râ nh÷ng c¶i c¸ch tiÕn bé cña Thiªn Hoµng Minh TrÞ n¨m 1868. Thùc chÊt ®©y lµ mét cuộc cách mạng tư sản, đưa nước Nhất phát triển nhanh chóng sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa. - Giúp học sinh thấy được chính sách xâm lược rất sớm của giới thống trị Nhật Bản cũng như các cuộc đấu tranh cña giai cÊp v« s¶n cuèi thÕ kû XIX ®Çu thÕ kû XX. 2. Về tư tưởng - Giúp học sinh nhận thức rõ vai trò ý nghĩa của những chính sách cải cách tiến bộ đối với sự phát triển của xã hội, đồng thời giải thích được vì sao chiến tranh thương gắn liền với chủ nghĩa đế quốc. 3. VÒ kü n¨ng - Giúp học sinh nắm vững khái niệm “Cải cách”, biết sử dụng bản đồ để trình bày các sự kiện có liên quan đến bài học. Rèn kỹ năng quan sát tranh ảnh tự liệu rút ra nhận xét đánh giá. II. ThiÕt bÞ vµ tµi liÖu d¹y häc. - Lược đồ sự bành trướng của nước Nhật cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX, bản đồ thế giới. - Tranh ảnh về nước Nhật đầu thế kỷ XX. III. TiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc 1. Giới thiệu khái quát về chương trình lịch sử lớp 11. - Chương trình thế giới cận đại phần tiếp theo. + Lịch sử thế giới cận đại phần tiếp theo. + Lịch sử thế giới hiện đại từ 1917 – 1945. + LÞch sö ViÖt Nam (tõ 1858-1918). 2. DÉn d¾t vµo bµi míi. - Gi¸o viªn cã thÓ phan vÊn häc sinh: H·y cho biÕt t×nh h×nh chung nhÊt vÒ c¸c quèc gia ch©u ¸ cuèi thÕ kû XIX ®Çu XX ? - Học sinh nhớ lại những kiến thức lịch sử thế giới đã học để trả lời. - Giáo viên: Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX hầu hết các người châu á đều ở trong tình trạng chế độ phong kiến khủng hoảng suy yếu, bị các đế quốc phương Tây xâm lược, cuối cùng đều trở thành thuộc địa của chủ nghĩa thực dân. Trong bối cảnh chung đó Nhật Bản vẫn giữ được độc lập và phát triển nhanh chóng về kinh tế, trở thành một nước đế quốc duy nhất ở Châu á. Vậy tại sao trong bối cảnh chung của châu á Nhật Bản đã thoát khỏi thân phận thuộc địa trở thành một cường quốc đế quốc? Để hiểu được chúng ta cùng tìm hiểu bài 1 Nhật Bản cuốc thế kỷ XIX ®Çu XX. 3. Tố chức các hoạt động dạy và học trên lớp: Hoạt động của thày và trò. Nh÷ng kiÕn thøc häc sinh cÇn n¾m v÷ng. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Hoạt động1: Cả lớp. I. Nhật Bản từ đầu thế kỷ XIX đến trước GV: Sử dụng bản đồ thế giới, giới thiệu về vị trí Nhật Bản năm 1868 là một quần đảo ở Đông Bắc á, đất nước trải dài theo hình cách cung bao gồm các đảo lớn nhỏ trong đó có 4 đảo lớn: Hô Kai §«, Kyusu vµ SiK«Ku. NhËt b¶n n»m gi÷a vïng biÓn NhËt Bản và Nam Thái Bình Dương, phía đông giáp Bắc á và Nam Triều Tiên diện tích khoảng 374.000km2. Cũng như các nước châu á khác vào nửa đầu thế kỷ XIX chế độ phong kiến khủng ho¶ng suy yÕu. - Giáo viên: Dừng lại giải thích chế độ Mạc Phư: ở Nhật Bản chế độ phong kiến tồn tại lâu đời (hàng nghìn năm), mặc dï Nhµ Vua ®­îc t«n lµ Thiªn Hoµng §Õ cã vÞ trÝ tèi cao song - Đầu thế kỷ XIX chế độ Mạc phủ ở Nhật Bản quyền hành thực tế nằm trong tay tướng quân (Sô gun) đang ở đứng đầu là tướng quân (Sugun) lầm vào khủng Phñ Chóa – M¹c phñ. N¨m 1902 dßng hä T« - Ku – Ga – ho¶ng suy yÕu. Oa nắm chức vụ tướng quân. Vì thế thời kỳ này ở Nhật Bản gọi là chế độ Mạc phủ Tô - Ku – Ga Oa. Sau hơn 200 năm cầm quân chế độ Mạc phủ ô - Ku – Ga Oa lầm vào tình trạng khñng ho¶ng suy yÕu. - Gi¸o viªn: tiÕp tôc yªu cÇu häc sinh theo dâi SGK, t×m nh÷ng biÓu hiÖn suy yÕu vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña NhËt Bản từ đầu thế kỷ XIX đến trước 1968. - Gi¸o viªn: NhËn xÐt, kÕt luËn – häc sinh nghe ghi chÐp. + Kinh tÕ : NÒn n«ng nghiÖp vÉn dùa trªn quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn l¹c hËu, t« thuÕ nÆng nÒ, trung b×nh chiÕm 50% hoa lợi, tình trạng mất mùa đói kém thường xuyên xẩy ra. Trong khi đó ở các thành thị, hải cảng kinh tế hàng hoá phát triển, công trường thủ công xuất hiện ngày càng nhiều, mầm mống kinh tế tư bản phát triển nhanh chóng, điều đó chứng tỏ quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn suy yÕu lçi thêi. + Về xã hội : nói đến xã hội là nói đến các giai cấp, tầng líp trong x· héi vµ c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c giai cÊp, tÇng lớp. ở Nhật Bản lúc này tầng lớp tư sản thương nghiệp và công nghiệp ngày càng giàu có. Song các nhà công thương lại không có quyền lực về chính trị, thường bị giai cấp thống trị * Kinh tÕ : phong kiÕn k×m h·m. Tuy nhiªn giai cÊp t­ s¶n vÉn cßn non yếu không đủ sức xoá bỏ chế độ phong kiến. Còn nông dân và - N«ng nghiÖp l¹c hËu, t« thuÕ nÆng nÒ, mÊt thị dân thì vần là đối tượng bị phong kiến bóc lột mâu thuẫn mùa đói kém thường xuyên. giữa nông dân tư sản, thị dân với chế độ phong kiến. + VÒ chÝnh trÞ: Gi÷a thÕ kû XIX NhËt B¶n vÉn lµ mét quèc - C«ng nghiÖp: kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn, gia phong kiÕn Nhµ Vua ®­îc t«n vinh lµ Thiªn Hoµng, cã vÞ công trường thủ công xuất hiện ngày càng nhiều, trị tối cao nhưng quyền hành thực tế thuộc về Tương quân kinh tÕ t­ b¶n ph¸t triÓn nhanh chãng (dòng họ ô - Ku – Ga Oa) đóng ở phủ chúa – Mạc phủ. Như * X· héi : næi lªn m©u thuÉn gi÷a n«ng d©n, vËy vÒ chÝnh trÞ næi lªn m©u thuÉn gi÷a Thiªn Hoµng vµ thÕ tư sản thị dân với chế độ phong kiến lạc hậu. lực tướng quân. - Giáo viên đặt câu hỏi: rõ ràng nửa đầu thế kỷ XIX Nhật B¶n suy yÕu, sù suy yÕu cña NhËt B¶n trong bèi c¶nh thÕ giíi lúc đó sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trong gì? - Häc sinh nhê l¹i bèi c¶nh lÞch sö thÕ giíi ë ®Çu thÕ kû XIX chủ nghĩa tư bản phương Tây đang đẩy mạnh xâm lược thuộc địa, hướng mục tiêu vào những nước phong kiến suy yếu trong đó có Nhật Bản. - Giáo viên dẫn dắt: Giữa lúc Nhật Bản suy yếu các nước tư b¶n ¢u – Mü t×m c¸ch x©m nhËp vµo NhËt B¶n.. