Bài soạn Ngữ văn 11 tiết 4: Phân tích đề, lập dàn ý bài văn nghị luận

<span class='text_page_counter'>(1)</span>GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 Tuaàn:01 Tieát ppct:04 Ngày soạn:09/08/10 Ngaøy daïy:13/08/10. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN. Phân tích đề, lập dàn ý bài văn nghị luận A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT -HS nắm được: Tìm hiểu, phân tích đề văn nghị luận…. Lập dàn ý….. Luyện tập. B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ 1. Kiến thức: Hiểu được cách phân tích đề, lập dàn ý bài văn nghị luận từ đó áp dụng vào bài văn tự luận. 2. Kĩ năng: Có kĩ năng phân tích một đề văn nghị luận . 3. Thái độ: Có thái độ tập trung học tập, biÕt t×m ý vµ lËp dµn ý cho bµi v¨n nghÞ luËn C. PHệễNG PHAÙP: Phương thức thuyết trình, nêu vấn đề, giảng giải, hình thức trao đổi thảo luận, D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số 2. Kieåm tra: Baøi cũ, bài soạn của học sinh. 3. Bài mới: Để làm được một bài tập làm văn hay, chặt chẽ, có sức thuyết phục đòi hỏi khâu đầu tiên đọc, phân tích đề, lập dàn ý là rất quan trọng. Tiết học hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu về những công đoạn này để có được bài viết tốt nhất. Phân tích đề văn là chỉ ra những yêu câù về nội dung, thao tác chính và phạm vi dẫn chứng của đề. HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI DẠY I. T×m hiÓu, ph©n tÝch đề v¨n nghÞ luËn: - Học sinh suy nghĩa câu hỏi, bổ 1. Nội dung nghị luận (luận đề): sung, ghi chép. Học sinh thảo Thường chia thµnh hai lo¹i: NghÞ luËn chÝnh trÞ – x· héi: yªu cÇu bµn luận nhóm, nhận xét trình bày ý b¹c vÒ mét vấn đề chính trị – xã hội hay một vấn đề đạo lí. kiến cá nhân để trả lời câu hỏi - Nghị luận văn học: yêu cầu bàn bạc về một vấn đề văn học như nội theo định hướng của GV. dung và nghệ thuật của tác phẩm văn học, đặc điểm và phong cách của - Giỏo viờn hỏi học sinh, boồ sung tác giả, vấn đề văn học sử hay lí luận văn học. cho đầy đu ûchốt ý chính bổ sung - Có những đề nêu trực tiếp nội dung nghị luận nhưng cũng có những đề cho đầy đủchốt ý chính nêu một cách gián tiếp vì thế người viết phải suy nghĩ, phân tích để rút ra - Thế nào là phân tích đề? ( GV vấn đề trọng tâm. hái l¹i kiÕn thøc häc sinh). Cã 2. Thao tác lập luận: Các thao tác thường gặp là: giải thích, chứng mÊy thao t¸c? minh, bình luận, phân tích, so sánh... Thông thường người viết phải xác - T×m ý nh­ thÕ nµo? định được thao tác lập luận chính, sau đó kết hợp với nhiều thao tác lập - Nêu các bước lập dàn ý? luËn kh¸c. - Anh (chÞ) h·y tr¶ lêi theo c©u - Cách nhận diện thao tác lập luận: Có đề nêu trực tiếp: hãy giải thích, hãy chứng minh. Có đề nêu gián tiếp qua các câu hỏi hoặc mệnh lệnh hái trong SGK tr 23? - GV Ph©n nhãm cho HSTL&PB. thøc: thÕ nµo? lµ g×? (gi¶i thÝch); h·y lµm s¸ng tá (chøng minh); h·y nªu Mỗi nhóm làm một câu hỏi theo suy nghĩ, hãy bày tỏ quan điểm (bình luận). Đặc biệt nếu đề không nêu một yêu cầu nào thì người viết phải vận dụng tất cả các thao tác lập luận. SGK Tr 23. 