Giáo án Ngữ văn khốI 11 nâng cao kì 1 - Trươờng trung học phổ thông Triệu Sơn 3

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. Tiết 1+2 - đọc văn :. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. vµo phñ chóa trÞnh. Lª H÷u Tr¸c. A. Môc tiªu: Gióp häc sinh :. 1. Kiến thức: Hiểu rõ giá trị hiện thực sâu sắc của tác phẩm, cũng như thái độ trước hiện thực vµ ngßi bót ký sù ch©n thùc, s¾c s¶o cña Lª H÷u Tr¸c qua ®o¹n trÝch miªu t¶ cuéc sèng vµ cung c¸ch sinh ho¹t n¬i phñ chóa TrÞnh. 2. Kỹ năng: Biết cách đọc hiểu một tác phẩm VH thuộc thể ký 3. Thái độ: Biết trân trọng một người vừa có tài năng vừa có nhân cách như Lê Hữu Trác. B. Phương tiện dạy học:. - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi so¹n. C. phương pháp: GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp đọc sáng tạo nêu vấn đề kết. hợp trao đổi thảo luận trả lời câu hỏi D. TiÕn tr×nh d¹y häc:. 1/ ổn định tổ chức 2/ KiÓm tra bµi cò 3/ Bµi míi Hoạt động của thầy và trò. Nội dung cần đạt. TiÕt 1 :. I.T×m hiÓu chung: 1.T¸c gi¶: * Hoạt động 1: GV hướng dẫn học - Lê Hữu Trác là danh y lỗi lạc, nhà văn tài hoa. Ông quan niÖm: “Ngoµi viÖc luyÖn c©u v¨n cho hay, mµi sinh t×m hiÓu phÇn tiÓu dÉn (SGK) lưỡi gươm cho sắc, còn phải đem hết tâm lực chữa - Gọi học sinh đọc phần tiểu dẫn. bệnh cho người”. + Liên hệ trường hợp của Lỗ Tấn: bỏ nghề y, theo Sau đó yêu cầu nêu nội dung chính nghÒ nhµ v¨n. Lª H÷u Tr¸c th× lµm c¶ hai nghÒ, nªn võa ch÷a ®­îc bÖnh thÓ x¸c võa ch÷a ®­îc bÖnh t©m hån. - Lª H÷u Tr¸c viÕt bé s¸ch thuèc næi tiÕng H¶i thượng y tông tâm lĩnh, gồm 66 quyển, quyển cuối cùng chính là tác phẩm văn học đặc sắc “Thượng kinh kí sự” (Kí sự đến kinh đô). + T¸c phÈm kÓ c©u chuyÖn t¸c gi¶ ®ang sèng Èn dËt ở Hương Sơn thì bị triệu vào kinh chữa bệnh cho thế tö cña chóa TrÞnh. - §o¹n trÝch “Vµo phñ chóa TrÞnh” kÓ vÒ cuéc sèng xa hoa nhưng bạc nhược trong phủ chúa.. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 1.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. * Hoạt động 2: - GV gọi HS đọc một số đoạn. I. §äc v¨n b¶n .. sau đó giải thích từ khó .. - Gi¶i thÝch tõ khã. II.§äc hiÓu : 1. HiÖn thùc trong phñ chóa TrÞnh. - Lèi vµo phñ chóa: Muèn gÆp ®­îc chóa ph¶i ®i qua mÊy lÇn cöa. §­êng ®i lèi l¹i nh­ mª cung l¹i cã lính canh của gắt gao. Chính vì thế, hễ đi đến đâu tg phải đợi có người truyền chỉ, người dẫn. Tạo cảm giác về một nơi thâm nghiêm, tôn kính, khiến người ta kÝnh nÓ, sî h·i. * Hoạt động 3 : -Khung c¶nh thiªn nhiªn: §©u ®©u còng c©y cèi um - Quang cảnh và cuộc sống đầy uy tùm, danh hoa đua thắm, hương thơm ngào ngạt, thật ch¼ng kh¸c chèn tiªn c¶nh, liªn hÖ víi “ChuyÖn cò quyÒn cña chóa TrÞnh ®­îc t¸c gi¶ trong phủ chúa Trịnh”: những cây cảnh đẹp đẽ quý miªu t¶ nh­ thÕ nµo? giá đó chính là đồ cướp bóc của chính nhân dân. -Nhà cửa, đồ dùng: toàn lầu son gác tía, trong nhà toàn đồ sơn son thếp vàng, đồ ăn là mâm vàng, chén b¹c, cña ngon vËt lµ, nh©n gian ch­a tõng thÊy… + Tg b×nh luËn: Míi hay c¶nh giµu sang cña vua chúa thực khác hẳn người thường, khiến người đời ai ai cũng thèm muốn, nghĩ rằng đó là một cs hạnh phúc tột đỉnh. Tg là người sinh ra từ nhà quyền quý mµ còng ph¶i kinh ng¹c v× nh÷ng ®iÒu mµ lÇn ®Çu tiên trong đời ông mới thầy. Thế giới cung cấm cũng cách biệt hẳn cuộc sống nhân dân. Đồng thời, đó là một cảnh sống xa hoa, đối lập với cs cực khổ của quần chúng nhân dân thời kì đó. XHPKVN thế kỉ XVIII ®ang l©m vµo khñng ho¶ng trÇm träng, nh©n d©n ph¶i chÞu bao lÇm than v× chiÕn tranh, dÞch ho¹, thÕ mµ vua chóa th× vÉn sèng phÌ phìn, phung phÝ, xa hoa. “Thượng kinh kí sự”, “Vũ trung tuỳ bút” hay “Chinh phô ng©m” chÝnh lµ tiÕng nãi lªn ¸n hiÖn thùc bÊt c«ng Êy. -Người hầu kẻ hạ ra vào tấp nập như mắc cửi, vua chúa, thế tử ở đâu là ở đấy có biết bao kẻ phục dịch. Đủ thấy cuộc sống vương giả, sung sướng quá mức khiến con người sinh biếng lười, ốm yếu. -Phòng của thế tử: đặt trong năm sáu lần trướng TiÕt 2 : gấm, tối tăm, âm u, giữa ban ngày vẫn phải đặt một cây nến to, tác giả nín thở bước vào xem mạch, đủ * Hoạt động 4: thÊy mét kh«ng khÝ ngét ng¹t v× uy quyÒn nh­ng Nơi ở của Thế tử Cán được miêu tả cũng vì không gian tù túng, độc hại. -Thế tử là đứa trẻ năm, sáu tuổi, lại là con bệnh. Tg nh­ thÕ nµo? là thầy thuốc đến chữa bệnh, lại già cả nhưng vẫn ph¶i l¹y bèn lÇn, thÕ tö khen: “«ng nµy l¹y khÐo”.. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 2.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. H×nh hµi, vãc d¸ng cña ThÕ tö C¸n ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo?. Em cã suy nghÜ g× vÒ c¸ch miªu t¶ nµy. Thái độ của Lê Hữu Trác và phẩm chÊt cña mét thÇy lang ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo khi kh¸m bÖnh cho ThÕ tö? (HS chia nhãm lín, 2 d·y tr¶ lêi). . