Giáo án Ngữ văn 10 tiết 66: Khái quát lịch sử tiếng Việt

<span class='text_page_counter'>(1)</span>GIÁO ÁN VĂN 10 TẬP 2 Người soạn: Dương Thị Duyên – Lớp Ak61 – Trường ĐHSP Hà Nội Tên bài: Khái quát lịch sử tiếng Việt. Tiết PPCT: 66 I. Mục đích yêu cầu - Kiến thức + HS nắm được một cách khái quát về nguồn gốc, các mối quan hệ họ hàng, quan hệ tiếp xúc, tiến trình phát triển của tiếng Việt và hệ thống chữ viết của tiếng Việt. + Thấy rõ lịch sử phát triển của tiếng Việt gắn bó với lịch sử phát triển của đất nước, của dân tộc. - Kĩ năng, kĩ xảo cơ bản: Rèn luyện các kĩ năng sử dụng tiếng Việt - Tư tưởng: Bồi dưỡng tình cảm quý trọng và giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. II. Phương pháp, phương tiện - Phương pháp: Phân tích, gợi mở, tích hợp với các bộ môn khác (lịch sử, địa lí, hóa học…), nêu vấn đề, thảo luận nhóm… - Phương tiện: Giáo án, sách giáo khoa, sách giáo viên, bảng phụ. III. Tiến trình 1. Kiểm tra bài cũ (4 phút) Giải thích câu “hiền tài là nguyên khí của quốc gia”. Ý nghĩa, tác dụng của việc khắc bia ghi tên tiến sĩ? 2. Vào bài mới (1 phút) GV tạo một đối thoại ngắn và hỏi HS khác: Cô và bạn vừa giao tiếp với nhau bằng tiếng gì? Em hiểu thế nào là tiếng Việt? (HS trả lời)-> Phương pháp giao tiếp. Tiếng Việt là tiếng nói của dân tộc Việt - dân tộc chiếm đại đa số trong cộng giờ các em thắc mắc: Tiếng Việt có từ bao giờ, quá trình hình thành và phát triển như thế nào? Bài học hôm nay sẽ giải đáp thắc mắc đó. -> Phương pháp thông báo. Thời Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt gian Hoạt động 1: GV hướng dẫn HS tìm hiểu KHÁI QUÁT LỊCH SỬ Lịch sử phát triển của tiếng Việt ( áp TIẾNG VIỆT dụng phương pháp thông báo và giải I. Lịch sử phát triển của thích, phương pháp giao tiếp) tiếng Việt GV: Giới thiệu về tiếng Việt và điểm qua 5 25 thời kì phát triển. phút GV: Cho học xem sơ đồ hình cây về quan. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> hệ họ hàng của tiếng Việt để học sinh theo dõi và trả lời câu hỏi sau ( có sơ đồ kèm theo). Hỏi: Em hiểu thế nào về nguồn gốc của tiếng Việt? HS: Trao đổi, thảo luận và trả lời. GV: Cho HS theo dõi tiếp bảng phụ 1 để trả lời câu hỏi sau (có bảng phụ kèm theo). Hỏi: TV có quan hệ họ hàng, quan hệ tiếp xúc với những ngôn ngữ nào? HS: Trả lời. GV: Giải thích thêm và chốt lại ý: - Theo các nhà ngôn ngữ học thì tiếng nói của mỗi dân tộc đều có quá trình lịch sử phát sinh, phát triển và tồn tại cùng với lịch sử phát triển và tồn tại của chính dân tộc ấy; nghĩa là tiếng Việt cũng có nguồn gốc lâu đời như lịch sử của cộng đồng người Việt, hay còn gọi là nguồn gốc bản địa. - Tuy nhiên, lịch sử của mỗi dân tộc bao giờ cũng gắn liền với những biến cố có lien quan đến các cộng đồng lân bang trong vùng, miền; do đó lãnh thổ quốc gia thường không trùng