Chuyên đề môn Ngữ văn 2019-2020

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

1

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2></div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

3

<b>I.</b> <b>CÁC DẠNG BÀI NGHỊ LUẬN XÃ HỘI THƯỜNG GẶP: </b>
<b>1.</b> <b>Nghị luận về một tư tưởng, đạo lí: </b>

<i>Được tập hợp thành các mảng đề tài nhỏ để dễ nhận diện: </i>

- <i>Vấn đề nhận thức</i>: lý tưởng, mục đích sống, nghề nghiệp, nghị lực, ước mơ...
- <i>Vấn đề về đạo đức, tâm hồn, tính cách</i>: lịng u nước, nhân ái, vị tha, bao
dung, độ lượng; lịng tự trọng, tính trung thực, dũng cảm, chăm chỉ, cần cù, thái độ
hịa nhã, khiêm tốn; thóiích kỉ, ba hoa, vụ lợi...

- <i>Vấn đề về các quan hệ gia đình</i>: tình mẫu tử, tình phụ tử, tình anh em...
- <i>Vấn đề về các quan hệ xã hội:</i> tìnhđồng bào, tình thầy trị, tình bạn...

- <i>Vấn đề về cách ứng xử, cách đối nhân xử thế của con người trong cuộc sống. </i>
<b>2.</b> <b>Nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống: </b>

- Đề tài nghị luận thường gần gũi vớiđời sống và sát hợp với trìnhđộ nhận thức
của học sinh: tai nạn giao thông, hiện tượng môi trường bịô nhiễm, đại dịch AIDS,
và mớiđây cóđại dịch Covid 19, hay những tiêu cực trong thi cử, nạn bạo hành trong
gia đình, trong họcđường, phong trào thanh niên tiếp sức mùa thi, cuộc vậnđộng
giúpđỡđồng bào vùng bị thiên tai, những tấm gương người tốt việc tốt, hiện tượng
lãng phí, lối sống thờơ, vơ cảm, hiện tượng chạy theo thời thượng, ăn mặc lịe loẹt,
thói dối trá...

- Nghị luận về một hiện tượngđời sống không chỉ cóý nghĩa xã hội, tácđộngđến
đờisống xã hội mà cịn có tác dụng giáo dục tư tưởng, đạo lí, cách sốngđúngđắn,tích
cựcđối với học sinh.

<b>II.</b> <b>YÊU CẦU VỀ NỘI DUNG VÀ HÌNH THỨC CỦABÀI NGHỊ LUẬN </b>
<b>XÃ HỘI. </b>

<b>1.Yêu cầu về hình thức: </b>

+ Bố cục ba phần: Mở bài, thân bài, kết bài rõ ràng, mạch lạc
+ Luận điểm rõ ràng, luận cứ xác thực, lập luận phù hợp.
+ Lời văn chính xác, sinh động.

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

4

nó; Chỉ ra nguyên nhân và bày tỏ thái độ, ý kiến nhận định hoặc khẳng định tư
tưởng của người viết.

<b>III.</b> <b>YÊU CẦU VỀ NỘI DUNG VÀ HÌNH THỨC CỦA ĐOẠN VĂN </b>
<b>NGHỊ LUẬN XÃ HỘI. </b>

<b>1. Đoạn văn: </b>

- Đoạn văn là đơn vị để tạo thành văn bản.

- Nó là một thể thống nhất thường bao gồm nhiều câu triển khai một tiểu chủ
đề nhất định.

- Đoạn văn được tính từ chỗ lùi vào đầu dịng với chữ cái đầu tiên viết hoa,
kết thúc bằng dấu chấm xuống dòng.

=> Ðoạn văn là một tập hợp câu có liên kết chặt chẽ với nhau về nội dung và
hình thức, diễn đạt hồn chỉnh (tương đối hồn chỉnh) về một chủ đề nào đó.

<i><b> Hoặc:“Đoạn văn là đơn vị cơ sở của văn bản, diễn đạt một nội dung nhất định (nội </b></i>
dung lôgic hay nội dung biểu cảm), được mở đầu bằng chõ lùi đầu dòng, viết hoa và
kết thúc bằng dấu chấm ngắt đoạn.”

(Nguyễn Quang Ninh, <i>150 bài tập rèn luyện kĩ năng xây dựng đoạn văn</i>, NXB GD,
1997, tr.7)

<b>2. Đoạn văn Nghị luận xã hội: </b>

- Là đoạn văn bàn luận về những vấn đề tư tưởng đạo lý tình cảm hay hiện
tượng xã hội đang được quan tâm.

- Đoạn văn Nghị luận xã hội phải chặt chẽ lô gich, chủ yếu dùng lý lẽ, có
thêm dẫn chứng để lập luận tạo sức thuyết phục đối với người nghe, người đọc.
<b>a.Yêu cầu về hình thức: </b>

+ Ðoạn văn là một tập hợp câu có liên kết chặt chẽ với nhau về nội dung và hình
thức, diễn đạt hoàn chỉnh (tương đối hoàn chỉnh) về một chủ đề nào đó, bắt đầu
tínhbằng chữ viết hoa lùi vào đầu dòng và kết thúc bằng dấu chấm, không được
phép xuống dòng. .

+ Các câu được liên kết với nhau bằng phép nối, phép thế, phép lặp...
+ Có câu mở, các câu triển khai và câu kết rõ ràng.

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

5

+ Đoạn văn diễn đạt một nội dung, một tiểu chủ đềnhất định. Vì là một phần của
văn bản nên không nhất thiết phải trình bày trọn vẹn tất cả các ý như nội dung của
một văn bản hoàn chỉnh.

+Tùy vào yêu cầu của đề mà xác định nội dung cần triển khai của đoạn văn. Điều
đó cũng có nghĩa là tùy theo yêu cầu của đề bài mà vận dụng thao tác lập luận cho
phù hợp. Chẳng hạn như: giải thích, phân tích, chứng minh, bình luận, so sánh...;
hoặc cósự kết hợp các thao tác lập luận.

+ Huy động các kiến thức xã hội để bày tỏ quan điểm, thái độ, nhậnđịnh riêng của
mình trước vấn đề nghị luận.

+ Lựa chọn từ ngữ chính xác, phù hợp với vấn đề nghị luận, tránh dùng từ lạc
phong cách hoặc từ ngữ sáo rỗng, cầu kì. Chúý kết hợp các kiểu câu để tạo nên
giọngđiệu linh hoạt, biểu hiện cảm xúc. Có thể sử dụng các phép tu từ cú pháp để
tạo nhịpđiệu nhấn mạnh cảm xúc.

+ Khi viết đoạn, có thể đưa vào một số dẫn chứng thực tế gọn, rõ để làm sáng tỏ vấn
đề, tăng thêm sức thuyết phục cho lập luận.

- Kết cấu: Thường được kết cấu theo hướng tổng – phân - hợp, diễn dịch và quy
nạp.

- Có thể triển khai vấn đề theo nhiều cách khác nhau nhưng phải có lý lẽ và căn cứ
xác đáng, được tự do bày tỏ quan điểm của mình nhưng phải có thái độ chân thành,
nghiêm túc, phù hợp với chuẩn mựcđạo đức và luật pháp.

<b>IV.</b> <b>SO SÁNH YÊU CẦU TRONG MỘT ĐỀ BÀI CỤ THỂ </b>

<b>Tiêu </b>
<b>chí </b>

<b> Viết bài văn </b> <b> Viết đoạn văn 200 chữ </b>

<i><b>Đề bài Hãy viết một bài văn trình bày suy </b></i>
<i>nghĩ về nghị lực của con người </i>
<i>trong cuộc sống.</i>

<i>Hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 </i>
<i>chữ) trình bày suy nghĩ về vai trò của </i>
<i>nghị lực trên con đường chinh phục </i>
<i>nghịch cảnh.</i>

<b>Định </b>
<b>hướng </b>

- Đảm bảo cấu trúc đầy đủ
của bài văn nghị luận.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

6
<b>chung </b> - Được tổ chức thành nhiều

đoạn văn

- Bàn về một vấn đề hoàn
chỉnh

- Bàn/viết về tổng thể vấn
đề/sự vật/sự việc.

- Muốn viết tổng thể, cần
hiểu biết cụ thể.

- Vận dụng các phép lập luận
phù hợp để viết bài văn.

- Được tổ chức thành1 đoạn văn
theo quy định số chữ.

- Chỉ bàn về một khía cạnh của
vấn đề.

- Mỗi đoạn văn chỉ bàn/viết về
một trong các mặt cụ thể của vấn đề/sự
vật/sự việc ấy.

- Muốn viết cụ thể, cần có cái nhìn
tổng thể (để xác định vị trí của khía
cạnh mình bàn/viết).

- Có sử dụng các phép lập luận
phù hợp với viết đoạn văn.

<b>Định </b>
<b>hướng </b>
<b>cơ </b>
<b>bản </b>

a. Đảm bảo yêu cầu hình thức bài
văn.

b. Yêu cầu về nội dung:

- Giải thích vấn đề nghị luận: nghị
lực là gì?

- Bàn luận:

+ Vai trị của nghị lực trong cuộc
sống của mỗi con người;

+ Mở rộng, phản biện: nghị lực
của con người trong cuộc sống
luôn đồng hành với ước mơ, phải
có mục tiêu cụ thể; người có nghị
lực cần rèn luyện nhiều yếu tố
khác: ý chí, niềm tin; kiến thức, kĩ
năng, phương pháp...

- Bài học nhận thức hành động/
Liên hệ bản thân.

a. Đảm bảo yêu cầu hình thức đoạn
văn.

b. Yêu cầu về nội dung:

- Giải thích ngắn gọn về nghị lực;

- Tập trung bàn về vai trò/ ý nghĩa của
nghị lực đối với mỗi con người trên
con đường chinh phục nghịch cảnh.
- Nêu ngắn gọn một vài dẫn chứng.

- Khẳng định lại vấn đề bằng một vài
dịng ngắn gọn.

<b>Ví dụ: Đề thi Tuyển sinh vào lớp 10 THPT năm học 2019-2020, tỉnh Hà </b>
Tĩnh.

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

7

Suy nghĩ của em về bài học ứng xử trong cuộc sống được gợi lên từ câu tục
ngữ: “<i>Một sự nhịn, chín sự lành”. </i>

<b>Hướng dẫn chấm </b>

<b>Nội dung </b> <b>Điểm </b>

Suy nghĩ của em về bài học ứng xử trong cuộc sống được gợi lên
từ câu tục ngữ “<i>Một sự nhịn, chín sự lành</i>”.

<b>3.0 </b>

<b>a. </b> Đảm bảo cấu trúc của một bài văn nghị luận; đúng kiểu bài nghị
luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lý.

0.25

<b>b. </b> Xác định đúng vấn đề nghị luận: bàn về bài học ứng xử trong cuộc
sống được gợi lên từ câu tục ngữ “<i>Một sự nhịn, chín sự lành</i>” – bài
học về sự nhẫn nhịn.

0.25

<b>c. </b> Triển khai bài viết mạch lạc, tự nhiên, hợp lý, kết hợp lý lẽ và dẫn
chứng.

2.0

<i>Có nhiều cách triển khai vấn đề. Đây là một hướng tham khảo để </i>
<i>đánh giá:: </i>

- Giới thiệu vấn đề: bài học ứng xử từ câu “<i>Một sự nhịn, chín sự </i>
<i>lành</i>”.

<i>0.25 </i>

- Giải thích:

+“<i>Nhịn</i>” là nhẫn nhịn, nhường nhịn. “<i>Lành</i>” là bình n, hài hịa,
là điều tốt đẹp. Hai vế câu tục ngữ có quan hệ nhân - quả. Có thể
hiểu: “<i>nhịn</i>” để có được “<i>lành</i>”, muốn “<i>lành</i>” thì cần biết “<i>nhịn</i>”.