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. Câu nói khiến người nghe thấy nhục nhã vì ý nói ông này khéo nịnh, khéo làm người hầu kẻ hạ, phục dÞch, b¸i l¹y vua chóa. Cho thÊy thÕ tö vÉn chØ lµ một đứa trẻ con nhưng quen với uy quyền, nhìn người đời bằng con mắt bề trên. -ThÕ tö b¶n chÊt yÕu, dïng bao nhiªu thuèc bæ, ¨n bao cña ngon vËt l¹ mµ vÉn bÞ bÖnh, th©n thÓ gµy gß, m¹ch nhá vµ nhanh, tinh khÝ kh« hÕt, da mÆt kh«, rốn lồi to, gân xanh, tay chân gày gò: địa vị cao quý, cs nhung lụa không giúp đứa trẻ bất hạnh có sk, thËm chÝ kh«ng b»ng con nhµ n«ng d©n nghÌo. Ho¸ ra nơi tưởng là thâm nghiêm tôn kính lại u ám, nặng nề, thiếu sinh khí như một nấm mồ. Con người không biết hưởng sự giàu sang bị chính sự xa hoa bña v©y, bao chÆt, vµ lµm h¹i. Sù sung tóc, cao sang đã bị lạm dụng vô độ đến mức làm hại con người. -Nguyên nhân bệnh: người trong phủ chúa cho rằng b¶n chÊt (gen) èm yÕu.Nh­ng t¸c gi¶ l¹i cho r»ng chính không gian sống nơi đây đã khiến sinh bệnh: “ở trong màn che trướng phủ ăn quá no, mặc quá ấm nªn t¹ng phñ yÕu ®i”. Nh­ng c¸ch nghÜ vµ c¸ch ch÷a của ông không được đồng tình. - Ch©n dung èm yÕu, thiÕu sinh khÝ cña thÕ tö vµ cs xa hoa nh­ng ngét ng¹t, u ¸m trong phñ chóa chÝnh là bộ mặt thật của giai cấp phong kiến thời Lê Trịnh: ngoài thì phù trướng, trong thì trống rỗng, môc n¸t. §ã lµ dÊu hiÖu cña sù suy tµn kh«ng thÓ tr¸nh khái s¾p x¶y ra. * Kết luận: Tác phẩm đã cho chúng ta hiểu biết sâu s¾c vÒ hiÖn thùc x· héi thêi Lª TrÞnh, quy luËt tån vong của đời người và triều đại cũng như tấm lòng của một vị lương y với người bệnh và với vận mệnh đất nước. 2. Nhân cách và tâm hồn cao đẹp của tác giả: - Chứng kiến cuộc sống giàu sang tột đỉnh trong phủ chóa, «ng kh«ng hÒ thÌm muèn m¶y may. -Sau khi khám cho thế tử, ông đã biết đúng bệnh và cách chữa trị. Ban đầu ông không muốn chữa, định dùng phương thuốc hoàn hoãn, vô thưởng vô phạt, vì sợ chữa được sẽ bị vướng vào danh lợi, phải ở lại phủ chóa. -Nhưng lương tâm của thầy thuốc không cho phép ông làm điều đó, vì thế ông tìm cách chữa. Ông tranh luận đến cùng với quan Chánh đường để bảo vệ ý kiến đúng đắn của mình. Điều này vừa thể hiện bản lĩnh vừa cho thấy lương tâm trong sáng hết lòng vì người bệnh của lương y.. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. * Hoạt động 5: GV chia nhóm nhỏ 3. Bút pháp ký sự đặc sắc của tác giả và hướng dẫn học sinh thảo luận;. - Quan s¸t tØ mØ, ghi chÐp trung thùc kh«ng mét chót. Bút pháp ký sự của tác giả được thể hư cấu. Cách ghi chép cũng như tài năng quan sát đã hiện qua đoạn trích đặc sắc như thế tạo được sự tinh tế sắc xảo ở một vài chi tiết gây ấn nµo? H·y ph©n tÝch. tượng khó quên. - KÕt hîp gi÷a v¨n xu«i vµ th¬ ca lµm t¨ng chÊt tr÷ t×nh cho t¸c phÈm * Ghi nhí (SGK trang 9 ). 4/ Cñng cè: Gv yªu cÇu HS tù tãm III.Cñng cè: - Bµi tËp: Ph©n tÝch c¶m nhËn cña Lª H÷u Tr¸c vÒ t¾t nh÷ng nÐt chÝnh vÒ néi dung vµ uy quyÒn vµ cuéc sèng trong phñ chóa TrÞnh qua nghÖ thuËt ®o¹n trÝch “Vµo phñ chóa TrÞnh”. 5/ DÆn dß. LuyÖn tËp: Bµi tËp SGK trang 9 - HS lµm bµi vµ häc bµi . - Giê sau häc bµi Cha t«i ./.. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 4.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. TiÕt 3 - §äc thªm:. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. Cha t«i. (trÝch “§Æng dÞch trai ng«n hµnh lôc”) §Æng Huy Trø. A. Môc tiªu :. - KiÕn thøc: Thấy được những điểm tiến bộ và bảo thủ của người cha Đặng Huy Trứ trong quan niÖm vÒ thµnh b¹i trong thi cö vµ cuéc sèng. - KÜ n¨ng: Hiểu được đặc trưng nghệ thuật của thể loại kí trung đại. - Gi¸o dôc: Gi¸o dôc cho HS nghÞ lùc vµ lßng kiªn tr× trong häc hµnh thi cö nãi riªng vµ cuéc sèng nãi chung . B.Phương pháp: - qui n¹p vµ tÝch hîp C.Phương tiện: SGK vµ gi¸o ¸n, s¸ch tham kh¶o, më réng D.TiÕn tr×nh bµi gi¶ng: 1.ổn định: 2.KiÓm tra: Ph©n tÝch c¶m nhËn cña Lª H÷u Tr¸c vÒ uy quyÒn vµ cuéc sèng trong phñ chóa TrÞnh qua ®o¹n trÝch “Vµo phñ chóa TrÞnh”. 3.Bµi míi: Hoạt động thầy và trò Nội dung cần đạt I.T×m hiÓu chung: 1.T¸c gi¶, t¸c phÈm: ? Néi dung chñ yÕu cña v¨n häc giai -§Æng Huy Trø sèng vµo thÕ kØ 19, lµ mét nh©n tµi ®o¹n nöa cuèi XIX. trên nhiều phương diện: giáo dục,văn hoá,kinh tế, quan sự, văn học…Đồng thời là một người có ý chÝ tuy lËn ®Ën trong thi cö nh­ng kh«ng n¶n lßng. Là người đặt nền móng cho tư tưởng canh tân đất nước. -¤ng s¸ng t¸c rÊt nhiÒu, tiªu biÓu lµ t¸c phÈm kÝ “§Æng DÞch Trai ng«n hµnh lôc” – viÕt khi «ng ®i c«ng c¸n ë Trung Quèc nhí tíi quª nhµ vµ người cha đáng kính của mình. II.Gợi ý đọc hiểu : 1.Tóm tắt văn bản theo sơ đồ: Hai cha con Đặng Huy Trứ đi thi hương, con đỗ ? Em h·y tãm t¾t VB ? thø ba  cha khãc mµ nãi r»ng Huy Trø ch­a giµ dặn, lại chưa có đức nghiệp gì, đỗ cao sinh tự mãn, kh«ng ph¶i phóc mµ lµ ho¹ chê s½n §i thi Héi, Huy Trứ lại đỗ thứ bảy, đỗ đại khoa  Cha nghe tin càng lo lắng vì nghĩ công đức con mình không xứng đáng  Thi Đình, Huy Trứ phạm huý bị truất cả học vị tiến sĩ lẫn cử nhân, đồng thời bác Huy Trø mÊt Cha nghe tin buån cho Trø th× Ýt mà thương anh thì nhiều Cha khuyên con không được thoái chí, người ta ai chẳng mắc sai lầm quý. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 5.