Sáng kiến kinh nghiệm: Kinh nghiệm dạy giải Toán có lời văn cho học sinh lớp một

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Lưu Thi Kim San -Trường Tiểu học Gia phú - huyên Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình. Kinh nghiÖm d¹y gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp Mét A/ Đặt vấn đề:. D¹y häc “Gi¶i to¸n cã lêi v¨n” lµ h×nh thµnh c¸c kü n¨ng gi¶i to¸n cã nhiÒu øng dông thiÕt thực trong cuộc sống. Góp phần bước đầu phát triển năng lực tư duy, khả năng suy luận hợp lý, diễn đạt đúng (nói và viết) cách phát hiện và giải quyết các vấn đề đơn giản, gần gũi trong cuộc sống; kích thích trí tưởng tượng; gây hứng thú học tập toán; góp phần hình thành bước đầu phương pháp tự học và tự làm việc có kế hoạch, khoa học, chủ động, linh hoạt, sáng tạo.Trong quá trình dạy học và thực hành, đặc biệt là thực hành giải các bài toán có lời văn giúp học sinh cã kh¶ n¨ng gi¶i to¸n ph¶n ¸nh n¨ng lùc vËn dông kiÕn thøc cña häc sinh. häc gi¶i to¸n cã lêi văn là học cách giải quyết vấn đề trong môn toán. Từ ngôn ngữ thông thường trong các đề toán đưa về các phép tính và kèm theo câu lời giải, cuối cùng đưa ra đáp số của bài toán. Giải toán có lời văn góp phần củng cố kiến thức toán, rèn luyện khả năng diễn đạt, tích cực góp phần phát triÓn t­ duy cho häc sinh TiÓu häc nãi chung vµ häc sinh líp Mét nãi riªng. Trong đó nội dung “Giải toán có lời văn”, có nhiều điểm mới, nổi bật so với yêu cầu môn toán lớp 1 sau “Cải cách”. Bởi vì ở môn toán lớp 1 trước “Cải cách”, phần trình bày bài giải các em chỉ cần viết phép tính là đạt yêu cầu. Nhưng đến nay phần trình bày bài giải các em phải biết: Ghi câu trả lời, viết phép tính và ghi đáp số thì mới đạt yêu cầu. Do vậy qua quá trình nghiên cứu và thực tế giảng dạy cùng sự trao đổi với đồng nghiệp, tôi thấy học sinh lớp 1 còn gặp nhiều khó khăn vướng mắc khi học về nội dung : “Giải toán có lời văn” dẫn đến chất lượng bài làm chưa cao. Từ đó tôi suy nghĩ tìm hiểu nguyên nhân và đưa ra một số biện pháp khắc phục để giúp các em học tốt nội dung toán “Giải toán có lời văn” đạt kÕt qu¶ cao. b/ Giải quyết vấn đề. I.Thùc tr¹ng : Với cách làm trên thực tế có một bộ phận học sinh không chịu đọc yêu cầu của bài tập, đọc đề toán dẫn đến chưa hiểu các dữ kiện và yêu cầu của bài toán. Khi tìm hiểu đề toán còn bỏ qua một số “từ, thuật ngữ” quan trọng của bài toán, từ đó không nắm bắt bài toán cho biết cái gì, bài toán yêu cầu phải tìm cái gì? không biết tóm tắt bài toán, không biết diễn đạt bài toán thông qua tóm tắt cho nên dẫn đến khi làm bài thường mắc các lỗi sau: 1. Mét sè bé phËn häc sinh kh«ng biÕt tãm t¾t bµi to¸n: Bëi c¸c em míi b¾t ®Çu lµm quen víi “Gi¶i to¸n cã lêi v¨n”. +Ví dụ1: Quyển sách của Lan gồm 64 trang, Lan đã đọc được 24 trang. Hỏi Lan còn phải đọc bao nhiêu trang nữa thì mới hết quyển sách? (Bµi 3 - Trang 158) +Ví dụ 2: Một sợi dây dài 13 cm, người ta đã cắt đi 2 cm. Hỏi sợi dây còn lại dài bao nhiªu x¨ng - ti - mÐt? (Bµi 3 - Trang 151) 2. Những bài toán có lời văn là những bài toán gắn với thực tế đời sống các ẹm. Nhưng do do vèn tõ, vèn sèng cña c¸c em cßn h¹n chÕ cho nªn c¸c em ch­a hiÓu c¸c d÷ kiÖn vµ yªu cÇu của bài toán. Khi đọc đề bài các em chỉ chú ý đến từ: “ quyển sách, sợi dây...” mà không chú ý đến từ: “trang sách, xăng ti mét...” dẫn đến : - Khi tr×nh bµy bµi gi¶i c¸c em cßn hay viÕt sai c©u lêi gi¶i : Víi vÝ dô1: cã häc sinh tr×nh bµy c©u lêi gi¶i nh­ sau: 1 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Lưu Thi Kim San -Trường Tiểu học Gia phú - huyên Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình Lan còn phải đọc số quyển sách là: Hoặc: Số quyển sách Lan còn phải đọc là: - Mét sè häc sinh ch­a biÕt s¾p xÕp c¸c tõ cho hîp lý hoÆc c©u lêi gi¶i cßn dµi dßng ch­a cô thÓ, ng¾n gän, cßn sai danh sè: Víi vÝ dô1: Bµi gi¶i: Lan còn phải đọc số trang nữa thì mới hết quyển sách là: 64 - 24 = 40 (quyÓn s¸ch) §¸p sè: 40 quyÓn s¸ch. - HoÆc khi viÕt c©u lêi gi¶i cßn viÕt t¾t: Víi vÝ dô 2: Cã em tr×nh bµy bµi gi¶i nh­ sau: Bµi gi¶i Sîi d©y cßn l¹i sè cm lµ: 13 - 2 = 11 (cm) §¸p sè: 11 cm 3. Do các em đọc chậm, nhận thức chậm nên dẫn đến không hiểu yêu cầu của bài toán nªn khi tr×nh bµy bµi gi¶i kh«ng biÕt viÕt c©u lêi gi¶i, sai phÐp tÝnh.. +VÝ dô 3: Nhµ Lan cã 20 c¸i b¸t, mÑ mua thªm 1 chôc c¸i n÷a. Hái nhµ Lan cã tÊt c¶ bao nhiªu c¸i b¸t? (Bµi 4 - Trang 132) - Với bài toán ở dạng này các em thường sai ở phép tính và đáp số vì học sinh lấy số chục cộng với đơn vị. Bµi gi¶i Hái nhµ lan cã tÊt c¶ bao nhiªu c¸i b¸t lµ: 20 + 1 = 21 (c¸i b¸t) §¸p sè: 21 c¸i b¸t §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, b¶n th©n t«i cã nhiÒu suy nghÜ t×m tßi, tham kh¶o, nghiªn cøu vµ m¹nh d¹n ®­a ra mét sè biÖn ph¸p khi d¹y “Gi¶i to¸n cã lêi v¨n” cho c¸c em häc sinh líp 1 nh­ sau: II/. BiÖn ph¸p thùc hiÖn: 1) D¹y cho häc n¾m ch¾c c¸c bµi to¸n d¹ng: ViÕt phÐp tÝnh thÝch hîp. VÝ dô:. Ngay từ học kì I các bài toán được giới thiệu với mức độ cho học sinh nhìn hình vẽ, viết phép tính thích hợp. ở giai đoạn này giáo viên dạy học sinh hiểu đề toán qua hình vẽ, suy nghĩ nêu được bài toán bằng lời thông qua hình vẽ, biết chọn phép tính thích hợp, biết diễn đạt, trình bày ý hiểu của mình. Giáo viên động viên các em viết được nhiều phép tính thích hợp và tăng cường khả năng diễn đạt cho các em... 2) Dạy cho học làm quen với bài toán dạng: Dựa vào tóm tắt để viết phép tính thích hợp: VÝ dô 1: Cã : 