+ Các số từ (<i>một</i>, <i>chín</i>) nhấn mạnh lợi ích to lớn của sự nhẫn nhịn.
Câu tục ngữ khuyên nhủ mọi người cần biết nhẫn nhịn, nhường
nhịn, cư xử đúng mực trong giao tiếp bởi vì chỉ “<i>một sự nhịn</i>” có thể
đem lại đến “<i>chín sự lành</i>”, một chút nhẫn nhịn sẽ giữ được, có
được rất nhiều điều tốt đẹp cho cuộc sống. Đây là bài học ứng xử rất
sâu sắc.

<i>0.25 </i>

- Bàn bạc, làm sáng tỏ vấn đề:

+ Ứng xử đúng mực, biết nhẫn nhịn sẽ khiến mỗi cá nhân và cả xã
hội có được nhiều điều tốt đẹp. Khi có hiểu lầm, người biết “<i>nhịn</i>”
sẽ kiềm chế được cảm xúc, điều chỉnh suy nghĩ, làm chủ hành vi để
hóa giải, xoa dịu và giải quyết các mâu thuẫn một cách êm đẹp

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

8

khiến các bên hiểu nhau, tôn trọng, thông cảm chia sẻ, tin cậy và
gắn bó hơn. Với mâu thuẫn gay gắt, biết kiềm chế để dịu bớt căng
thẳng, lựa thời điểm hợp lý để hóa giải, mọi chuyện sẽ trở lại bình
thường. Cách ứng xử ấy sẽ hạn chế bạo lực, ngăn ngừa cái xấu, góp
phần làm cho xã hội ngày càng lành mạnh.

+ Ngược lại, nếu bức xúc, nổi nóng, tinh thần lấn át lý trí sẽ dẫn
đến lời nói, hành vi sai trái, gây ra những hậu quả đáng tiếc. Tuổi
học trò dễ nảy sinh những mâu thuẫn, hiểu lầm dẫn đến xung đột
làm rạn nứt tình cảm, tác động xấu đến tinh thần và thể chất của
nhau. Hiện tượng bạo lực học đường (xúc phạm, đánh nhau gây hậu
quả nghiêm trọng) thời gian qua nói lên điều đó. Thiếu kiềm chế,
nông nổi, không biết “<i>nhịn</i>” đúng lúc thường khơng có cơ hội hối
hận, sửa chữa sai lầm. Lời khuyên “<i>Một sự nhịn, chín sự lành</i>” càng
trở nên cần thiết để ta tránh những điều như vậy!

- Liên hệ, mở rộng vấn đề:

+ Đề cao giá trị của nhẫn nhịn trong ứng xử, cha ơng ta có những
lời khuyên tương tự: “<i>Lời nói chẳng mất tiền mua/ Lựa lời mà nói </i>
<i>cho vừa lịng nhau</i>”, “<i>Sa chân với lại, sa miệng với không lại</i>”,…
Phong trào “<i>Nói lời hay, làm việc tốt</i>” trong học sinh cũng nhằm rèn

cho chúng ta đức tính nhẫn nhịn nói trên.

+ Tuy nhiên, không phải lúc nào “<i>sự nhịn</i>” cũng sẽ đem lại “<i>sự </i>
<i>lành</i>”. Có lẽ cũng bởi vậy mà cha ông ta dùng số từ “<i>chín</i>” (với hàm
ý: nhiều, hầu hết) chứ không phải “<i>mười</i>”(với hàm ý: tất cả, trọn
vẹn). Nhân vật chị Dậu trong đoạn trích “<i>Tức nước vỡ bờ</i>”(Ngơ Tất
Tố) đã “<i>nhịn</i>” và biết phản kháng đúng lúc. Trong lịch sử, khi thực
dân Pháp quay lại xâm lược nước ta năm 1946, Bác Hồ đã ra chỉ rõ
“<i>Chúng ta muốn hịa bình, chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng </i>
<i>chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới,(…). </i>
<i>Chúng ta phải đứng lên!…</i>”. Khi cần, phải đấu tranh để bảo vệ danh
dự, lẽ phải, quyền lợi chính đáng.

<i>0.25 </i>

<b>- Bài học nhận thức và hành động: </b>

+ Rèn tính nhẫn nhịn, biết lắng nghe, chia sẻ, làm chủ cảm xúc để
luôn ứng xử theo hướng tích cực; suy nghĩ chín chắn trước khi hành
động.

+ Phê phán, loại bỏ tính nơng nổi, dễ nổi nóng, hành động theo

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

9

cảm tính nhất thời, thích “<i>chuyện bé xé ra to</i>”,…

+ Biết vận dụng bài học ứng xử ấy một cách linh hoạt; đấu tranh
khẳng định giá trị, đòi lẽ phải, công bằng cho bản thân và cộng
đồng; góp phần cùng mọi người tạo nên xã hội lành mạnh, tôn trọng,

quan tâm chia sẻ.

Khẳng định vấn đề nghị luận. <i>0.25 </i>

<b>d. </b> <i>Sáng tạo</i>: khuyến khích những bài viết có cách diễn đạt độc đáo,
có sự khám phá trong triển khai giải quyết vấn đề.

0.25
<b>e. </b> <i>Chính tả, dùng từ, đặt câu</i>: đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp, ngữ

nghĩa tiếng Việt.

0.25

<i><b>Với đề yêu cầu viếtđoạn: Từ câu tục ngữ Một sự nhịn, chín sự lành, em hãy </b></i>
<i>viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) trả lời câu hỏi: Liệu có phải cứ nhịn thì sẽ gặp điều </i>
<i>lành?</i> Có thể làm HDC như sau:

Câu
1

Từ câu tục ngữ<i> Một sự nhịn, chín sự lành, </i>em hãy viết đoạn văn
(khoảng 200 chữ) trả lời câu hỏi:Liệu có phải cứ<i> nhịn </i>thì sẽ gặp điều
<i>lành?</i>

2,00

<i>a. Đảm bảo u cầu hình thức đoạn văn: </i>

- Thí sinh biết cách tạo lập một đoạn văn (200 chữ) theo một trong

các cách: diễn dịch, quy nạp, tổng - phân - hợp, song hành, móc
xích.

- Diễn đạt trơi chảy; khơng xuống dịng khi chưa kết thúc đoạn.
- Không cho điểm tối đa nếu không thực hiện đúng yêu cầu viết
đoạn văn.

0,25

<i>b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận:</i> trình bày suy nghĩ về những
ngoại lệ của lời khuyên <i>Một sự nhịn, chín sự lành</i>.

0,25

<i>c. Triển khai vấn đề nghị luận </i>

Thí sinh lựa chọn các thao tác lập luận phù hợp để triển khai vấn đề
cần nghị luận theo nhiều cách, nhưng phải làm rõ trách nhiệm của
mỗi cá nhân trong cuộc đấu tranh với những sai trái, có thể theo
hướng sau:

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

10
<b>V.</b> <b>HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH. </b>
• <b>Các bước làm bài: </b>

<b>1.</b> <b>Tìm hiểu đề. </b>
<b>2.</b> <b>Lập dàný. </b>

<b>3.</b> <b>Viết bài dựa vào dàný. </b>
<b>4.</b> <b>Kiểm tra lại bài viết. </b>

<b>A. Gợi ý, định hướng cách viết bài văn nghị luận: </b>

<b>1. Bố cục chung: Phải đảm bảo 3 phần: Mở bài, thân bài, kết bài </b>

- Cha ông ta đề cao giá trị của nhẫn nhịn trong ứng xử qua lời
khuyên <i>Một sự nhịn chín sự lành</i> nhưng khơng áp đặt, cứng nhắc.
- Tuy nhiên, không phải lúc nào “<i>sự nhịn</i>” cũng sẽ đem lại “<i>sự </i>
<i>lành</i>”. Có lẽ cũng bởi vậy mà câu tực ngữ dùng số từ “<i>chín</i>” (với
hàm ý: nhiều, hầu hết) chứ không phải “<i>mười</i>”(với hàm ý: tất cả,
trọn vẹn).

+ Nhân vật chị Dậu trong đoạn trích “<i>Tức nước vỡ bờ</i>”(Ngô Tất Tố)
đã “<i>nhịn</i>” và biết phản kháng đúng lúc. Nếu chị Dậu nhịn, chị sẽ
mất chồng.

+ Trong lịch sử, khi thực dân Pháp quay lại xâm lược nước ta năm
1946, Bác Hồ đã ra chỉ rõ “<i>Chúng ta muốn hịa bình, chúng ta phải </i>
<i>nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp </i>
<i>càng lấn tới,(…). Chúng ta phải đứng lên!…</i>”. Nếu nhân dân Việt
Nam nhịn, sẽ mất nước vào tay Pháp.

+ Thực tế cuộc sống có mn vàn tình huống mà nếu nhịn, sẽ khơng
có kết cục tốt đẹp. Vì vậy, khi cần, phải đấu tranh để bảo vệ danh
dự, lẽ phải, quyền lợi chính đáng.

<i>d. Chính tả, dùng từ, đặt câu </i>

Đảm bảo chuẩn về chính tả, ngữ nghĩa, ngữ pháp tiếng Việt.

0,25

<i>e. Sáng tạo </i>

Có cách diễn đạt mới mẻ, thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị
luận.

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

11

- <i><b>Mở bài:Giới thiệu vấn đề tư tưởng, đạo lí hoặc hiện tượng xã hội cần bàn </b></i>
luận.

- <i><b>Thân bài: </b></i>

+ Nêu khái qt về tư tưởng, đạo lí tình cảm hay hiện tượng xã hội; hoặc giải thích
vấn đề.

+ Bàn bạc, làm sáng tỏ vấn đề: liên hệ, mở rộng vấn đề.
+ Bài học nhận thức, hành động.

- Kết bài:Khái quát vấn đề cần nghị luận, liên hệ với bản thân.
*<i> Bố cục mạch lạc</i>

<i>- Lời văn chính xác, sinh động </i>

<i>- Luận điểm rõ ràng, luận cứ xác thực, lập luận phù hợp </i>
<b>2. Triển khai cụ thể. </b>

<i><b>(+) Mở bài: GV hướng dẫn học sinh có nhiều cách mở bài để dẫn dắt, giới </b></i>
thiệu vấn đề cần nghị luận. Có thể mở bài trực tiếp hoặc gián tiếp tùy theo đối

tượng HS giỏi, khá, trung bình để hướng dẫn cụ thể.

<i>* Dẫn dắt từ chủ đề mà đề ra đề cập đến: </i>

<i>* Dẫn dắt từ một câu thơ, lời nhận định, câu danh ngôn... bàn về vấn đề cần Nghị </i>
<i>luận: </i>

<i>*Dẫn dắt từ một vấn đề tương phản hoặc tương đồng đối với vấn đề cần nghị luận: </i>
<i>* Dẫn dắt từ một câu hỏi: </i>

<i>* Nếu là câu danh ngơn, lời nhận định thì phải trích ngun văn vào. </i>
<i>Ví dụ:</i>Đề bàn về chủ đề Lịng tự trọng:

• <i>HS khá:</i>Cùng với lịng dũng cảm, tình u thương con người, sự khiêm tốn,
hy sinh..., lòng tự trọng là một trong những phẩm chất cao quý không thể thiếu, góp
phần quyết định nhân cách, sự thành bại trong cuộc đời của mỗi con người. Mất
lịng tự trọng có nghĩa là mất tất cả. Bởi vậy, như Lin con đã nói: <i>“</i>Có thể bán cơ
bắp và trí tuệ của mình cho những ai ra giá cao nhất, nhưng không cho phép ai ra
giá mua trái tim và tâm hồn mình”.