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. lµ chç biÕt söa ch÷a. 2.Nh©n vËt §Æng DÞch Trai: - Khi thi Hương, nghe tin con đỗ, ông đã khóc vì nghĩ rằng chỉ có người phúc đức mới đáng đỗ đạt cao, con mình chưa già dặn, lại chưa tích được đức nghiệp gì mà đỗ cao chỉ sợ sinh kiêu căng, tự mãn, phúc chẳng thấy lại rước hoạ vào thân, thuyền nhỏ ? Ngµy nay quan ®iÓm“ThiÕu niªn sao kham næi träng t¶i lín. ¤ng tin r»ng: “ThiÕu ®¨ng khoa nhÊt bÊt h¹nh d·” cßn niªn ®¨ng khoa nhÊt bÊt h¹nh d·”. đúng hay không. - Đi thi Hội, Huy Trứ lại đỗ thứ bảy, đỗ đại khoa  Cha nghe tin càng lo lắng vì nghĩ công đức con mình không xứng đáng. - Thi §×nh, Huy Trø ph¹m huý, bÞ truÊt c¶ häc vÞ tiến sĩ lẫn cử nhân, đồng thời bác Huy Trứ mất Cha nghe tin buồn cho Trứ thì ít mà thương anh thì nhiÒu Cha khuyªn con kh«ng ®­îc tho¸i chÝ: việc bị tước khoa danh là cơ hội thần phật ban cho để con rèn luyện nên người, không nên thoái chí, người ta ai chẳng mắc sai lầm quý là chỗ biết sửa ch÷a. * Trong suy nghĩ của người cha tuy có chỗ mê tín, theo thuyết định mệnh của đất trời, bảo thủ, máy ? Điểm đáng quý trong quan niệm móc không tin tưởng vào khả năng của thế hệ trẻ của người cha khi dạy con ? nh­ng còng cã nhiÒu ®iÓm tiÕn bé: - Hiền tài phải là người toàn diện cả về tài năng và đức độ, nếu không sẽ cậy tài mà sinh kiêu căng, tự mãn, làm hại cho bản thân và người khác. - Phúc hoạ là thứ khó lường, người ta phải biết cách tiếp nhận và chấp nhận: phúc đến không vui sướng đến mờ mắt, hoạ tới không buồn đau đến møc bi quan. Cuéc sèng bao giê còng cã sù bï trõ, thø g× còng cã c¶ mÆt tèt vµ mÆt xÊu. - Sai lÇm lµ ®iÒu kh«ng ai tr¸nh khái nh­ng quan trong lµ kh«ng ®­îc tho¸i chÝ, ph¶i biÕt söa ch÷a sai lầm, coi đó là cơ hội rèn luyện để hoàn thiện bản thân và phấn đấu thành công nhiều hơn. III.Cñng cè: - Bµi tËp: Nªu suy nghÜ cña em vÒ quan niÖm thành bại mà Đặng Dịch Trai đã thể hiện trong ®o¹n trÝch “Cha t«i”. IV. Dặn dò : - HS học bài, làm BT và soạn bài : Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân ./.. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 6.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. TiÕt 4 – TV :. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân. A. Môc tiªu bµi häc :. 1.KiÕn thøc: Gióp HS n¾m ®­îc biÓu hiÖn cña c¸i chung trong ng«n ng÷ cña XH vµ c¸i riêng trong lời nói của cá nhân, mối tương quan giữa chúng. 2. Kü n¨ng: N©ng cao n¨ng lùc lÜnh héi nh÷ng nÐt riªng trong ng«n ng÷ cña c¸ nh©n, nhÊt lµ cña c¸c nhà văn có uy tín. Đồng thời rèn luyện để hình thành và nâng cao năng lực sảng tạo của cá nh©n, biÕt ph¸t huy phong c¸ch ng«n ng÷ c¸ nh©n khi sö dông ng«n ng÷ chung. 3. Thái độ: Võa cã ý thøc t«n träng nh÷ng quy t¾c ng«n ng÷ chung cña XH, võa cã s¶ng t¹o, gáp phÇn vµo sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña XH. B. Phương tiện dạy học: - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi so¹n C. Phương pháp : GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp nêu vấn đề trao đổi thảo luËn tr¶ lêi c©u hái D. TiÕn tr×nh d¹y häc : 1.ổn định: 2.KiÓm tra: 3.Bµi míi : Hoạt động của thầy và trò ? V× sao nãi ng«n ng÷ lµ tµi s¶n chung cña x· héi.. ? Như vậy phải thường xuyên học hỏi để có vốn hiểu biết về ngôn ngữ chung để hoàn thiện các kĩ năng sử dông ng«n ng÷ nhÊt lµ kÜ n¨ng viÕt vµ nãi .. Nội dung cần đạt I. Ng«n ng÷ chung : Ng«n ng÷ lµ tµi s¶n chung cña mét d©n téc, mét cộng đồng, vì ai cũng có quyền sử dụng nó. Biểu hiÖn cña tÝnh chung trong ng«n ng÷: 1. C¸c yÕu tè chung trong ng«n ng÷: - C¸c ©m: a,b,c… C¸c thanh (6 thanh ®iÖu) - C¸c tiÕng: nhµ, c©y, trêi,… - C¸c tõ: - Các ngữ cố định: thành ngữ 2. Các quy tắc và phương thức chung trong việc cấu tạo và sử dụng các đơn vị ngôn ngữ: - Quy t¾c cÊu t¹o c¸c kiÓu c©u: c©u hái, c©u phñ định, câu khiến, câu ghép chỉ quan hệ nhân quả, ®iÒu kiÖn gi¶ thuyÕt. - Phương thức chuyển nghĩa của từ: từ nghĩa đen, nghÜa gèc sang nghÜa bãng, nghÜa chuyÓn, gåm biÖn ph¸p Èn dô, ho¸n dô, nh©n ho¸. * Muèn tÝch luü ng«n ng÷ chung cã hai c¸ch: - Häc qua giao tiÕp tù nhiªn hµng ngµy: ph¸t triÓn hai kÜ n¨ng nghe vµ nãi. - Học qua nhà trường, sách vở, báo chí: hoàn thiện hai kĩ năng đọc và viết.. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 7.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. II. Lêi nãi c¸ nh©n: Lấy ví dụ minh hoạ về lời nói cá nhân 1.Giọng nói cá nhân: do bẩm sinh, do địa phương, nghÒ nghiÖp, bÖnh lÝ t¹o ra. 2.Vốn từ ngữ cá nhân: người nước ngoài mới học tiÕng ViÖt, vèn tõ h¹n chÕ, c¸ch nãi ng« nghª: dùng từ “kêu” để chỉ chung âm thanh do chim chãc, tr©u bß,chã lîn,… 3.Sự chuyển đổi, sáng tạo khi sử dụng các từ ngữ chung, quen thuéc. 4.ViÖc t¹o ra c¸c tõ míi 5.ViÖc vËn dông linh ho¹t s¸ng t¹o quy t¾c chung, phương thức chung. * Đặc biệt trong văn chương nghệ thuật dấu ấn cá nhân được đề cao, được trau chuốt thành phong c¸ch nghÖ thuËt: “Mét ch÷ ph¶i lµ mét h¹t ngäc trªn trang b¶n th¶o, ph¶i lµ h¹t ngäc míi nhÊt, cña mình tìm được, do phong cách văn chương của m×nh mµ cã ®­îc”. * Lêi nãi c¸ nh©n gãp phÇn lµm phong phó cho ng«n ng÷ chung, thóc ®Èy ng«n ng÷ chung ph¸t triÓn Hướng dẫn HS làm bài tập luyện tập III.Luyện tập: -Bµi tËp 2: Cho biÕt ý kiÕn cña anh chÞ vÒ c¸c c©u tôc ng÷, ca dao sau: “Người thanh tiếng nói cũng thanh Chuông kêu khẽ đánh bên thành cũng kêu”. 4/Cñng cè : Cho HS ghi phÇn ghi nhí . 5/ Dặn dò : HS học bài và chuẩn bị bài mới : Luyện tập phân tích đề, lập dàn ý cho bài văn nghÞ luËn x· héi ./.. Kí duyệt của tổ trưởng cm. KÝ duyÖt cña Ban gi¸m hiÖu Nt :. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 8.