9 qu¶ bãng Cho : 3 qu¶ bãng Cßn : .. .qu¶ bãng? VÝ dô 2: Tæ 1 : 6 b¹n 2 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Lưu Thi Kim San -Trường Tiểu học Gia phú - huyên Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình Tæ 2 : 4 b¹n C¶ hai tæ : ...b¹n ? Giáo viên dạy học sinh dần thoát li khỏi những hình ảnh trực quan, từng bước tiếp cận với đề toán. Yêu cầu học sinh phải đọc được và hiểu được tóm tắt, biết diễn đạt đề bài và lời giải bµi to¸n b»ng lêi, chän phÐp tÝnh thÝch hîp nh­ng ch­a cÇn viÕt c©u lêi gi¶i. Nh­ng gi¸o viªn khuyến kích học sinh (khá - giỏi) có nhiều cách làm, nhiều cách diễn đạt từ một hình vẽ hay1 t×nh huèng nh­ VÝ dô 1, VÝ dô 2.... VÝ dô: Gi¸o viªn hái häc sinh: - Bµi to¸n cho biÕt g×? + Cã mÊy qu¶ bãng. + Cho ®i mÊy qu¶ bãng? - Sau khi cho ®i th× kÕt qu¶ so víi lóc ban ®Çu th× nh­ thÕ nµo? - Muèn biÕt cßn l¹i bao nhiªu qu¶ bãng em lµm thÕ nµo?... 3) Dạy cho học sinh biết cách tiếp cận với một đề toán chưa hoàn chỉnh kèm theo hình vẽ và yêu cầu hoàn thiện đề bài toán: Gi¸o viªn d¹y c¸c em biÕt t­ duy tõ h×nh ¶nh ph¸t triÓn thµnh ng«n ng÷, thµnh ch÷ viÕt vµ bước đầu cho học sinh nắm được cấu trúc một đề toán gồm có 2 phần: phần cho biết và phần hái. phÇn cho biÕt gåm cã hai yÕu tè: Cô thÓ d¹y HS hiÓu: - Bµi to¸n cho biÕt g× ? ( häc sinh g¹ch ch©n) - Bµi to¸n yªu cÇu g× ? ( häc sinh g¹ch 2 g¹ch) - Học sinh nhắc lại và gạch chân dưới một số từ ngữ: +Ví dụ: Nhìn tranh vẽ, viết tiếp vào chỗ chấm để có bài toán: Có 4 con chim đậu trên cành, có thêm 2 con chim bay đến. Hỏi trên cành có tất cả mấy con chim? (Bµi 4 - Trang 116) 4) D¹y c¸c bµi to¸n d¹ng vÒ “thªm, bít” víi 1 phÐp tÝnh céng hoÆc trõ. VÝ dô 4: §o¹n th¼ng AB dµi 3 cm vµ ®o¹n th¼ng BC dµi 6 cm. Hái ®o¹n th¼ng AC dµi mÊy x¨ng ti mÐt? (Bµi 4 - Trang 125) a,. Giáo viên cần dạy cho học sinh thực hiện tốt các bước sau: * Bước 1: Tìm hiểu đề toán: - Tập cho HS đọc kỹ đề toán, cho học sinh nhìn tranh vẽ nói lại bài toán, phần tìm hiểu đề toán là rất quan trọng. Giáo viên phải biết gắn bài toán vào thực tế để học sinh suy nghĩ và tìm hiểu kỹ bài toán. Có hiểu được cấu trúc của đề toán mới giải được bài toán . Từ đó dạy học sinh n¾m ®­îc : - Bµi to¸n cho biÕt g× ? - Bµi to¸n yªu cÇu g× ? Giáo viên hướng dẫn học sinh nắm được bài toán có mấy phần, kết hợp gợi ý cho HS hiÓu nh÷ng “thuËt ng÷” quan träng kh«ng thÓ bá cña bµi to¸n: “cã, thªm, vµ, gép, cho, bít, rông, b¸n.....”vµ c¸c côm tõ: “TÊt c¶, cßn l¹i, ..”? häc sinh sÏ hiÓu: Sau khi “thªm, vµ, gép, cho, bớt, rụng, bán.....”, thì kết quả sẽ nhiều lên hay ít đi so với lúc ban đầu...”. từ đó học sinh sẽ viết được phép tính đúng . * Bước 2: Tìm cách giải bài toán bằng các thao tác : -Tóm tắt bài toán: Trong toán 1 các em đều được làm quen với 2 dạng tóm tắt đó là: Dạng tóm tắt bằng lời và tóm tắt bằng sơ đồ đoạn thẳng. Song tóm tắt bằng lời là chủ yếu. Víi vÝ dô 4: Tãm t¾t a, §o¹n th¼ng AB : 3 cm 3 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Lưu Thi Kim San -Trường Tiểu học Gia phú - huyên Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình §o¹n th¼ng BC §o¹n th¼ng AC HoÆc: A. 3 cm. B. : 6 cm : .....cm ? 6cm. C. cm ? - Tóm tắt bài toán giúp học sinh nắm chắc cấu trúc đề toán, là điều kiện để học sinh phân tích tìm hiểu đề bài, từ đó tìm ra hướng giải quyết bài toán. Do đó rất cần phải dạy học phần “tãm t¾t” bµi to¸n + D¹y ®iÒn c¸c d÷ kiÖn cña bµi to¸n vµo phÇn tãm t¾t SGK, S¸ch bµi tËp to¸n... + Dạy cho học sinh biết tự tóm tắt bài toán bằng lời hoặc vẽ các đoạn thẳng có độ dài đã cho. Tuy nhiªn kh«ng yªu cÇu häc sinh b¾t buéc ph¶i viÕt tãm t¾t vµo tr×nh bµy bµi gi¶i. - Cho học sinh diễn đạt bài toán thông qua tóm tắt để học sinh hiểu bài hơn. *Bước 3: Lập kế hoạch giải bài toán: xác định trình tự giải bài toán, thông thường xuất phát từ câu hỏi của bài toán đi đến các yếu tố đã cho. Xác lập mối quan hệ giữa điều kiện đã cho với yêu cầu của bài toán phải tìm và tìm được đúng phép tính. Biết dựa vào yêu cầu của bài toán để viết đúng câu trả lời.. Ví dụ: ( với đề toán trên ) GV hỏi: - Để viết đúng câu lời giải em phải dựa vào phần nào của bài toán? (Dùa vµo c©u hái cña bµi to¸n) - VËy bµi to¸n hái g×? (§o¹n th¼ng Ac dµi mÊy x¨ng ti mÐt) - Muèn biÕt ®o¹n th¼ng AC dµi bao nhiªu x¨ng ti mÐt ta lµm thÕ nµo? 3 + 6 = 9 (cm) * Bước 4: Thực hiện cách giải và trình bày lời giải: a,.Víi häc sinh líp 1 c¸c em míi ®­îc häc vÒ néi dung “Gi¶i to¸n cã lêi v¨n” do vËy giáo viên cần dạy học sinh phải biết dựa vào câu hỏi của bài toán để viết câu lời giải: *.VÝ dô 4: §o¹n th¼ng AB dµi 3 cm vµ ®o¹n th¼ng BC dµi 6 cm. Hái ®o¹n th¼ng AC dµi mÊy x¨ng ti mÐt? ( Bµi 4 - Trang 125) - Mặt khác khi đã hiểu đề toán, nắm vững yêu cầu cần phải tìm thì học sinh có thể dễ dàng giải bài toán đã cho mà không bị sai câu lời giải, sai phép tính, sai danh số..... . - Giáo viên phải hướng dẫn hoàn thiện mẫu cách trình bày 1 bài toán có lời văn để mọi học quan s¸t vµ häc tËp. VÝ dô 4: Bµi gi¶i §o¹n th¼ng AC dµi sè x¨ng ti mÐt lµ: 3 + 6 = 9 (cm) §¸p sè: 9 cm. Qua c¸ch tr×nh bµy trªn gi¸o viªn cã thÓ gióp häc sinh ph¸t triÓn kÜ n¨ng t­ duy b»ng c¸ch tăng cường sự hiểu biết, tìm nhiều câu lời giải khác nhau. - Gi¸o viªn nªu c©u hái: + Ngoµi c©u tr¶ lêi trªn em nµo cßn cã c©u tr¶ lêi kh¸c? Häc sinh cã thÓ nªu nh­ sau: §o¹n th¼ng AC dµi lµ: 3 + 6 = 9 (cm).... +Gi¸o viªn nªu : - Dựa vào đâu để em viết câu lời giải? (Dựa vào câu hỏi của bài toán để viết câu lời giải.) 4 