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

12

trọng lịng tự trọng của bản thân, khơng vì chút lợi ích mà đánh mất phẩm giá và
nhân cách của chính bản thân mình.

<i><b>Lưu ý: trên đây chỉ là một số cách mở bài thơng thường, cịn nhiều cách mở </b></i>
bài khác như: đi từ khái niệm; đi từ thực tiễn cuộc sống với một mẩu chuyện nhỏ để
dẫn vào vấn đề cần nghị luận vv… Có thể một mở bài kết hợp nhiều cách khác
nhau.

<i><b>(+) Thân bài: </b></i>

<i><b>*Đối với dạng đề bàn về một tư tưởng, đạo lý tình cảm: dàn ý có thể xây dựng như </b></i>
sau:

<i><b>1.Nêu khái qt về tư tưởng, đạo lý tình cảm đó; hoặc giải thích (đối với đề </b></i>
<i>ra dưới dạng hàm ngơn, ẩn dụ, chưa rõ): </i>

<i><b>2. Bàn bạc, làm sáng tỏ vấn đề; liên hệ, mở rộng vấn đề: </b></i>

<i><b>2.1 Nêu biểu hiện cụ thể của tư tưởng đạo lý tình cảm đó: (minh họa bằng </b></i>
dẫn chứng)

<i>Ví dụ:</i> Nêu biểu hiện cụ thể của lòng tự trọng (lấy dẫn chứng trong văn học,
trong cuộc sống)

- Lòng tự trọng là một trong những phẩm chất tốt đẹp của con người. Người
có lịng tự trọng là người ln ý thức sâu sắc việc giữ gìn phẩm giá, nhân cách của
mình dù ở bất cứ hồn cảnh nào. Là người có đạo đức, có lương tâm, có tư tưởng
nhân nghĩa, khơng bao giờ làm điều gì xấu xa, tàn ác. Tự trọng là truyền thống cao
đẹp của dân tộc Việt Nam với những lời răn dạy sâu sắc của cha ông: <i>“Giấy rách </i>
<i>phải giữ lấy lề”, "Đói cho sạch, rách cho thơm" </i>vv...

- Là sự vững vàng, bản lĩnh vượt qua những cám dỗ của vật chất, danh vọng,
quyền lực, địa vị... khơng chịu cúi mình, quỳ gối một cách thấp hèn: <i>“Những con </i>
<i>người mặc bộ đồ tôi tớ những tâm hồn khơng bao giời tơi tớ”</i>... Lịng tự trọng đi
liền với sự trung thực, tự tin, dũng cảm...

- Tuy nhiên, tự trọng khơng có nghĩa là sự cao ngạo, đề cao bản thân một
cách mù quáng. Lòng tự trọng phải dựa trên sự dẫn dắt của lí trí và giá trị đạo đức

truyền thống…

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

13

<i>Ví dụ:</i> Tác dụng to lớn, ý nghĩa của lịng tự trọng (phân tích, lập luận, đưa ra
dẫn chứng minh họa)

<i>-</i> Lòng tự trọng giúp tâm hồn con người thanh thản, cảm thấy hạnh phúc khi
mình sống một cách trong sạch, không làm những điều xấu xa tội lỗi đánh mất
lương tâm...

- Lòng tự trọng giúp những con người đã từng phạm sai lầm biết tỉnh ngộ ân
hận, biết rút ra cho mình bài học xương máu trong cuộc sống để tránh xa lỗi lầm, tội
lỗi từ đó tìm cách vươn mình đứng dậy sau khi ngã nhằm sống tốt đẹp hơn, có ý
nghĩa hơn...

- Lịng tự trọng trở thành cầu nối đưa con người đến gần con người tạo hiệu
quả cao trong công việc; tạo cho các mối quan hệ trong gia đình, bạn bè, đồng
nghiệp, cộng đồng... trở nên trong sáng, lành mạnh. Càng có nhiều người có lịng tự
trọng thì xã hội càng tốt đẹp, đất nước mới phát triển ổn định và bền vững tránh xa
các tệ nạn xã hội, tội lỗi; danh dự "nòi giống tiên rồng" càng được bè bạn quốc tế
yêu mến, khâm phục....

<i><b>2.3 Phản bác, lật ngược vấn đề cần nghị luận: (Đặt và trả lời câu hỏi : Nếu </b></i>
khơng có tư tưởng đạo lý tình cảm đó thì con người, xã hội sẽ ra sao ?)

<i>Ví dụ:</i> Phản bác, lật ngược vấn đề cần nghị luận: Nếu khơng có lịng tự trọng,
con người và xã hội ra sao?

- Nếu khơng có lịng tự trọng, con người sẽ đánh mất chính mình, sống trong

nhục nhã thậm chí sa vào tội lỗi...

- Con người sẽ ln chìm trong bóng tối của sự xấu xa, đê hèn, không chiến
thắng được chính bản thân mình...

- Khơng có lòng tự trọng, xã hội, nhân loại sẽ đầy rẫy những
điều xấu xa, tội ác vv...

<b>3.Bài học nhận thức, hành động: (có thể lồng vào trong quá trình viết ở </b>
thân bài, cũng có thể đưa vào phần kết bài)

<i><b>(+) Kết bài: khái quát vấn đề cần nghị luận, liên hệ với bản thân (một cách tự </b></i>
<i>nhiên, giản dị, khơng hơ hào)</i>

<i>Ví dụ: </i>Đánh giá, nêu suy nghĩ của bản thân về lòng tự trọng:

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

14

<i><b>*Đối với dạng đề bàn về một hiện tượng xã hội: dàn ý có thể xây dựng như </b></i>
sau:

<i><b>1. Nêu khái qt về hiện tượng xã hội đó; hoặc giải thích (đối với đề ra dưới dạng </b></i>
<i>hàm ngôn, ẩn dụ, chưa rõ): </i>

Nếu đề đã rõ nội dung cần nghị luận thì nêu khái quát. Nếu đề ra dưới dạng
hàm ngơn, ẩn dụ, chưa rõ nội dung thì GV hướng dẫn học sinh giải thích gọn rõ, đi
từ khái niệm, các từ khóa quan trọng đến giải thích nghĩa đen, nghĩa bóng để rút ra
vấn đề cần nghị luận.

<i><b>Ví dụ: Nêu khái qt về thói vơ cảm đặc biệt đối với giới trẻ hiện nay trong </b></i>

xã hội hiện nay:

"Bệnh vô cảm" là căn bệnh tâm hồn của những người có trái tim lạnh giá,
khơng xúc động, sống ích kỷ, lạnh lùng. Họ thờ ơ, làm ngơ, dửng dưng trước những
gì xảy ra xung quanh mình, trước những điều xấu xa, hoặc nỗi bất hạnh, không may
của những người khác, thậm chí dửng ưng, vô trách nhiệm với cả chính bản thân
mình.Đây là một căn bệnh đang có chiều hướng lan rộng trong xã hội ta, nó len lỏi
khắp mọi nơi; khơng chỉ diễn ra ngồi xã hội mà cịn xâm nhập vào trong các gia
đình. Trong đó, điều đáng lo ngại là một bộ phận không nhỏ của giới trẻ đang mắc
phải căn bệnh nguy hại này. Có thể xem đây là căn bệnh: “ung thư tâm hồn” cần
phải chữa trị khẩn cấp.

<b>2. Bàn bạc, làm sáng tỏ vấn đề; liên hệ, mở rộng vấn đề: </b>

<i><b>2.1 Nêu biểu hiện cụ thể của hiện tượng xã hội đó: (minh họa bằng dẫn </b></i>
chứng)

<i>Ví dụ: Biểu hiện cụ thể của thói vơ cảm: </i>

- Thờ ơ trước những cảnh ngộ kém may mắn, những mảnh đời bất hạnh xung
quanh mà không hề tỏ ra mảy may xúc động, không ra tay giúp đỡ với thái độ vô
can…

- Không quan tâm tới những vấn đề của xã hội từ những sự kiện lớn lao trọng
đại đến những vấn đề rất đỗi bình dị nhưng đầy ý nghĩa ... xem như đó khơng phải
là chuyện của mình.

- Thờ ơ trước những vẻ đẹp của thiên nhiên, của cuộc sống, của con người
đáng được nâng niu, trân trọng...

- Thơ ơ trước những bất công, ngang trái để cái xấu, cái ác hành hoành: khi
chứng kiến không hề lên tiếng mà ngoảnh mặt làm ngơ, sợ liên lụy... VD: trông
thấy bạn bè đồng trang lứa bị bạo hành ngay trước cổng trường nhưng đứng xem rồi
quay clip tung lên mạng xem như đó là trị mua vui, giải trí.

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

15

<i><b>2.2. Nêu qua nguyên nhân dẫn đến hiện tượng xã hội đó: (minh họa bằng </b></i>
dẫn chứng)

<i>Ví dụ:Ngun nhân của thói vơ cảm:</i>

- Do mầm mống của lối sống vị kỉ luôn ngự trị trong mỗi con người, chỉ biết
nghĩ đến bản thân mình.

- Cơ chế kinh tế thị trường, nhịp sống, guồng quay hối hả, chóng mặt của xã
hội thời hiện đại cuốn mọi người vào đó đặc biệt giới trẻ quên đi tất cả mọi điều
xung quanh.

- Một bộ phận thế hệ trẻ được gia đình, bố mẹ chiều chuộng, thậm chí là lập
trình sẵn cho cuộc đời, cho tương lai, cho từng đường đi nước bước. Họ quen lối
sống ích kỷ, hưởng thụ…

<i><b>2.3.Tác hại, hậu quả của hiện tượng xã hội đó (đối với hiện tượng </b></i>
<i><b>tiêu cực); ý nghĩa, tác dụng (đối với hiện tượng tích cực”: </b></i>

<i>Ví dụ</i>: <i>Tác hại của bệnh vô cảm:</i>

- Bệnh vô cảm làm cho con người trở nên trơ lì, tàn nhẫn, thậm chí đối xử
độc ác, tàn bạo với nhau. Những cảnh ngộ bất hạnh không được cưu mang giúp

đỡ…

- Làm cho giới trẻ mất phương hướng, khơng tìm được cho mình lý tưởng
sống cao đẹp. Căn bệnh này manh nha cho những sai lầm trong cuộc đời khi họ dễ
dàng sa ngã, vấp váp, thậm chí phạm lỗi lầm.

- Những chuẩn mực đạo đức quý giá truyền thống tốt đẹp của con người Việt
Nam đã dần bị phai nhạt, lu mờ, thể hiện một sự suy đồi về mặt đạo đức và sự sai
lệch về mặt hành vi một cách đáng báo động, có nguy cơ suy vong. Làm băng hoại
giá trị truyền thống cao đẹp của dân tộc ta. Một dân tộc luôn đề cao tình yêu
thương, tinh thần tương thân tương ái…

- Góp một phần khơng nhỏ làm mất trật tự xã hội, sự “ô nhiễm môi trường xã
hội” sẽ ngày càng lan rộng và ảnh hưởng đến sự phát triển, đời sống, văn hóa xã
hội của cả một quốc gia.

- Làm cho mọi người mất niềm tin về những điều tốt đẹp của cuộc đời…
<b>3. Bài học nhận thức, hành động: (có thể lồng vào trong q trình viết ở thân bài, </b>
cũng có thể đưa vào phần kết bài)

<i>* Nếu là hiện tượng tích cực: </i>

- Bản thân đồng tình ủng hộ hiện tượng tích cực trên, tuyên truyền cho bạn
bè, người thân học tập.

