Giải pháp kế hoạch hóa chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế Vn giai đoạn 2001-2005.doc

Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Mở đầu
Xây dựng một các ngành kinh tế hợp lý, hiệu quả cao là vấn đề hết sức quan trọng
để nền kinh tế phát triển với tốc độ cao và bền vững.
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo xu hớng công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phù hợp với
yêu cầu và bớc đi trong tiến trình hội nhập của nền kinh tế khu vực và thế giới là một
trong những nội dung cơ bản của đờng lối đổi mới nền kinh tế đất nớc do Đai hội lần thứ
VII, VIII và IX của Đảng đề ra. Mục tiêu phấn đấu đến năm 2005 ở nớc ta có cơ cấu GDP
theo ngành là: tỷ trọng nông nghiệp khoảng 20-21%, tỷ trọng công nghiệp và xây dựng
khoảng 40-41%, tỷ trọng các ngành dịch vụ khoảng 41-42%. Để đạt đợc mục tiêu đề ra
trên đây, góp phần thực hiện chủ trơng lớn của Đảng và Nhà nớc trong thời kỳ công
nghiệp hoá, hiện đại hoá; mỗi nhóm ngành phải đạt tốc độ tăng trởng: nông nghiệp
khoảng 4,3%, công nghiệp và xây dựng 10,8%, dịch vụ 6,2%; tăng trởng GDP bình quân
7,5%. Trong những năm qua cơ cấu kinh tế chuyển dịch chậm, mang tính tự phát, cha thật
sự chủ động, còn nhiều bấp bênh, rủi ro; hiệu quả sản xuất thấp dẫn đến không đạt đợc kế
hoạch tăng trởng kinh tế đề ra. Nó là vấn đề bức xúc nhất hiện nay, đang là vấn đề trung
tâm trong các cuộc nghiên cứu,thảo luận của Quốc hội và Chính phủ.
Ngày nay, thế giới có những biến đổi sâu sắc, ngày càng nhiều những biến động khó
lờng, nhiều yếi tố tác động đến sự phát triển kinh tế. Đề án nghiên cứu theo phơng hớng
chuyển dịch cơ cấu ngành một cách chủ động, linh hoạt phù hợp với những biến động của
trong và ngoài nớc. Đề án nghiên cứu "kế hoạch hoá chuyển dịch cơ cấu
ngành kinh tế thời kỳ 2001-2005 ở Việt Nam và các giải pháp
thực hiện".
Em xin chân thành cảm ơn GS.TS Vũ Thị Ngọc Phùng, TS Ngô Thắng Lợi đã nhiệt
tình giúp đỡ em nghiên cứu hoàn thành đề án này. mặc dù đã hết sức cố gắng trong qúa trình
nghiên cứu, nhng do trình độ, kinh nghiệm còn hạn chế và thời gian ngắn cha nghiên cứu đợc
sâu sắc vấn đề nên bài viết không tránh khỏi những hạn chế và thiếu sót. Mong đợc sự góp ý
của các thầy, các cô và bạn bè để em có thể hiểu sâu sắc hơn vấn đề.
Hà Nội, ngày 30 tháng 11 năm 2001
- 1 -
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Ch ơng I
một số vấn đề lý luận về
sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
I. Cơ cấu kinh tế và phân loại cơ cấu kinh tế
1. Khái niệm cơ cấu kinh tế
Trong các tài liệu kinh tế có nhiều cách tiếp cận khác nhau về khái niệm cơ cấu kinh tế.
Các cách tiếp cận này thờng bắt đầu từ khái niệm cơ cấu. Là một phạm trù triết học, khái
niệm cơ cấu đợc sử dụng để biểu thị cấu trúc bên trong, tỷ lệ và mối quan hệ giữa các bộ
phận hợp thành của một hệ thống. Cơ cấu đợc biểu hiện nh là những mối quan hệ liên kết
hữu cơ, các yếu tố khác nhau của một hệ thống nhất định. Cơ cấu là thuộc tính của một hệ
thống. Do đó, khi nghiên cứu cơ cấu phải đứng trên quan điểm hệ thống.