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. tiÕt 5 – Lµm v¨n :. Luyện tập phân tích đề, lập dàn ý cho bµi v¨n nghÞ luËn x· héi .. A. Môc tiªu BµI HäC :. - Kiến thức: biết phân tích một đề văn nghị luận xã hội. - KÜ n¨ng: biÕt t×m ý vµ lËp dµn ý cho bµi v¨n nghÞ luËn x· héi. B.Phương pháp: Qui nạp và tích hợp C.Phương tiện: SGK vµ gi¸o ¸n, s¸ch tham kh¶o, më réng D.TiÕn tr×nh bµi gi¶ng: 1/ổn định: 2/KiÓm tra: 3/Bµi míi: Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt I. Tìm hiểu, phân tích đề văn nghị luận: 1. Nội dung nghị luận (luận đề): ? Cã mÊy lo¹i v¨n nghÞ luËn ? * Thường chia thành hai loại: - NghÞ luËn chÝnh trÞ – x· héi: yªu cÇu bµn b¹c vÒ một vấn đề chính trị – xã hội hay một vấn đề đạo lí. - Nghị luận văn học: yêu cầu bàn bạc về một vấn đề v¨n häc nh­ néi dung vµ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm văn học, đặc điểm và phong cách của tác giả, vấn đề v¨n häc sö hay lÝ luËn v¨n häc. * Có những đề nêu trực tiếp nội dung nghị luận nhưng cũng có những đề nêu một cách gián tiếp vì thế người viết phải suy nghĩ, phân tích để rút ra vấn đề trọng tâm. ? Những thao tác lập luận thường 2. Thao tác lập luận: gÆp ? - Các thao tác thường gặp là: giải thích, chứng minh, b×nh luËn, ph©n tÝch, so s¸nh... - Thông thường người viết phải xác định được thao tác lập luận chính, sau đó kết hợp với nhiều thao tác lËp luËn kh¸c. - C¸ch nhËn diÖn thao t¸c lËp luËn: + Có đề nêu trực tiếp: hãy giải thích, hãy chứng minh.. + Có đề nêu gián tiếp qua các câu hỏi hoặc mệnh lÖnh thøc: thÕ nµo? lµ g×? (gi¶i thÝch); h·y lµm s¸ng tá (chøng minh); h·y nªu suy nghÜ, h·y bµy tá quan điểm (bình luận). Đặc biệt nếu đề không nêu một yêu cầu nào thì người viết phải vận dụng tất cả các thao t¸c lËp luËn. 3. Phạm vi tư liệu cho phép người viết được huy động. - Có đề nêu trực tiếp, cụ thể: - Có đề không nêu, người viết phải tự xác định lấy.. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 9.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. Trong trường hợp đó phạm vi kiến thức thường là rất réng, hÇu nh­ kh«ng giíi h¹n. ? Phương pháp tìm ý cho bài văn II.Lập dàn ý cho bài văn nghị luận: nghÞ luËn lµ g×. 1.Tìm ý: Biện pháp quan trọng để nhận gợi ra các ý, các luận điểm đó là đặt câu hỏi. Các mẫu câu hỏi thường dùng: + Là gì, cái gì: dùng để giải thích vấn đề. + ThÕ nµo, ra sao: lµm râ c¸c khÝa c¹nh, c¸c mÆt, thực trạng của vấn đề. + T¹i sao: chøng minh, t×m nguyªn nh©n. + Để làm gì: xác định mục đích, ý nghĩa, tác dụng. + CÇn ph¶i lµm g× vµ lµm nh­ thÕ nµo: t×m gi¶i ph¸p cho vấn đề. *Lưu ý: Tuỳ theo từng luận đề và yêu cầu của bài v¨n mµ ta lùa chän sö dông c¸c c©u hái trªn. Kh«ng ?Cã mÊy lo¹i luËn cø trong bµi v¨n nhÊt thiÕt ph¶i ¸p dông tÊt c¶ c¸c c©u hái nµy cho nghÞ luËn (lÝ lÏ, thùc tiÔn) một đề văn. 2.LËp dµn ý: *Mở bài: dẫn dắt, giới thiệu luận đề, một cách trực tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp. Trong c¸ch gi¸n tiÕp, cã thÓ ®i theo hai kiÓu: -Kiểu tương đồng: 1. Thời gian (từ lịch sử vấn đề từ trước đến vấn đề hiện nay), 2. Không gian (từ phạm vi bao quát đến đến pham vi hẹp mà ta cần bàn bạc) -Kiểu tương phản: Đi từ một vấn đề ngược lại để dẫn dắt đến vấn đề ta cần bàn. *Th©n bµi: -Lần luợt nêu ra các luận điểm trong các câu chủ đề, rồi xác định các luận cứ và lí lẽ để chứng minh, làm râ chóng trong khu«n khæ cña tõng ®o¹n v¨n. -S¾p xÕp c¸c luËn ®iÓm (c¸c ®o¹n) theo tr×nh tù hîp lÝ vµ t¹o dùng liªn kÕt gi÷a chóng. *KÕt bµi: -Chốt lại các luận điểm chính đã nêu -Gợi mở ra những vấn đề mới mà ta chưa có dịp bàn kĩ trong bài viết này để dành cho những bài viết kh¸c. III.Thùc hµnh: Hãy phân tích đề, tìm ý và lập dàn ý cho đề văn nghÞ luËn sau: Tõ v¨n b¶n “Cha t«i” trÝch “§Æng DÞch Trai ng«n hµnh lôc” cña §Æng Huy Trø, anh (chÞ) h·y ph¸t biểu quan điểm của mình về việc đỗ – trượt trong thi cö. *Më bµi: -Xưa nay, trong thi cử, đỗ – trượt là việc ai cũng quan tâm, dù đó là sĩ tử bình thường hay vĩ nhân,. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 10.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. thiên tài. Đứng trước sự kiện đó, mỗi người đều có thái độ, suy nghĩ khác nhau hoặc cam chịu, hoặc buån n¶n, bi quan hay cµng quyÕt t©m lµm l¹i tõ ®Çu. -§o¹n trÝch “Cha t«i” trong “§Æng DÞch Trai ng«n hành lục” của Đặng Huy Trứ đã đem đến cho người đọc nhiều suy nghĩ sâu sắc về việc đỗ trượt trong thi cö nãi riªng vµ sù thµnh b¹i trong cuéc sèng cña mçi người nói chung. Hướng dẫn HS làm bài tập thực *Thân bài: hành ( tìm những luận điểm chính -Thông thường, đỗ – trượt là hai sự đối lập. Đỗ gắn để triển khai trong phần thân bài ? ) với thành công, vinh quang, danh vọng, tiền bạc và v« vµn vËn héi tèt cho con ®­êng häc tËp nãi riªng . vµ con ®­êng c«ng danh, sù nghiÖp nãi chung. Ngoài lợi ích vật chất, thi đỗ cũng là một cách để người ta khẳng định tài năng, vị trí của mình trong xã hội. Vì thế, đó là điều ai cũng ước ao, mong chờ và vui sướng khi đạt được. Chính vì thế, người ta có thể tìm mọi cách, dùng mọi cố gắng để có thể đạt ®­îc nã. Trong “LÒu châng”, Ng« TÊt Tè kÓ chuyÖn ông già hơn 70 tuổi còn cố đi thi. Tú Xương – nhà th¬ trµo phóng lín cña v¨n häc VN cuèi thÕ kØ XIX, đi thi cho đến lúc chết dù đã thất bại rất nhiều lần. Còn trượt là điều hoàn toàn ngược lại. -Nh­ng trong “Cha t«i”, th©n phô cña §Æng Huy Trø đã có những suy nghĩ khác lạ, dường như “ngược đời” về việc đỗ – trượt của con, khiến người đọc ph¶i suy nghÜ. -Thấy con đỗ cử nhân, tiến sĩ, cha không vui mà khóc ướt áo. Người khác thấy lạ, thắc mắc thì ông gi¶i thÝch: con t«i tuæi trÎ, ch­a giµ dÆn, l¹i ch­a cã đức nghiệp gì, việc thi đỗ dễ khiến nó sinh kiêu c¨ng, tù m·n. §ã kh«ng ph¶i lµ phóc mµ cã thÓ chÝnh lµ ho¹ chê s½n.  