- Luôn học hỏi để rèn luyện bản thân từ đó biết sống đẹp sống có ích, biết bắt
đầu từ những việc làm giản dị nhất, có ý nghĩa nhất.

<i>* Nếu là hiện tượng tiêu cực: </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>

16

- Góp phần đấu tranh, ngăn chặn sự ảnh hưởng nguy hại của hiện tượng tiêu
cực đó, biết bắt đầu từ những việc làm giản dị nhất, có ý nghĩa nhất.

<i>Ví dụ </i>

- Bản thân luôn kịch liệt phản đối thói vơ cảm. Xem đây là một hành vi
không thể chấp nhận được. Quay lưng, tẩy chay, lên án căn bệnh này.

- Luôn biết yêu thương, vị tha, quan tâm giúp đỡ mọi người xung quanh bằng
tình cảm chân thành, trong sáng, khơng vụ lợi, khơng ích kỉ…

- Tun truyền, động viên bạn bè, mọi người tránh xa, chữa lành căn bệnh vô
cảm; biết bắt đầu từ những việc làm giản dị nhất, có ý nghĩa nhất vv…

<i><b>(+) Kết bài: </b></i>

- Khái quát lại hiện tượng xã hội;

- Nâng cao: Sống đẹp, sống có ích ln là khát khao vươn tới hạnh
phúc…

<i><b>Một vài lưu ý: </b></i>

- Giáo viên khi hướng dẫn học sinh lấy dẫn chứng minh họa trong văn học và
cuộc sống đời thường, yêu cầu dẫn chứng phải phù hợp, đưa ra những mẩu chuyện
nhỏ chứ không sa đà kể lại câu chuyện làm loãng vấn đề nghị luận, sa vào văn tự sự.
Dẫn chứng để chứng minh cần tiêu biểu và có tính phổ biến, nhưng cũng cần sát
thực và gần gũi với cuộc sống.

- Bài văn phải có bố cục hài hịa. Phần thân bài có thể chia ra nhiều đoạn
tương ứng với mỗi ý lớn; giữa các đoạn phải có các từ ngữ chuyển tiếp để tạo sự
chặt chẽ, lô gich như: không chỉ có vậy, ngồi ra, bên cạnh đó, như vậy, có thể
khẳng định... phải sử dụng các biện pháp tu từ: so sánh, điệp ngữ, ẩn dụ, nhân hóa...
ngơn ngữ trong sáng, mạch lạc... để tạo sức thuyết phục.

- Học sinh liên hệ bản thân phải hết sức tự nhiên, nhuần nhuyễn, cảm xúc
chân thực, có thể lồng vào trong q trình viết; tránh hơ hào khẩu hiệu một cách sáo
rỗng...

</div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>

17

<b>THAM KHẢO MỘT SỐ ĐỀ VÀ HƯỚNG DẪN CHẤM </b>

<b>1.</b> <b>Một số đề dạng độc lập đã lược bỏ phần đọc hiểu và nghị luận văn học) </b>
<b>Ví dụ 1: Đề thi TS vào lớp 10 THPT năm học 2017-2018, tỉnh Hà Tĩnh. </b>

<i><b>Câu 2.(3.0 điểm) </b></i>

Viết bài văn ngắn (khoảng 01 trang giấy thi) trình bày suy nghĩ của em về
việc tự học của học sinh hiện nay.

<b>Hướng dẫn chấm: </b>

<b>Ý </b> <b>Hình thức, kĩ năng và nội dung kiến thức </b> <b>Điểm </b>

<i><b>* Yêu cầu chung: </b></i>

- Thể hiện kiến thức và kĩ năng làm văn nghị luận xã hội. Bố cục đầy đủ,

rõ ràng; lập luận thuyết phục, diễn đạt mạch lạc, đúng chính tả, ngữ pháp.
- Thí sinh có thể bày tỏ quan điểm, suy nghĩ riêng nhưng phải có lí lẽ và
căn cứ xác đáng, có thái độ chân thành, nghiêm túc, phù hợp chuẩn mực
đạo đức và pháp luật.

<i><b>* Yêu cầu cụ thể: có thể có nhiều cách trình bày (có thể chỉ bàn bạc về </b></i>
một trong hai mặt của vấn đề), nhưng cần làm rõ thực trạng và đánh giá
đúng thực trạng, tìm ra ngun nhân, phân tích tác động (tích cực hay tiêu
cực), đề xuất được những giải pháp. Đây là một hướng triển khai:

<b>1. </b> _{Giới thiệu vấn đề nghị luận: việc tự học của học sinh hiện nay.} 0.5

<i><b>2. 2.1. Thực trạng </b></i> 0.5

- Tự học là tự mình thực hiện quá trình tìm kiếm, thu nhận, chiếm lĩnh tri
thức, tự mình rèn luyện kĩ năng; chủ động biến tri thức được truyền thụ
thành của mình.

- Thực tế việc tự học của học sinh hiện nay đáng lo ngại:

+ Có những học sinh ln tự giác, chủ động, tích cực trong học tập;

</div>
<span class='text_page_counter'>(18)</span><div class='page_container' data-page=18>

18
thực hành được.

<i>2.2. Nguyên nhân </i> 0.5

- Người tự học: có tính tự giác, phương pháp học hiệu quả, có mục đích
và hứng thú; có mơi trường học tập tích cực.

- Những người tự học chưa tốt, vì:

+ <i>Về khách quan</i>: Áp lực học hành, thi cử, thành tích từ nhiều phía khiến
họ quá tải; học thêm quá nhiều; sách tham khảo tràn lan, chất lượng kém;
nhiều giáo viên chỉ lo dạy kiến thức mà ít rèn phương pháp học;… Ngồi
ra, nhiều trị giải trí, bạn bè ham chơi kéo học sinh xa rời việc học.

+ <i>Về chủ quan</i>: không thấy được vai trị, lợi ích của việc tự học; khơng có
hứng thú; thiếu ý chí trong học tập; thiếu mục đích và phương pháp tự
học; tâm lý ỷ lại, thụ động trong học tập;…

<i>2.3. Tác động </i> 0.5

- Tích cực: tự học vừa làm giàu hiểu biết, vừa phát triển tư duy, tạo được
thói quen suy nghĩ, có niềm say mê, có điều kiện phát triển tồn diện,…
sẽ tiến bộ, thành công vững chắc trong học tập và cuộc sống.

- Tiêu cực: không tự lực, phụ thuộc quá nhiều vào các yếu tố thiếu tích
cực kể trên… sẽ mất hứng thú, lười suy nghĩ, sợ học, kiến thức thiếu tính
hệ thống, yếu kĩ năng thực hành. Hiện tượng này phổ biến sẽ ảnh hưởng
không tốt đến sự phát triển của những thế hệ học sinh, mỗi nhà trường và
toàn xã hội, trước mắt cũng như lâu dài.

<i>2.4. Giải pháp </i> 0.5

- Cần lan tỏa những tấm gương tự học, phương pháp tự học; khơi dậy nhu
cầu và tạo phong trào tự học trong cộng đồng, trong nhà trường, mỗi gia
đình.

- Cần xây dựng mơi trường học tập tích cực; giảm áp lực học hành thi cử,

quản lý những hiện tượng ảnh hưởng không tốt đến việc học của học sinh;
giáo viên cần chú ý việc “dạy cách học” và tạo hứng thú học tập;…

</div>
<span class='text_page_counter'>(19)</span><div class='page_container' data-page=19>

19

<b>3. </b> _{Khẳng định ý nghĩa vấn đề và rút ra bài học cho bản thân.} 0.5

<b>Ví dụ 2: Đề thi tuyển sinh vào lớp 10 THPT năm học 2018-2019, tỉnh Hà Tĩnh. </b>
Câu 2. (<i>3.0 điểm</i>)

Thời gian – Quà tặng kỳ diệu của cuộc sống! Hãy viết bài văn ngắn (khoảng
300-400 chữ) bàn về ý nghĩa của thời gian đối với lứa tuổi học trò hiện nay.

<b>Hướng dẫn chấm </b>

Ý Nội dung Điểm

* Về hình thức và kĩ năng:

- Học sinh được tự do lựa chọn các thao tác tạo lập văn bản, nhưng phải phù
hợp và nhuần nhuyễn; huy động chất liệu thuộc tri thức sách vở, tri thức đời
sống và những trải nghiệm của riêng mình... Xác định rõ vấn đề thuộc phạm
vi nghị luận xã hội.

- Học sinh cần đặt tâm thế của người trong cuộc để làm bài. Bàn về
chuyện xã hội nhưng phải xuất phát từ bản thân mình.

* Về kiến thức:

Làm nổi bật được ý nghĩa, tầm quan trọng của thời gian đối với lứa

tuổi học trò hiện nay để giúp các em biết nâng niu, quý trọng, sử dụng thời
gian có hiệu quả... Học sinh có thể triển khai bài làm theo nhiều cách. Sau
đây là một số gợi ý :

1. 1.Giải thích vấn đề: 0,25

- Thời gian là hình thái tồn tại của vật chất diễn biến một chiều theo ba
trạng thái: quá khứ, hiện tại, tương lai.

- Có thể xem thời gian là những khoảnh khắc, những giây phút, những năm
tháng quý giá nếu đã đi qua cuộc đời con người thì sẽ khơng bao giờ quay
trở lại... Vì vậy, thời gian là vô giá.

2. 2. Bàn bạc, làm sáng tỏ vấn đề: Ý nghĩa, tầm quan trọng của thời gian; mở

rộng vấn đề 2,25

a. <i>Đối với con người và xã hội: </i> 0,25

- Thời gian là quà tặng kỳ diệu của cuộc sống giúp con người trở nên
giàu có về năm tháng. Thời gian tạo ra sự sống; làm nên những thành công,
thắng lợi; làm nên của cải vật chất; bồi đắp tri thức cho con người vv...
“Thời gian là vàng”.

- Đối với xã hội: năng suất lao động sẽ được tăng lên, xã hội phát triển
giàu mạnh khi con người biết quý trọng thời gian...

</div>
<span class='text_page_counter'>(20)</span><div class='page_container' data-page=20>

20

- Lứa tuổi học trò là quãng thời gian đẹp nhất, ngọt ngào nhất trong cuộc

đời con người; lứa tuổi đang phát triển về trí và lực, tương lai phía trước đầy
hứa hẹn.

- Ý nghĩa của thời gian đối với lứa tuổi học trị khác nhau tùy vào cách
sử dụng nó:

+ Nếu biết trân trọng, sắp xếp thời gian hợp lý, khoa học: có điều kiện
bồi đắp, mở mang tri thức, rèn luyện nhân cách để trang bị cho mình hành
trang vững vàng, tự tin bước vào hành trình dài rộng của cuộc đời, thực hiện
ước mơ, hoài bão cao đẹp. Tương lai sẽ nằm trong lòng bàn tay...

+ Nếu để lãng phí thời gian: sẽ trở nên lười nhác, chây ì, bỏ bê học tập,
rèn luyện... dẫn đến hậu quả học tập sa sút. Thậm chí là sự khởi đầu, manh
nha cho những lỗi lầm, có nguy cơ tự hủy hoại tương lai của mình <i>(</i>“<i>Đời </i>

<i>người có một gang tay/Ai hay ngủ ngày còn lại nửa gang” - </i>Ca dao<i>) </i>vv...
+ Nếu sắp xếp thời gian không khoa học: hiện nay, một bộ phận học sinh

do áp lực thi cử lại tận dụng thời gian thái quá khi sắp xếp lịch học và lịch
sinh hoạt phản khoa học do học thêm nhiều, nhồi nhét kiến thức quá tải dẫn
đến strees, trở thành cái máy; đánh mất đi sự hồn nhiên, vô tư, trong sáng
của lứa tuổi học trò...