3. Phạm vi tư liệu cho phép người viết được huy động. - Có đề nêu trực tiếp, cụ thể: Có đề không nêu, người viết phải tự xác định lấy. Trong trường hợp đó phạm vi kiến thức thường là rất rộng, hầu nh­ kh«ng giíi h¹n. * Câu1: đề 1 có định hướng cụ thể, đề 2, 3 là đề mở đòi hỏi người viết phải tự xác định các yêu cầu. - Vấn đề cần nghi luận của mỗi đề là: Việc chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới. Tâm sự của Hồ Xuân Hương trong bài tự tình. Vẻ đẹp của bài th¬ thu. 2. Ph¹m vi bµi viÕt, dÉn chøng: - Sö dông thao t¸c lËp luËn, b×nh luËn, gi¶i thÝch, chøng minh, dïng dÉn chøng thùc tÕ lµ chñ yÕu. Sö dông thao t¸c ph©n tÝch kÕt hîp víi nªu c¶m Lop11.com. 1.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11. - ThÕ nµo lµ lËp dµn ý ? Anh (chÞ) h·y nªu nh÷ng yªu cÇu trong viÖc lËp dµn ý ?. - ThÕ nµo lµ luËn ®iÓm ? c¸ch x¸c định luận điểm giúp người viết thuËn lîi nh­ thÕ nµo trong qu¸ tr×nh viÕt bµi ? - HS đọc phần ghi nhớ trong SGK Tr 24. HSTL&PB: Dùa vµo SGK Tr 24. 1. đề TK 1. ND: Vai trò của rừng trong cuéc sèng. - TT¸c: Gi¶i thÝch, chøng minh, ph©n tÝch. - T­ liÖu: Nh÷ng dc tõ thùc tÕ 2. §Ò TK 2. ND: ý nghÜa, tÇm quan träng cña viÖc tiÕt kiÖm thêi gian. - TT: Gi¶i thÝch, chøng minh. - TL: Nh÷ng dc tõ thùc Tõ GV Chia nhãm, cho HS ph©n tÝch và lập dàn ý cho hai đề văn ở phần luyÖn tËp trong SGK Tr 24 ? - Thế nào là luận cứ ? Xác định luận cứ cho đề văn 1 trong SGK Tr 23 ? - S¾p xÕp c¸c ý theo mét trËt tù hÖ thèng l« gÝc gåm 3 phÇn: Më bµi; Th©n bµi; KÕt bµi. - Trình bày hiểu biết của em về lận cứ ? Cách xác định luận cứ ?. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN nghÜ, dÉn chøng th¬ HXH lµ chñ yÕu. => Lµ t×m hiÓu nh÷ng yªu cÇu cña đề bài bao gồm: - Tìm nội dung yêu cầu của đề. - Tìm các thao tác lập luận chính của đề yêu cầu. - Phạm vi tư liệu mà đề yêu cầu. II. LËp dµn ý - Lập dàn ý là sắp xếp các ý theo trình tự lôgic. Lập dàn ý giúp người viết không bỏ sót những ý quan trọng, đồng thời loại bỏ được những ý kh«ng cµn thiÕt. LËp dµn ý tèt cã thÓ vݪt dÔ dµng h¬n, nhanh vµ hay h¬n. - Yêu cầu của việc lập dàn ý là: Huy động vốn hiểu biết về cuộc sống, về văn học để có được những ý cụ thể. Kết hợp với những thao tác của văn nghị luận để trình bày các ý theo một trật tự logic và thành những luËn ®iÓm, luËn cø, luËn chøng. => Lµ viÖc t×m nh÷ng ý cÇn tiÕn hµnh t×m hiÓu trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch và làm sáng rõ đề. Bao gồm: Tìm các ý lớn. Tìm các ý nhỏ. 1. X¸c lËp luËn ®iÓm: - Luận điểm là ý thể hiện quan điểm, tư tưởng trong bài nghị luận (ý cơ bản làm rõ luận đề của tác phẩm). - Tìm ý: Biện pháp quan trọng để nhận gợi ra các ý, các luận điểm đó là đặt câu hỏi. Các mẫu câu hỏi thường dùng: Là gì, cái gì: dùng để giải thích vấn đề. + Thế nào, ra sao: làm rõ các khía cạnh, các mặt, thực trạng của vấn đề. + T¹i sao: chøng minh, t×m nguyªn nh©n. + Để làm gì: xác định mục đích, ý nghĩa, tác dụng. + Cần phải làm gì và làm như thế nào: tìm giải pháp cho vấn đề. *Lưu ý: Tuỳ theo từng luận đề và yêu cầu của bài văn mà ta lựa chọn sử dông c¸c c©u hái trªn. Kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ¸p dông tÊt c¶ c¸c c©u hái này cho một đề văn. Ví dụ: ở đề 1, ta thấy có ba luận điểm: - Người việt nam có