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Lưu Thi Kim San -Trường Tiểu học Gia phú - huyên Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình b,Có một số bài toán có câu lời giải còn khó diễn đạt đối với học sinh lớp 1. Ví dụ: Quyển sách của Lan gồm 64 trang, Lan đã đọc được 24 trang. Hỏi Lan còn phải đọc bao nhiêu trang nữa thì hết quyển sách? -Giáo viên cần tập luyện cho học sinh cách diễn đạt nhiều hơn khi giải các bài toán đó, khuyến kích các em biết lựa chọn câu trả lời phong phú, ngắn gọn, rõ ràng, diễn đạt đủ ý da d¹ng h¬n.. Häc sinh cã nhiÒuc¸ch tr×nh bµy kh¸c nhau: Lan còn phải đọc số trang nữa thì hết quyển sách là: Hoặc: Lan còn phải đọc số trang sách là: 64 - 24 = 40 ( trang) Hoặc: số trang sách Lan còn phải đọc là: 64 - 24 = 40 ( trang) HoÆc: cßn l¹i sè trang s¸ch lµ: 64 - 24 = 40 ( trang) c, Víi mét sè bé phËn häc sinh cßn hay sai c©u tr¶ lêi, sai danh sè,. - Giáo viên cần dạy học sinh bám sát vào câu hỏi của bài toán để ghi câu lời giải và viết danh sè cña phÐp tÝnh. gi¸o viªn nªu c©u hái gîi ý sau: + Hái trªn bê cã mÊy con vÞt ? + Lan cßn ph¶i bao nhiªu tranh s¸ch? + Sîi d©y cßn l¹i bao nhiªu x¨ng ti mÐt?..... - Từ câu hỏi trên học sinh sẽ nắm được danh số của bài toán là gì thì học sinh sẽ viết đúng danh sè cña phÐp tÝnh. d,. Tuú theo sù tiÕp nhËn cña häc sinh, cã thÓ cho c¸c em tù ®­a ra c©u lêi gi¶i vµ tù chän câu trả lời thích hợp. Song có trường hợp học sinh viết phép tính đúng, đúng danh số nhưng câu lêi gi¶i cßn viÕt t¾t: Ví dụ 5: Một sợi dây dài 13 cm, người ta đã cắt đi 2 cm. Hỏi sợi dây còn lại dài bao nhiêu x¨ng ti mÐt? (Bµi 3 - Trang 151) + giáo viên phải hướng dẫn học sinh: - Dựa vào đâu để em viết câu lời giải? (Dựa vào câu hỏi của bài toán để viết câu lời giải.) + Gi¸o viªn nªu tiÕp: - Danh số cần viết ở câu hỏi viết như thế nào, thì câu trả lời viết như thế đó. Từ đó học sinh sÏ hiÓu vµ tr×nh bµy bµi gi¶i nh­ sau: Bµi gi¶i Sîi d©y cßn l¹i sè x¨ng ti mÐt lµ: 13 - 2 = 11 (cm) §¸p sè: 11 cm ®. Sau khi häc sinh tr×nh bµy bµi gi¶i : gi¸o viªn gäi häc sinh nh¾c l¹i: Bµi gi¶i to¸n gåm cã mấy phần? Là những phần nào? để học sinh ghi nhớ lại bài toán đã học. Song gặp bài toán có số chục, tuần lễ giáo viên cần phải dạy học sinh phải đổi số chục ra đơn vị hoặc đổi tuần lễ ra c¸c ngµy trong tuÇn: * VÝ dô: Nhµ Lan cã 20 c¸i b¸t, mÑ mua thªm 1 chôc c¸i n÷a. Hái nhµ Lan cã tÊt c¶ bao nhiªu c¸i b¸t? (Bµi 4 - Trang 132) 5 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Lưu Thi Kim San -Trường Tiểu học Gia phú - huyên Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình Bµi gi¶i §æi: 1 chôc = 10 Nhµ lan cã tÊt c¶ sè c¸i b¸t lµ: 20 + 10 = 30 (c¸i b¸t) §¸p sè: 30 c¸i b¸t *Bước 5: Kiểm tra bài giải: Kiểm tra tóm tắt, câu lời giải, phép tính và đáp số: Bằng cách đọc lại, làm lại phép tính. Giáo viên cần lưu ý cho học sinh hiểu rõ những điều đã cho, yêu cầu phải tìm, biết chuyển dịch ngôn ngữ thông thường thành ngôn ngữ toán học, đó là phép tính thích hợp. *Bước 6: Rèn luyện năng lực khái quát hoá giải toán. Tổ chức cho học sinh ( khá, giỏi) giải toán nâng dần mức độ phức tạp. Hướng học sinh tìm nhiều cách giải khác nhau để phát triển năng lực toán cho các em giúp các em tập tư duy ngược, tập phát triển ngôn ngữ, tập ứng dụng kiến thức vào các tình huống thực tiễn, để học sinh tự đặt đề toán phù hợp phép tính đã cho hoặc tự đặt đề toán có các số đã biết hay có 1 phép tÝnh céng, trõ do yªu cÇu cña c«, tù tãm t¾t råi gi¶i.... VÝ dô: - học sinh tự đặt đề toán theo tóm tắt đã cho, 1 tình huống có sẵn... - hoặc: học sinh tự đặt đề toán với phép tính 4 +3 = 7 như sau: +B¹n hµ cã 4 qu¶ cam, ChÞ An cho Hµ 3 qu¶ n÷a. Hái Hµ cã bao nhiªu qu¶ cam?...... - hoÆc: Víi c¸c sè: 7, 4, 3 Cã thÓ cã c¸c bµi to¸n sau: Nam cã 7 viªn bi, Nam cho b¹n 3 viªn bi. Hái Nam cßn l¹i mÊy viªn bi?................. - hoÆc: Víi phÐp tÝnh céng, phÐp tÝnh trõ, häc sinh nªu nhiÒu bµi to¸n kh¸c nhau...... C/ KÕt luËn. Để giúp học sinh lớp 1 học tốt nội dung “Giải toán có lời văn” Tôi đã thực hiện một số biện ph¸p sau: - Dạy cho học sinh biết nhìn tranh vẽ, tóm tắt để nêu bài toán và viết phép tính thích hợp øng víi c¸c t×nh huèng... - Hướng dẫn học sinh nắm vững các bước giải bài toán: + Tìm hiểu nội dung đề toán. + T×m c¸ch gi¶i to¸n. + Thùc hiÖn c¸ch gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i . + KiÓm tra l¹i bµi gi¶i, t×m c¸ch gi¶i kh¸c. - Hướng dẫn học sinh nắm vững bài toán gồm mấy phần, Phần bài giải có mấy bước. - Hướng dẫn học sinh biết dùng câu hỏi của bài toán để viết câu lời giải và viết danh số của phép tính.Biết vận dụng kiến thức để làm nhiều dạng bài tập và viết được nhiều phép tính khác nhau nêu được nhiều đề toán dựa vào tóm tắt hay tình huống cho sẵn. Trªn ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p gióp häc sinh häc tèt néi dung “Gi¶i to¸n cã lêi v¨n”, mµ tôi đã vận dụng trong năm học này và tôi thấy học sinh đã tiếp thu bài tốt và hạn chế được tình trạng học sinh viết sai câu lời giải, sai danh số như trước đây. Rất mong các bạn đồng nghiệp góp ý để mọi giáo viên nếu được giảng dạy lớp 1 có thêm nhiều kinh nghiệm trong giảng dạy néi dung “Gi¶i to¸n cã lêi v¨n” nãi riªng vµ m«n to¸n líp Mét nãi chung. Xin ch©n thµnh c¶m! Gia ThÞnh, ngµy 2/ 5 / 2007 Người thực hiện : 6 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Lưu Thi Kim San -Trường Tiểu học Gia phú - huyên Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình. NguyÔn