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> - Häc sinh nghe ghi. - Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh theo dâi SGK qu¸ tr×nh c¸c * ChÝnh trÞ: næi lªn m©u thuÉn gi÷a Thiªn nước tư sản xâm nhập vào Nhật Bản và hậu quả của nó. Hoàng và Tướng quân. - Häc sinh theo dâi SGK theo yªu cÇu cña Gi¸o viªn. - Giáo viên kết luận: Đi đầu trong quá trình xâm lược là Mỹ, năm 1853 đô đốc Pe- ri đã đưa hạm đội của Mỹ cập bến NhËt B¶n dïng vò lùc qu©n sù buéc M¹c phñ ph¶i më hai cöa biển Simôda và Hakôđatê cho Mỹ vào buôn bán. Các nước Anh, Ph¸p, Nga, §øc thÊy vËy còng ®ua nhau b¾t Ðp M¹c phñ ký những hiệp ước bất bình đẳng. Như vậy giống các nước Châu á khác giữa thế kỷ XIX Nhật Bản đứng trước nguy cơ bị xâm lược. Trong bối cảnh đó Trung Quốc – Việt Nam ... đã chọn con đường bảo thủ, đóng cửa còn Nhật Bản họ đã lựa chän con ®­êng nµo? B¶o thñ hay c¶i c¸ch. - Gi¸o viªn gi¶ng gi¶i: c¸c tÇng líp nh©n d©n NhËt B¶n vèn cã m©u thuÉn víi M¹c phñ v× v©þ viÖc M¹c phñ ký víi c¸c nước ngoài các hiệp ước bình đẳng càng làm cho các tầng lớp xã hội phản ứng mạnh mẽ, phòng trào đấu tranh chống Sô gun nổ ra sôi nổi vào những năm 60 của thế kỷ XIX đã làm sụp đổ chế độ Mạc phủ. 1-1868 chế độ Mạc phủ sụp đổ Thiên Hoµng trë l¹i n¾m quyÒn.. - Gi÷a lóc NhËt B¶n khñng ho¶ng suy yÕu, c¸c - Giáo viên tiếp tục thuyết trình về Thiên Hoàng Mây – gi nước tư sản Âu – Mỹ tìm cách xâm nhập. – i và hướng dẫn học sinh quan xát bức ảnh Thiên Hoàng trong s¸ch gi¸o khoa trang 4. Th¸ng 12-1866 Thiªn Hoµng Kô - Mây qua đời, Mút – xu – hi – tô lúc đó mới 15 tuæi lªn lµm vua hiÖu lµ Minh TrÞ (M©y-gi-i). Minh TrÞ lµ mét ông vua duy tân, chủ trương nắm lại quyền lực và tiến hành cải cách. Từ đó phong trào “Đảo mạc”, càng phát triển dưới ngọn cê cña Thiªn Hoµng. Ngµy 3/1/1868 Thiªn Hoµng Minh TrÞ thµnh lËp chÝnh phñ míi, chÊm døt thêi kú thèng trÞ cña dßng hä T« - Ku – Ga – Oa vµ thùc hiÖn mét c¶i c¸ch. - Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh theo dâi s¸ch gi¸o khoa nh÷ng chÝnh s¸ch c¶i c¸ch cña Thiªn Hoµng trªn c¸c lÜnh vùc: chÝnh trÞ, kinh tÕ, qu©n sù, v¨n ho¸ gi¸o dôc. Yªu cÇu häc sinh theo dõi để thấy được nội dung chính và mục tiêu của cuộc cải c¸ch. - Học sinh theo dõi SGK theo hướng dẫn của giáo viên, sau + Trước nguy cơ bị xâm lược Nhật Bản phải đó phát biểu về nội dung cơ bản của cách kinh tế. lùa chän mét trong hai con ®­êng lµ b¶o thñ duy trì chế độ phong kiến, hoặc là cải cách. - Gi¸o viªn nhËn xÐt, kÕt luËn: + Về chính trị: Nhật hoàng tuyên bố thủ tiêu độ Mạc phủ lçi thêi l¹c hËu, thµnh lËp chÝnh phñ míi, thùc hiÖn quyÒn b×nh đẳng giữa các công dân, ban bố quyền tự do buôn bán đi lại. + Về kinh tế: chính phủ đã thi hành các chính sách thống nhất tiền tệ, thống nhất thị trường, xoá bỏ sự độc quyền riêng đất của giai cấp phong kiến, tăng cường phát triển tư bản chủ nghÜa ë n«ng th«n, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, ®­êng x¸, cÇu cèng, phôc vô giao th«ng liªn l¹c => Nh÷ng c¶i c¸ch nµy nhằm xoá bỏ sự độc quyền ruộng đất của phong kiến, xây dựng nền kinh tế th eo hướng tư bản chủ nghĩa. + Về quân sự: Quân đội được tổ chức và huần luyện theo kiểu phương Tây, chế độ nghĩa vụ quân sự thay thế cho ........... Công nghiệp đóng tầu chiến được chú trọng phát triển, ngoài ra còn tiến hành sản xuất vũ khí, đạn dược và mời chuyên gia. Lop11.com. II. Cuéc Duy t©n Minh TrÞ.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> quan sự nước ngoài.... => mục tiêu xây dựng lực lượng quân đội mạnh, trang bị hiện đại giống quân đội phương tây. Trong khi Trung Quốc và một số nước khác vẫn duy trì Tháng 11-1868 Sô - gun bị lật đổ. Thiên giáo dục, văn hoá, đối tượng được học hành rất hạn chế thì Hoµng Minh TrÞ (May-gi-i) trë l¹i n¾m quyÒn vµ NhËt B¶n ........ thùc hiÖn mét lo¹t c¶i c¸ch. + Về văn hoá - giáo dục : đã thi hành chính sách giáo dục bắt buộc, chú trọng nội dung khoa học, kỹ thuật trong chương trình giảng dạy, cử những học sinh giỏi đi du học phương Tây. - Häc sinh nghe, ghi chÐp: - Giáo viên đặt câu hỏi: Căn cứ vào nội dung cải cách em h·y rót ra tÝnh chÊt, ý nghÜa cña c¶i c¸ch? - Học sinh suy nghĩa, trao đổi với các bạn cùng bàn để trả lêi c©u hái. - Giáo viên có thể gợi ý: để xét tính chất của cải cách em có thể, căn cứ vào mục đích của cải cách, hướng cải cách, người thực hiện cải cách rồi rút ra kết luận. - Cuối cùng giáo viên kết luật: Mục đích của cải cách là nhằm đưa nước Nhật thoát khỏi tình trạng phong kiến lạc hậu, những chính sách cải cách đi theo hướng tư bản chủ nghĩa (theo phương Tây) song người thực hiện cải cách lại là một «ng vua, ph¬ng kiÕn => v× vËy c¶i c¸ch mang tÝnh chÊt cña mét cuéc c¸ch m¹ng t­ s¶n, nã cã ý nghÜa më ®­êng cho chñ nghÜa t­ b¶n ph¸t triÓn ë NhËt. - Giáo viên có thể hướng dẫn học sinh so sánh cải cách Minh Trị với các cuộc cách mạng tư sản đã học để t hấy được c¸c h×nh thøc kh¸c nhau cña c¸c cuéc c¸ch m¹ng t­ s¶n. Còng + VÒ chÝnh trÞ: NhËt Hoµng tuyªn bè thñ tiªu như ở những nước phương Tây cuộc cải cách mang tính chất chế độ Mạc phủ, lập chính phủ mới, thực hiện cách mạng tư sản này đã phát huy tác dụng mạnh mẽ. ở cuối bình đẳng ban bố quyền tự do. thế kỷ XIX và đưa nước Nhật chuyên sang giai đoạn đế quốc + Về kinh tế : xoá bỏ độc quyền ruộng đất của chñ nghÜa. phong kiến thực hiện cải cách theo hướng tư bản * Hoạt động 1: cả lớp, cá nhân: chñ nghÜa. - Giáo viên nêu câu hỏi: Em hãy nhắc lại, những đặc điểm chung của chủ nghĩa đế quốc? - Học sinh nhớ lại kiến thức đã học từ lớp 10 để trả lời. - Giáo viên nhận xét và nhắc lại những đặc điểm chung của chủ nghĩa đế quốc là: + Hình thành các tổ chức độc quyền + Cã sù kÕt hîp gi÷a t­ b¶n ng©n hµng víi t­ b¶n c«ng nghiÖp t¹o nªn tÇng líp t­ b¶n tµi chÝnh. + XuÊt khÈu t­ b¶n ®­îc ®Èy m¹nh + Đẩy mạnh xâm lược và tranh giành thuộc địa. + M©u thuÉn vèn cã cña chñ nghÜa t­ b¶n cµng trë lªn s©u s¾c. - Gi¸o viªn tiÕp tôc yªu cÇu häc sinh dùa trªn c¬ së nh÷ng đặc điểm chung của chủ nghĩa đế quốc rồi liên hệ với Nhật Bản ở cuốc thế kỷ XIX để thấy Nhật Bản đã chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa như thế nào? ở Nhật có xuất hiện những đặc điểm của chủ nghĩa đế quốc không ? - Giáo viên hướng dẫn học sinh theo dõi SGK bằng những gîi ý?. Lop11.com. + VÒ qu©n sù: ®­îc tæ chøc huÊn luyÖn theo kiểu phương Tây trú trọng đóng tàu chiến, sản xuất vũ khí đạn dược..