khít với lãnh thổ ngôn ngữ; tức là đồng thời với sự hình thành với tiếng nói bản địa thuần Việt còn có sự giao lưu giữa tiếng Việt với ngôn ngữ Nam Á và ngôn ngữ Trung Hoa. - Tiếng Việt được xếp vào cùng một họ với tiếng Môn (Mi-an-ma), tiếng Kmer (Cămpu-chia) và được gọi là họ Môn – Khmer. Họ Môn – Khmer về sau được mở rộng thong qua sự giao lưu với ngôn ngữ Munđa (Đông băc Ấn Độ), tiếng Chàm…Bên cạnh mối quan hệ họ hang với ngôn ngữ Nam Á, tiếng Việt còn có quan hệ mật thiết với ngôn ngữ Tày, Thái để tạo thành một họ Nam Á cổ xưa và rộng lớn. Trên lãnh thổ Việt Nam hiện nay vẫn song song tồn. Lop10.com. 1. TV trong thời kì dựng nước a. Nguồn gốc TV - TV có nguồn gốc bản địa. - TV thuộc họ Nam Á, dòng Môn-Khmer, nhánh Việt Mường. b. Quan hệ họ hàng của TV - Quan hệ họ hàng với tiếng Mường, tiếng Khmer,… - Quan hệ tiếp xúc với tiếng Thái, tiếng Hán,….

<span class='text_page_counter'>(3)</span> tại với ngôn ngữ Việt, Mường, Tày, Thái, Hơ-mông, Hơ- me…; nhưng tiếng Việt còn có những quy luật phát triển riêng, mang tính độc lập và tính ổn định tương đối cao. * Với 4 thời kì còn lại, GV chia lớp thành 4 nhóm, mỗi nhóm nhận một phiếu học tập áp dụng kĩ thuật “khăn trải bài”. Đây là kĩ thuật được trình bày trên khổ giấy A0 mà ô hình tròn là câu hỏi trung tâm, các ô vuông nhỏ ỏ bốn góc là những câu hỏi gợi mở. Phiếu học tập được tiến hành trong 5 phút trên tinh thần HS đã chuẩn bị bài ở nhà (có phiếu câu hỏi và phiếu dự đoán câu trả lời của HS ở phần phụ lục). HS: Thảo luận theo nhóm và điền câu trả lời vào phiếu, sau đó cử đại diện trình bày. GV: Nhận xét, bổ sung và chốt lại ý chính. Nhóm 1: Sự phát triển của TV trong thời kì Bắc thuộc và chống Bắc thuộc có đặc điểm gì đáng lưu ý? Lưu ý HS: Tiếng Việt và tiếng Hán chỉ là sự tương đồng ngôn ngữ về mặt loại hình chứ không có quan hệ họ hàng. GV: Có thể nêu một số ví dụ Viêt hoá.. 2. TV trong thời kì Bắc thuộc và chống Bắc thuộc - Vẫn phát triển trong mối quan hệ với các ngôn ngữ thuộc họ Nam Á. - Chính sách đồng hoá của pk phương Bắc -> TV bị chèn ép nhưng TV vẫn được bảo tồn và phát triển. - Việt hoá nhiều từ ngữ Hán -> TV ngày càng phong phú.. 3. TV dưới thời kì độc lập tự chủ - Nho học được đề cao và giữ vị trí độc tôn. - Dựa vào tiếng Hán, người Nhóm 2: Sự phát triển của TV thời kì phong Việt sáng tạo ra chữ Nôm, tạo kiến độc lập tự chủ có điểm gì đặc sắc? điều kiện cho văn học Nôm Em có thể nêu tên vài tác giả hoặc tác phẩm phát triển và đạt nhiều thành viết bằng chữ Nôm mà em biết? tựu. Ví dụ: Truyện Kiều (Nguyễn Du), Bản dịch Chinh phụ ngâm (Đoàn Thị Điểm).. Nhóm 3: Sự phát triển của TV trong thời kì 4. TV trong thời kì Pháp Pháp thuộc có gì khác trước? GV: Yêu cầu HS lấy ví dụ về thuật ngữ vay thuộc - Tiếng Pháp chiếm vị trí độc mượn.. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> tôn, đẩy tiếng Việt và tiếng Hán xuống vị trí thứ yếu. - Chữ quốc ngữ ra đời. - Xuất hiện thuật ngữ khoa học vay mượn của tiếng Hán và tiếng Pháp. Ví dụ: Tiếng Hán: đạo hàm, tích phân, chính trị, kinh tế… Tiếng Pháp: a-xít, ba-zơ, cácbo-níc… Nhóm 4: Các cách xây dựng thuật ngữ 5. TV từ sau CMT8 đến nay - Hệ thống thuật ngữ dần trong TV? Vị trí của TV? được chuẩn hoá. - TV giành được vị trí chính thống trên mọi lĩnh vực, đảm GV: Chốt lại và hướng HS đến việc trân đương vai trò ngôn ngữ quốc trọng, giữ gìn sự trong sáng của TV, không gia. được dùng tùy tiện, lạm dụng ngôn ngữ nước ngoài (bằng cách dẫn ra các ví dụ về Ghi nhớ: SGK ngôn ngữ mạng, ngôn ngữ học trò). Gọi HS đọc phần ghi nhớ trong SGK HS: Đọc to, rõ phần Ghi nhớ. Hoạt động 2: GV hướng dẫn HS tìm hiểu II. Chữ viết của tiếng Việt Chữ viết của tiếng Việt GV: Yêu cầu HS đọc mục II trong SGK - Theo truyền thuyết và dã sử, và hoạt động theo các yêu cầu sau. từ xa xưa, người Việt cổ đã có chữ viết riêng như “đàn nòng Hỏi: Theo truyền thuyết và dã sử, người nọc đang bơi”. Việt cổ ta đã có chữ viết riêng chưa? 10 HS: Trả lời. phút GV giải thích thêm: - Theo sách “ Đại Việt sử lược” và một số sách sau đó như “An Nam chí nguyên, Việt sử thông giám tổng luận” có chép rằng thời Hùng Vương “chính sự dung lối kết nút”. Đó là một cách ghi nhớ sự việc , có thể gọi là văn tự kết nút mà một số dân. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> tộc thời nguyên thủy vẫn dùng. Liệu đến cuối thời Hùng Vương, đã có một số thứ chứ viết thực sự nào xuất hiện chưa? Đây là một câu hỏi còn bỏ ngõ và cũng là nỗi trăn trở của nhiều nhà Việt ngữ học. Chúng ta đành chờ câu trả lời trong một tương lai gần. * Để đi vào tìm hiểu các chữ viết của tiếng Việt GV thành lập 2 nhóm (nếu thành lập nhiều nhóm sẽ gây lộn xộn mất trật tự) tham gia trò chơi “Mảnh ghép”có phần thưởng bằng cách cho HS giơ tay (các bạn còn lại trong lớp không tham gia trò chơi nhưng vẫn làm việc cá nhân với các câu hỏi Gv đưa ra cho mỗi nhóm trong cả hai vòng để GV gọi bất kì một em đứng lên nhận xét, em nào nhận xét đúng cũng có phần thưởng, tránh tình trạng các em ngồi chơi). Trò chơi này gồm 2 vòng: Vòng 1, Hoạt động theo nhóm 2 người, mỗi nhóm được giao một nhiệm vụ trong phiếu học tập ( có phiếu học tập ở phần phụ lục) và đảm bảo mỗi thành viên trong nhóm đều trả lời được tất cả các câu hỏi trong nhiệm vụ được giao, mỗi thành viên đều trình bày được kết quả câu trả lời của nhóm;Vòng 2: Hình thành nhóm 2 người mới (1người từ nhóm 1, 1 người từ nhóm 2), yêu cầu của vòng 2 như sau: • Các câu trả lời và thông tin của vòng 1 được các thành viên nhóm mới chia sẻ đầy đủ với nhau. • Nhiệm vụ mới sẽ được giao cho nhóm vừa thành lập để giải quyết. • Lời giải được ghi rõ trên bảng. Vòng 1: - Chữ Nôm: Nhóm 1: Trình bày sơ lược những hiểu biết + Dựa vào chữ Hán người của em về chữ Nôm của tiếng Việt?