ThÞ Chót. Kinh nghiÖm gi¶ng d¹y bµi: so s¸nh hai sè thËp ph©n (líp 5).. I/PhÇn më ®Çu. Trong to¸n líp 5 m¹ch sè häc lµ träng t©m, lµ “h¹t nh©n”v× chiÕm tíi 51,42% tæng thêi lượng dạy học toán 5, các mạch nội dung khác đều sắp xếp xen kẽ nhau quanh “hạt nhân” số học. Các nội dung giáo dục khác (những vấn đề đang được quan tâm về tự nhiên, xã hội gần gũi víi cuéc sèng cña häc sinh tiÓu häc) ®­îc tÝch hîp víi c¸c néi dung to¸n häc, t¹o ®iÒu kiÖn cho học sinh vận dụng các kiến thức và kĩ năng của toán 5 để thực hành phát hiện và giải quyết các vấn đề trong học tập và đời sống hàng ngày, góp phần thực hiện học đi đôi với hành, lí luận gắn với thực tiễn...Trong nội dung “Số học” lớp 5 thì Chương II “Số thập phân. Các phép tính với số thập phân” là nội dung khá mới mẻ trong chương trình học của các em. Qua quá trình nghiên cứu, thực tế giảng dạy và trao đổi với đồng nghiệp tôi thấy sau khi dạy bài “So sánh hai số thập phân” (Tuần 8 -Toán 5) nhiều học sinh còn vướng mắc trong phương pháp so sánh 2 số thập phân dẫn đến chất lượng những bài thực hành luyện tập chưa cao hoặc các em chưa có phương pháp so sánh tốt nhất.. II/ Néi dung. 1,Thùc tr¹ng: Qua thực tế giảng dạy “So sánh hai số thập phân” ở lớp 5, tôi thấy học sinh thường có nh÷ng h¹n chÕ vµ sai sãt nh­ sau: - Một bộ phận HS chưa nắm được phương pháp so sánh hai số thập phân: bước một phải so sánh phần nguyên trước nhưng các em đếm gộp cả các chữ số ở phần nguyên và phần thập ph©n VÝ dô: So s¸nh 2001,3 vµ 299,45 HS so s¸nh vµ cã kÕt qu¶ lµ: 2001,3 < 299,45 - Mét sè HS so s¸nh phÇn nguyªn th× rÊt tèt song so s¸nh c¸c hµng ë phÇn thËp ph©n th× cßn lóng tóng VÝ dô: So s¸nh 240,438 vµ 240,44 ; HS quan s¸t thÊy: phÇn thËp ph©n cña sè 240,438 cã 3 ch÷ sè phÇn thËp ph©n cña sè 240,44 cã ch÷ sè do đó: 240,438 > 240,44 - Tõ viÖc so s¸nh 2 sè thËp ph©n cßn h¹n chÕ nªn HS cßn khã kh¨n trong viÖc vËn dông cách so sánh 2 số thập phân để giải các dạng bài như : Viết các số theo thứ tự từ lớn đến bé hoặc từ bé đến lớn; Tìm một số tự nhiên x hoặc một số thập phân x VÝ dô: a, T×m sè tù nhiªn x biÕt: 0,9 < x < 1,2 ( Bµi 4 - Trang 43 SGK ) b, T×m mét sè thËp ph©n x biÕt: 0,1 < x < 0,2 (Bµi 5 - Trang 151 SGK) Các sai sót và hạn chế trên đây của HS lớp 5 tôi thấy nguyên nhân đễu xuất phát từ việc các em cßn thiÕu hôt c¶ vÒ kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng tr×nh bµy. Cô thÓ: 7 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Lưu Thi Kim San -Trường Tiểu học Gia phú - huyên Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình - Chưa nắm được cách so sánh hoặc chưa biết vận dụng các bước so sánh vào việc giải c¸c bµi tËp. - HS ch­a n¾m v÷ng kh¸i niÖm, cÊu t¹o sè thËp ph©n vµ vÞ trÝ tõng hµng, gi¸ trÞ cña mçi chữ số trong số thập phân, quan hệ giữa các đơn vị của hai hàng liền nhau. - Phương pháp so sánh số tự nhiên ở một số HS còn lúng túng. Để khắc phục tình trạng đó, bản thân tôi có nhiều suy nghĩ tìm tòi, tham khảo, nghiên cứu trong c¸c tµi liÖu vµ x©y dùng kÕ ho¹ch d¹y bµi “ So s¸nh hai sè thËp ph©n” mong muèn HS líp 5 kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng trªn. 2, KÕ ho¹ch d¹y bµi : So s¸nh hai sè thËp ph©n ( TuÇn 8 - Líp 5 ) Môc tiªu: - Gióp HS biÕt c¸ch so s¸nh hai sè thËp ph©n, biÕt s¾p xÕp c¸c sè thËp ph©n theo thứ tự từ bé đến lớn (hoặc ngược lại). - HS vËn dông gi¶i c¸c bµi tËp. Các hoạt động dạy học: * H§1. KiÓm tra bµi cò Môc tiªu: Cñng cè c¸ch so s¸nh hai sè tù nhiªn C¸ch tiÕn hµnh: GV nªu BT §iÒn dÊu thÝch hîp vµo chç chÊm: 3426 ... 927 86231 ... 86321 4298 ... 4298 HS lµm bµi - nªu kÕt qu¶ vµ gi¶i thÝch c¸ch so s¸nh + Muèn so s¸nh hai tù nhiªn ta lµm nh­ thÕ nµo? * H§2: T×m c¸ch so s¸nh 2 sè thËp ph©n cã phÇn nguyªn kh¸c nhau. Môc tiªu: Gióp HS biÕt c¸ch so s¸nh 2 sè thËp ph©n cã phÇn nguyªn kh¸c nhau. C¸ch tiÕn hµnh: - GV nªu VD1: So s¸nh 8,1m vµ 7,9m - Yªu cÇu HS tù t×m c¸ch so s¸nh - HS trình bày kết quả, sẽ sảy ra một số trường hợp sau: + Đổi 8,1m và 7,9m ra đơn vị đo độ dài là 81dm và 79 dm rồi so sánh như số tự nhiên. Ta thÊy: 8,1m = 81dm 7,9m = 79 dm V× 81dm > 79 dm nªn 8,1m > 7,9 m hay 8,1 >7,9. + Viết 8,1m và 7,9m ra đơn vị đo là m dưới dạng phân số rồi so sánh Ta thÊy: 8,1m  8. 1 81 m m 10 10. 7,9m  7. V×. 9 79 m m 10 10. 81 79 m m nªn 8,1m > 7,9m hay 8,1 > 7,9 10 10. + Nªu lu«n kÕt qu¶: 8,1m > 7,9m ( V× phÇn nguyªn cã 8 >7 ). - HS nhËn xÐt c¸c c¸ch so s¸nh- GV kÕt luËn – Yªu cÇu HS t×m c¸ch so s¸nh ng¾n gän nhÊt - KÕt luËn: Nªu c¸ch so s¸nh 2 sè thËp ph©n cã phÇn nguyªn kh¸c nhau? ( Trong 2 sè thËp ph©n cã phÇn nguyªn kh¸c nhau, sè thËp ph©n nµo cã phÇn nguyªn lín h¬n thì số đó lớn hơn ). 