Đứng trên quan điểm duy vật biện chứng và lý thuyết hệ thống có thể hiểu: cơ cấu
kinh tế là một tổng thể hợp thành bởi nhiều yếu tố kinh tế của nền kinh tế quốc dân, giữa
chúng có những mối liên hệ hữu cơ, những tơng tác qua lại cả về số lợng và chất lợng,
trong những không gian và điều kiện kinh tế-xã hội cụ thể, chúng vận động hớng vào
những mục tiêu nhất định. Theo quan điểm này, cơ cấu kinh tế là một phạm trù kinh tế, là
nền tảng của cơ cấu xã hội và chế độ xã hội.
Một cách tiếp cận khác thì cho rằng: cơ cấu kinh tế hiểu một cách đầy đủ là một
tổng thể hệ thống kinh tế bao gồm nhiều yếu tố có quan hệ chặt chẽ với nhau trong những
không gian và thời gian nhất định, trong những điều kiện kinh tế - xã hội nhất định, đợc
thể hiện cả về mặt định tính lẫn định lợng, cả về số lợng lẫn chất lợng, phù hợp với mục
tiêu đợc xác định của nền kinh tế.
Nhìn chung các cách tiếp cận trên đã phản ánh đợc mặt bản chất chủ yếu của cơ cấu
kinh tế. Đó là các vấn đề:
- Tổng thể các nhóm ngành, các yếu tố câú thành hệ thống kinh tế của một quốc gia.
- Số lợng và tỷ trọng các nhóm ngành và các yếu tố cấu thành hệ thống kinh tế trong
tổng thể nền kinh tế đất nớc.
- Các mối quan hệ tơng tác lẫn nhau giữa các nhóm ngành, các yếu tố...hớng vào các
mục tiêu đã xác định. Cơ cấu kinh tế còn là một phạm trù trừu tợng; muốn nắm vững bản chất
của cơ cấu kinh tế và thực thi các giải pháp nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế một cách có hiệu

quả cần xem xét từng loại cơ cấu cụ thể của nền kinh tế quốc dân.
2. Phân loại cơ cấu kinh tế
2.1. Cơ cấu ngành kinh tế
Trong bàI viết chú trọng nghiên cứu cơ cấu ngành kinh tế.
Cơ cấu ngành của nền kinh tế là tập hợp tất cả các ngành hình thành lên nền kinh tế
và các mối quan hệ tơng đối ổn định giữa chúng.
- 2 -
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Các chỉ tiêu đánh giá:
- Loại chỉ tiêu dịnh lợng thứ nhất:tỷ trọng các ngành so với tổng thể các ngành của
nền kinh tế.
- Chỉ tiêu định lợng thứ hai:Có thể mô tả đợc phần nào mối quan hệ tác động qua lại
giữa các ngành kinh tế, đó là các hệ số trong bảng can đối liên ngành (của hệ MPS) hay
bảng Vào- Ra (I/O)(của hệ SNA).
Cơ cấu ngành phản ánh phần nào trình độ phân công lao động xã hội chung của nền
kinh tế và trình độ phát triển của lực lợng sản xuất. Thay đổi mạnh mẽ cơ cấu ngành là
nét đặc trng của các nớc đang phát triển. Khi phân tích cơ cấu ngành của một quốc gia
ngời ta thờng phân tích theo 3 nhóm ngành (khu vực):
+ Nhóm ngành nông nghiệp: bao gồm các ngành nông, lâm, ng nghiệp.
+ Nhóm ngành công nghiệp:bao gồm các ngành công nghiệp và xây dựng.
+ Nhóm ngành dịch vụ: bao gồm các ngành thơng mại, bu điện, du lịch...
Trong công nghiệp cần chú ý đến các hệ số liên hệ phía thợng nguồn và các hệ số
liên hệ phía hạ nguồn.
* Các ngành công nghiệp thợng nguồn:là những ngành công nghiệp tạo nguyên
liệu và sản phẩm trung gian, đòi hỏi vốn đầu t cao và công nghệ cơ bản, công nghệ cao.