(xem Việt sáng tạo ra chữ Nôm.. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> phiếu học tập số 5). + Là thành quả lớn của dân GV gọi bất kì một em trong nhóm 1 đứng tộc. dựng trình bày sau đó gọi 1 em nhận xét bổ + Còn nhiều nhược điểm. sung. - Chữ Quốc ngữ: Nhóm 2 : Trình bày sơ lược những hiểu biết + Du nhập vào Việt Nam của em về chữ Quốc ngữ của tiếng Việt? khoảng nửa đầu thế kỉ XVII (xem phiếu học tập số 6). do nhu cầu truyền đạo của GV gọi bất kì một em trong nhóm 1 đứng một số giáo sĩ phương Tây, dựng trình bày sau đó gọi 1 em nhóm 1 xây dựng dựa vào bộ chữ cái La-tinh. nhận xét bổ sung. + Thịnh hành vào cuối XIX đầu XX ngày nay nó đã có một vị trí xứng đáng. + Có nhiều ưu điểm nhưng vẫn tồn tại những nhược điểm. Vòng 2 : GV đưa ra câu hỏi cho nhóm: Để đáp ứng * Nhật xét: những yêu cầu của xã hội trên con đường Chữ quốc ngữ có nhiều ưu thế phát triển của dân tộc Việt Nam theo em hơn trong việc đáp ứng những giữa chữ Nôm và chữ Quốc ngữ, chữ viết yêu cầu của xã hội trên con đường phát triển của dân tộc nào có ưu thế vượt trội hơn? GV chỉ định bất kì một thành viên trong Việt Nam vì những lí dó sau: nhóm mới trình bày, các thành viên còn lại - Phần lớn các chữ viết trong vùng Đông Nam Á là loại chữ trong lớp nhận xét bổ sung. vuông, chữ tượng hình, chữ tượng ý ( chữ Nôm là một trong những loại chữ như vậy) thì loại chữ Quốc ngữ là loại chữ ghi âm đọc (đọc sao viết vậy), đây là một ưu điểm lớn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc xóa nạn mù chữ, phổ cập văn hóa và nâng cao dân trí. - Chữ Quốc ngữ là chữ viết đơn giản, phù hợp tiện lợi và khoa học hơn chữ Nôm ( chữ Nôm muốn học được phải có vốn chữ Hán nhất định). Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> - Có phạm vi giao dịch quốc tế rộng lớn và thuận lợi trong việc giao tiếp, thông tin. Hiện nay, khoảng 30% số dân trên thế giới dung loại chữ này. Gọi HS đọc phần ghi nhớ trong SGK. Ghi nhớ: SGK HS đọc và nhấn mạnh ý chính, ghi vào tập. GV: Hướng dẫn HS về nhà làm bài 2,3 phần Luyện tập trang 40 trong SGK, riêng bài tập 1 tương đối khó đối với HS nên GV chỉ cần nói sơ lược nếu còn thời gian. 3. Cúng cố (3 phút) Nguồn gốc của TV? Chúng ta cần làm gì để giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt? 4. Dặn dò (2 phút) (bảng phụ) + Học thuộc bài. + Làm bài 2,3 phần Luyện tập trang 40 trong SGK. V. Rút kinh nghiệm ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………… Sơ đồ, bảng phụ, và phiếu học tập sử dụng trong bài giảng Khái quát lịch sử tiếng Việt. 1. Bảng phụ: Việt hai bốn tay. Mường Hai Pon Thay. Môn ba pon day. 2. Phiếu học tập dành cho các nhóm:. Lop10.com. Khmer pi buon tai.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span>