8 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Lưu Thi Kim San -Trường Tiểu học Gia phú - huyên Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình *H§3: T×m c¸ch so s¸nh 2 sè thËp ph©n cã phÇn nguyªn b»ng nhau, phÇn thËp ph©n kh¸c nhau. Môc tiªu: Gióp HS biÕt c¸ch so s¸nh 2 sè thËp ph©n cã phÇn nguyªn b»ng nhau phÇn thËp ph©n kh¸c nhau. C¸ch tiÕn hµnh: - GV nêu VD2: So sánh 35,7m và 35,698m ( Với đối tượng HS khá giỏi yêu cầu tự lấy VD råi so s¸nh ) - HS tự so sánh- nêu kết quả và cách làm, sảy ra 2 trường hợp: +Hai số thập phân 35,7m và 35,698m có phần nguyên bằng nhau (đều bằng 35m) ta so s¸nh phÇn thËp ph©n: 7 m =7dm =700mm 10 697 m = 698mm PhÇn thËp ph©n cña35,698m lµ 1000 7 697 m → 35,7m > 35,698m ) ( V× 700mm > 698mm nªn m > 10 1000. PhÇn thËp ph©n cña35,7m lµ. +HS nêu:35,7m > 35,698m(Vì phần nguyên bằng nhau, hàng phần mười có7 > 6 ) KÕt luËn: Muèn so s¸nh 2 sè thËp ph©n cã phÇn nguyªn b»ng nhau mµ phÇn thËp ph©n kh¸c nhau em lµm nh­ thÕ nµo? * H§4. Tæng hîp quy t¾c so s¸nh 2 sè thËp ph©n. Mục tiêu: Khái quát thành quy tắc so sánh để HS nắm vững, vận dụng trong quá trình luyÖn tËp - thùc hµnh. C¸ch tiÕn hµnh: GV nªu c©u hái HS tr¶ lêi. - Tõ 2 VD trªn em h·y nªu c¸ch so s¸nh 2 sè thËp ph©n? - Yªu cÇu HS lÊy VD cô thÓ minh ho¹ - HS đọc quy tắc SGK. * H§5. LuyÖn tËp -Thùc hµnh Mục tiêu: HS vận dụng quy tắc để làm các bài tập. Cách tiến hành: - HS đọc lướt phần luyện tập và nêu dạng bài. - HS làm bài GV quan sát hướng dẫn. Bµi 1. Ch÷a bµi ý a;b a,48,97 < 51,02 ( HS khá giỏi: Tìm 1số tự nhiên, sao cho số đó lớn hơn 48,97 và nhỏ hơn 51,02?) b, 96,4 > 96,38 (HS khá giỏi: Tìm 1 số thập phân, sao cho số đó lớn hơn 96,38 và nhỏ hơn 96,4? ) Bµi 2. HS tù lµm bµi, 1 em lµm trªn b¶ng líp ( gi¶i thÝch c¸ch s¾p xÕp) KÕt qu¶ lµ: 6,375; 6,735; 7,19; 8,72; 9,01 Bài 3. Tiến hành tương tự như bài 2 KÕt qu¶ lµ: 0,4; 0,321; 0,32; 0,197; 0,187 ( HS khá giỏi: Nếu biểu diễn các số thập phân đó trên tia số thì số nào gần 0,321 nhất? Vì sao? ) *H§6. Cñng cè - HS nªu l¹i c¸ch so s¸nh 2 sè thËp ph©n? - DÆn dß HS ghi nhí quy t¾c.. III/ KÕt luËn 9 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Lưu Thi Kim San -Trường Tiểu học Gia phú - huyên Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình Khi dạy bài “So sánh hai số thập phân” ở lớp 5 tôi đã sử dụng kết hợp nhiều phương pháp. Trong đó: -Phương pháp hướng dẫn HS tự tìm tòi, chiếm lĩnh kiến thức mới là phương pháp chủ đạo ( ë H§2, H§3, H§4 ) - Phương pháp thực hành luyện tập (ở HĐ1, HĐ5 ) - Phương pháp đàm thoại. Qua việc thiết kế bài dạy như trên, tôi đã áp dụng trong quá trình giảng dạy và đem lại kết quả cao. Tôi xin nêu ra một số bài học kinh nghiệm khi dạy bài “ So sánh hai số thập phân” để bạn đọc cùng tham khảo: -Nắm vững đối tượng HS để xây dựng kế hoạch bài dạy cho phù hợp. - Những tiết học trước đó, GV cần giúp HS nắm vững khái niệm số thập phân: Mỗi số thËp ph©n gåm hai phÇn: phÇn nguyªn vµ phÇn thËp ph©n, chóng ®­îc ph©n c¸ch bëi dÊu phÈy. - Khi d¹y HS vÒ c¸c hµng cña sè thËp ph©n, HS ph¶i hiÓu vµ thuéc ®­îc vÞ trÝ c¸c hµng tõ đó nắm được giá trị mỗi chữ số của số thập phân, quan hệ giữa các đơn vị của hai hàng liền nhau (đặc biệt cần lưu ý các hàng ở phần thập phân). - Ôn lại cách so sánh 2 số tự nhiên để HS áp dụng trong bài học. - Hoạt động hướng dẫn HS tự tìm tòi chiếm lĩnh kiến thức mới, GV cần nêu yêu cầu để HS tự suy nghĩ tìm cách so sánh 2 số thập phân và nêu cách so sánh của mình. Nếu áp dụng phương pháp này có thể HS nêu nhiều cách so sánh sảy ra vì vậy GV cần phải dự đoán trước được các tình huống HS Có thể đưa ra để GV trở thành trọng tài giải quyết các tình huống đó đảm bảo tÝnh chÝnh x¸c vµ tr¸nh thiÕu thêi gian. - Sau mỗi hoạt động cần nêu câu hỏi để HS rút ra được cách so sánh 2 số thập phân từng trường hợp (2số thập phân có phần nguyên khác nhau - HĐ2; 2 số thập phân có phần nguyên b»ng nhau, phÇn thËp ph©n kh¸c nhau - H§3 ) - Kết thúc hoạt động hình thành kiến thức mới cần hướng dẫn HS rút ra được phương pháp ( hay quy tắc- các bước) so sánh 2 số thập phân. - Hoạt động thực hành- rèn luyện kĩ năng toán học cần theo hướng phát huy tính tích cực vận dụng phương pháp so sánh để giải quyết các bài toán GV cần phân loại đối tượng có yêu cầu và câu hỏi khắc sâu kiến thức, mở rộng( với đối tượng HS khá giỏi). Đặc biệt GV cần tận dụng thời gian buổi 2 để củng cố kiến thức, rèn kĩ năng cho HS. Trong quá trình tổ chức HS hoạt động thực hành, quy trình phải rõ ràng từng thao tác để HS có thể thực hiện một cách tự nhiên, trường hợp HS thao tác chậm GV cần kiên trì không nóng vội để giúp các em vượt qua nh÷ng khã kh¨n, x©y dùng lßng tin cho c¸c em. Trªn ®©y lµ kinh nghiÖm mµ t«i ¸p dông khi d¹y bµi “ So s¸nh hai sè thËp ph©n” ë líp 5 t«i thÊy HS tiÕp thu rÊt tèt vµ thùc hiÖn thµnh th¹o c¸c bµi to¸n vÒ so s¸nh sè thËp ph©n, gãp phÇn đạt kết quả cao trong học tập. Mong rằng bạn đọc xem xét và góp ý thêm cho tôi để chất lượng bµi d¹y cña t«i ngµy cµng tèt h¬n n÷a. Gia Phó, ngµy 24 th¸ng 4 n¨m 2008 Người thực hiện §µo ThÞ Chiªn. 10 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Lưu Thi Kim San -Trường Tiểu học Gia phú - huyên Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình. Nam cã 7 viªn bi, Nam cho b¹n 3 viªn bi. Hái Nam cßn l¹i mÊy viªn bi?................. - hoÆc: Víi phÐp tÝnh céng, phÐp tÝnh trõ, häc sinh nªu nhiÒu bµi to¸n kh¸c nhau...... C/ KÕt luËn Để giúp học sinh lớp 1 học tốt nội dung “Giải toán có lời văn” Tôi đã thực hiện một số biện ph¸p sau: - Dạy cho học sinh biết nhìn tranh vẽ, tóm tắt để nêu bài toán và viết phép tính thích hợp øng víi c¸c t×nh huèng... - Hướng dẫn học sinh nắm vững các bước giải bài toán: + Tìm hiểu nội dung đề toán. + T×m c¸ch gi¶i to¸n. + Thùc hiÖn c¸ch gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i . + KiÓm tra l¹i bµi gi¶i, t×m c¸ch gi¶i kh¸c. - Hướng dẫn học sinh nắm vững bài toán gồm mấy phần, Phần bài giải có mấy bước - Hướng dẫn học sinh biết dùng câu hỏi của bài toán để viết câu lời giải và viết danh số của phÐp tÝnh. Trªn ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p gióp häc sinh häc tèt néi dung “Gi¶i to¸n cã lêi v¨n”, mµ tôi đã vận dụng trong năm học này và tôi thấy học sinh đã tiếp thu bài tốt và hạn chế được tình trạng học sinh viết sai câu lời giải, sai danh số như trước đây. Rất mong các bạn đồng nghiệp góp ý để mọi giáo viên nếu được giảng dạy lớp 1 có thêm nhiều kinh nghiệm trong giảng dạy néi dung “Gi¶i to¸n cã lêi v¨n” nãi riªng vµ m«n to¸n líp Mét nãi chung. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Gia ThÞnh, ngµy 2 /5/ 2007 Người thực hiện : NguyÔn Thi Chót. 11 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Lưu Thi Kim San -Trường Tiểu học Gia phú - huyên Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình. Kinh nghiÖm d¹y GI¶I to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp Mét A/ Đặt vấn đề:. «n to¸n líp Mét më ®­êng cho trÎ ®i vµo thÕ giíi cña to¸n häc. Råi ®©y c¸c em lín lên, nhiều em sẽ trở thành những người lao động sáng tạo trên mọi lĩnh vực. Nhưng tôi tin không bao giờ các em quên được những ngày đầu tiên đến trường học đếm và tập viết, Học các phép tính cộng, trừ trong phạm vi 10...và đặc biệt là học “giải toán có lời văn”. D¹y häc “Gi¶i to¸n cã lêi v¨n” lµ h×nh thµnh c¸c kü n¨ng gi¶i to¸n cã nhiÒu øng dông thiÕt thực trong cuộc sống. Góp phần bước đầu phát triển năng lực tư duy, khả năng suy luận hợp lý, diễn đạt đúng (nói và viết) cách phát hiện và giải quyết các vấn đề đơn giản, gần gũi trong cuộc sống; kích thích trí tưởng tượng; gây hứng thú học tập toán; góp phần hình thành bước đầu phương pháp tự học và tự làm việc có kế hoạch, khoa học, chủ động, linh hoạt, sáng tạo. học giải toán có lời văn là học cách giải quyết vấn đề trong môn toán. Từ ngôn ngữ thông thường trong các đề toán đưa về các phép tính và kèm theo câu lời giải, cuối cùng đưa ra đáp số của bài toán. Giải toán có lời văn góp phần củng cố kiến thức toán, rèn luyện khả năng diễn đạt, tích cùc gãp phÇn ph¸t triÓn t­ duy cho häc sinh TiÓu häc nãi chung vµ häc sinh líp Mét nãi riªng. Do vậy qua quá trình nghiên cứu và thực tế giảng dạy cùng sự trao đổi với đồng nghiệp, tôi thấy học sinh lớp 1 còn gặp nhiều khó khăn vướng mắc khi học về nội dung : “Giải toán có lời văn” dẫn đến chất lượng bài làm chưa cao.. M. b/ Giải quyết vấn đề. I.Thùc tr¹ng bµi lµm cña häc sinh: Với cách làm trên thực tế có một bộ phận học sinh không chịu đọc yêu cầu của bài tập, đọc đề toán dẫn đến chưa hiểu các dữ kiện và yêu cầu của bài toán. Khi tìm hiểu đề toán còn bỏ qua mét sè “tõ, thuËt ng÷” quan träng cña bµi to¸n, kh«ng biÕt tãm t¾t bµi to¸n, kh«ng biÕt diÔn đạt bài toán thông qua tóm tắt cho nên dẫn đến khi làm bài thường mắc các lỗi sau: 1. Mét sè bé phËn häc sinh kh«ng biÕt tãm t¾t bµi to¸n: Bëi c¸c em míi b¾t ®Çu lµm quen víi “Gi¶i to¸n cã lêi v¨n”. +Ví dụ1: Quyển sách của Lan gồm 64 trang, Lan đã đọc được 24 trang. Hỏi Lan còn phải đọc bao nhiêu trang nữa thì mới hết quyển sách? (Bµi 3 - Trang 158) +Ví dụ 2: Một sợi dây dài 13 cm, người ta đã cắt đi 2 cm. Hỏi sợi dây còn lại dài bao nhiªu x¨ng - ti - mÐt? (Bµi 3 - Trang 151) 2. Những bài toán có lời văn là những bài toán gắn với thực tế đời sống các ẹm. Nhưng do do vèn tõ, vèn sèng cña c¸c em cßn h¹n chÕ cho nªn c¸c em ch­a hiÓu c¸c d÷ kiÖn vµ yªu cÇu của bài toán. Khi đọc đề bài các em chỉ chú ý đến từ: “ quyển sách, sợi dây...” mà không chú ý đến từ: “trang sách, xăng ti mét...” dẫn đến : - Khi tr×nh bµy bµi gi¶i c¸c em cßn hay viÕt sai c©u lêi gi¶i : Víi vÝ dô1: cã häc sinh tr×nh bµy c©u lêi gi¶i nh­ sau: 12 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Lưu Thi Kim San -Trường Tiểu học Gia phú - huyên Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình Lan còn phải đọc số quyển sách là: Hoặc: Số quyển sách Lan còn phải đọc là: - Mét sè häc sinh ch­a biÕt s¾p xÕp c¸c tõ cho hîp lý hoÆc c©u lêi gi¶i cßn dµi dßng ch­a cô thÓ, ng¾n gän, cßn sai danh sè: Víi vÝ dô1: Bµi gi¶i: Lan còn phải đọc số trang nữa thì mới hết quyển sách là: 64 - 24 = 40 (quyÓn s¸ch) §¸p sè: 40 quyÓn s¸ch. - HoÆc khi viÕt c©u lêi gi¶i cßn viÕt t¾t: Víi vÝ dô 2: Cã em tr×nh bµy c©u lêi gi¶i nh­ sau: Bµi gi¶i Sîi d©y cßn l¹i sè cm lµ: 13 - 2 = 11 (cm) 3. Do các em đọc chậm, nhận thức chậm nên dẫn đến không hiểu yêu cầu của bài toán nªn khi tr×nh bµy bµi gi¶i kh«ng biÕt viÕt c©u lêi gi¶i, sai phÐp tÝnh.. +VÝ dô 3: Nhµ Lan cã 20 c¸i b¸t, mÑ mua thªm 1 chôc c¸i n÷a. Hái nhµ Lan cã tÊt c¶ bao nhiªu c¸i b¸t? (Bµi 4 - Trang 132) - Với bài toán ở dạng này các em thường sai ở phép tính và đáp số vì học sinh lấy số chục cộng với đơn vị. Bµi gi¶i: Hái nhµ lan cã tÊt c¶ bao nhiªu c¸i b¸t lµ: 20 + 1 = 21 (c¸i b¸t) §¸p sè: 21 c¸i b¸t §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, b¶n th©n t«i cã nhiÒu suy nghÜ t×m tßi, tham kh¶o, nghiªn cøu vµ m¹nh d¹n ®­a ra mét sè biÖn ph¸p gióp c¸c em häc tèt néi dung “Gi¶i to¸n cã lêi v¨n”. II/. BiÖn ph¸p thùc hiÖn: 1) D¹y cho häc n¾m ch¾c c¸c bµi to¸n d¹ng: ViÕt phÐp tÝnh thÝch hîp. VÝ dô:. Ngay từ học kì I các bài toán được giới thiệu với mức độ cho học sinh nhìn hình vẽ, viết phép tính thích hợp. ở giai đoạn này giáo viên dạy học sinh hiểu đề toán qua hình vẽ, suy nghĩ nêu được bài toán bằng lời thông qua hình vẽ, biết chọn phép tính thích hợp, biết diễn đạt, trình bày ý hiểu của mình. Giáo viên động viên các em viết được nhiều phép tính thích hợp và tăng cường khả năng diễn đạt cho các em... 2) Dạy cho học làm quen với bài toán dạng: Dựa vào tóm tắt để viết phép tính thích hợp: VÝ dô 1: Cã : 9 qu¶ bãng Cho : 3 qu¶ bãng Cßn : .. .qu¶ bãng? VÝ dô 2: Tæ 1 : 6 b¹n Tæ 2 : 4 b¹n C¶ hai tæ : ...b¹n ? 