<span class='text_page_counter'>(5)</span> + Các công ty độc quyền ở Nhật xuất hiện như thế nào? có + Gi¸o dôc: tró träng néi dung khoa häc – kü vai trß g×? thuật. Cử học sinh giỏi đi du học phương Tây. + Nhật Bản có thực hiện chính sách bành trướng tranh giành thuộc địa không ? + M©u thuÉn x· héi ë NhËt biÓu hiÖn nh­ thÕ nµo? - Häc sinh theo dâi SGK theo gîi ý cña gi¸o viªn - GV nhËn xÐt, kÕt luËn: + Trong 30 n¨m cuèi thÕ kû XIX, chñ nghÜa t­ b¶n ph¸t triÓn nhanh chãng ë NhËt, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®­îc ®Èy mạnh đã keo theo tập trung trong công nghiệp, thương nghiệp và ngân hàng. Nhiều Công ty độc quyền xuất hiện như Mit xui, Mit – si – bi – si ... giữ vai trò lớn, bao trùm lên đời sống, kinh tế, chính trị của nước Nhật, có khả năng chi phối lòng ®o¹n c¶ kinh tÕ lÇn chÝnh trÞ ë NhËt B¶n. Để học sinh thấy được các Công ty tư bản độc quyền ở NhËt cã vai trß lòng ®o¹n lín kh«ng thua kÐm nh÷ng C«ng ty độc quyền Âu – Mỹ giáo viên có thể minh hoạ: Công ty Mít xui chi phối đã kể lại: “Anh có thể đi đến Nhật trên chiếc tàu * TÝnh chÊt – ý nghÜa thuỷ của hàng Mit xui, tàu chạy bằng than đá cảu Mít xui cập bến cảng của Mít xui, sau đó đi tàu điện của Mít xui đóng, đọc - C¶i c¸ch Minh TrÞ mang tÝnh chÊt cña mét sách do Mít xui xuất bản dước ánh sáng bóng điện do Mít xui cuộc cách mạng tư sản, mở đường cho chủ nghĩa chÕ t¹o...” t­ b¶n ph¸t triÓn ë NhËt. + Sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế tư bản đã tạo điều kiện cho Nhật Bản thực hiện chính sách bàch trướng dựa vào tiềm lực kinh tế mạnh Nhật Bản đã thực hiện chính sách bách trướng kiểu chiến không thua kém nước phương Tây nào. Giáo viên dùng lược đồ đế quốc Nhật cuối XIX đầu XX để minh hoạ cho chính sách bành trướng của Nhật: 1874 Nhật III. Nhật Bản chuyển sang giai đoạn đế Bản xâm lược Đài Loan, 1894 – 1895 Nhật gây chiến với quèc chñ nghÜa. Trung Quốc để tranh giành Triều Tiên. Quân Nhật đại thắng lôc qu©n trµn c¶ sang Trung Quèc uy hiÕp B¾c Kinh, chiÕm cửa biển Lữ Thuận, nhà Thanh phải nhượng Đài Loan và Liêu §«ng cho NhËt 1904 – 1905 NhËt g©y chiÕn víi Nga buéc Nga ph¶i nhường cửa biển Lữ Thuận, đảo Xa Kha lin thừa nhận Nhật Bản chiếm đóng Triều Tiên. + Cùng chính sách đối ngoại bành trướng, Nhật đã thi hành một chính sách đối nội rất phản động bóc lột nặng nề nhân dân trong nước, nhất là giai cấp công nhân, công nhân Nhật phải làm việc từ 12 đến 14 giờ trong những điều kiện tồi tệ, tiền lương thấp. Sự bóc lột nặng nề của giới chủ đã dẫn đến nhiều cuộc đấu tranh của công nhân - Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc sách giáo khoa các phong trào đấu tranh của công nhân và kết quả đấu tranh của phong trµo. - Học sinh đọc sách giáo khoa trang 6,7. - Giáo viên kết luận: Nhật bản đã trở thành chủ nghĩa đế quèc.. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> - Trong 30 n¨m cuèi thÕ kû XIX qóa tr×nh tËp trung trong công nghiệp thương nghiệp với ngân hàng đã đưa đến sự ra đời những Công ty độc quyền, Mít xui, Mit – su – bi – si chi phối đời sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ NhËt B¶n.. - Chính sách bành trướng của Nhật + 1874 Nhật Bản xâm lược Đài Loan + 1894 – 1895 chiÕn tranh víi Trung Quèc. + N¨m 1904 – 1905 chiÕn tranh víi Nga. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> - Chính sách đối nội: Bóc lột nặng nề quần chúng lao động nhất là giai cấp công nhân, dân tới nhiều cuộc đấu tranh của công nhân. - Kết luận: Nhật bản đã trở thành đế quốc chủ nghÜa.. 4- S¬ kÕt bµi häc: -Củng cố: - Nhật bản là một nước phong kiến lạc hậu ở Châu á, song do thực hiện cải cách nên không chỉ thoát khỏi thân phận thuộc địa, mà còn trở thành một nước tư bản phát triển chứng tỏ cải cánh Minh trị là sáng suốt và phù hợp. Chính sự tiến bộ sáng suột của một ông vua anh minh đã làm thay đổi vận mệnh của dân tộc đưa Nhật bản sánh ngang với các nước phương Tây, đất nướn có ảnh hưởng mạnh đến Châu á. -Dăn dò: Học bài cũ, trả lời câu hỏi sách giáo khoa, sưu tầm tư liệu về đất nước con người ấn Độ -Bµi tËp: 1. Nối thời gian với sự kiện sao cho đúng Sù kiÖn. Thêi gian. 1. NhËt B¶n chiÕn tranh víi §µi Loan. a. 1901. 2. NhËt B¶n chiÕn tranh víi Trung Quèc. b. 1874. 3. NhËt B¶n chiÕn tranh víi Nga. c. 1894 - 1895. 4. §¶ng x· héi d©n chñ NhËt B¶n thµnh lËp. d. 1904 - 1905. 2. T×nh tr¹ng kinh tÕ ë c¸c thµnh thÞ, h¶i c¶ng NhËt B¶n tõ ®Çu thÕ kû XIX nh­ thÕ nµo? A. Kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn B. Nhiều công trường thủ công xuất hiện C. MÇm mèng kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn nhanh chãng D. C¶ A, B, C 3. Giai cÊp nµo ë NhËt B¶n míi ®­îc h×nh thµnh vµ trë nªn giµu cã nh­ng l¹i kh«ng cã quyÒn lùc chÝnh trÞ? A. Tư sản thương nghiệp B. Tư sản công thương C. Quý téc D. Thî thñ c«ng 4. N«ng d©n NhËt B¶n bÞ giai cÊp, tÇng líp nµo bãc lét? A. Phong kiÕn B. Tư sản thương nghiệp C. Tư sản công thương Bài 2 ấn độ I- Môc tiªu bµi häc 1- VÒ kiÕn thøc. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> - Gióp häc sinh n¾m ®­îc sù tµn b¹o cØa thùc d©n Anh ë Ên §é cu«i thÕ kû XIX ®Çu thÕ kû XX lµ nguyªn nh©n của phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc diễn ra ngày càng mạnh ở ấn Độ. - Giúp học sinh hiểu rõ vai trò của giai cấp tư sản ấn Độ, đặc biệt là Đảng quốc đại, trong phong trào giải phóng dân tộc. Tinh thần đấu tranh anh dũng của nông dân, công nhân và binh lính ấn Độ chống lại thực dân Anh ®­îc thÓ hiÖn râ nÐt qua cuéc khëi nghÜa Xi-pay. - Giúp học sinh nắm được khái niệm “Châu á thức tỉnh” và phong trào giải phóng dân tộc thời kỳ đế quốc chủ nghÜa. 