Để đỗ đạt, gặt hái được thành công nào đó, người ta ph¶i nç lùc kh«ng Ýt. Kh«ng ph¶i ai còng cã thÓ thµnh c«ng ®­îc. Ph¶i cã nhiÒu ®iÒu kiÖn: ý chÝ, tµi năng và đức độ. Nói như Bác Hồ là con người cần phải có cả tài lẫn đức, nếu thiếu một trong hai thứ đó th× chØ lµ kÎ v« dông hoÆc lµm viÖc g× còng khã, nghÜa lµ kh«ng thÓ thµnh c«ng ®­îc. NÕu chØ cËy tµi mµ kh«ng chÞu khæ c«ng rÌn luyÖn, nÕu chØ ch¨m chút cho trình độ chuyên môn mà quên trau dồi nhân cách thì người ta sẽ không thể thành công hoặc nếu cã còng chØ lµ nhÊt thêi, may m¾n, sím hay muén còng sÏ kh«ng gi÷ ®­îc.  Khi đỗ đạt, thành công không nên chỉ biết vui. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 11.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. mừng. Người xưa thường dạy thắng không kiêu chính là để cảnh tỉnh con người những lúc đang gặt h¸i ®­îc thµnh c«ng. CÇn ph¶i tØnh t¸o, kiÒm chÕ, nÕu kh«ng sÏ sinh kiªu c¨ng, tù m·n, lµm háng thµnh qu¶ cña chÝnh m×nh.  Đây cũng là lúc lúc người ta thường có thái độ b»ng lßng, tho¶ m·n víi kÕt qu¶ cã ®­îc, kh«ng cßn động lực phấn đấu. Điều đó đồng nghĩa với sự dừng lại, giậm chân tại chỗ, về lâu dài nó sẽ khiến người ta thôt lïi, cã nguy c¬ trë thµnh c¸i bãng cña chÝnh mình. Rất nhiều người trẻ tuổi thành công một lần rồi mất hút, sau này không còn được ai nhắc đến cũng chính vì lí do đó. Vì vậy, khi đã thành công, càng phải tu chí, chuyên tâm hơn nữa để duy trì, phát huy, nâng cao thành tích đã đạt được. -Khi biết tin con trượt, thân phụ không cho đó là chuyện buồn đau,bất hạnh. Thậm chí coi đó là cơ hội để con rèn luyện. Sai lầm là điều không tránh khỏi nh­ng nÕu biÕt söa ch÷a th× ch¾c ch¾n sÏ thµnh c«ng. - Đặc biệt HS phải đưa ra được quan  Đây chính là tư tưởng bại không nản. Thi trượt là niệm đỗ trượt trong thi cử ? ®iÒu ai còng sî, khiÕn ai còng buån. Nh­ng ®©y còng lµ mét thö th¸ch, lµ mét k× thi thùc sù: thi b¶n lĩnh làm người. Nếu như bạn không vượt qua được nỗi buồn, nếu bạn bi quan sau khi thi trượt, sau khi thÊt b¹i th× b¹n l¹i r¬i vµo mét thÊt b¹i kh¸c nÆng nÒ hơn: thất bại trong bài học làm người. Thi trượt là thÊt b¹i nhÊt thêi nh­ng nÕu b¹n bu«ng xu«i, kh«ng biết đứng lên sau khi ngã thì đó là thất bại cả cuộc đời.  Sai lÇm, thua cuéc lµ ®iÒu kh«ng ai tr¸nh khái, dï đó là vĩ nhân hay thiên tài. Vì thế, bạn không nên quá bi quan. Hãy coi đó là một phần của cuộc sống. Hãy biết cách tạm chấp nhận nó để rồi vượt lên mạnh mẽ. Cách tốt nhất để chiến thắng thất bại là hãy coi đó như một cơ hội rèn luyện và hoàn thiện b¶n th©n. C¸i g× còng cã hai mÆt. ThÊt b¹i còng cã mÆt tèt lµ gióp ta ph¸t hiÖn vµ söa ch÷a ®­îc nh÷ng khiếm khuyết của mình. Nhờ đó, ta sẽ có nhiều bài häc kinh nghiÖm quý gi¸, h÷u Ých vÒ sau. ThÕ nªn, người xưa đã nói: “Thất bại là mẹ thành công”.  Muốn thế, khi thất bại, đừng phủ nhận và đổ lỗi cho người khác, cũng đừng tìm cách trốn tránh, lãng quªn vµ tù lõa dèi m×nh. B¹n ph¶i biÕt dòng c¶m nhìn thẳng vào sai lầm của bản thân. Thuốc đắng míi d· tËt.. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 12.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. *KÕt bµi: -Thắng không kiêu,bại không nản, đó là một điều mµ tÊt c¶ chóng ta ph¶i ghi nhí. -Nếu không biết cách đón nhận thì thành công cũng có thể trở thành thất bại. Ngược lại, nếu biết cách söa ch÷a th× thÊt b¹i còng cã thÓ chÝnh lµ sù b¾t ®Çu cña thµnh c«ng. 4/Cñng cè: -Trình bày quan niệm của em về vẫn đề thất bại trong cuộc sống qua đoạn trích “Cha tôi” của §Æng Huy Trø. 5/Dặn dò : HS học bài và soạn bài : Lẽ ghét thương + chạy giặc ./.. --------------------------------------------------------------------------------------------Tiết 6 - đọc văn :. Lẽ ghét thương. (TrÝch truyÖn lôc v©n tiªn). NguyÔn §×nh ChiÓu A. Môc tiªu :. - Kiến thức: + Hiểu được tư tưởng căm ghét hôn quân, bạo chúa, thương xót nhân dân trong cảnh khốn cùng và cảm thông với người hiền tài gặp nạn của tác giả qua lời ông Quán trong ®o¹n trÝch. + Thấy được nghệ thuật truyền cảm bằng cách dùng điệp từ, thành ngữ, tiểu đối, từ láy trong ®o¹n trÝch. B.Phương pháp: Qui n¹p vµ tÝch hîp C.Phương tiện: SGK vµ gi¸o ¸n, s¸ch tham kh¶o, më réng D.TiÕn tr×nh bµi gi¶ng: 1/ổn định: 2/Kiểm tra bài cũ : Nêu suy nghĩ của em về quan niệm thành bại mà Đặng Dịch Trai đã thể hiÖn trong ®o¹n trÝch “Cha t«i”. 3/Bµi míi: Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt I.T×m hiÓu chung: 1.T¸c gi¶: 2.T¸c phÈm: -TruyÖn Lôc V©n Tiªn lµ t¸c phÈm lín cña v¨n häc VN, được nhân dân, đặc biệt là người Nam Bộ yêu ? Cơ sở để tác giả xây dựng nên chuộng. “TruyÖn Lôc V©n Tiªn” lµ g×. -T¸c phÈm ®­îc s¸ng t¸c trªn c¬ së c¸c m« tÝp cña VHDG (1) và truyện trung đại (2) kết hợp với một số tình tiết có thật trong cuộc đời tác giả (3). Từ đó t×m ra ®©u lµ ho¸ th©n cña t¸c gi¶ trong t¸c phÈm. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 13.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. ? ¤ng Ng­, «ng Qu¸n, «ng TiÒu trong c¸c truyÖn th¬ cña NguyÔn Đình Chiểu có phải là những người lao động thông thường không.. ? Đối tượng trong lẽ ghét của NĐC là ai. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. (Lôc V©n Tiªn, «ng Qu¸n,…) -Đoạn trích “Lẽ ghét thương” kể về cuộc trò chuyÖn gi÷a «ng Qu¸n víi c¸c nho sÜ trÎ tuæi. Qua đó thể hiện tư tưởng căm ghét hôn quân, bạo chúa, thương xót nhân dân trong cảnh khốn cùng và cảm thông với người hiền tài gặp nạn. II.§äc hiÓu : 1.Lẽ ghét thương của ông Quán: -Trong TruyÖn Lôc V©n Tiªn, «ng Qu¸n còng nh­ ông Ngư, ông Tiều đều là những nho sĩ ẩn dật, có tµi “kinh lu©n” nh­ng l¹i kh«ng muèn ®ua tranh với đời mà ưa cuộc sống tiêu dao, tự do tự tại. Họ đều là những hoá thân của Đồ Chiểu, chân dung tự ho¹ cña «ng. V× thÕ, qua suy nghÜ cña hä ta cã thÓ thấy được tư tưởng của chính tác giả. -¤ng Qu¸n kh«ng Èn dËt chèn rõng s©u hÎo l¸nh (tiểu ẩn), mà náu mình ngay tại chốn kinh kì đông đúc, người xưa gọi đó là bậc “trung ẩn”. a.LÏ ghÐt: -Theo quy luật tâm lí thông thường, tình cảm con người sẽ đi từ thương đến ghét: vì thương xót quần chóng nh©n d©n nªn míi c¨m ghÐt lò b¹o chóa g©y h¹i cho hä. Nh­ng trong ®o¹n trÝch, «ng Qu¸n nãi đến lẽ ghét trước. Thể hiện sự bất bình, căm phẫn đến mức không chịu đựng nổi của ông đối với cái xấu xa. Đồng thời cũng tạo ra nền tảng để nhà thơ thể hiện sự xót thương của mình ở phần sau tác phÈm. C¸ch t¹o bè côc nh­ trong TruyÖn KiÒu: miêu tả Vân làm nền để Kiều nổi bật hơn. -Đối tượng mà ông căm ghét đó chính là lũ hôn quân bạo chúa đã gây ra những việc hại dân, hại nước. +Ghét thời Kiệt, Trụ mê dâm  để dân đến nỗi sa hÇm sÈy hang. Liªn hÖ c©u th¬ cña NT: “Vïi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ”, hình ảnh sa hầm, sẩy hang, biểu tượng cho chốn cùng đường +GhÐt thêi U, LÖ ®a ®oan  khiÕn d©n luèng chÞu lÇm than mu«n phÇn +GhÐt thêi Ngò B¸ ph©n v©n, chuéng bÒ dèi tr¸  lµm d©n nhäc nh»n +GhÐt thêi Thóc Quý ph©n b¨ng  rèi d©n. -Sự căm ghét đó đến mức cực điểm: “Ghét cay, ghét đắng, ghét vào tận tâm”. Câu thơ như lời đay nghiÕn, tõ sù phÉn uÊt ¨n s©u vµo tËn t©m can, chø kh«ng ph¶i lµ sù tøc giËn nhÊt thêi, bÒ ngoµi. N§C đã lên án bọn hôn quân bạo chúa không những ch¼ng hoµn thµnh ®­îc sø mÖnh b¶o vÖ d©n chóng. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 14.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. mµ cßn lµm cho d©n ®au khæ, khèn cïng, téi ¸c chóng g©y ra cho d©n cßn tµn ¸c h¬n c¶ bän giÆc ngo¹i x©m.. ? Đối tượng trong lẽ thương của ông gåm nh÷ng ai.. ? Tình thương mà NĐC dành cho dân chóng vµ c¸c bËc hiÒn tµi, danh nh©n có gì khác nhau. (Thương cảm và đồng cảm). -Sự căm ghét này chứng tỏ thái độ đứng hẳn về phía nhân dân bị áp bức, đoạ đày mà lên án giai cấp thống trị bạo ngược. -Trong sự căm ghét này, đã ẩn chứa sự xót thương cho cảnh ngộ bất hạnh của đông đảo quần chúng nhân dân. Sang phần sau của đoạn trích, người đọc còn thấy rõ hơn tình thương đó. b.Lẽ thương: -Đối tượng mà ông bộc lộ trực tiếp sự thương cảm chÝnh lµ nh÷ng bËc th¸nh nh©n, bËc hiÒn tµi tuy rÊt tâm huyết với vận nước nhưng phải chịu số phận lận đận và ước nguyện giúp đời không thành. +Khổng Tử  bôn ba khắp nơi để truyền bá tư tưởng trị quốc, an dân nhưng không được vua chúa tin dùng, còn bị rơi vào cảnh khốn đốn. +Nhan Tö  Cã tµi nh­ng yÓu mÖnh, c«ng danh dang dë  Tµi hoa b¹c mÖnh. +Gia C¸t  Nu«i ý chÝ thèng nhÊt Trung Quèc, g©y dùng l¹i nhµ H¸n nh­ng cuèi cïng sù nghiÖp kh«ng thµnh, bao t©m huyÕt uæng phÝ. +§æng Tö +Nguyên Lượng (Đào Tiềm) +Hµn Dò +Liªm, L¹c: -Bi kÞch cña hä còng cã phÇn gièng víi §Æng Dung trong “Nỗi lòng”: bậc hiền tài cương trực, kiên trung, mang hoài bão cứu nước, giúp đời nhưng vì kh«ng gÆp thêi vËn mµ ph¶i «m hËn. -Nh­ng ngoµi yÕu tè thêi vËn, nguyªn nh©n g©y ra bi kÞch cña nh÷ng bËc hiÒn tµi vµ quÇn chóng nh©n d©n cã ®iÓm gièng nhau: do bän h«n qu©n b¹o chóa g©y nªn. ChÝnh sù u mª, sa ®o¹, thÝch ¨n ch¬i hưởng lạc, thích nghe lời nịnh bợ, ghét lời nói thẳng của chúng đã khiến nhân dân phải điêu đứng v× phôc dÞch cßn hiÒn tµi bÞ ghÐt bá, huû ho¹i, uæng phÝ bao tµi n¨ng vµ t©m huyÕt. -Thấy rõ hơn quan hệ của lẽ ghét thương: “Vì chưng hay ghét cũng là hay thương”. -Vấn đề mà tác giả quan tâm là cs lầm than của đông đảo quần chúng và số phận long đong của các bậc hiền tài dưới ách thống trị của vua chúa bạo ngược. Tuy là câu chuyện trong sử sách Trung Quốc nhưng lại vận vào chính cuộc đời của tác giả. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 15.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. NguyÔn §×nh ChiÓu vµ x· héi ViÖt Nam ®­¬ng thêi.  C¶m xóc cña t¸c gi¶ kh«ng ph¶i lµ cña người ngoài cuộc nhìn vào mà chính là của chính người trong cuộc, không chỉ là sự thương xót người khác mà còn là nỗi thương cảm chính bản th©n vµ d©n téc m×nh. ? Những đặc sắc về nghệ thuật của 2.Nghệ thuật: ®o¹n trÝch ? -Sử dụng điệp ngữ: ghét và thương lặp lại tám lần ở các câu liền nhau tạo ra đợt sóng cảm xúc trào d©ng liªn tôc vµ m¹nh mÏ kh«ng ngõng, mçi c©u như một mệnh đề chân lí, đã được sử sách kiểm nghiệm và ghi nhận, từ đó biểu lộ thái độ rất dứt kho¸t, quyÕt liÖt cña t¸c gi¶ khi c¨m ghÐt c¸i xÊu và xót thương cái tốt. -Sử dụng nhiều điển tích, điển cố lịch sử để làm b»ng chÝnh x¸c thùc, kÕt hîp víi lÝ lÏ râ rµng vµ cảm xúc chân thực khiến cho bài thơ lay động tình cảm người đọc một cách mạnh mẽ. -Nghệ thuật tiểu đối trong mỗi câu thơ, đặc biệt là bút pháp tương phản giữa ghét và thương trong cả đoạn trích đã làm nổi bật hai loại đối tượng cùng hai thứ tình cảm, hai thái độ của tác giả. Nhưng tương phản mà vẫn có mối liên hệ: từ ghét bạo chúa dẫn đến thương dân và càng thương nhân dân cïng c¸c bËc hiÒn tµi, t¸c gi¶ l¹i cµng thÊy c¨m ghÐt lò h«n qu©n h¬n. 3. Kết luận: Đoạn trích đã thể hiện tháI độ yêu ghét phân minh, mãnh liệt xuất phát từ tấm lòng thương d©n s©u s¾c cña t¸c gi¶. 