13 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Lưu Thi Kim San -Trường Tiểu học Gia phú - huyên Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình Giáo viên dạy học sinh dần thoát li khỏi những hình ảnh trực quan, từng bước tiếp cận với đề toán. Yêu cầu học sinh phải đọc được và hiểu được tóm tắt, biết diễn đạt đề bài và lời giải bµi to¸n b»ng lêi, chän phÐp tÝnh thÝch hîp nh­ng ch­a cÇn viÕt c©u lêi gi¶i. Nh­ng gi¸o viªn khuyến kích học sinh (khá - giỏi) có nhiều cách làm, nhiều cách diễn đạt từ một hình vẽ hay1 t×nh huèng nh­ VÝ dô 1, VÝ dô 2.... + Gi¸o viªn hái häc sinh: - Bµi to¸n cho biÕt g×? - Sau khi “cho ®i”hoÆc “gép c¶ l¹i”... th× kÕt qu¶ so víi lóc ban ®Çu sÏ nh­ thÕ nµo? - Muèn biÕt cßn l¹i bao nhiªu qu¶ bãng em lµm thÕ nµo?... 3) Dạy cho học sinh biết cách tiếp cận với một đề toán chưa hoàn chỉnh kèm theo hình vẽ và yêu cầu hoàn thiện đề bài toán: Gi¸o viªn d¹y c¸c em biÕt t­ duy tõ h×nh ¶nh ph¸t triÓn thµnh ng«n ng÷, thµnh ch÷ viÕt vµ bước đầu cho học sinh nắm được cấu trúc một đề toán gồm có 2 phần: phần cho biết và phần hái. phÇn cho biÕt gåm cã hai yÕu tè: Cô thÓ d¹y HS hiÓu: - Bµi to¸n cho biÕt g× ? ( häc sinh g¹ch ch©n) - Bµi to¸n yªu cÇu g× ? ( häc sinh g¹ch 2 g¹ch) - Học sinh nhắc lại và gạch chân dưới một số từ ngữ: +Ví dụ: Nhìn tranh vẽ, viết tiếp vào chỗ chấm để có bài toán: Có 4 con chim đậu trên cành, có thêm 2 con chim bay đến. Hỏi trên cành có tất cả mấy con chim? (Bµi 4 - Trang 116) 4) D¹y c¸c bµi to¸n d¹ng vÒ “thªm, bít” víi 1 phÐp tÝnh céng hoÆc trõ. VÝ dô 4: §o¹n th¼ng AB dµi 3 cm vµ ®o¹n th¼ng BC dµi 6 cm. Hái ®o¹n th¼ng AC dµi mÊy x¨ng ti mÐt? (Bµi 4 - Trang 125) a,. Giáo viên cần dạy cho học sinh thực hiện tốt các bước sau: * Bước 1: Tìm hiểu đề toán: - Tập cho HS đọc kỹ đề toán, cho học sinh nhìn tranh vẽ nói lại bài toán, biết tìm hiểu đề toán, biết gắn bài toán vào thực tế để học sinh suy nghĩ. Có hiểu được cấu trúc của đề toán mới gi¶i ®­îc bµi to¸n. Cô thÓ: häc sinh n¾m ®­îc: Bµi to¸n cã mÊy phÇn, kÕt hîp gîi ý cho HS hiÓu nh÷ng “tõ ng÷” quan träng kh«ng thÓ bá cña bµi to¸n: “cã, thªm, vµ, gép, cho, bít, rông, bán.....”và các cụm từ: “Tất cả, còn lại, ..”? để học sinh hiểu: Sau khi “thêm, và, gộp, cho, bớt, rụng, bán.....”, thì kết quả sẽ nhiều lên hay ít đi so với lúc ban đầu...”. từ đó học sinh sẽ viết được phép tính đúng . * Bước 2: Tìm cách giải bài toán bằng các thao tác : -Tóm tắt bài toán: Trong toán 1 các em được làm quen với 2 dạng tóm tắt đó là: Dạng tãm t¾t b»ng lêi vµ tãm t¾t b»ng h×nh vÏ. Song tãm t¾t b»ng lêi lµ chñ yÕu. Do vËy ta ph¶i d¹y häc sinh tãm t¾t bµi to¸n hoÆc biÕt quan s¸t phÇn tãm t¾t cña bµi to¸n vµ yªu cÇu c¸c em ®iÒn các dữ kiện của bài toán vào chỗ chấm để hoàn thiện phần tóm tắt ở SGk hay vở BT toán. Với vÝ dô 4 : Tãm t¾t a, §o¹n th¼ng AB : 3 cm §o¹n th¼ng BC : 6 cm §o¹n th¼ng AC : .....cm ? HoÆc: A 3 cm B 6cm C cm ?. (Bµi 4 - Trang 125) 14 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Lưu Thi Kim San -Trường Tiểu học Gia phú - huyên Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình - Tóm tắt bài toán giúp học sinh nắm chắc cấu trúc đề toán, là điều kiện để học sinh phân tích tìm hiểu đề bài, từ đó tìm ra hướng giải quyết bài toán. Do đó rất cần phải dạy học phần “tãm t¾t”, d¹y cho häc sinh biÕt tù tãm t¾t bµi to¸n b»ng lêi.Tuy nhiªn kh«ng yªu cÇu häc sinh b¾t buéc ph¶i viÕt tãm t¾t vµo tr×nh bµy bµi gi¶i. Ngoµi ra d¹y häc sinh biÕt tõ tãm t¾t bµi to¸n các em sẽ biết giải bài toán đó. - Cho học sinh diễn đạt bài toán thông qua tóm tắt để học sinh hiểu bài hơn. *Bước 3: Lập kế hoạch giải bài toán: xác định trình tự giải bài toán, thông thường xuất phát từ câu hỏi của bài toán đi đến các yếu tố đã cho. Xác lập mối quan hệ giữa điều kiện đã cho với yêu cầu của bài toán phải tìm để viết đúng phép tính, đúng câu trả lời. Ví dụ: ( với đề toán trên ) GV hỏi: - Để viết đúng câu lời giải em phải dựa vào phần nào của bài toán? (Dùa vµo c©u hái cña bµi to¸n) - VËy bµi to¸n hái g×? (§o¹n th¼ng AC dµi mÊy x¨ng ti mÐt) - Muèn biÕt ®o¹n th¼ng AC dµi bao nhiªu x¨ng ti mÐt ta lµm thÕ nµo? 3 + 6 = 9 (cm) * Bước 4: Thực hiện cách giải và trình bày lời giải: a,.Víi häc sinh líp 1 c¸c em míi ®­îc häc vÒ “Gi¶i to¸n cã lêi v¨n” do vËy gi¸o viên cần dạy học sinh phải biết dựa vào câu hỏi của bài toán để viết câu lời giải: VÝ dô 4: §o¹n th¼ng AB dµi 3 cm vµ ®o¹n th¼ng BC dµi 6 cm. Hái ®o¹n th¼ng AC dµi mÊy x¨ng ti mÐt? ( Bµi 4 - Trang 125) - khi học sinh đã hiểu đề toán, nắm vững yêu cầu cần phải tìm thì các em dễ dàng giải bài toán đã cho mà không bị sai câu lời giải, sai phép tính, sai danh số..... . - Giáo viên phải hướng dẫn hoàn thiện mẫu cách trình bày 1 bài toán để mọi học quan sát vµ häc tËp. VÝ dô 4: Bµi gi¶i §o¹n th¼ng AC dµi sè x¨ng ti mÐt lµ: 3 + 6 = 9 (cm) §¸p sè: 9 cm. Qua c¸ch tr×nh bµy trªn gi¸o viªn cã thÓ gióp häc sinh ph¸t triÓn kÜ n¨ng t­ duy b»ng c¸ch tăng cường sự hiểu biết, tìm nhiều câu lời giải khác nhau. - Gi¸o viªn nªu c©u hái: + Ngoµi c©u tr¶ lêi trªn em nµo cßn cã c©u tr¶ lêi kh¸c? Häc sinh cã thÓ nªu nhiÒu c¸ch ghi c©u lêi gi¶i kh¸c nhau. - Gi¸o viªn nªu tiÕp: + Dựa vào đâu để em viết câu lời giải? (Dựa vào câu hỏi của bài toán để viết câu lời giải.) b,Có một số bài toán có câu lời giải còn khó diễn đạt đối với học sinh lớp 1. Ví dụ: Quyển sách của Lan gồm 64 trang, Lan đã đọc được 24 trang. Hỏi Lan còn phải đọc bao nhiêu trang