0,25

0,75

0,5

0,5

3. 3.Bài học nhận thức và hành động: 0,5

- Nhận thức được tầm quan trọng đặc biệt của thời gian đối với lứa tuổi
học trị. Ln nâng niu, trân trọng, sắp xếp, tận dụng thời gian hợp lý trong
học tập, rèn luyện, vui chơi, làm hành trang đến với tương lai đầy hứa hẹn...
- Động viên, nhắc nhở bạn bè biết quý trọng thời gian, khơng lãng phí nó vì
những chuyện vô b

ổ để không phải nuôi tiếc, ân hận.

- Quý trọng thời gian là biểu hiện của lối sống đẹp, sống có ích mình cần
vươn tới...

<b>Ví dụ 3: Đề thi Tuyển sinh vào lớp 10 THPT năm học 2019-2020, tỉnh Hà Tĩnh. </b>
Câu 2. (<i>3.0 điểm</i>)

Suy nghĩ của em về bài học ứng xử trong cuộc sống được gợi lên từ câu tục
ngữ: “<i>Một sự nhịn, chín sự lành”. </i>

<b> Hướng dẫn chấm: </b>

<b>Nội dung </b> <b>Điểm </b>

Suy nghĩ của em về bài học ứng xử trong cuộc sống được gợi lên từ
câu tục ngữ “<i>Một sự nhịn, chín sự lành</i>”.

<b>3.0 </b>

<b>a. </b> Đảm bảo cấu trúc của một bài văn nghị luận; đúng kiểu bài nghị luận

về một vấn đề tư tưởng, đạo lý.

</div>
<span class='text_page_counter'>(21)</span><div class='page_container' data-page=21>

21

<b>b. </b> Xác định đúng vấn đề nghị luận: bàn về bài học ứng xử trong cuộc
sống được gợi lên từ câu tục ngữ “<i>Một sự nhịn, chín sự lành</i>” – bài học
về sự nhẫn nhịn.

0.25

<b>c. </b> Triển khai bài viết mạch lạc, tự nhiên, hợp lý, kết hợp lý lẽ và dẫn
chứng.

2.0

<i>Có nhiều cách triển khai vấn đề. Đây là một hướng tham khảo để </i>
<i>đánh giá:: </i>

- Giới thiệu vấn đề: bài học ứng xử từ câu “<i>Một sự nhịn, chín sự </i>
<i>lành</i>”.

<i>0.25 </i>

- Giải thích:

+“<i>Nhịn</i>” là nhẫn nhịn, nhường nhịn. “<i>Lành</i>” là bình n, hài hịa, là
điều tốt đẹp. Hai vế câu tục ngữ có quan hệ nhân - quả. Có thể hiểu:
“<i>nhịn</i>” để có được “<i>lành</i>”, muốn “<i>lành</i>” thì cần biết “<i>nhịn</i>”.

+ Các số từ (<i>một</i>, <i>chín</i>) nhấn mạnh lợi ích to lớn của sự nhẫn nhịn.

Câu tục ngữ khuyên nhủ mọi người cần biết nhẫn nhịn, nhường nhịn,
cư xử đúng mực trong giao tiếp bởi vì chỉ “<i>một sự nhịn</i>” có thể đem lại
đến “<i>chín sự lành</i>”, một chút nhẫn nhịn sẽ giữ được, có được rất nhiều
điều tốt đẹp cho cuộc sống. Đây là bài học ứng xử rất sâu sắc.

<i>0.25 </i>

- Bàn bạc, làm sáng tỏ vấn đề:

+ Ứng xử đúng mực, biết nhẫn nhịn sẽ khiến mỗi cá nhân và cả xã
hội có được nhiều điều tốt đẹp. Khi có hiểu lầm, người biết “<i>nhịn</i>” sẽ
kiềm chế được cảm xúc, điều chỉnh suy nghĩ, làm chủ hành vi để hóa
giải, xoa dịu và giải quyết các mâu thuẫn một cách êm đẹp khiến các
bên hiểu nhau, tôn trọng, thông cảm chia sẻ, tin cậy và gắn bó hơn.
Với mâu thuẫn gay gắt, biết kiềm chế để dịu bớt căng thẳng, lựa thời
điểm hợp lý để hóa giải, mọi chuyện sẽ trở lại bình thường. Cách ứng
xử ấy sẽ hạn chế bạo lực, ngăn ngừa cái xấu, góp phần làm cho xã hội
ngày càng lành mạnh.

+ Ngược lại, nếu bức xúc, nổi nóng, tinh thần lấn át lý trí sẽ dẫn đến
lời nói, hành vi sai trái, gây ra những hậu quả đáng tiếc. Tuổi học trò
dễ nảy sinh những mâu thuẫn, hiểu lầm dẫn đến xung đột làm rạn nứt
tình cảm, tác động xấu đến tinh thần và thể chất của nhau. Hiện tượng
bạo lực học đường (xúc phạm, đánh nhau gây hậu quả nghiêm trọng)
thời gian qua nói lên điều đó. Thiếu kiềm chế, nơng nổi, không biết

</div>
<span class='text_page_counter'>(22)</span><div class='page_container' data-page=22>

22

“<i>nhịn</i>” đúng lúc thường khơng có cơ hội hối hận, sửa chữa sai lầm. Lời
khuyên “<i>Một sự nhịn, chín sự lành</i>” càng trở nên cần thiết để ta tránh

những điều như vậy!

- Liên hệ, mở rộng vấn đề:

+ Đề cao giá trị của nhẫn nhịn trong ứng xử, cha ơng ta có những lời
khun tương tự: “<i>Lời nói chẳng mất tiền mua/ Lựa lời mà nói cho vừa </i>
<i>lòng nhau</i>”, “<i>Sa chân với lại, sa miệng với không lại</i>”,… Phong trào
“<i>Nói lời hay, làm việc tốt</i>” trong học sinh cũng nhằm rèn cho chúng ta
đức tính nhẫn nhịn nói trên.

+ Tuy nhiên, khơng phải lúc nào “<i>sự nhịn</i>” cũng sẽ đem lại “<i>sự </i>
<i>lành</i>”. Có lẽ cũng bởi vậy mà cha ơng ta dùng số từ “<i>chín</i>” (với hàm ý:
nhiều, hầu hết) chứ không phải “<i>mười</i>”(với hàm ý: tất cả, trọn vẹn).
Nhân vật chị Dậu trong đoạn trích “<i>Tức nước vỡ bờ</i>”(Ngô Tất Tố) đã
“<i>nhịn</i>” và biết phản kháng đúng lúc. Trong lịch sử, khi thực dân Pháp
quay lại xâm lược nước ta năm 1946, Bác Hồ đã ra chỉ rõ “<i>Chúng ta </i>
<i>muốn hòa bình, chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng </i>
<i>nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới,(…). Chúng ta phải đứng </i>
<i>lên!…</i>”. Khi cần, phải đấu tranh để bảo vệ danh dự, lẽ phải, quyền lợi
chính đáng.

<i>0.25 </i>

<b>- Bài học nhận thức và hành động: </b>

+ Rèn tính nhẫn nhịn, biết lắng nghe, chia sẻ, làm chủ cảm xúc để
luôn ứng xử theo hướng tích cực; suy nghĩ chín chắn trước khi hành
động.

+ Phê phán, loại bỏ tính nơng nổi, dễ nổi nóng, hành động theo cảm

tính nhất thời, thích “<i>chuyện bé xé ra to</i>”,…

+ Biết vận dụng bài học ứng xử ấy một cách linh hoạt; đấu tranh
khẳng định giá trị, địi lẽ phải, cơng bằng cho bản thân và cộng đồng;
góp phần cùng mọi người tạo nên xã hội lành mạnh, tôn trọng, quan
tâm chia sẻ.

<i>0.5 </i>

Khẳng định vấn đề nghị luận. <i>0.25 </i>

<b>d. </b> <i>Sáng tạo</i>: khuyến khích những bài viết có cách diễn đạt độc đáo, có
sự khám phá trong triển khai giải quyết vấn đề.

0.25
<b>e. </b> <i>Chính tả, dùng từ, đặt câu</i>: đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp, ngữ

nghĩa tiếng Việt.

</div>
<span class='text_page_counter'>(23)</span><div class='page_container' data-page=23>

23
<b>2.</b> <b>Một sốđề có tích hợpđọc hiểu </b>

<b>Ví dụ1: Đề thi thử TS vào lớp 10 NH 2017-2018, trường THCS Hoàng Xuân </b>
<b>Hãn – Đức Thọ </b>

Câu 1. Đọc đoạn văn và trả lời các câu hỏi:

“… <i>Cháu có ơng bố tuyệt lắm. Hai bố con cùng viết đơn xin ra lính đi mặt </i>
<i>trận. Kết quả: bố cháu thắng cháu một – không. Nhân dịp Tết, một đoàn các chú lái </i>
<i>máy bay lên thăm cơ quan cháu ở Sa Pa. Khơng có cháu ở đấy. Các chú cử một chú </i>

<i>lên tận đây. Chú ấy nói: nhờ cháu có góp phần phát hiện một đám mây khô mà </i>
<i>ngày ấy, tháng ấy, không quân ta hạ được bao nhiêu phản lực Mỹ trên cầu Hàm </i>
<i>Rồng. Đối với cháu, thật là đột ngột, không ngờ lại là như thế. Chú lái máy bay có </i>
<i>nhắc đến bố cháu, ơm cháu mà lắc “Thế là một – hòa nhé!”. Chưa hòa đâu bác ạ. </i>
<i>Nhưng từ hôm ấy cháu sống thật hạnh phúc. Ơ, bác vẽ cháu đấy ư? Không, không, </i>
<i>đừng vẽ cháu! Để cháu giới thiệu với bác những người đáng cho bác vẽ hơn.</i>”.

(<i>Ngữ văn 9</i>, tập một, tr.185)
a) Xác định phương thức biểu đạt chính của đoạn văn.

b) Đoạn văn trên được trích từ tác phẩm nào? Tác giả đoạn văn là ai?
c) Chữ in đậm trong câu “Ơ, bác vẽ cháu đấy ư?” là thành phần gì?

d) Câu “<i>Ơ, bác vẽ cháu đấy ư?</i>” thuộc <i>kiểu câu</i> gì và được <i>sử dụng với mục </i>
<i>đích</i> gì?

Câu 2.

Trong đoạn văn trích ở trên, nhân vật chính đã rất khiêm tốn nói rằng “<i>Để </i>
<i>cháu giới thiệu với bác những người đáng cho bác vẽ hơn</i>” khi người họa sĩ định vẽ
anh.

Em hãy viết một bài văn nghị luận (khơng q 01 trang giấy thi) trình bày suy
nghĩ của mình với chủ đề: <i>Đức tính khiêm tốn của con người trong cuộc sống</i>.

<b>Hướng dẫn chấm: </b>

<b>Nội dung </b> <b>Điểm </b>

Trong đoạn văn trích ở trên, nhân vật chính đã rất khiêm tốn nói

rằng “<i>Để cháu giới thiệu với bác những người đáng cho bác vẽ hơn</i>”
khi người họa sĩ định vẽ anh.

Em hãy viết một bài văn nghị luận (không quá 01 trang giấy thi) trình
bày suy nghĩ của mình với chủ đề: <i>Đức tính khiêm tốn của con người </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(24)</span><div class='page_container' data-page=24>

24
<i>trong cuộc sống</i>.