4/Cñng cè: - Phân tích nội dung lẽ ghét thương của NĐC trong đoạn trích cùng tên. - Chỉ ra và phân tích các đặc sắc nghệ thuật của đoạn trích này.. §äc thªm:. Ch¹y giÆc (NguyÔn §×nh ChiÓu). A. Môc tiªu :. - Kiến thức: thể hiện lòng yêu nước nồng nàn của Nguyễn Đình Chiểu trong thời điểm nền độc lập nước nhà đang bị đe doạ nghiêm trọng. B.Phương pháp: qui n¹p vµ tÝch hîp C.Phương tiện: SGK vµ gi¸o ¸n, s¸ch tham kh¶o, më réng D.TiÕn tr×nh bµi gi¶ng: 1/ổn định lớp .. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 16.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. 2/Kiểm tra bài cũ : Phân tích nội dung lẽ ghét thương của NĐC trong đoạn trích cùng tên. Chỉ ra và phân tích các đặc sắc nghệ thuật của đoạn trích này. 3/Bµi míi: Nội dung cần đạt Hoạt động của thầy và trò. ? Thời điểm chợ tàn có gì đặc biệt ?. ?TiÕng sóng cña thùc d©n Ph¸p b¸o hiÖu ®iÒu g× ?. ?Tình thế nước nhà được miêu tả b»ng h×nh ¶nh nµo. ?Vì sao khi chạy giặc, người dân l©m vµo t×nh c¶nh hoang mang, mÊt. I.T×m hiÓu chung: 1.T¸c gi¶: 2.T¸c phÈm: -Hoàn cảnh ra đời: Thực dân Pháp đánh chiếm các tØnh Nam Bé. Tuy mï loµ nh­ng N§C vÉn theo dâi rất sát tình hình đất nước. -Nội dung: bài thơ thể hiện sự đau đớn của tác giả trước thảm cảnh quân cướp nước gây nên cho đồng bµo vµ nçi thÊt väng vÒ sù hÌn yÕu, bÊt lùc cña triÒu đình nhà Nguyễn, cũng như niềm mong mỏi nhân tài cứu nước giúp dân. II.Gợi ý đọc hiểu : 1.Thảm cảnh quân cướp nước gây nên cho đồng bµo: a.Sù xuÊt hiÖn cña kÎ thï: -Thời điểm: tan chợ, lúc mọi người đã mua bán xong mäi thø cÇn thiÕt, hoµn tÊt mäi c«ng viÖc, mÖt mái sau mét ngµy dµi vµ chØ muèn trë vÒ nhµ ®oµn tô víi gia đình, tìm đến một sự nghỉ ngơi, hưởng những giây phút sum họp bình dị nhất. Có thể đó là khi chiều tà, cảnh vật thành bình, yên ổn, dường như kh«ng cã bÊt cø dÊu hiÖu nµo cña tai ho¹. "Bªn kia s«ng §uèng MÑ giµ nua cßm câi hµnh rong … Vài ba vệt máu loang chiều mùa đông. (Bªn kia s«ng §uèng) -¢m thanh: “Võa nghe tiÕng sóng T©y”. KÎ thï kh«ng xuÊt hiÖn trùc tiÕp mµ qua ©m thanh tiÕng súng. Thế nhưng tai hoạ lại đột ngột ập đến. Tiếng súng của quân xâm lược vang lên trong thời điểm chợ vừa tan, chắc hẳn khiến nhiều người bất ngờ, söng sèt, cho¸ng v¸ng, trë tay kh«ng kÞp, gièng nh­ tiÕng sÐt gi÷a bÇu trêi trong xanh. Sèng trong thêi loạn lạc, chắc hẳn những người dân lầm than hiểu rõ hiểm cảnh họ đang phải đối mặt: tiếng súng vang đến đồng nghĩa với sự cướp bóc, đốt phá, chém giết, nhà cháy, máu đổ cũng đang ập tới. b.Thảm cảnh của đất nước: -T×nh thÕ: Mét bµn cê thÕ phót sa tay: TiÕng sóng quân xâm lược đã đẩy cả đất nước ta vào cục diện bi đát, vào tình thế hiểm nguy, hầu như không còn hi väng g× vµ kh¶ n¨ng thÊt b¹i lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái.. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 17.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. phương hướng. ?C¨n nhµ cã ý nghÜa ntn víi con người. Việc họ bỏ nhà để chạy giặc cho ta biÕt g× vÒ tai ho¹ hä ®ang phải đối mặt.. ?H×nh ¶nh cña nh©n d©n ®­îc miªu t¶ qua chi tiÕt nµo, ý nghÜa ra sao. Liªn hÖ víi t¸c phÈm cña thêi trung đại để làm rõ ý.. ?Hai địa danh Bến Nghé và Đồng Nai có ý nghĩa biểu tượng ntn.. ?T¸c gi¶ nªu c©u hái g×, nh»m vµo ai, cã ph¶i tr¸ch nhiÖm chØ thuéc vÒ nh÷ng “trang dÑp lo¹n’’ kh«ng. ?Vì sao tác giả không trực tiếp đặt câu hỏi này với triều đình phong kiÕn.. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. -Con người: bỏ nhà để chạy giặc trong trang thái hoang mang, mất phương hướng. Bởi giờ đây họ biết chạy về đâu? Khắp đất nước, nơi nào cũng đầy bóng giặc, biết trốn đi đâu để tìm thấy sự an toàn. Nhà vốn dĩ là nơi cư ngụ, che chở con người qua n¾ng m­a, gi«ng b·o. Nh­ng giê ®©y, hä ph¶i tõ bá nơi đó để trốn chạy. Đúng là nước mất thì nhà tan. Căn nhà đã không còn là nơi an toàn, bởi tai hoạ đang đến quá lớn. Nhưng căn nhà còn được hiểu là gia đình, bỏ nhà để chạy giặc đồng nghĩa với việc gia đình li tán, tan đàn sẻ nghé. Tình cảnh thật đau xãt biÕt bao. Nhµ th¬ miªu t¶ lò trÎ l¬ x¬ ch¹y cho thÊy t×nh cµnh đáng thương, bất lực và tuyệt vọng của nhân dân. Trước kẻ thù hung hãn, có những vũ khí tàn sát ghê gím, nh©n d©n trë nªn yÕu ít, bÐ nhá nh­ mét lò trÎ. Chính vì thế, trong BNĐC, NT đã ví nhân dân là “dân đen, con đỏ”. -Thiên nhiên: Mất tổ đàn chim dáo dác bay: bầy chim mất tổ cũng giống như con người mất nhà. Cảnh dáo dác bay cũng giống như con người hoang mang, mất phương hướng. Kẻ thù huỷ hoại tất cả sự sống trên đất nước ta. Giống như trong BNĐC, NT đã kể tội ác của giặc Minh: “Tàn hại cả giống côn trïng cá c©y / Hái thÇn nh©n ai mµ chÞu ®­îc”. -Đất nước: Bến Nghé, Đồng Nai, là hai địa danh cụ thể miền Nam Bộ, nơi đã bị kẻ thù chiếm đóng và tàn phá: của tiền tan bọt nước, tranh ngói nhuốm màu mây. Đó cũng chính là tình