nữa thì hết quyển sách? - Giáo viên cần tập luyện cho học sinh cách diễn đạt nhiều hơn khi giải các bài toán đó, khuyến kích các em biết lựa chọn câu trả lời phong phú, ngắn gọn, rõ ràng, diễn đạt đủ ý da dạng hơn. ttừ đó học sinh có nhiều cách trình bày câu lời giải khác nhau: Lan còn phải đọc số trang nữa thì hết quyển sách là: Hoặc: Lan còn phải đọc số trang sách là: 64 - 24 = 40 ( trang) Hoặc: số trang sách Lan còn phải đọc là: 15 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> Lưu Thi Kim San -Trường Tiểu học Gia phú - huyên Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình 64 - 24 = 40 ( trang) HoÆc: cßn l¹i sè trang s¸ch lµ: 64 - 24 = 40 ( trang) c, Víi mét sè bé phËn häc sinh cßn hay sai c©u tr¶ lêi, sai danh sè. - Giáo viên cần dạy học sinh bám sát vào câu hỏi của bài toán để ghi câu lời giải và viết danh sè cña phÐp tÝnh. gi¸o viªn nªu c©u hái gîi ý sau: + Hái trªn bê cã mÊy con vÞt ? + Lan còn phải đọc bao nhiêu tranh sách? + Sîi d©y cßn l¹i bao nhiªu x¨ng ti mÐt?..... - Tõ c©u hái trªn häc sinh sÏ n¾m ®­îc danh sè cña bµi to¸n lµ g× th× häc sinh sÏ viÕt đúng danh số của phép tính. d,. Tuú theo sù tiÕp nhËn cña häc sinh, cã thÓ cho c¸c em tù ®­a ra c©u lêi gi¶i vµ tù chän câu trả lời thích hợp. Song có trường hợp học sinh viết phép tính đúng, đúng danh số nhưng câu lêi gi¶i cßn viÕt t¾t: Ví dụ 5: Một sợi dây dài 13 cm, người ta đã cắt đi 2 cm. Hỏi sợi dây còn lại dài bao nhiêu x¨ng ti mÐt? (Bµi 3 - Trang 151) + giáo viên phải hướng dẫn học sinh: - Dựa vào đâu để em viết câu lời giải? (Dựa vào câu hỏi của bài toán để viết câu lời giải.) + Gi¸o viªn nªu tiÕp: - Danh số cần viết ở câu hỏi viết như thế nào, thì câu trả lời viết như thế đó. Từ đó học sinh sÏ hiÓu vµ tr×nh bµy bµi gi¶i nh­ sau: Bµi gi¶i Sîi d©y cßn l¹i sè x¨ng ti mÐt lµ: 13 - 2 = 11 (cm) §¸p sè: 11 cm ®. Sau khi häc sinh tr×nh bµy bµi gi¶i : gi¸o viªn gäi häc sinh nh¾c l¹i: Bµi gi¶i to¸n gåm có mấy phần? Là những phần nào? để học sinh ghi nhớ lại bài toán đã học. Song gặp bài toán có số chục, tuần lễ giáo viên cần phải dạy học sinh phải đổi số chục ra đơn vị hoặc đổi tuần lễ ra c¸c ngµy trong tuÇn: * VÝ dô: Nhµ Lan cã 20 c¸i b¸t, mÑ mua thªm 1 chôc c¸i n÷a. Hái nhµ Lan cã tÊt c¶ bao nhiªu c¸i b¸t? (Bµi 4 - Trang 132) Bµi gi¶i §æi: 1 chôc = 10 Nhµ lan cã tÊt c¶ sè c¸i b¸t lµ: 20 + 10 = 30 (c¸i b¸t) §¸p sè: 30 c¸i b¸t *Bước 5: Kiểm tra bài giải: - Kiểm tra tóm tắt, câu lời giải, phép tính và đáp số: Bằng cách đọc lại, làm lại phép tính. Giáo viên cần lưu ý cho học sinh hiểu rõ những điều đã cho, yêu cầu phải tìm, biết chuyển dịch ngôn ngữ thông thường thành ngôn ngữ toán học, đó là phép tính thích hợp. *Bước 6: Rèn luyện năng lực khái quát hoá giải toán. Tổ chức cho học sinh ( khá, giỏi) giải toán nâng dần mức độ phức tạp. Hướng học sinh tìm nhiều cách giải khác nhau để phát triển năng lực toán cho các em giúp các em tập tư duy ngược, tập phát triển ngôn ngữ, tập ứng dụng kiến thức vào các tình huống thực tiễn, để học sinh 16 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Lưu Thi Kim San -Trường Tiểu học Gia phú - huyên Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình tự đặt đề toán phù hợp phép tính đã cho hoặc tự đặt đề toán có các số đã biết hay có 1 phép tÝnh céng, trõ do yªu cÇu cña c«, tù tãm t¾t råi gi¶i.... VÝ dô: - học sinh tự đặt đề toán theo tóm tắt đã cho, 1 tình huống có sẵn... - hoặc: học sinh tự đặt đề toán với phép tính 4 +3 = 7 như sau: +B¹n hµ cã 4 qu¶ cam, ChÞ An cho Hµ 3 qu¶ n÷a. Hái Hµ cã bao nhiªu qu¶ cam?...... - hoÆc: Víi c¸c sè: 7, 4, 3 Cã thÓ cã c¸c bµi to¸n sau: +Nam cã 7 viªn bi, Nam cho b¹n 3 viªn bi. Hái Nam cßn l¹i mÊy viªn bi?................. - hoÆc:Víi phÐp tÝnh céng, phÐp tÝnh trõ, häc sinh nªu nhiÒu bµi to¸n kh¸c nhau...... C/ KÕt luËn. Để giúp học sinh lớp 1 học tốt nội dung “Giải toán có lời văn” Tôi đã thực hiện một số biÖn ph¸p sau: - Dạy cho học sinh biết nhìn tranh vẽ, tóm tắt để nêu bài toán và viết phép tính thích hợp ứng với các tình huống và biết giải bài toán theo tóm tắt đã cho... - Hướng dẫn học sinh nắm vững các bước giải bài toán: + Tìm hiểu nội dung đề toán. + T×m c¸ch gi¶i to¸n. + Thùc hiÖn c¸ch gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i . + KiÓm tra l¹i bµi gi¶i, t×m c¸ch gi¶i kh¸c. - Hướng dẫn học sinh nắm được bài toán gồm mấy phần, Phần bài giải có mấy bước. - Hướng dẫn học sinh biết dùng câu hỏi của bài toán để viết câu lời giải và viết danh số của phép tính. Biết vận dụng kiến thức để làm nhiều dạng bài tập và viết được nhiều phép tính khác nhau, nêu được nhiều đề toán dựa vào tóm tắt hay tình huống cho sẵn. -Thường xuyên củng cố kiến thức cũ và khắc sâu kiến thức mới trong từng buổi học. Chú trọng dạy học cá thể, giao bài phù hợp với từng nhóm đối tượng. Trªn ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p gióp häc sinh häc tèt néi dung “Gi¶i to¸n cã lêi v¨n”, mµ tôi đã vận dụng trong năm học này và tôi thấy học sinh đã tiếp thu bài tốt và hạn chế được tình trạng học sinh viết sai câu lời giải, sai danh số như trước đây. Rất mong các bạn đồng nghiệp góp ý để mọi giáo viên nếu được giảng dạy lớp 1 có thêm nhiều kinh nghiệm trong giảng dạy néi dung “Gi¶i to¸n cã lêi v¨n” nãi riªng vµ m«n to¸n líp Mét nãi chung. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Gia phó, ngµy 28/4/ 2007 Người thực hiện : L­u ThÞ Kim San. 17 GiaoAnTieuHoc.com.

<span class='text_page_counter'>(18)</span>