2- Về tư tưởng - Bồi dưỡng lòng căm thù sự thống trị dã man, tàn bạo của chủ nghĩa đế quốc. Biểu lộ sự cảm thông và lòng khâm phục tới sự đấu tranh của nhân dân ấn Độ chống chủ nghĩa Đế quốc. 3- VÒ kü n¨ng - Rèn kỹ năng sử dụng lược đồ ấn Đọ để trình bày diễn biến các cuộc đấu tranh tiêu biểu. II- ThiÕt bÞ vµ tµi liÖu d¹y häc: - Lược đồ phong trào cách mạng ấn Độ cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. - Tranh ảnh về đất nước ấn Độ cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. - Các nhân vật lịch sử cận đại ấn độ – nhà xuất bản giáo dục. III- TiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc: 1- KiÓm tra bµi cò Câu 1: tại sao trong hoàn cảnh lịch sử Châu á, Nhật bản thoát khỏi thân phận thuộc địa trở thành một nước đế quèc? Câu 2: nhưng sự kiện nào chứng tỏ cuối thế kỷ XIX Nhật Bản chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa. 2- DÉn d¾t vµo bµi míi - Giáo viên sử dụng lược đồ ấn Độ giới thiệu: ấn Độ là một quốc gia rộng gần 4 triệu km2 (thứ bảy thế giới, nhì Châu á). Năm 1798 nhà hàng hải Váccô - đô Ga-ma đã vượt mũi hảo vọng tìm được con đường biển tới tiểu lục ấn Độ. Từ đó các nước phương Tây đã xâm nhập vào ấn Độ. Các nước phương Tây đã xâm lược ấn Độ như thế nào? Thực dân Anh đã đội chiếm và thực hiện chính sách thống trị trên đất ấn Độ ra sao? Cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân giải phóng dân ở ấn Độ diến ra như thế nào ? Chúng ta cùng tìm hiểu bài 2 : ấn Độ để trả lời. 3. Tổ chức các hoạt động dạy và học trên lớp Hoạt động của thày-trò. Néi dung kiÕn thøc häc sinh cÇn n¾m v÷ng. * Hoạt động 1: Cả lớp / cá I. T×nh h×nh Ên §é nöa nh©n: sau thÕ kû XIX - Gi¸o viªn gi¶i vÒ qu¸ tr×nh chñ nghĩa thực dân xâm lược ấn Độ: ấn Độ là một đất nước rộng lớn, giàu đẹp đa dạng về điều kiện tự nhiên, địa lý, tµi nguyªn kho¸ng s¶n, v× vËy mÆc dï bÞ ng¨n c¸ch víi ch©u ¸ bëi d·y Himalaya hùng vĩ, và bị đại dương bao la bao bäc nh­ng kh«ng thÓ nµo ngăn cản được người dân đến với ấn §é. Tr¶i qua nhiÒu thÕ kû nh÷ng dßng người du mục, những thương nhân, những tín đồ hành hương đã vượt qua những đèo núi cao ngất, những sa mạc khô khan xâm nhập vào đất nước này. .....thì đến để cướp phá, một số xem xét ở lại lâu dài tạo lập nên những đế chÕ hïng m¹nh gãp phÇn lµm nªn sù. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> phong phó, ®a d¹ng vÒ v¨n ho¸, d©n téc, ng«n ng÷ cña Ên §é. Từ sau phát triển địa lý của Lauxcô - đơ Ga-mát tìm ra con đường biển đến ấn Độ thực dân phương Tây đã tìm cách xâm nhập vào thị trường ấn Độ. Đi đầu là Bồ Đào Nha rồi đến Hµ Lan, Anh, Ph¸p, ¸o .... §Õn ®Çu thÕ kû XVII nh©n lóc phong kiÕn Ên Độ suy yếu các nước phương Tây ra søc tranh giµnh Ên §é. Cuéc tranh giành đã dẫn tới chiến tranh giữa 2 thÕ lùc m¹nh h¬n c¶ lµ Anh vµ Ph¸p ngay trên đất ấn Độ (từ 1746 - 1763) nhê cã ­u thÕ vÒ kinh tÕ, l¹i cã h¹m đội mạnh ở vùng biển, Anh đã loại các đối thủ để độc chiếm ấn Độ hoàn thành xâm lược và đặt ách cai trị ở ấn §é vµo gi÷a thÕ kû XVII.. - Qu¸ tr×nh thùc d©n x©m lược ấn Độ: + Tõ ®Çu thÕ kû XVII chÕ độ phong kiến ấn Độ suy yếu  các nước phương Tây chủ yÕu Anh – Ph¸p ®ua nhau xâm lược. + KÕt qu¶ : Gi÷a thÕ kû XVII Anh hoµn thµnh x©m lược và đặt ách cai trị ấn Độ.. * Hoạt động 2: Cả lớp/ cá nhân: - Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh theo dõi SGK để thấy được những nét lớn trong chÝnh s¸ch cai trÞ thùc d©n Anh ë Ên §é. - Häc sinh theo dâi SGK... tr¶ lêi vÒ nh÷ng nÐt lín trong chÝnh s¸ch thèng trÞ cña thùc d©n Anh trªn tõng lÜnh vùc : Kinh tÕ, chÝnh trÞ – x· héi.. - ChÝnh s¸ch cai trÞ:. + VÒ kinh tÕ : thùc d©n - Gi¸o viªn kÕt luËn vµ gi¶ng gi¸o, Anh thùc hiÖn chÝnh s¸ch v¬ minh ho¹. vÐt tµi nguyªn cïng kiÖt vµ + VÒ kinh tÕ: thùc d©n Anh më bãc lét nh©n c«ng rÎ m¹t  réng c«ng cuéc khai th¸c Ên §é mét nh»m biÕn Ên §é thµnh thÞ cách quy mô, ra sức vơ vét lương thực trường quan trọng của Anh. c¸c nguån nguyªn liÖu vµ bãc lét nhân công rẻ mạt để thu lợi nhuận. Gi¸o viªn minh ho¹ : Tõ 1873 – 1888 thương mại giữa Anh và ấn Độ t¨ng 60%. Ên §é ph¶i cung cÊp ngµy càng nhiều lương thực, nguyên liệu cho chÝnh quèc. ë n«ng th«n chÝnh quyền thực dân tăng thuế, cưỡng đoạt ruộng đất, lập đồn điền. Đất đai, đồng cá, rõng c«ng x· bÞ chiÕm ®o¹t nî nÇn chồng chất buộc người nông dân phải gán đến mảnh đất cuối cùng và chịu lÜnh canh víi møc 60% hoa lîi. §ã lµ nguyên nhân chính dẫn đến sự bần cùng và nghèo đói của nhân dân ấn Độ. Trong 25 năm cuối thế kỷ XIX đã có 18 nạn đói liên tiếp làm cho 26 triệu người chết đói. Giáo viêm dùng bức tranh minh hoạ cảnh người dân chết đói ở ấn Độ để học sinh thẫy rõ sự tương phản giưa cảnh người dân. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> chết đói với việc ấn Độ phải xuất khẩu ngày càng nhiều lương thực ra nước ngoài chủ yếu là sang Anh để thÊy ®­îc chÝnh s¸ch bãc lét tµn b¹o cña chñ nghÜa thùc d©n Anh ë Ên §é. Người dân ấn Độ sống trên vùng nguyªn liÖu b«ng phï tró nh­ng l¹i ¨n mặc rách rưới, nước xuất khẩu gạo nhưng người dân lại thiếu ăn và chết đói tỷ lệ thuận với số gạo xuất khẩu. + Về chính trị – xã hội: ngày 11-1877 trong buổi lễ có đông đảo quý téc Ên §é tham gia, n÷ hoµng Anh Vic-to-ri-a tuyên bố đồng thời là nữ hoµng Ên §é. §Ó lµm chç dùa v÷ng ch¾c cho sù thèng trÞ cña m×nh thùc dân Anh đã thực hiện chính sách chia để trị, mua chuộc giai cấp thống trị bản xứ để làm tay sai. Thực dân Anh tuyªn bè coi träng quyÒn lîi, danh dù, tài sản và đặc quyền của quý tộc, thực chất là hợp pháp hoá chế độ đẳng cấp, biến các quý tộc phong kiến người b¶n xø thµnh tay sai cho thùc d©n Anh. Dưới danh nghĩa là người được nhµ vua Mogol ban cho quyÒn cai trÞ đất nước. Anh đã biến triều đình phong kiÕn Ên §é lµ bï nh×n vµ lµ chç dùa cho chóng. + VÒ chÝnh trÞ – x· héi: chÝnh phñ Anh thiÕt lËp chÕ độ cai trị trực tiếp ấn Độ với nh÷ng thñ ®o¹n chñ yÕu lµ: chi để trị, mua chuộc giai cấp thèng trÞ, kh¬i s©u thï h»n dân tộc, tôn giáo, đẳng cấp trong x· héi.. + VÒ v¨n ho¸ - gi¸o dôc: chóng thi hµnh chÝnh s¸ch gi¸o dôc ngu