cảnh tan hoang, đổ nát đáng đau xót của đất nước ta lúc bấy giờ. Trong bốn câu thơ trên, tác giả nhắc đến địa danh chung chung, nhá hÑp (chî, nhµ). Cßn trong hai c©u nµy tác giả lại nhắc đến các địa danh cụ thể, rộng lớn (Bến Nghé, Đồng Nai), nhờ đó tăng tính chân thực, thời sự, tin cậy của thực trạng và thảm cảnh nước nhµ. 2.Thái độ của tác giả trước thời cuộc: -§Æt c©u hái: C¸c bËc anh hïng thêi lo¹n ®i ®©u hÕt, sao không ra tay cứu giúp đánh đuổi kẻ thù, nỡ để nh©n d©n m¾c ph¶i tai ho¹ nµy. -C©u hái Êy dµnh cho tÊt c¶ d©n téc, cho nh÷ng người anh hùng, những đấng bậc, những người tài có khả năng giúp nước. Nhưng cũng nhằm vào chính triều đình phong kiến thời đó. Bởi trách nhiệm chính thuộc về họ, những người được coi là cha mẹ dân, là thiên tử thay trời để che chở cho dân. Vì thế, để dân chúng gặp nạn thì đó là tội của triều đình và nhà vua. Trong "Lẽ ghét thương", NĐC đã từng lên án. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 18.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. bän h«n qu©n b¹o chóa kh«ng nh÷ng ch¼ng hoµn thµnh ®­îc sø mÖnh b¶o vÖ d©n chóng mµ cßn lµm cho d©n ®au khæ, khèn cïng, téi ¸c chóng g©y ra cho d©n cßn tµn ¸c h¬n c¶ bän giÆc ngo¹i x©m. -T¸c gi¶ ph¶i gäi tªn c¸c trang dÑp lo¹n v× cã lÏ «ng đã quá thất vọng với triều đình phong kiến và hy vọng vào những người anh hùng cứu quốc còn ẩn th©n trong chèn nh©n gian. III.Cñng cè: -Phân tích sự cảm thương và xót xa của nhà thơ trước thảm cảnh mà giặc ngoại xâm đã gây ra cho d©n chóng trong bµi “Ch¹y giÆc”. -Phân tích thái độ của NĐC với triều đình phong kiến trong tình cảnh của đất nước lúc bấy giờ. 5/ DÆn dß : HS häc bµi vµ chuÈn bÞ bµi míi : LuyÖn tËp vÒ ng«n ng÷ chung vµ lêi nãi c¸ nh©n ./. ------------------------------------------------------------------------------------------------. TiÕt 7 – tv :. LuyÖn tËp. vÒ ng«n ng÷ chung vµ lêi nãi c¸ nh©n A. Môc tiªu :. - KiÕn thøc: biÕt ph©n tÝch, lµm næi bËt c¸ch t¸c gi¶ vËn dông ng«n ng÷ chung vµo viÖc t¹o lập tác phẩm văn chương. B.Phương pháp: qui n¹p vµ tÝch hîp C.Phương tiện: SGK vµ gi¸o ¸n, s¸ch tham kh¶o, më réng D.TiÕn tr×nh bµi gi¶ng: 1/ổn định: 2/KiÓm tra: V× sao l¹i nãi ng«n ng÷ lµ tµi s¶n chung cña x· héi cßn lêi nãi lµ s¶n phÈm cña c¸ nh©n. 3/Bµi míi: Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt ?T¹i sao nãi ng«n ng÷ lµ tµi s¶n I.LÝ thuyÕt: Lêi nãi - S¶n phÈm riªng cña c¸ nh©n chung còn lời nói là sản phẩm riêng 1.Giọng nói cá nhân: do bẩm sinh, do địa phương, cña mçi c¸ nh©n. nghÒ nghiÖp, bÖnh lÝ t¹o ra. 2.Vốn từ ngữ cá nhân: người nước ngoài mới học tiÕng ViÖt, vèn tõ h¹n chÕ, c¸ch nãi ng« nghª: dïng từ “kêu” để chỉ chung âm thanh do chim chóc, trâu bß,chã lîn,… 3.Sự chuyển đổi, sáng tạo khi sử dụng các từ ngữ. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 19.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Tổ Ngữ văn - Trường trung học phổ thông triệu sơn 3 TuÇn 19 . ngµy so¹n : 21 - 12 - 2010. . ngµy d¹y :. - 12 - 2010. chung, quen thuéc. 4.ViÖc t¹o ra c¸c tõ míi: 5.ViÖc vËn dông linh ho¹t s¸ng t¹o quy t¾c chung, phương thức chung. * Đặc biệt trong văn chương nghệ thuật dấu ấn cá nhân được đề cao, được trau chuốt thành phong cách nghÖ thuËt: “Mét ch÷ ph¶i lµ mét h¹t ngäc trªn trang b¶n th¶o, ph¶i lµ h¹t ngäc míi nhÊt, cña m×nh t×m được, do phong cách văn chương của mình mà có ®­îc”. * Lêi nãi c¸ nh©n gãp phÇn lµm phong phó cho ng«n ng÷ chung, thóc ®Èy ng«n ng÷ chung ph¸t triÓn II. LuyÖn tËp : - Hướng dẫn học sinh làm bài tập 1a 1.Phân tích mỗi đoạn thơ sau để làm rõ nét riêng của mỗi tác giả trong việc vận dụng ngôn ngữ để biểu hiện cảnh vật và con người: -Hoa d·i nguyÖt, nguyÖt in mét tÊm NguyÖt lång hoa, hoa th¾m tõng b«ng NguyÖt hoa, hoa nguyÖt trïng trïng Trước hoa dưới nguyệt trong lòng xiết đâu! Nét độc đáo của tác giả Đoàn Thị Điểm khi viết ®o¹n th¬ nµy chÝnh lµ vËn dông s¸ng t¹o thñ ph¸p nghÖ thuËt ®iÖp tõ. C¶ hai tõ “hoa” vµ “nguyÖt” ®­îc lặp lại đến 12 lần chỉ trong 4 câu thơ 28 chữ. Thế nh­ng kh«ng t¹o c¶m gi¸c trïng lÆp, nhµm ch¸n mµ tr¸i l¹i, t¹o sù ®an xen, giao hoµ, quÊn quýt gi÷a hai hình tượng thiên nhiên. Thoạt đầu, tác giả để cho hình ảnh này tác động và làm nền cho hình ảnh kia næi bËt lªn: Nhê “hoa d·i nguyÖt” mµ “nguyÖt in mét tÊm”; nhê “nguyÖt lång hoa” mµ “hoa th¾m từng bông”. Sau đó, chúng kết hợp với nhau thành mét thÓ duy nhÊt, kh«ng cßn cã sù ph©n biÖt: “nguyệt hoa”, “hoa nguyệt”. Cách hoán đổi vị trí hai tõ nh­ vËy t¹o nªn vßng trßn giao hoµ quÊn quýt vµ th¾m thiÕt. Cuèi cïng, c¶ hai l¹i t¸ch biÖt thµnh “trước hoa dưới nguyệt”. Cái lạ của câu thơ là không dùng cặp từ “trước sau” hay “trên dưới” mà lại dùng cặp từ “trước dưới”. Ngụ ý hai hình ảnh không còn sắp xếp theo trật tự thông thường, bởi vì giữa chúng không còn có sự phân biệt về khoảng cách. Cả hai đã hoà làm một. Để từ đó, thể hiện được ước mơ của người chinh phụ về một gia đình sum họp, yên ấm, về một hạnh phúc lứa đôi bền chặt. - Hướng dẫn học sinh làm bài tập 1 -Tiếng suối trong như tiếng hát xa c. Tr¨ng lång cæ thô bãng lång hoa Cảnh khuya như vẽ, ngươi chưa ngủ Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.. gi¸o ¸n ng÷ v¨n khèI 11 n©ng cao – gv : hoµng – d©n Lop11.com. 20.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>