Giáo án môn Ngữ văn 10 - Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ

<span class='text_page_counter'>(1)</span>TÌNH CẢNH LẺ LOI CỦA NGƯỜI CHINH PHỤ Mức độ cần đạt: Giúp học sinh: - Cảm nhận được tâm trạng cô đơn, sầu muộn của người chinh phụ trong tình cảnh lẻ loi khi chồng đi chinh chiến; thấy được tiếng nói tố cáo chiến tranh phong kiến và đề cao hạnh phúc lứa đôi. - Thấy được sự tài hoa, tinh tế trong nghệ thuật miêu tả nội tâm nhân vật. Trọng tâm kiến thức, kĩ năng: - Kiến thức: Tiếng nói tố cáo chiến tranh, đòi quyền được hưởng hạnh phúc lứa đôi thể hiện qua việc miêu tả thế giới nội tâm đầy những mong nhớ, cô đơn, khoa khát,... của người chinh phụ. - Kĩ năng: đọc – hiểu, tiếp cận thể loại ngâm khúc. III. Nội dung bài mới: a. Đặt vấn đề: Trước Nguyễn Du và truyện Kiều, một trong những đỉnh cao của VHVN TK XVIII là tác phẩm “Chinh phụ ngâm” do Đặng Trần Côn viết, diễn Nôm Đoàn Thị Điểm, bài ca là lời than thở của người vợ trẻ (chinh phụ) có chồng đi chinh chiến xa, khao khát cuộc sống lứa đôi trong hòa bình yên ổn của người phụ nữ b. Triển khai bài dạy: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG CẦN ĐẠT Hoạt động 1 I. Tìm hiểu chung: H: Dựa vào sgk, hãy khái quát một vài nét 1. Tác giả: Đặng Trần Côn cơ bản về tác giả và dịch giả? * Quê: Nhân Mục- Thanh Trì- Thăng Long HS: Làm việc cá nhân, khái quát * Sống vào khoảng TK XVIII GV: Bổ sung, kết luận * Thuở nhỏ chăm học, có tài VC và đậu tất cả các kì - Với Đặng Trần Côn các nhà nghiên cứu VH thi Hương. → là một danh sĩ hiếu học. không xác định được ngày tháng năm sinh, năm mất mà chỉ căn cứ vào thời điểm ông * Tác phẩm: Chinh phụ ngâm, viết bằng chữ Hán. Nguyªn t¸c ch÷ H¸n: ThÓ hiÖn tinh thÇn o¸n ghÐt sống với Uy Vương Trịnh Giang (triều chú Trịnh) để xác định thời điểm sống của tác giả. chiÕn tranh phong kiÕn phi nghÜa vµ niÒm kh¸t - ĐTC mặc dù học giỏi, có tài nhưng ông thích khao ch¸y báng vÒ cuéc sèng hoµ b×nh vµ t×nh yªu ràng buộc mỡnh bằng con đường thi cử vỡ vậy đôi lứa =>Biểu hiện khuynh hướng mới của văn mà con đường cụng danh của ụng khụng được học dân tộc đi sâu vào những vấn đề cuộc sống, khát vọng con người. rạng rỡ - Tổ tiên của bà Đoàn Thị Điểm là họ Lê nhưng đến đời ông thân sinh của bà là ông Đoàn Doãn Nghi thi Hội không đỗ nên đổi sang họ Đoàn. 37 tuổi lập gia đình làm lẽ tiến sĩ Nguyễn Kiều và sống hạnh phúc.. H: Tác phẩm “Chinh phụ ngâm” được viết bằng thể loại gì? Em biết gì về thể loại đó? HS: Chuẩn bị cá nhân, trình bày GV: Nhận xét, bổ sung. H: Tác phẩm ra đời trong hoàn cảnh nào?. 2. Dịch giả: Đoàn Thị Điểm * Hiệu: Hồng Hà Nữ Sĩ * Quê: Hiến Phạm- Văn Giang- Kinh Bắc, nay là Yên Mỹ- Hưng Yên. * Sống cùng thời với Đặng Trần Côn * Thuở nhỏ thông minh, hay chữ, có tài VC * Là người có nhan sắc, kết hôn muộn, chồng đi sứ sang TQ. * Bản dịch: viết bằng chữ Nôm, thể ngâm khúc, viết bằng thể thơ song thất lục bát. 3. Tác phẩm: a. Thể loại: Sáng tác theo thể ngâm khúc - Ngâm khúc: thể loại thơ trữ tình trường thiên thuần túy Việt Nam, viết bằng thơ song thất lục bát với p/thức trữ tình dài hơi. Sử dụng nhiều tiểu đối. Thể loại này phù hợp với việc bày tỏ tâm trạng, cảm xúc hồi tưởng, nhớ nhung, sầu muộn, suy tư, ai oán, xót thương. - Song thất lục bát: 2 câu 7 tiếng, 1 câu 8 tiếng, 1 câu 6 tiếng. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> b. Hoàn cảnh ra đời: Chinh phụ ngâm viết vào đầu những năm 40 của TK XVIII, bấy giờ chính sự rối ren, chiến tranh PK liên miên, người dân lâm vào cảnh tan tác, loạn li. Chinh phụ ngâm là tiếng nói phản ánh H: Hãy tóm tắt nội dung tác phẩm? HS: Làm việc cá nhân, phát biểu chiến tranh phi nghĩa. GV: Nhận xét, nhấn mạnh. c. Tóm tắt: có 3 phần - Phần 1: Người chinh phụ nhớ cảnh người chinh phu lên đường: trong mắt người vợ người chồng thật hào hùng, đẹp đẽ → đó là bổn phận thiêng liêng. Nhưng vì nhớ nhung nên bên cạnh niềm tự hào, kiêu hãnh là sự sầu oán: “Sầu lên ngọn ải, sầu ra cửa phòng” - Phần 2: Là cuộc sống: Thiếp trong cánh cửa chàng ngoài chân mây” Cách nhìn của người chinh phụ về chiến tranh: chết chóc, thê lương, ảm đạm → oán trách XHPK → sầu nhớ, chờ đợi, lo lắng... “Lúc ngoảnh lại ngắm màu dương liễu Thà khuyên chàng đừng chịu tước phong” - Phần 3: Người chinh phụ mơ tưởng chồng trở về Hoạt động 2 trong chiến thắng, lập công, vợ con chung hưởng hiển H: Phân tích ngoại cảnh, hành động để vinh. làm nổi bật tâm trạng cô đơn, lẻ loi, trăn II. Đọc hiểu văn bản: 1. Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ: trë, thao thøc? - Thời gian: suốt đêm dài, thời gian trôi chậm chạm HS: Thảo luận theo nhóm, phát biểu - Không gian: đêm vắng lặng GV: Nhận xét, giảng rõ - Hành động của người chinh phụ: dạo hiên vắng, ngòi rèm thưa, hương gượng đốt, gương gượng soi → GiÕt thêi gian, khu©y kho¶ nçi buån => Tâm trạng cô đơn, lẻ loi, trăn trở, thao thức H: Phân tích các từ láy để làm nổi bật tâm 2.Tâm trạng nhớ nhung của người chinh phụ. tr¹ng nhí nhung của người chinh phụ? - Lòng này gửi gió đông có tiện HS: Thảo luận theo nhóm, phát biểu Nghìn vàng xin gửi đến non Yên GV: Nhận xét, nhấn mạnh.  Người chinh phụ gửi nỗi niềm thương nhớ qua ngọn gió đông. (Giã mïa xu©n - nh­ng h×nh ¶nh nµy cã tÝnh ­íc lÖ gîi lªn sù xa c¸ch mu«n trïng gi÷a chinh phô vµ chinh phô). - Thêi gian: Dµi - Kh«ng gian: Mªnh m«ng, v« tËn  Càng làm nổi bật nổi nhớ nhung của người chinh phô. - Nhớ chàng đằng đẳng đường lên bằng trời. Nổi nhớ chàng đau đáu nào xong.  §ã lµ nçi nhí triÒn miªn trong thêi gian (đằng đẵng) và được cụ thể bằng độ dài của không gian (b»ng trêi).  Tõ l¸y cã gi¸ trÞ biÓu c¶m lín.  Næi nhí kh¾c kho¶i, d»ng dÆc xãt xa, triÒn miªn ®au đớn đến quặn thắt tâm can. - Trêi th¨m th¼m xa vêi kh«n thÊu. - Cảnh buồn người thiết tha lòng.  Nghệ thuật từ láy, tả cảnh ngụ tình, đối lập, tương phản  Sự xót xa, cay đắng, đau khổ.  T©m tr¹ng nhí nhung kh¾c kho¶i, næi buån ®au v« h¹n. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span>