d©n, khuyªn + VÒ v¨n ho¸ - gi¸o dôc: thùc khÝch tËp qu¸n l¹c hËu vµ hñ d©n Anh thùc hiÖn chÝnh s¸ch gi¸o tôc cæ x­a. dôc ngu d©n, khuyÕn khÝch nh÷ng tËp - HËu qu¶ qu¸n l¹c hËu vµ cæ x­a... + Kinh tÕ gi¶m sót, bÇn - Gi¸o viªn nªu c©u hái: nh÷ng cïng chÝnh s¸ch thèng trÞ cña thùc d©n Anh + §êi sèng nh©n d©n đưa đến hiệu quả gì? người dân cực khổ - Häc sinh suy nghÜ tr¶ lêi. - Gi¸o viªn kÕt luËn: ¸ch thèng trÞ của thực dân Anh đã đưa đến tình trạng bần cùng chất đói của nhân dân Ên §é, thñ c«ng nghiÖp bÞ suy sôp, II. Cuéc khëi nghÜa Xi – nền văn minh lâu đời bị phá hoại. Sự pay (1857 - 1859) xâm luợc của thực dân Anh đã trà đạp lên quyền dân tộc thiền liền của người dân ấn Độ. Vì vậy phong trào đấu tranh cña tÇng líp nh©n d©n chèng thùc d©n Anh, gi¶i phãng d©n téc bïng næ quyÕt liÖt, tiªu biÓu lµ cuéc khëi nghÜ Xi-pay. Hoạt động 1: cả lớp, cá nhân: - Giáo viên: trước hết giáo viên giải thích cho học sinh khái niêm Xipay là tên gọi những đơn vị binh lính người ấn Độ trong quân đội thực dân Anh, ®­îc x©y dùng lµm c«ng cô x©m. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> lược và thống trị của thực dân Anh (n»m trong ©m m­u dïng nguêi b¶n xứ đánh người bản xứ của thực dân Anh) - Häc sinh nghe nhë cã thÓ liªn hÖ víi ViÖt Nam thêi thuéc Ph¸p... - Giáo viên tiếp tục đặt câu hỏi: tại sao binh lÝnh Ên §é n»m trong qu©n đội thực dân Anh lại đứng lên khởi nghÜa chèng thùc d©n Anh? - Häc sinh theo dâi s¸ch gi¸o khoa t×m c©u tr¶ lêi. - Gi¸o viªn gäi häc sinh tr¶ lêi nguyªn nh©n cña khëi nghÜa xi – pay, sau đó kết luận: Mặc dù là công cụ xâm lược và thống trị của thực dân Anh nh­ng binh lÝnh Xi – pay bÞ sü quan Anh đối xử tàn tệ. Lương của sỹ quan ấn chỉ bằng 1/3 lương sỹ quan Anh cùng cấp bậc, người ấn không được giữ chức vụ cao trong quân đội. LÝnh Xi – pay ph¶i sèng trong c¸c doanh trại tồi tàn, trái ngược với cảnh sèng sung tøc cña binh lÝnh Anh. §Æc biệt sau khi công cuộc xâm lược ấn §é hoµn thµnh binh lÝnh Xi – pay cµng bÞ coi rÎ. §Æc biÖt tinh thÇn d©n tộc tín ngưỡng của bị xúc phạm nghiªm trong. Hä rÊt bÊt m·n khi ph¶i dùng đạn pháo có bọc giấy tẩm mỡ bò vµ mì lîn. Muèn b¾n lo¹i nµy hä ph¶i dùng phanh để xé các loại giấy bôi mỡ đó, trong khi đó người lính Xi – pay theo đạo Huiđu (kiêng ăn thịt bò) và theo đạo Hồi (kiêng ăn thịt lợn). Vì thÕ hä chèng lÖnh cña thùc d©n Anh, næi d¹y khëi nghÜa. Tãm l¹i do binh lính Xi – pay bị sỹ quan Anh đối xử tàn tệ  họ bất mãn nổi dạy đấu tranh. Gi¸o viªn nhÊn m¹nh: Duyªn c¬ trùc tiÕp lµ do binh lÝnh Xi – pay bị bạc đãi, khinh rẻ, song nguyên nh©n chÝnh lµ do tinh thÇn d©n téc, tinh thần yêu nước, ý thức giác ngộ cña binh lÝnh.. - Nguyªn nh©n cña khëi nghÜa lµ do binh lÝnh Xi – pay bị thực dân Anh đối sử tµn tÖ, tinh thÇn d©n téc vµ tín ngưỡng bị xác phạm  binh lÝnh bÊt m·n næi d¹y đấu tranh.. * Hoạt động 2: cả lớp, cá nhân. - Gi¸o viªn dÉn d¾t khëi nghÜa Xi pay diÔn ra nh­ thÕ nµo? Chóng ta cïng t×m hiÓu diÔn biÕn cña khëi nghÜa. - Gi¸o viªn tiÕp tôc yªu cÇu häc sinh theo dõi SGK để thấy được: + Thời gian, địa điểm bùng nổ khëi nghÜa. - DiÔn biÕn + 10-5-1857 khëi nghÜa bïng næ ë Mi – rót. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> + Sù ph¸t triÓn, quy m« cña khëi nghÜa + Lực lượng tham gia, khởi nghĩa + KÕt qu¶ cña khëi nghÜa. + Khëi nghÜa lan réng - Häc sinh theo dâi néi dung SGK, kh¾p miÒn B¾c, miÒn Trung, hướng dẫn của giáo viên. Ên §é, kÐo dµi 2 n¨m. - Gi¸o viªn gäi mét häc sinh tãm t¾t diÔn biÕn khëi nghÜa vµ bæ sung kÕt luËn. + R¹ng s¸ng ngµy 10-5-1857 ë Mi + Lực lượng tham gia là – rót (gÇn §ªli) khi thùc d©n Anh s¾p ¸p gi¶i 85 binh lÝnh Xi – pay tr¸i binh lÝnh vµ n«ng d©n lÖnh, th× 3 trung ®oµn Xi – pay næi dËy khëi nghÜa, v©y b¾t bÆn chØ huy Anh. + Cuéi khëi nghÜa cña binh lÝnh + KÕt qu¶, khëi nghÜa bÞ ®­îc n«ng d©n c¸c cïng phô cËn ñng hộ , gia nhập nghĩa quân, thừa thắng đàn áp và thất bại nghÜa qu©n tiÒn vÒ §ª li. Cuéc khëi nghÜa nhanh chãng lan kh¾p miÒn B¾c vµ mét phÇn miÒn T©y Ên §é. NghÜa qu©n lËp chÝnh quyÒn gi¶i phãng mét sè thµnh phè lín. Cuéc khëi nghÜa duy tr× ®­îc kho¶ng 2 n¨m. + Gi¸o viªn cã thÓ dïng bøc tranh trong SGK ph©n ban C gióp häc sinh khai th¸c thÊy ®­îc khÝ thÕ cña khëi nghĩa, lực lượng tham gia khởi nghĩa. Binh lÝnh dïng sóng èng, n«ng d©n dïng gi¸o m¸c víi vÎ mÆt c¨m giËn tÊn c«ng nh÷ng tªn sü quan Anh. + Do bị thực dân Anh đàn áp vì vËy khëi nghÜa chØ duy tr× ®­îc 2 n¨m thì thất bại. Thực dân Anh đã dốc toàn lực đàn áp khởi nghĩa rất dã man. NhiÒu nghÜa qu©n bÞ chãi vµo nßng súng đại bác bắn cho tan xương nát thÞt. - Häc sinh nghe vµ ghi nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña diÔn biÕn khëi nghÜa. - Giáo viên đặt câu hỏi: Qua diễn biÕn cña khëi nghÜa em cho biÕt tÝnh chất của phong trào đấu tranh của binh lÝnh vµ nh©n d©n? Gi¸o viªn gîi ý muèn xÐt tÝnh chÊt phong trµo em căn cứ vào lực lượng tham gia, mục đích đẻ xem xét xác định tính chất. - Häc sinh suy nghÜ tr¶ lêi. - Gi¸o viªn chèt ý: Khëi nghÜa næ ra ở Mi-rút song đã nhanh chóng lan rộng thu hút đông đảo nhân dân tham gia nhÊt lµ n«ng d©n. Tõ mét cuéc næi dậy của binh lính đã trở thành một. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> cuéc næi dËy cña nh©n d©n, nh»m gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a toµn thÓ d©n téc ấn Độ và bọn thực dân Anh để giành độc lập, vì vậy phòng trào mang tính - ý nghÜa lÞch sö: thÓ hiÖn dân tộc sâu sắc đúng như Mác đã lòng yêu nước, tinh thần đấu nhận định: “Trên thực tế đây là cuộc tranh bất khuất, ý thức vươn næi dËy cã tÝnh chÊt d©n téc”. tới độc lập của nhân dân ấn - Gi¸o viªn cã thÓ gióp häc sinh tù §é. t×m hiÓu nguyªn nh©n thÊt b¹i cña khëi nghÜa lµ do ®©y lµ mét cuéc næi dËy tù ph¸t, ch­a cã giai cÊp vµ ®­êng lối lãnh đạo lại gặp phải sự đàn áp tàn b¹o cña thùc d©n Anh, do m©u thuÉn néi bé nghÜa qu©n, chØ lµ cè thñ, III. Đảng quốc đại và phòng tấn công tiêu diệt quân định.... phong trào dân tộc (1885 - Giáo viên tiếp tục đặt câu hỏi: 1908 cuéc khëi nghÜa Xi – pay tuy thÊt b¹i xong vÉn cã ý nghÜa lÞch sö to lín. Em h·y rót ra ý nghÜa lÞch sö cña cuéc khëi nghÜa nµy? - Häc sinh suy nghÜa tr¶ lêi. - Gi¸o viªn bæ sung chèt ý: Khëi nghĩa thể hiện lòng yêu nước, căm thù thùc d©n cña nh©n d©n Ên §é thÓ hiÖn tinh thÇn anh dòng bÊt khuÊt, ý thøc - Sù thµnh lËp §¶ng quèc vươn tới độc lập dân tộc của nhân dân đại Ên §é +N¨m 1885 giai cÊp t­ - Gi¸o viªn dÉn d¾t sang phÇn s¶n Ên §é thµnh lËp §¶ng mới: Cuối thế kỷ XIX sang đầu thế kỷ quốc đại XX phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở ấn Độ diễn ra dưới sự lãnh đạo của một tổ chức chính Đảng mời, §¶ng Quèc §¹i. * Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhân. - Gi¸o viªn thuyÕt tr×nh: Sau khëi nghÜa Xi pay thùc d©n Anh t¨ng cường thống trị bóc lột ấn Độ. Tác động của chính sách khai thác bóc lột, đã gây những chuyển biến lớn trong x· héi Ên §é. Giai cÊp t­ s¶n Ên §é ra đời phát triển khá nhanh. Đây là giai cÊp t­ s¶n d©n téc cã mÆt sím nhất châu á trên vũ đài chính trị. Sự + Trong 20 n¨m §¶ng trưởng thành của giai cấp tư sản đặt ra chủ trương đấu tranh ôn hoà. yêu cầu đòi hỏi thành lập những tổ chức chính đảng riêng, đầu tiên là Đảng quốc đại. - Gi¸o viªn tiÕp tôc yªu cÇu häc sinh theo dâi SGK sù thµnh lËp vµ hoạt động của Đảng quốc đại. - Häc sinh theo dâi SGK vµ tãm tắt về sự thành lập và chủ trương đường lối của Đảng quốc đại. - Gi¸o viªn bæ sung, kÕt luËn: t­. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> sản ấn Độ ra đời và phát triển nhanh vào khoảng 1880 họ đã có 56 xưởng dÖt, 60 má than, 80 kho x¨ng vµ nhiÒu xí nghiệp của tư bản. Một số đông nữa hoạt động về thương mại đồn ®iÒn vµ ng©n hµng. TÇng líp trÝ thøc gåm c¸c nhµ luËt häc, y khoa, thÇy gi¸o vµ viªn chøc cao cÊp. Hä muèn tù do ph¸t triÓn kinh tÕ vµ tham gia chÝnh quyÒn, nh­ng bÞ thùc d©n Anh k×m h·m b»ng mäi c¸ch. Cuèi 1885 họ đã tập hợp lại thành lập Đảng quốc đại, chính Đảng đầu tiên của giai cấp tư sản ấn Độ đánh dầu giai cấp tư sản ấn Độ đã lướt lấn vào vũ đài chính trị.. + Do thái độ thoả hiệp của những người cầm đầu với chÝnh s¸ch 2 n¨m cña chÝnh quyÒn Anh, néi bé §¶ng quốc đại bị phân hoà thành 2 ph¸i: «n hoµ, cùc ®oan, kiªn quyÕt chèng Anh do Ti L¾c đứng đầu.. - Gi¸o viªn cã thÓ th«ng tin cho häc sinh n¾m ®­îc mét sè kiÕn thøc về Đảng quốc đại. Người trực tiếp v¹ch kÕ ho¹ch thµnh lËp vµ lµ Tæng bÝ thư đầu tiên của Đảng là Huân tước §¸p Ph¬rin (Quan chøc cao cÊp Anh, phó vương ấn Độ) từ 1884 – 1888. V× vËy khi míi thµnh lËp §¶ng kh«ng nêu vấn đề độc lập cho ấn Độ dưới bất kú h×nh thøc nµo. Nh­ng trong qu¸ trình hoạt động Đảng tích cực đấu tranh cho nền độc lập dân tộc và trở thành một tổ chức quần chúng đông đảo. Trong 20 năm đầu Đảng chủ trương đấu tranh hoà bình, ôn hoà chủ yÕu cÊu....... d©n Anh më réng c¸c ®iÒu kiÖn cho hä tham gia c¸c héi đồng tự trị, thực hiện một số cải cách vÒ gi¸o dôc, x· héi. Tuy nhiªn thùc d©n Anh vÉn t×m c¸ch h¹n chÕ ho¹t động của Đảng quốc đại. - Giáo viên đặt câu hỏi: chủ trương của Đảng quốc đại đem lại kết quả gì? gợi ý: chủ trương của Đảng quốc đại không đáp ứng được yêu cầu cña thùc d©n Anh. Thñ ®o¹n th©m hiÓm chi phèi vµ lòng ®o¹n §¶ng nµy cña thùc d©n Anh kh«ng thùc hiÖn được. Mặc khác đường lối đấu tranh cña §¶ng ch­a thÓ tho¶ m·n nguyÖn - Phong trµo d©n téc vọng chính đáng của nhân dân ấn Độ. 1905-1908: Cuộc đấu tranh của quần chúng đã ảnh hưởng đến nội bộ của Đảng khiến cho néi bé bÞ ph©n ho¸ thµnh 2 ph¶i “ph¸i «n hoµ” vµ “ph¸i cùc ®oan”. - Häc sinh nghe, nghi. - Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh theo dâi ®o¹n ch÷ nhá trong SGK giíi thiệu về Ti Lắc để thấy được thái độ đấu tranh cương quyết và vai trò của. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Ti L¾c. - Häc sinh theo dâi SGK vµ tr¶ lêi vÒ vai trß cña Ti L¾c. - Gi¸o viªn bæ sung kÕt luËt: Th¸i độ cương quyết và những hoạt động cách mạng tích cực của Ti Lắc đã đáp ứng được nguyện vọng đấu tranh của + Phong trào đấu tranh quÇn chóng, v× vËy phong trµo c¸ch chống đạo luật chia cắt Ben m¹ng d©ng lªn m¹nh mÏ, ®iÒu nµy – gan 1905. n»m ngoµi ý muèn cña thùc d©n Anh. + §Ønh cao cña phong * Hoạt động 2: cả lớp/ cá nhân trµo lµ cuéc tæng b·i c«ng ë - Giáo viên hướng dẫn học sinh Bom – Bay. t×m hiÓu vÒ phong trµo d©n téc ë Ên §é 1905-1908. Nh»m h¹n chÕ phong trào đấu tranh của nhân dân ấn Độ chính quyền Anh đã thực hiện tăng cường chính sách chia đế trị, ban hành đạo luật chia cắt Ben – gan. Ben – gan là một vùng đất trù phú, giµu kho¸ng s¶n nÒn kinh tÕ rÊt ph¸t triển. Người Ben – gan là tộc người ổn định nhất ấn Độ, chính sự thống nhất dân tộc đã tạo cho nên yếu tố + Th¸ng 6-1908 thùc d©n quan trong cho sù ph¸t triÓn phong Anh b¾t Ti L¾c, kÕt an 6 n¨m trào ở đây, trở thành trung tâm của tù  công nhân Bom Bay đã phong trµo gi¶i phãng d©n téc. Thùc tæng b·i c«ng kÐo dµi 6 ngµy dân Anh đã chia Ben – gan làm 2 để ủng hộ Ti Lắc. tỉnh Miền Đồng theo đạo hồi, Miền Tây theo đạo ấn. Điều đó thổi bùng lên phong trào đấu tranh đặc biệt là ở Bom – bay vµ Can – cót – ta. Gi¸o viên dùng lược đồ phong trào cách mạng ở ấn Độ để trình bày diễn biến phong trào đấu tranh đạo luật chưa cắt Ben – gan 1905 vµ cuéc tæng b·i c«ng ë Bom- Bay 1908. - Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh theo dõi SGK để thấy được nguyên nhân, diÔn biÕn cña cuéc tæng b·i c«ng ë Bom – Bay. - Häc sinh theo dâi SGK : tr¶ lêi tãm t¾t nguyªn nh©n, diÔn biÕn cña cuéc tæng b·i c«ng ë Bom – Bay. - Cao trµo c¸ch m¹ng - Gi¸o viªn bæ sung, kÕt luËn, kÕt hîp víi tr×nh bµy diÔn biÔn nh­ trong 1905-1908 mang ®Ëm ý thøc SGK: Giáo viên cung cấp thêm cuộc dân tộc đánh dấu sự thức tỉnh b·i c«ng ë Bom – Bay 1908 – Cuéc cña nh©n d©n Ên §é. đấu tranh vì Ti Lắc và cao hơn hết vì nền độc lập của ấn Độ, trở thành đỉnh cao c¶u phong trµo gi¶i phãng d©n téc ở ấn Độ đầu thế kỷ XX. Ti Lắc bị đày ®i Mianma vµ mÊt ë Bom – Bay 1-81920, nh­ng h×nh ¶nh cña «ng vÉn m·i trong lßng nh©n d©n Ên §é. Hä mãi mãi tưởng nhở, tôn kính và biết. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> ơn ông, nhà cách mạng đấu tranh không mệt mỏi, cống hiến đến hơi thở cuèi cïng cho sù nghiÖp gi¶i phãng dân tộc. JNêkru thứ trưởng đầu tiên của nền cộng hoà ấn Độ đã kính tặng Ti Lắc danh hiệu “Người cha của cách mạng ấn Độ”* Hoạt đồng 3: cả lớp/ c¸ nh©n - Giáo viên đặt câu hỏi: Em hãy so s¸nh phong trµo c¸ch m¹ng 18851908 víi khëi nghÜa Xi Pay? Gîi ý so sánh về lực lượng tham gia, lãnh đão, ®­êng lèi, môc tiªu, kÕt qu¶... - Học sinh so sánh với phần trước để trả lời. - Gi¸o viªn bæ sung, kÕt luËn: + Lực lượng tham gia gồm công nhân, nông dân, tư sản, trong đó có vai trß cña c«ng nh©n + Phong trµo do giai cÊp t­ s¶n lãnh đạo mang đậm ý thức dân tộc, đánh dấu sự thức tỉnh của nhân dân ấn §é 4. S¬ kÕt bµi häc -Cñng cè: Cuối thế kỷ XIX đầu XX phong trào đấu tranh ở ấn Độ phát triển mạnh ý thức độc lập dân tộc ngày càng rõ nét nhất là trong cao trào cách mạng 1905 – 1908, chứng tỏ sự trưởng thành của cách mạng ấn Độ. Mặc dù thất bại nhưng sẽ chuẩn bị cho cuộc đấu tranh về sau. Dặn dò: Học sinh học bài cũ, đọc trước bài mới, sưu tầm tư liệu hình ảnh về Trung Quốc cuối thÕ kû XIX ®Çu XX. Bµi tËp: 1. Nối thời gian với sự kiện sao cho đúng Sù kiÖn. Thêi gian. 1. N÷ hoµng Anh tuyªn bè lµ n÷ hoµng Ên §é 2. Khëi nghÜa Xi pay bïng næ. a. Th¸ng 7 1905 b. Th¸ng 1 1877 3. Đảng Quốc đại thành lập c. Th¸ng 5 1857 4. Chính quyền Anh ban hành đạo luật d. Cuèi n¨m chia đôi xứ Ben-gan 1885 2.Tõ gi÷a thÕ kû XIX giai cÊp t­ s¶n vµ tÇng líp trÝ thøc Ên §é cã vai trß nh­ thÕ nµo? A. Bước đầu phát triển B. Ch­a h×nh thµnh C. Dần dần đóng vai trò quan trọng trong đời sống xã hội D. CÊu kÕt lµm tay sai cho Anh 3. Tư sản ấn Độ có mong muốn đòi hỏi gì? A. Tham gia bé m¸y chÝnh quyÒn Anh B. Tù do bu«n b¸n. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> C. Lãnh đạo phong trào đấu tranh ấn Độ Bµi 3 Trung quèc I. Môc tiªu bµi häc. 1. VÒ kiÕn thøc - Gióp häc sinh n¾m ®­îc vµo cuèi thÕ kû XIX - ®Çu thÕ kû XX do chÝnh quyÒn M·n Thanh suy yÕu, hÌn nh¸t mà đất nước Trung Quốc rộng lớn, có nền văn minh lâu đời đã bị thế lực đế quốc xâu xé, trở thành nửa thuộc địa nöa phong kiÕn. - Các phong trào đấu tranh chống đế quốc và phong kiến diễn ra hết sức sổi nổi, tiêu biểu là cuộc vận động Duy T©n (1898), phong trµo nghÜa Hoµ ®oµn (1900), c¸ch m¹ng T©n Hîi (1914). ý nghÜa lÞch sö cña c¸c phong trào đó. - Giải thích khái niệm “Nửa thuộc địa, nửa phong kiến”, “Vận động Duy Tân ”. 2. Về tư tưởng Giúp HS có biểu lộ sự cảm thông, khẩm phục cuộc đấu tranh của nhân dân Trung Quốc chống đế quốc, phong kiến, đặc biệt là cuộc cách mạng Tân Hợi. 3. VÒ kü n¨ng Giúp học sinh bước dầu biết đánh giá về trách nhiệm của triều đình phong kiến Mãc Thanh trong việc để Trung Quốc rơi vào tay các nước đế quốc, biết sử dụng lược đồ Trung Quốc để trình bày các sự kiện của phong trµo NghÜa Hoµ ®oµn vµ c¸ch m¹ng T©n Hîi. II. ThiÕt bÞ, tµi liÖu d¹y – häc. - Bản đồ Trung Quốc , lược học cách mạng Tân Hợi, lược đồ “Phong trào Nghĩa Hoà đoàn” tranh ảnh, tài liệu cÇn thiÕt phôc vô bµi gi¶ng. III. TiÕn tr×nh tæ chøc D¹y – häc: 1. KiÓm tra bµi cò Câu 1: Sự thành lập và vai trò của Đảng quốc đại ở ấn Độ Câu 2: So sánh cao trào đấu tranh 1905 – 1908 với khởi nghĩa Xi Pay, rút ra tính chất, ý nghĩa của cao trào. 2. DÉn d¾t vµo bµi míi Vào những năm cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, Châu á có những biến đổi lớn, riêng Nhật Bản đã chuyển sang chủ nghĩa tư bản sau cải cách Minh Trị. Còn lại hầu hết các nước Châu á khác đều bị biến thành thuộc địa hoặc phụ thuộc. Trung Quốc một đất nước không thoát khỏi thân phận một thuộc địa. Để hiểu được Trung Quốc đã bị các đế quốc xâm lược như thế nào và cuộc đấu tranh của nhân dân Trung Quốc chống phong kiến đế quốc ra sao, chóng ta cïng t×m hiÓu bµi : Trung Quèc. 3. Tổ chức các hoạt hoạt động dạy và học trên lớp Hoạt động của Thày – Trò. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n häc sinh cÇn n¾m. * Hoạt động 1: Cả lớp/ cá nhân. I. Trung Quèc bÞ - Giáo viên nêu câu hỏi: Em đã từng học các đế quốc xâm lược. về Trung Quốc thời cổ trung đại, nói lên hiểu biết của em về đất nước Trung Quốc: VÞ trÝ, d©n sè, lÞch sö v¨n ho¸. - Học sinh nhớ lại kiến thức đã học, một sè tr¶ lêi c©u hái. - Gi¸o viªn nhËn xÐt, bæ sung nh¾c l¹i nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t vÒ Trung Quèc: lµ mét đất nước rộng lớn thứ 4 thế giới sau: Liên Bang Nga, Mỹ, Canađa, đông dân nhất thế giới, có lịch sử văn hoá lâu đời. Thời cổ đại. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> lµ mét trong nh÷ng trung t©m v¨n minh lín, thời trung đại là một nước phong kiến hùng mạnh đã từng xâm lược thống trị nhiều nơi (trong đó có Việt Nam). Nhưng cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX Trung quốc đã trở thành một nước nửa phong kiến, nửa thuộc địa. Để hiểu tại sao Trung Quốc bị xâm lược chóng ta ta cïng t×m hiÓu nguyªn nh©n Trung Quốc bị xâm lược. - Gi¸o viªn tiÕp tôc nªu cÇu hái: B»ng kiến thức đã học một số nước Châu á liên hệ víi Trung Quèc em h·y nªu lªn mét sè nguyên nhân Trung Quốc bị xâm lược.. - Nguyªn nh©n Trung - Học sinnh nhớ lại kiến thức cũ, suy Quốc bị xâm lược nghÜa, liªn hÖ víi thùc tiÔn Trung Quèc, kÕt hơp sách giáo khoa để tìm ra câu trả lời. - Gi¸o viªn gäi häc sinh tr¶ lêi, nhËn xÐt, bæ sung rót ra nguyªn nh©n.. + ThÕ kû XVIII ®Çu XIX các nước tư bản + Thế kỷ XVIII đầu XIX các nước tư phương tây tăng cường bản phương tây tăng cường xâm lược thị xâm chiếm thị trường thế trường thuộc địa, chúng hướng mục tiêu vào giới. những nước phong kiến lạc hậu, khủng + Trung Quèc lµ mét ho¶ng. thị trường lớn, béo bở, + ở thế kỷ XIX Trung Quốc là một thị chế độ phong kiến  trở trường lớn, béo bở, triều đại Mãn Thanh thành đối tượng xâm triều đại phong kiến cuối cùng trong lịch sử lược của nhiều đế