* Các ngành công nghiệp hạ nguồn:là những ngành công nghiệp sản xuất ra sản
phẩm cuối cùng cho tiêu dùng, thờng đòi hỏi vốn đầu t ít, sử dụng nhiều lao động, có thể
có quy mô sản xuất vừa và nhỏ.
Những ngành công nghiệp thợng nguồn và hạ nguồn nêu trên có mối quan hệ dọc
rất chặt chẽ. Trong một chuyên ngành nhất định có thể có một hình thức tổ chức khép kín

từ công nghiệp thợng nguồn đến hạ nguồn của một quốc gia hay theo sự phân công lao
động quốc tế (theo thơng mại hay hợp đồng gia công) giữa các quốc gia.
2.2. Cơ cấu lãnh thổ
Nếu cơ cấu kinh tế hình thành từ sự phân công lao động xã hội và chuyên môn hoá
sản suất thì cơ cấu kinh tế lãnh thổ lại đợc hình thành chủ yếu từ việc bố trí sản xuất theo
không gian địa lý.
Cơ cấu lãnh thổ và cơ cấu địa lý thực chất là hai mặt của một thể thống nhất và đều
là sự biểu hiện của sự phân công lao động xã hội. Cơ cấu lãnh thổ hình thành gắn liền với
cơ cấu ngành và thống nhát trong vùng kinh tế. Trong cơ cấu lãnh thổ, có sự biểu hiện của
cơ cấu ngành trong điều kiện cụ thể của không gian lãnh thổ. Xu hớng phát triển kinh tế
lãnh thổ thờng là phát triển nhiều mặt, tổng hợp, có u tiên một vài ngành và gắn liền sự
hình thành phân bổ dân c phù hựp với các đIều kiện, tiềm năng phát triển kinh tế của lãnh
thổ. Việc chuyển dịch cơ cấu lãnh thổ phải đảm bảo sự hình thành và phát triể có hiệu quả
của các ngành kinh tế, các thành phần kinh tế theo lãnh thổ và trên phạm vi cả nớc, phù
hợp với đặc đIểm tự nhiên ngành kinh tế xã hội, phong tục tập quángành truyền thống của
mỗi vùng, nhằm khai thác triệt để thế mạnh của vùng đó.
2.3. Cơ cấu thành phần kinh tế
Nếu nh phân công lao động xã hội đã là cơ sở hình thành cơ cấu ngành và cơ cấu
lãnh thổ, thì chế độ sở hữu là cơ sở hình thành cơ cấu thành phần kinh tế. Một cơ cấu
thành phần kinh tế hợp lý pháI dựa trên cơ sở hệ thống tổ chức kinh tế với chế độ sở hữu
có khả năng thúc đẩy sự phats triển của lực lợng sản xuất, thúc đấy phân công lao động xã
hội...Theo nghĩa đó, cơ cấu thành phần kinh tế cũng là một nhân tố tác động đến cơ cấu
- 3 -
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
ngành kinh tế và cơ cấu lãnh thổ. Sự tác động đó là một biểu hiện sinh động của mối quan
hệ giữa các loạI cơ cấu trong nền kinh tế.
Ba bộ phận cơ bản hợp thành cơ cấu kinh tế là cơ cấu ngành kinh tế, cơ cấu thành
phần kinh tế, cơ cấu lãnh thổ có quan hệ chặt chễ với nhau. Trong đó cơ cấu ngành kinh
tế có vai trò quan trọng hơn cả. Cơ cấu ngành và thành phần kinh tế chỉ có thể đợc chuyển
dịch đúng đắn trên phạm vi không gian lãnh thổ và trên phạm vi cả nớc. Mặt khác, việc

phân bố không gian lãnh thổ một cách hợp lý có ý nghĩa quan trọng thúc đẩy phát triển
các ngành và thành phần kinh tế trên lãnh thổ.
II. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
1. Khái niệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế
Khái niệm: Sự thay đổi của cơ cấu kinh tế từ trạng thái này sang trạng thái khác cho
phù hợp với môi trờng phát triển đợc coi là sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế.