<b>a. </b> Đảm bảo cấu trúc của một bài văn nghị luận; đúng kiểu bài nghị luận
về một vấn đề tư tưởng, đạo lý.

0.25

<b>b. </b> Xác định đúng vấn đề nghị luận: <i>Đức tính khiêm tốn của con người </i>
<i>trong cuộc sống</i>.

0.25

<b>c. </b> Triển khai bài viết mạch lạc, tự nhiên, hợp lý, kết hợp lý lẽ và dẫn
chứng.

2.0

<i>Có nhiều cách triển khai vấn đề. Đây là một hướng tham khảo để </i>
<i>đánh giá:: </i>

- Giới thiệu vấn đề: <i>Đức tính khiêm tốn của con người trong cuộc </i>
<i>sống.</i>

<i>0.25 </i>

- Giải thích

+ Khiêm tốn là ln có thái độ đánh giá đúng năng lực và khả năng
của mình trong cơng việc và học tập, khơng tự kiêu, tự mãn cho rằng
mình giỏi hơn người.

<b> + Người khiêm tốn luôn nhã nhặn, nhún nhường, tiếp thu ý kiến của </b>
người khác. Với thành cơng của mình, người khiêm tốn thường cho
rằng đó là điều nhỏ nhoi; họ ln có ý thức phấn đấu, học hỏi để hồn
thiện mình.

<i>0.25 </i>

- Bàn bạc, làm sáng tỏ vấn đề:

+ Khiêm tốn sẽ giúp cho mỗi cá nhân trở nên tiến bộ hơn trong cách
cư xử, lối sống, trong việc rèn luyện, tu dưỡng,… Khiêm tốn sẽ giúp
cho việc giao tiếp, đối xử giữa người với người trong xã hội trở nên tốt
đẹp hơn. <i>(lấy dẫn chứng để chứng minh)</i>

+ Không khiêm tốn mà tự cao, tự đại, tự mãn, coi thường người
khác là thái độ ứng xử sai lầm, ảnh hưởng xấu đến sự tiến bộ của bản
thân và ảnh hưởng xấu đến các mối quan hệ xã hội. <i>(lấy dẫn chứng để </i>
<i>chứng minh)</i>

<i>0,5 </i>

- Liên hệ, mở rộng vấn đề:

+ Khiêm tốn là một trong những phẩm chất cần có của mỗi con
người trong tập thể, trong xã hội. Đức tính khiêm tốn là dấu hiệu của

</div>
<span class='text_page_counter'>(25)</span><div class='page_container' data-page=25>

25

những con người đứng đắn,ln biết nhìn xa trông rộng.

+ Tuy nhiên, khiêm tốn không phải là tự ti, tự hạ thấp uy tín của
mình, tự nhận phần thua thiệt, thiếu tự tin trong cuộc sống…

<b>- Bài học nhận thức và hành động: </b>

<b> + Cần phải rèn luyện tính khiêm tốn từ những cơng việc, hành động </b>
nhỏ nhất; có lối sống thân thiện, hòa nhã, ham học hỏi để tiến bộ,…
+ Cần phê phán thói tự cao, tự đại, coi thường người khác,…

+ Cần ý thức được giá trị bản thân, sống tự tin và luôn cố gắng vươn
lên phấn đấu để đạt được thành công.

<i>0.5 </i>

Khẳng định vấn đề nghị luận. <i>0.25 </i>

<b>d. </b> <i>Sáng tạo</i>: khuyến khích những bài viết có cách diễn đạt độc đáo, có
sự khám phá trong triển khai giải quyết vấn đề.

0.25
<b>e. </b> <i>Chính tả, dùng từ, đặt câu</i>: đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp, ngữ

nghĩa tiếng Việt.

0.25

<b>Ví dụ 2 : Đề thi thử TS vào 10 của phòng Cẩm Xuyên năm học 2018-2019 </b>
<i>Đề có tính tích hợp đọc hiểu và nghị luận, phạm vi vấn đề có tính giao thoa cả nghị </i>
<i>luận về sự việc hiện tượng và tư tưởng đạo lý, có độ mở tương đối:</i>

<i><b>Câu 1: (2.0 điểm) </b></i>

Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:

<i>Có bạn trút bỏ chiếc áo sơ mi trắng để mặc vào một chiếu áo phơng lịe loẹt, </i>
<i>trước ngực loằng ngoằng hàng dãy chữ nước ngồi và sau lưng là hình ảnh của </i>
<i>một bộ phim đang “ăn khách”, một hình ảnh vừa thiếu đứng đắn lại hồn tồn </i>
<i>khơng phù hợp với lứa tuổi thiếu niên. Có bạn địi mua bằng được chiếc quần bị </i>
<i>đắt tiền để diện đến trường, nhưng đó lại là chiếc quần xé gấu và thủng gối... Hôm </i>
<i>qua, ở cổng trường, chút nữa là tôi không nhận ra một bạn của lớp mình. Bên dưới </i>
<i>mái tóc nhuộm một đường đỏ hoe, và bên trên đôi giày cao to, quá khổ là chiếc áo </i>
<i>đen ngắn ngủn bó chặt lấy thân mình (mặc dù bạn vốn là người gầy nhỏ) và chiếc </i>
<i>quần trắng ống rộng lùng thùng. Sự ăn mặc của các bạn sao lại thay đổi nhiều đến </i>
<i>thế !” </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(26)</span><div class='page_container' data-page=26>

26

a) Những phương thức biểu đạt nào được sử dụng trong đoạn trích trên?

b) Tại sao người viết lại khẳng định: <i>trút bỏ chiếc áo sơ mi trắng để mặc vào một </i>
<i>chiếu áo phơng lịe loẹt, trước ngực loằng ngoằng hàng dãy chữ nước ngoài và sau </i>
<i>lưng là hình ảnh của một bộ phim đang “ăn khách”, </i>là <i>một hình ảnh vừa thiếu </i>

<i>đứng đắn lại hồn tồn khơng phù hợp với lứa tuổi thiếu niên.</i>

<i><b>Câu 2:(3.0 điểm) </b></i>

Từ đoạn trích trên, hãy viết bài văn ngắn (khoảng 300-400 chữ) bàn về
<i>“Trang phục -Nét đẹp văn hóa”</i> đối với lứa tuổi học trò hiện nay.

<b>Hướng dẫn chấm </b>
<i><b>Câu 1:(2.0 điểm) </b></i>

Ý Nội dung Điểm

a

Đoạn trích sử dụng các phương thức biểu đạt: Tự sự, Miêu tả, Biểu
cảm, Nghị luận (nêu đúng mỗi phương thức biểu đạt cho 0,25 điểm)

1,0

b

Người viết khẳng định: <i>một hình ảnh vừa thiếu đứng đắn lại hồn tồn </i>
<i>khơng phù hợp với lứa tuổi thiếu niên. </i>vì:

- Lứa tuổi thiếu niên chỉ phù hợp với trang phục giản dị, thể hiện sự hồn
nhiên, ngây thơ, trong sáng...

- Trang phục <i>áo phơng lịe loẹt, trước ngực loằng ngoằng hàng dãy chữ </i>
<i>nước ngoài và sau lưng là hình ảnh của một bộ phim đang “ăn khách” </i>
thể hiện người mặc nó thiếu tính thẩm mỹ, thiếu đứng đắn, chỉ biết đua

đòi ăn chơi, chạy theo “mốt” đầy lố bịch, đánh mất đi vẻ đẹp thuần
phong mỹ tục của người Việt Nam…

0,5
0,5

<b>Câu 2: </b><i>(3.0 điểm) </i>

Ý Nội dung Điểm

* Về hình thức và kĩ năng:

- Học sinh được tự do lựa chọn các thao tác tạo lập văn bản, nhưng
phải phù hợp và nhuần nhuyễn; huy động chất liệu thuộc tri thức sách
vở, tri thức đời sống và những trải nghiệm của riêng mình... Xác định rõ
vấn đề thuộc phạm vi nghị luận xã hội.

- Học sinh cần đặt tâm thế của người trong cuộc để làm bài. Bàn về
chuyện xã hội nhưng phải xuất phát từ bản thân mình.

0,5

* Về kiến thức:

</div>
<span class='text_page_counter'>(27)</span><div class='page_container' data-page=27>

27

1 Giải thích khái niệm trang phục 0,25

- Trang phục (hay còn gọi là y phục) là những thứ con người mang
trên người như quần áo…; giày dép…mũ, nón…; khăn, tất… thắt lưng,

đồ trang sức… nhằm để bảo vệ thân thể đồng thời mang tính thẩm mỹ,
tô điểm, làm đẹp cho con người.

2 Bàn luận: “Trang phục - Nét đẹp văn hóa” đối với lứa tuổi học trò hiện
nay; Liên hệ, mở rộng vấn đề<i>(lấy dẫn chứng trong văn học, trong cuộc </i>
<i>sống để tạo tính thuyết phục)</i>

2,0

“Trang phục - Nét đẹp văn hóa”:

-Trang phục thường thể hiện đẳng cấp, địa vị, tính cách, nét đẹp văn
hóa, đạo đức, nhân cách; khả năng thẩm mỹ… của con người. (VD:
trang phục giản dị của Bác Hồ ln thể hiện đức tính khiêm tốn, lối sống
thanh bạch và đặc biệt là sự hy sinh cao cả của Người đối với dân tộc…)
- Một người có văn hóa là người biết chọn cho mình bộ trang phục phù,
lứa tuổi, hoàn cảnh giao tiếp, phải phù hợp với thời đại và mang tính
thẩm mỹ…

1,0

Trang phục đối với học trò hiện nay:

- Hiện nay một bộ phận không nhỏ học sinh trong cách ăn mặc đã
có sự thay đổi chóng mặt khơng còn giản dị, lành mạnh như trước nữa
mà trở nên đua đòi, hở hang, lố bịch, thiếu lịch sự như đã nêu trong đoạn
trích trên. Các bạn lầm tưởng ăn mặc như vậy sẽ làm cho mình
trởthànhngười sành điệu, văn minh, được mọi người khen ngợi…

- Việc chạy theo “mốt” với cách ăn mặc như vậy để lại nhiều tác

hại, hậu quả khi làm mất thời gian, ảnh hưởng xấu đến kết quả học tập,
tốn kém tiền bạc của cha mẹ, gia đình và là sự manh nha cho những
trượt ngã, vấp váp sai lầm dẫn đến hủy hoại bản thân…

- Trang phục đối với học trò thường đơn giản, gọn nhẹ, thực hiện
đúng quy định về trang phục của học sinh trong nhà trường cũng như
đảm bảo tính hồn nhiên, ngây thơ, trong sáng của lứa tuổi

1,0

3 Bài học nhận thức, hành động

- Liên hệ bản thân: biết sử dụng trang phục phù hợp lứa tuổi học trò,
giản dị, lịch sự, toát lên sự hồn nhiên ngây thơ, trong sáng.

- Biết sử dụng trang phục phù hợp từng ngữ cảnh giao tiếp

- động viên, tuyên truyền những bạn có trang phục chưa phù hợp tự
điều chỉnh để phù hợp với lứa tuổi, đảm bảo nội quy nhà trường…

</div>
<span class='text_page_counter'>(28)</span><div class='page_container' data-page=28>

28

<b>B. Gợi ý, định hướng cách viếtđoạn văn nghị luận xã hội: </b>
<b>1.</b> <b>Các cách trình bày đoạn văn: </b>

<b>ĐOẠN VĂN CĨ CÂU CHỦ ĐỀ </b>

<b>Tổng – phân– hợp </b> <b>Quy nạp </b> <b>Diễn dịch </b>

Mở đoạn

Câu chủ đề

Mở đoạn
Câu chủ đề
Mở đoạn

Câu giới thiệu

Thân đoạn

-Lí lẽ 1 Lí lẽ 2

*Dẫn chứng 1 *Dẫn chứng 1
*Dẫn chứng 2 *Dẫn chứng 2
... ...