quốc. phong kiến Trung Quốc đã trở lên bảo thủ, - Quá trình đế quốc phản động khiến Trung Quốc lâm vào tình trạng khủng hoảng suy yếu  vì vậy Trung xâm lược Trung Quốc. Quốc đã trở thành đối tượng xâm lược của nhiều đế quốc. Trung Quốc bị các đế quốc xâm lược như thế nào? chúng ta cùng tìm hiểu quá trình thực dân xâm lược Trung Quèc. * Hoạt động 2: Cả lớp/ cá nhân - Giáo viên thuyết trình: Trung Quốc đã tiếp xúc với các cường quốc phương tây từ rÊt sím thÕ kû XVI song chÝnh s¸ch bu«n bán của thương nhân phương tây thường theo lối cướp biển, họ mang hàng hoá cướp được từ ấn Độ, Inđônêxia, Châu Phi đến Trung Quốc đổi lấy chè, tơ lụa, đồ sứ... ViÖc bu«n b¸n kh«ng mang l¹i nhiÒu lîi léc nên nhà Thanh đã đóng các cửa biển. 1757 chØ cßn më mét cöa biÓn Qu¶ng Ch©u víi nhiÒu quy chÕ kh¾c khe. VÒ sau Nhµ Thanh đã thực hiện chính sách “bế quan toả cảng” không buôn bán với các nước phương tây. Giáo viên nêu vấn đề: Vậy các nước phương Tây dùng thủ đoạn gì để xâm lược, len chân vào thị trường Trung Quốc rộng lớn nhưng lại đóng kín, làm thế nào để bắt Trung Quèc ph¶i më cöa? - Häc sinh suy nghÜ t×m c©u tr¶ lêi.. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> - Giáo viên nhận xét và khẳng định: từ thÕ kû XVIII C¸ch m¹ng c«ng nghiÖp ®­îc tiến hành yêu cầu mở rộng thị trường của các nước Âu, Mỹ càng mạnh mẽ, do vậy các nước phương Tây dùng mọi thủ đoạn, tìm c¸ch quyÕt t©m Ðp Trung Quèc ph¶i më cöa.. + ThÕ kØ XVIII, c¸c đế quốc dùng mọi thủ ®o¹n, t×m c¸ch Ðp chÝnh quyÒn M·n Thanh ph¶i mở cửa, cắt đất.. - Giáo viên tiếp tục yêu cầu học sinh đọc SGK để thấy được quá trình các đế quốc xâm lược Trung Quốc. Giáo viên gợi ý : những nước nào đã tham gia x©u xÐ Trung Quèc? Trung Quèc bị phân chia như thế nào? Ai là người đi đầu trong quá trình xâm lược. - Häc sinh theo dâi nhanh s¸ch gi¸o khoa theo hướng dẫn của giáo viên. - Gi¸o viªn tr×nh bµy: §i ®Çu trong qu¸ trình xâm lược Trung Quốc là thực dân Anh. Thực dân đã đưa thuốc phiện nhập lậu vµo Trung Quèc, thuèc phiÖn lan trµn sè người nghiện thuốc phiện ngày càng tăng. Người Trung Quốc dùng bạc trắng để mua thuốc phiện do đó bạc trắng tuồn ra nước nhiÒu. L©m T¾c Tõ mét quan l¹i s¸ng suèt đã nhận thấy mối đe doạ từ thuốc phiện, đã dâng thư lên Hoàng đế Đạo Quang nói rõ: “NÕu kh«ng mau mau cÊm thuèc phiÖn, quèc gia ngµy cµng khèn, søc khÎo nh©n d©n ngµy cµng suy yÕu, th× chØ cÇn sau mÊy chôc n¨m n÷a sÏ kh«ng thu næi thuÕ b»ng b¹c, mµ còng ch¼ng trung dông ®­îc binh lính”. Vua Đào Quang đã lệnh cho Lâm Tắc Từ làm khâm sai đại thần chủ trì việc cấm thuèc phiÖn. L©m T¾c Tõ tim thu ®­îc ë Qu¶ng §«ng h¬n 20 v¹n thïng thuèc phiÖn tÝnh ra h¬n 237 v¹n kg. ¤ng ®em toµn bé sè thuèc phiªn thu ®­îc thiªu huû ë d¶i biÓn Hồ Môn 22 ngày đêm mới cháy hết. Lấy cớ này thực dân Anh đã tiền hành cuộc chiến tranh xâm lược Trung Quốc, chiến tranh thuèc phiÖn bïng næ 1840-1842, Nhµ Thanh thÊt b¹i ph¶i ký ®iÒu ­íc Nam Kinh chÊp nhËn c¸c ®iÒu kho¶n theo yªu cÇu cña thùc d©n Anh.. + §i ®Çu lµ thùc d©n Anh đã buộc Nhà Thanh ph¶i ký hiÖp ­íc Nam Kinh 1842 chÊp nhËn c¸c ®iÒu kho¶n thiÖt thßi.. - Giáo viên yêu cầu học sinh đọc nội dung ®iÒu Nam Kinh trong SGK rót ra nhËn xÐt. - Häc sinh theo dâi SGK tõ nhËn xÐt, tr¶ lêi. - Gi¸o viªn nhËn xÐt bæ sung: Trung Quốc phải mở 5 cửa biển cho thương nhân Anh bu«n b¸n lµ Qu¶ng Ch©u, Phóc Ch©u, Ninh Ba, Hạ Môn, Thượng Hải, Trung Quốc phải cắt Hồng Kông cho Anh, bối t hường chiÕn phÝ 21 triÖu b¶ng Anh, Anh ®­îc hưởng quyền lãnh sự tài phán ở Trung. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Quốc, tức quyền xét xử tội phạm người Anh trên đất Trung Quốc. Như vậy chứng tỏ HiÖp ­íc Nam Kinh lµ hiÖp ­íc bÊt b×nh đẳng đầu tiên mà Trung Quốc phải ký với nước ngoài – nó giống sợi dây thòng lọng ®Çu tiªn th¾t vµo cæ nh©n d©n Trung Quèc, nã më ®Çu cho qu¸ tr×nh biÕn Trung Quèc từ một nước độc lập trở thnàh một nước nửa thuộc địa, nửa phong kiến (chế độ một nước độc lập về chính trị, nhưng trên thực tế chịu ảnh hưởng chi phối về kinh tế – chính trị của một hay nhiều nước đế quốc không bị đặt dưới quyền thống trị trực tiếp của thực dân song chủ quyền dân tộc bị vi phạm, - Đi sau Anh các nước kh¸c ®ua nhau x©u xÐ phải phụ thuộc nhiều vào đế quốc) Trung Quèc: §øc chiÕm - Gi¸o viªn tiÕp tôc tr×nh bµy: §i sau S¬n §«ng, Anh chiÕm thực dân Anh các nước Đức, Nga, Pháp, châu thổ sông Dương Tử, NhËt B¶n ®ua nhau nh¶y vµo x©m xÐ Trung Ph¸p chiÕm V©n Nam, Quốc, kết hợp sử dụng bản đồ Trung Quốc Quảng T©y, Qu¶ng chỉ những vùng lãnh thổ bị đế quốc xâm Đông, Nga, Nhật Bản chiÕm. chiÕm vïng §«ng B¾c + Anh chiếm châu thổ sông Dương Tử (Trường Giang) + §øc chiÕm S¬n §«ng + Ph¸p chiÕm V©n Nam, Qu¶ng T©y, Qu¶ng §«ng + nga, NhËt B¶n chiÕm vïng §«ng B¾c ...==> Trung Quốcbị nhiều đế quốc xâu xé. - Giáo viên hướng dẫn học sinh theo dõi bức tranh “Các nước đế quốc xâu xé Trung Quèc” trong SGK gióp häc sinh khai th¸c kiÕn thøc: nga, NhËt B¶n chiÕm vïng §«ng B¾c ®­îc vÝ nh­ mét chiÕc b¸nh ngät khổng lồ, cầm rĩa đứng xung quanh là Nhật Hoàng, Nga hoàng, thủ tướng Anh, thủ tường Pháp, thủ tướng Đức, tổng thống Mỹ, nét mặt người nào cũng đăm chiêm khắc hản đang nghĩ cách lên chân vào thị trường nga, NhËt B¶n chiÕm vïng §«ng B¾c. Gi¸o viªn cã thÓ gi¶i thÝch thªm së dÜ kh«ng mét nước tư bản nào một mình xâm chiếm và thèng trÞ nga, NhËt B¶n chiÕm vïng §«ng B¾c lµ v×: “mÆc dï nga, NhËt B¶n chiÕm vùng Đông Bắc đã rất suy nhược, mặc dù nga, NhËt B¶n chiÕm vïng §«ng B¾c bÞ chia rÏ nh­ng dÇu sai, con sè 11139.000km2 cña nã vÇn lµ mét miÕng måi qu¸ to mµ kh«ng mét cµi mâm dµi nµo cña chñ nghÜa thùc dân nuốt trôi ngay được cho nên người ta ph¶i c¾t vôn nã ra, c¸ch nµy ch©m h¬n nh­ng kh«n h¬n” - Hå ChÝ Minh. * Hoạt động 3: cả lớp/ cá nhân. - Giáo viên nêu câu hỏi: trở thành nước nửa thuộc địa, nửa phong kiến xã hội, - HËu qu¶ : x· héi Trung Trung Quèc næi lªn m©u thuÉn c¬ b¶n nµo?. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>