nhiều ®iÓm m¹nh. - Người Việt Nam cũng không ít điểm yếu . - Cần phát huy điểm mạnh và khắc phục điểm yếu để chuẩn bị hành trang vµo thÕ kØ XXI. 2. Xác định luận cứ. - Luận cứ là các lí lẽ (những nhận xét đánh giá có cơ sở, đã được thừa nhận mà người viết vận dụng) và các dẫn chứng (tư liệu trong đời sống thùc tÕ hoÆc trong v¨n häc) lµm c¬ së thuyÕt minh cho luËn ®iÓm. - Trong đề 1, luận cứ được xác định như sau: Sử dụng thao tác lập luận bình luận ; giải thích; chứng minh để làm rõ các luận điểm (đã nêu trên). - Dïng c¸c dÉn chøng trong thùc tÕ XH lµ chñ yÕu. 3. S¾p xÕp luËn ®iÓm, luËn cø. Bè côc râ rµng (3 phÇn), c¸ch lËp luËn chÆt chÏ 4. LËp dµn ý: *Mở bài: dẫn dắt, giới thiệu luận đề, một cách trực tiếp hoặc gián tiếp. Trong cách gián tiếp, có thể đi theo hai kiểu: Kiểu tương đồng: 1. Thời gian (từ lịch sử vấn đề từ trước đến vấn đề hiện nay), 2. Không gian (từ phạm vi bao quát đến đến pham vi hẹp mà ta cần bàn bạc). Kiểu tương phản: Đi từ một vấn đề ngược lại để dẫn dắt đến vấn đề ta cần bàn. *Thân bài: Lần luợt nêu ra các luận điểm trong các câu chủ đề, rồi xác định các luận cứ và lí lẽ để chứng minh, làm rõ chúng trong khuôn khổ cña tõng ®o¹n v¨n. S¾p xÕp c¸c luËn ®iÓm (c¸c ®o¹n) theo tr×nh tù hîp lÝ vµ t¹o dùng liªn kÕt gi÷a chóng. *Kết bài: Chốt lại các luận điểm chính đã nêu. Gợi mở ra những vấn đề mới mà ta chưa có dịp bàn kĩ trong bài viết này để dành cho những bài Lop11.com. 2.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN viÕt kh¸c. ? Cã mÊy lo¹i v¨n nghÞ luËn ®­îc chia theo néi dung nghÞ luËn. Phương pháp tìm ý cho bài văn nghị luận là gì. Có mấy loại luận cứ trong - Gv hướng dẫn học sinh luyện bài văn nghị luận (Lí lẽ, thực tiễn) tËp c¸c bµi tËp trong sgk . Lµm 1, III. LuyÖn tËp. 1. §Ò 1: SGK Tr 24 2,3 đề. a. Phân tích đề: Đây là dạng đề định hướng rõ nội dung nghị luận. - Yªu cÇu c¸c nhãm vµ c¸ nh©n b. Yêu cầu về nội dung: Bức tranh cụ thể sinh động về cuộc sống xa hoa lªn b¶ng lµm viÖc, cã bæ sung. nhưng thiếu sinh khí của những người trong phủ chúa, tiêu biểu là thế tử 1. Đề 1: SGK Tr 24 HSTL&PB : Trịnh Cán. Thái độ phê phán nhẹ nhàng mà thấm thía cũng như dự cảm vÒ sù suy tµn ®ang tíi gÇn cña triÒu Lª – TrÞnh thÕ kØ XVIII. Có thể căn cứ vào gợi ý đó để lập c. Yêu cầu về phương pháp: dµn ý. - Sö dông thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch kÕt hîp víi nªu c¶m nghÜ. 2. §Ò 2: SGK Tr 24. HSTL&PB : Có thể căn cứ vào gợi ý đó để lập dàn ý. HSTL&PB: Theo SGV Tr 30. 2. §Ò 2: SGK Tr 24. 3. Đề TK 3. ND: Quan niệm của bản thân về việc đỗ trượt trong thi cử. - TT: Ph©n tÝch, chøng minh( Cã thÓ kÕt hîp biÓu c¶m, tù sù) - TL: V¨n b¶n Cha t«i vµ nh÷ng dÉn chøng thùc tÕ. N¾m ®­îc c¸c thao tác tìm hiểu đề và lập dàn ý. Vận dụng lập dàn ý cho bài văn nghị luận xã héi. III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC - Phân tích đề; Lập dàn ý; Xác lập luận điểm; Sắp xếp luận điểm, luận cứ; Xác định luận cứ. HS về nhà chuẩn bị soạn: Tieỏt 5,6 baứi Tửù tỡnh II. cuûa Hoà Xuaân Höông theo caâu hoûi SGK. D. Rút kinh nghiệm………………………………………………………………………………………………….. Lop11.com. 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span>