-Lí lẽ n
*Dẫn chứng 1
*Dẫn chứng 2

Thân đoạn

-Lí lẽ 1 Lí lẽ 2

*Dẫn chứng 1 *Dẫn chứng 1
*Dẫn chứng 2 *Dẫn chứng 2
... ...

-Lí lẽ n
*Dẫn chứng 1

*Dẫn chứng 2

Thân đoạn
-Lí lẽ 1

Lí lẽ 2

*Dẫn chứng 1 *Dẫn
chứng 1

*Dẫn chứng 2 *Dẫn
chứng 2

... ...
-Lí lẽ n

*Dẫn chứng 1
*Dẫn chứng 2

Kết đoạn
Câu chủ đề

Kết đoạn
Câu chủ đề

Kết đoạn

</div>
<span class='text_page_counter'>(29)</span><div class='page_container' data-page=29>

29
<b>2.</b> <b>Bố cục của đoạn văn nghị luận xã hội: </b>

• <b>Dạngđề Nghị luận về tư tưởng, đạo lí: </b>

- Câu mởđoạn: Giới thiệu khái quát tư tưởng, đạo lí
- Thân đoạn:

<b>ĐOẠN VĂN KHƠNG CĨ CÂU CHỦ ĐỀ </b>

Song hành Móc xích

Mở đoạn

Câu giới thiệu đối tượng nghị luận

Mở đoạn
Khơng có

Thân đoạn

-Lí lẽ 1 - Lí lẽ 2

*Dẫn chứng 1 *Dẫn chứng 1
*Dẫn chứng 2 *Dẫn chứng 2

...

...

- Lí lẽ n
*Dẫn chứng 1
*Dẫn chứng 2
...

Thân đoạn
-Lí lẽ 1 - Lí lẽ 2

*Dẫn chứng 1 *Dẫn chứng 1
*Dẫn chứng 2 *Dẫn chứng 2

...

...

- Lí lẽ n
*Dẫn chứng 1
*Dẫn chứng 2

Các câu gối đầu, đan xen nhau

Kết đoạn
Khơng có

</div>
<span class='text_page_counter'>(30)</span><div class='page_container' data-page=30>

30

+ Giải thích: Tùy theo yêu cầu đề bài, có thể có những cách giải thích khác nhau:
. Giải thích khái niệm, trên cơ sởđó, giải thíchý nghĩa, nội dung vấn đề.

. Giải thích nghĩađen của từ ngữ, rồi suy luận ra nghĩa bóng, trên cơ sởđó giải
thíchý nghĩa, nội dung vấn đề.

. Giải thích mệnh đề, hìnhảnh trong câu nói, trên cởđó xác định nội dung ý nghĩa
của vấn đề mà câu nói đề cập.

+ Phân tích và chứng minh mặtđúng của tư tưởng, đạo lí cần bàn luận: Bản chất
của thao tác này là giảng giải nghĩa lí của vấn đề được đặt ra để làm sáng tỏ tới cùng

bản chất của vấn đề. Phần này thực chất là trả lời câu hỏi: Tại sao? (Vì sao?); Vấn
đề được biểu hiện như thế nào?; Có thể lấy những dẫn chứng nào làm sáng tỏ?;

+ Bình luận, đánh giá, nêu ý nghĩa của vấn đề, mức độđúng - sai, đóng góp - hạn
chế của vấn đề. Thực chất trả lời cho câu hỏi: Từ vấn đề bàn luận, hiểu ra điều gì?
Nhận ra vấn đề gì cóý nghĩa đối với tâm hồn, lối sống bản thân?... Bài học hành
động, phương hướng cụ thể.

- Kết đoạn: Khẳngđịnh chung về tư tưởng, đạo líđã bàn luận.
• <b>Nghị luận về hiện tượngđời sống: </b>

- Mởđoạn: Dẫn dắt vào đềđể giới thiệu chung về những vấn đề mà xã hội quan
tâm. Đi vào hiện tượngđời sống màđề bài đề cập... (chuyển ý)

- Thân đoạn:

+ Trình bày thực trạng – Mơ tả hiện tượng đời sống được nêu ở đề bài (có thể
nêu thêm hiểu biết của bản thân về hiện tượng đời sốngđó)

*Lưu ý: Khi miêu tả thực trạng cần đưa ra những thông tin cụ thể, tránh lối nói
chung chung, mơ hồ mới tạo được sức thuyết phục.

+ Phân tích nguyên nhân khách quan, chủ quan – tác hại của hiện tượng đời
sốngđã nêu (ảnh hưởng, tác động - hậu quả, tác hại đối với cộng đồng, xã hội, đối
với cá nhân mỗi người).

+ Bình luận về hiện tượng (tốt, xấu, đúng, sai...) Khẳng định: ý nghĩa, bài học từ
hiện tượng đời sốngđã nghị luận; Phê phán, bác bỏ một số quan niệm và nhận thức
sai lầm có liên quan đến hiện tượng bàn luận.

+ Đề xuất những giải pháp: Cần dựa vào nguyên nhân để tìm ra giải pháp khắc
phục (Đối với bản thân, đối vớiđịa phương, đối với đất nước...)

</div>
<span class='text_page_counter'>(31)</span><div class='page_container' data-page=31>

31
<b>* Lưu ý: </b>

- Việc xây dựng đoạn văn trong văn nghị luận xã hội không chỉ đòi hỏi đảm
bảo kỹ năng xây dựng đoạn theo các cấu trúc mà cần hướng dẫn cho học sinh biết
tạo dựng phong cách ngôn ngữ, hành văn, lối viết phù hợp và có màu sắc và tư duy
nghị luận sắc sảo hơn.

- Ngôn ngữ, hành văn trong văn nghị luận xã hội nói chung cần tự nhiên, linh
hoạt, sáng tạo và đa dạng hơn so với ngôn ngữ trong các kiểu bài văn khác. Phải có
tính kết hợp phân tích, bình luận, đánh giá, đối thoại, phản biện cao... đồng thời
phải uyển chuyển khi kết hợp các yếu tố biểu cảm, tự sự miêu tả để bài viết có sức
hấp dẫn và tăng tình thuyết phục hơn.

- Đồng thời tùy tính chất nội dung của từng đoạn văn mà giáo viên cần hướng
dẫn học sinh lựa chọn ngơn ngữ phù hợp cho đoạn văn đó:

<b>3. Công thức viếtđoạn ngắn gọn, đủý. </b>

<b>(Giành cho đối tượng học sinh Trung bình và yếu) </b>
<b>Câu mởđoạn :nêu vấn đề </b>

+... đóng vai trị quan trọng trong đời sống của mỗi con người.

+...là một trong những vấn đềđáng được quan tâm/ gây nhức nhối hiện nay.

<b>Các câu thân đoạn:(Vận dụng một vài phép lập luận cơ bản để triển khailàm sáng </b>

tỏ vấn đề như<i>: phân tích - chứng minh, bình luận</i>):

+ Nêu khái quát về tư tưởng, đạo lý tình cảm đó; hoặc giải thích<i> (đối với đề ra dưới </i>
<i>dạng hàm ngôn, ẩn dụ, chưa rõ): </i>

+ Nêu khái qt về ngun nhân hiện tượng đó.

+Vậy...là gì? Tầm quan trọng/sựảnh hưởng,tác động của nó đến đời sống của chúng
ta ra sao?Làm thế nào để chúng ta có thể phát huy/hạn chếđiều đó?

+ Bàn về vấn đề... có nhiều quan điểm/cách nhìn khác nhau, nhưng theo tơi... là...
+Tìm các từ/ cụm từ cùng nghĩa, gần nghĩa với từ cần giải thích để nêu khái niệm.
+Phân tích ngắn gọn các mặt/ biểu hiện/ vai trò (tư tưởng đạo lý);Trình bày thực
trạng – Mô tả nguyên nhân hiệntượng ( hiện tượng đời sống).

+Lấy các ví dụđiển hình.

</div>
<span class='text_page_counter'>(32)</span><div class='page_container' data-page=32>

32

<b>Câu chốt kết đoạn: Khẳngđịnh vấn đề.Có thể liên hệ bản thân, hoặc có thểđưa ra </b>
thơngđiệp (thường có các từ: đừng,hãy,nên,cần, phải, muốn...thì...)

<b>4. Tham khảo đề và hướng dẫn chấm </b>

<b>*. Đề 1: (Đề của phịng GD Đức Thọ - Có tích hợp câu đọc hiểu) </b>
<b>I. Đọc hiểu (3 điểm) </b>

Đọc đoạn trích sau và thực hiện các u cầu:

<i>Khơng ai có thể tránh khỏi nghịch cảnh của đời người. Vậy vào những lúc ấy, </i>

<i>ta cần phải đối đãi ra sao? Nghịch cảnh là cái bẫy, nhưng nó khơng phải là cái bẫy </i>
<i>đáng sợ nhất. Những người có thể đứng dậy trong nghịch cảnh mới là vĩ đại thực </i>
<i>sự. Nghị lực xuất phát ra trong tình cảnh tuyệt vọng mới phát huy được sức mạnh </i>
<i>nội tại tiềm ẩn trong con người. </i>

<i>Nếu khơng có loại phấn đấu này, người ta sẽ không bao giờ phát hiện được </i>
<i>năng lực tiềm ẩn thật sự của mình. Con người nếu không gặp phải nghịch cảnh, </i>
<i>sống vô cùng thoải mái, vô ưu vô lo thì cũng chẳng bao giờ phát hiện ra khả năng </i>
<i>tiềm ẩn thật sự bên trong của mình. Nếu muốn kiểm nghiệm phẩm cách của một </i>
<i>người, cách tốt nhất là xem thái độ của anh ta trong nghịch cảnh ra sao. Thất bại </i>
<i>cũng chính là cơ hội để ta bước đến một vị trí cao hơn. Điều mà bất cứ người thành </i>
<i>cơng nào nhớ đến đầu tiên không phải là thành tựu mà là thất bại của họ. Những </i>
<i>trải nghiệm đau khổ trong nghịch cảnh khiến họ tạc dạ, ghi lịng. Sở dĩ họ thành </i>
<i>cơng được chính là bởi biết đối mặt và chinh phục nghịch cảnh. </i>

( />

Câu 1: Xác định phương thức biểu đạt chính của đoạn trích.

Câu 2: Chỉ ra hai phép liên kết câu được sử dụng trong đoạn trích.

Câu 3: Theo tác giả, “<i>cách tốt nhất</i>” khi muốn kiểm nghiệm phẩm cách của một
người là gì?

Câu 4: Giải thích vì sao tác giả viết “<i>Thất bại cũng chính là cơ hội để ta bước đến </i>
<i>một vị trí cao hơn</i>”?

Câu 5: Em có đồng tình với ý kiến: “<i>Nghịch cảnh là cái bẫy, nhưng nó khơng phải </i>
<i>là cái bẫy đáng sợ nhất</i>”? Vì sao?

</div>
<span class='text_page_counter'>(33)</span><div class='page_container' data-page=33>

33

Câu 1 (2 điểm): Từ nội dung đoạn trích ở phần đọc hiểu, em hãy viết 01 đoạn
văn (khoảng 200 chữ) bàn về vai trò của nghị lực trên con đường chinh phục nghịch
cảnh.