* Khái niệm chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế là quá trình chuyển cơ cấu ngành kinh tế từ dạng
này sang dạng khác phù hợp với trình độ phát triển của phân công lao động xã hội, sự
phát triển của lực lợng sản xuất và các nhu cầu về kinh tế-xã hội của đất nớc.
Chuyển dịch cơ cấu đem tính khách quan thông qua thông qua những nhận thức chủ
quan của con ngời, trong quá trình chuyển dịch cơ cấu đã hình thành các khái niệm:
- Điều chỉnh cơ cấu:Đó là quá trình chuyển dịch cơ cấu trên cơ sở thay đổi một số
mặt, một số yéu tố cơ cấu, làm cho nó thích ứng với điều kiện khách quan từng thời kỳ
không tạo ra sự thay đổi đột biến, tức thời.
- CảI tổ cơ cấu:Đó là quá trình chuyển dịch cơ cấu cơ cấu trên cơ sở thay đổi một số
mặt bản chất so với thực trạng cơ cấu ban đầu, nhanh chóng tạo ra sự đột biến.
Cơ cấu kinh tế nói chung và cơ cấu ngành kinh tế nói riêng luôn thay đổi theo từng
thời kỳ phát triển bởi các yếu tố hợp thành. Đó là sự thay đổi về số lợng các ngành hoặc
sự thay đổi tỷ lệ giữa các ngành do sự xuất hiện hoặc sự biến mất của một số ngành và và
sự tăng trởng giữa các yếu tố cấu thành là không đồng đều. Đây không chỉ đơn thuần là
sự thay đổi vị trí, mà còn là sự biến đổi cả về lợng và chất trong nội bộ cơ cấu. Việc
chuyển dịch cơ cấu ngành phải dựa trên cơ sở một cơ cấu hiện có, do đó nội dung của
chuyển dịch cơ cấu là cảI tạo cơ cấu cũ lạc hậu hoặc cha phù hợp để xây dựng cơ cấu mới
tiên tiến, hoàn thhiện và bổ sung cơ cấu cũ nhằm biến cơ cấu cũ thành cơ cấu mới hiện
đại và phù hợp hơn.
2. Sự cần thiết chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
Cơ cấu ngành kinh tế luôn luôn biến đổi cùng với qúa trình phát triển của nền kinh
tế. Mỗi thời kỳ, với những điều kiện cụ thể các ngành kinh tế tăng trởng với tốc độ khác
nhau dẫn đến cơ cấu ngành thay đổi. Các điều kiện này vừa có những tác động tích cực

vừa có tiêu cực đến tăng trởng kinh tế. Vì vậy, cần chủ động chuyển dịch cơ cấu ngành
phát huy những thuận lợi và hạn chế những khó khăn do điều kiện hiện tại đặt ra để thúc
đẩy phát triển kinh tế nhanh và bền vững là vấn đề dặt ra đối với tất cả các quốc gia ở tất
cả các giai đoạn phát triển.
- 4 -
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
3. Những lý luận cơ bản về chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
3.1. Những yếu tố cơ bản có liên quan đến xu thế phát triển kinh tế của đất nớc
a. Quy luật tiêu thụ sản phẩm của E.Engel
Ngay từ đầu thế kỷ 19, nhà kinh tế học ngời Đức E.Engel đã nhận thấy rằng khi thu
nhập của gia đình tăng lên thì tỷ lệ chi tiêu của họ cho lơng thực, thực phẩm giảm đi. Do
chức năng chính của khu vực nông nghiệp là sản xuất lơng thực, thực phẩm nên có thể
suy ra là tỷ tọng nông nghiệp trong toàn bộ nền kinh tế sẽ giảm đi khi thu nhập tăng lên.
Quy luật của E.Engel đợc phát hiện cho tiêu dùng lơng thực, thực phẩm nhng nó có
ý nghĩa quan trọng trong việc định hớng cho việc nghiên cứu tiêu dùng các loại sản phẩm
khác. Các nhà kinh tế học gọi lơng thực, thực phẩm là các sản phẩm thiết yếu, hàng công
nghiệp là sản phẩm tiêu dùng lâu bền, và việc cung cấp dịch vụ là sự tiêu dùng cao cấp.