<b>* Hướng dẫn chấm: </b>

I. PHẦN ĐỌC HIỂU

Câu Yêu cầu kiến thức- kĩ năng Điể

m

1 Phương thức biểu đạt chính: nghị luận 0,5

2 Chỉ ra hai phép liên kết: Đoạn trích sử dụng nhiều phép liên kết, học
sinh có thể chỉ ra hai trong số các phép sau:

- Phép thế: cum từ “những lúc ấy” ở câu (2) thế cho toàn bộ câu (1)
- Phép lặp từ ngữ: từ “nghịch cảnh”…

- Phép nối: Từ “sở dĩ ”ở câu (7) nối câu (7) với câu (6)
…

0,5

3 Theo tác giả “cách tốt nhất” khi muốn kiểm nghiệm phẩm cách của
một người là xem thái độ của anh ta trong nghịch cảnh ra sao.

0,5

4 Sở dĩ tác giả viết “Thất bại chính là cơ hội để ta bước đến một vị trí

cao hơn” vì sau thất bại, con người có cơ hội được nhìn lại chính
mình, phát hiện được năng lực tiềm ẩn của bản thân, rút ra được
những bài học kinh nghiệm quý giá…

0,5

5 Học sinh có thể đồng tình/ khơng đồng tình/ đồng tình một phần, miễn
sao lí giải hợp lí, thuyết phục.

Sau đây là một hướng lí giải: Đồng tình với ý kiến của tác giả:
“Nghịch cảnh là cái bẫy, nhưng nó khơng phải là cái bẫy đáng sợ
nhất”. Bởi lẽ: “Nghịch cảnh là cái bẫy” khiến con người trở nên sợ
hãi, nhụt chí, thậm chí đầu hàng, bỏ cuộc. Nhưng đó khơng phải là
“cái bẫy đáng sợ nhất”, điều đáng sợ là khi gặp phải nghịch cảnh mà
con người có thái độ run sợ, đầu hàng.

1,0

II. PHẦN LÀM VĂN

Ý Yêu cầu kiến thức, kĩ năng Điểm

a Kĩ năng: Học sinh viết được 01 đoạn văn nghị luận hoàn chỉnh
(khoảng 200 chữ), sử dụng thành thạo các thao tác lập luận phù hợp để
triển khai vấn đề nghị luận một cách mạch lạc, chặt chẽ.

0,5

b Kiến thức:

</div>
<span class='text_page_counter'>(34)</span><div class='page_container' data-page=34>

34
đường chinh phục nghịch cảnh.

* Học sinh có thể lựa chọn nhiều hướng để triển khai, sau đây là một
định hướng:

- Giải thích ngắn gọn về nghị lực.

- Trình bày về vai trò của nghị lực trên con đường chinh phục nghịch
cảnh:

+ Nghị lực (thái độ sống tích cực, dám đương đầu vượt qua mọi khó
khăn, thử thách, vươn tới thành công) là yếu tố quan trọng quyết định
đến sự thành công hay thất bại của một người, là điểm tựa giúp chúng
ta có thêm sức mạnh vượt qua nghịch cảnh.

+ Tạo nên sự tự tin để đương đầu với khó khăn và vượt qua nghịch
cảnh.

+ Có nghị lực, khi đương đầu với nghịch cảnh, khó khăn con người
mới có thể phát hiện ra khả năng tiềm ẩn thật sự của mình. Khi ấy,
nghị lực giúp con người biến khó khăn thành cơ hội, tạo tiền đề vững
chắc hướng tới thành công.

- Chốt: Nghị lực là kết quả của một quá trình rèn luyện. Muốn có nghị
lực con người phải trau dồi kiến thức, bồi dưỡng tư tưởng tình cảm cho
bản thân, phải quyết đoán, tự chủ.

0,75

0,25

c <i>Sáng tạo</i>: Khuyến khích những bài viết có cách diễn đạt độc
đáo, thể hiện được những suy nghĩ riêng; chính tả, dùng từ, đặt
câu đảm bảo chuẩn ngữ nghĩa ngữ pháp tiếng Việt.

0,25

<b>Đề 2: (Có tích hợpđọc hiểu) </b>

<b>Câu 1 (2 điểm) : Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới: </b>

<i>Một buổi chiều nọ, mẹ vào phòng hai anh em và cho mỗi đứa một quả táo. </i>
<i>Mẹ nói: “Có hai quả táo một quả thì to và ngọt, một quả nhỏ hơi xanh và vị chát”. </i>
<i>Nói xong mẹ để quả táo lên bàn, người em nhanh tay chỉ vào quả táo to và nhanh </i>
<i>nhảu đáp: “Mẹ, con muốn quả này!”. Mẹ lắng giọng hỏi: “Con không nghĩ cho anh </i>
<i>sao”. Người em khơng nói gì. Người anh trả lời: “Con ăn quả nhỏ cũng được ạ. </i>
<i>Con lớn rồi, quả to để cho em”. Mẹ mỉm cười và đưa quả táo to cho người anh. </i>
<i>Người em hậm hực khóc lóc: “Mẹ khơng cơng bằng”. Mẹ thấy vậy bèn giải thích: </i>
<i>“Người chỉ muốn cái tốt về mình, khơng muốn chia sẻ với người khác là ích kỷ. Đó </i>
<i>là hậu quả”. </i>

(Trích Tuyển tập “Câu chuyện nhỏ ý nghĩa lớn”)
a. Xác định phương thức biểu đạt chính của đoạn trích trên.

b. Lời nói của người mẹ trong câu văn sau được dẫn theo cách nào?

</div>
<span class='text_page_counter'>(35)</span><div class='page_container' data-page=35>

35

c. Từ đoạn trích trên, em rút ra được bài học gì cho bản thân?

<b>Câu 2 (2 điểm): </b>Từ bài học được gợi ra qua ngữ liệu trên, em hãy viết một đoạn
văn (khoảng 200 chữ) bàn về ý nghĩa của sự nhường nhịn trong cuộc sống?

<b> HƯỚNG DẪN CHẤM </b>

<b>Câu Hình thức, kĩ năng và nội dung kiến thức </b> <b>Điểm </b>

<b>1 </b> _{a. Phương thức biểu đạt chính là : Tự sự} <b>0,5 </b>

b. Lời nói của người mẹ trong câu văn được dẫn theo cách dẫn trực
tiếp

<b>0,5 </b>

c. Đây là câu hỏi mở, học sinh có thể có những suy nghĩ, cách trình
bày khác nhau.

- Bài học rút ra có thể là: Nếu chúng ta biết nhường nhịn nhau nhất
định mọi người sẽ thốt ra ngồi những tranh chấp khơng đáng có và
sống hạnh phúc hơn; Khơng nên ích kỉ, chỉ biết dành những điều tốt
đẹp cho bản thân…

<b>1,0 </b>

<b>2 </b> <b>YÊU CẦU CHUNG: </b>

<b>- Đảm bảo cấu trúc của một đoạn văn nghị luận; đúng kiểu nghị luận </b>

về một vấn đề tư tưởng, đạo lý

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: bàn về bài học được rút ra từ ngữ
liệu: sự nhường nhịn.

- Triển khai đoạn văn mạch lạc, tự nhiên, hợp lý, kết hợp lý lẽ và dẫn
chứng.

- Chỉ yêu cầu giới thiệu vấn đề, giải thích được khái niệm và bàn được
ý nghĩa của vấn đề.

<b>YÊU CẦU CỤ THỂ: </b>

<b>* Giới thiệu và giải thích ngắn gọn vấn đề cần nghị luận: </b>
- Đức tính nhường nhịn trong cuộc sống.

- Nhường nhịn là chịu phần thiệt thịi về mình khơng tranh chấp hơn
thiệt, được thua.

</div>
<span class='text_page_counter'>(36)</span><div class='page_container' data-page=36>

36
<b>* Bàn luận, làm rõ vấn đề: </b>

- Khi ta biết nhường nhịn sẽ tránh được tranh chấp không đáng có,
tránh tai vạ vào thân.Trước bất cứ tình huống nào, người biết nhường
nhịn có ý thức cao độ làm chủ bản thân mình, lời nói, cử chỉ từ tốn,
nhẹ nhàng.

- Biết nhẫn nhịn sẽ được mọi người yêu mến và quý trọng bởi sự điềm
đạm, nhỏ nhẹ và có văn hóa của bạn. Phương châm ứng xử của người
biết nhường nhịn: “Một điều nhịn, chín điều lành”.

- Nhường nhịn sẽ biết thông cảm, tha thứ cho nhau, cùng nhau sống
chân hòa, thân ái. Người biết nhường nhịn coi trọng hịa khí, lúc nào
cũng đặt tình người, sự đồn kết lên trên hết.

- Nhường nhịn là nhân tố cực kì quan trọng để xây dựng khối đại đồn
kết nội bộ hóa gia đình hạnh phúc.

(Trong q trình bàn luận học sinh có thể lấy những dẫn chứng từ các
mối quan hệ trong gia đình, trong cuộc sống, mối quan hệ của các quốc
gia, dân tộc với nhau để làm rõ vấn đề)

Ngược lại, nếu không biết nhường nhịn mà bức xúc, nổi nóng, tinh
thần lấn át lý trí sẽ dẫn đến lời nói, hành vi sai trái, gây ra những hậu
quả đáng tiếc

<b>1,0 </b>

* Khẳng định vấn đề:

- Đức tính nhường nhịn là cần thiết.

- Cần biết rèn luyện để tạo dựng mối quan hệ tốt đẹp trong đời sống.

<b>0,25 </b>

<i><b>* Sáng tạo</b></i>: khuyến khích những bài viết có cách diễn đạt độc đáo, có
sự khám phá trong triển khai giải quyết vấn đề.

<b>0.25 </b>

<i><b>* Chính tả, dùng từ, đặt câu</b></i>: đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp, ngữ
nghĩa tiếng Việt.

<b>0.25 </b>

<b>5. Một số đề bài yêu cầu viết đoạn văn: </b>
<b>* Tham khảo: </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(37)</span><div class='page_container' data-page=37>

37

<b>Đề 1. Từ đoạn trích ở phần Đọc hiểu, hãy viết 01 đoạn văn (khoảng 200 chữ) </b>
trả lời câu hỏi: Làm thế nào để rèn luyện <i>tư duy phản biện</i> ở mỗi người?

<b>Đề 2. ..., hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) bày tỏ thái độ của mình </b>
trước tình trạng lịng tốt bị lợi dụng trong xã hội.

<b>Đề 3. ...., hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) bàn về những giải pháp </b>
nhằm giúp người thực sự muốn hồn lương có thể làm lại cuộc đời.

<b>Đề 4. ...., hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) về cách </b><i>nuôi dưỡng hạnh </i>
<i>phúc từ những điều nhỏ nhặt nhất</i>.

<b>Đề 5. ...., hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) bàn về giá trị của việc con </b>
người <i>biết đối mặt và chinh phục nghịch cảnh</i>.

<b>Đề 6. ...., hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trả lời câu hỏi: Mỗi người </b>
<i><b>cần làm gì để tâm hồn khơng </b>tàn lụi ngay khi còn sống</i>?

<b>Đề 7. ...., hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trả lời câu hỏi: Thế nào là </b>

thái độ hợp tác tốt với mọi người của mỗi cá nhân?

<b>Đề 8. ...., hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) về một cách ứng xử của </b>
<i><b>con người khi gặp phải thất bại trong cuộc sống. </b></i>

<b>Đề 9. ...., hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) về những hệ lụy của việc </b>
ném đá tập thể xảy ra gần đây trên mạng xã hội.

</div>

<!--links-->
1.Đáp án (& đề) môn Ngữ VĂN _KỲ THI TỐT NGHIỆP PHỔ THÔNG TRUNG HỌC NĂM 2009 (02-tháng 6)

• 13
• 337
• 0