Qua qúa trình nghiên cứu, họ phát hiện ra xu hớng chung là khi thu nhập tăng lên thì tỷ lệ
chi tiêu cho hàng tiêu dùng lâu bền tăng phù hợp với tăng thu nhập, còn chi tiêu cho tiêu
dùng cao cấp tăngnhanh hơn tốc độ tăng thu nhập.
Nh vậy, quy luật tiêu thụ sản phẩm của E.Engel đã làm rõ tính xu hớng của việc
chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong qúa trình phát triển.
b. Quy luật tăng năng suất lao động của A.Fisher
Năm 1935, trong cuốn Các quan hệ kinh tế của tiến bộ kỹ thuật, A. Fisher đã giới
thiệu kháI niệm việc làm ở khu vực thứ nhất, thứ hai, thứ ba. A. Fisher quan sát thấy rằng,
các nớc có thể phân theo tỷ lệ phân phối tổng lao động của từng nớc vào ba khu vực. Khu
vực thứ nhất bao gồm sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp và theo một số quan điểm còn
bao gồm cả khai thác mỏ. Khu vực thứ hai bao gồm công nghiệp chế biến và xây dựng.
Khu vực thứ ba gồm có vận tải, thông tin, thơng nghiệp, dịch vụ nhà nớc, dịch vụ t nhân.
Theo A.Fisher, tiến bộ kỹ thuật đã có tác động đến sự phân bố lao động vào ba khu vực

này. Trong qúa trình phát triển, việc tăng cờng sử dụng máy móc và các phơng thức canh
tác mới đã tạo điều kiện cho nông dân nâng cao năng suất lao động. Kết quả là, để bảo
đảm lợng lơng thực, thực phẩm cần thiết cho xã hội thì không cần đến lợng lao động nh
cũ và do vậy, tỷ lệ của lực lợng lao động trong nông nghiệp giảm. Dựa vào số liệu thống
kê thu thập đợc, A. Fisher cho rằng tỷ lệ giảm này có thể giảm từ 80% đối với các ngành
chậm phát triển nhất xuóng 11-12 % ở các nớc công nghiệp phát triển và trong điều kiện
đặc biệt có thể xuống tới 5%. Ngợc lại, tỷ lệ lao động đợc thu hút vào khu vực thứ hai và
khu vực thứ ba ngày càng tăng do tính co giãn về nhu cầu sản phẩm của hai khu vực này
và khả năng hạn chế hơn của viẹc áp dụng tiến bộ kỹ thuật, đặc biệt là đối với khu vực thứ
ba.
c. Vai trò của khoa học vai trò nghệ trong thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu
Khoa học và công nghệ có vai trò đặc biệt quan trọng trong qúa trình chuyển dịch
cơ cấu kinh tế, nhất là trong bối cảnh hiện nay khi mà nền kinh tế thế giới đang chuyển từ
nền kinh tế công nghiệp sang nền kinh tế tri thức. Sự phát triển của khoa học và công
nghệ không chỉ đẩy nhanh tốc độ phát triển của các ngành mà còn làm phân công lao
động xã hội trở nên sâu sắc và đa đến sự phân chia các ngành thành nhiều ngành nhỏ hơn,
xuất hiện nhiều ngành, nhiều lĩnh vực kinh tế mới, từ đó làm thay đổi cơ cấu, vị trí giữa
các ngành, hay thúc đẩy các ngành chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hớng:
+ Các ngành sản xuất vật chất (nông nghiệp, công nghiệp)đều tăng lên về sản lợng
tuyệt đối, nhng về tỷ trọng trong GDP so với các ngành sản xuất phi vật chất (dịch vụ) lại
giảm tơng đối.
- 5 -
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
+ Cơ cấu kinh tế trong, nội bộ mỗi ngành cũng biến đổi theo hớng ngày càng tăng
mạnh quy mô sản xuất ở các ngành có hàm lợng kỹ thuật, công nghệ cao.
d. Xu thế kinh tế thế giới
* Xu thế hoà bình hợp tác
Nhìn tổng quát, có thể dự báo xu thế hoà bình hợp tác phát triển trên thế giới và khu
vực tiếp tục gia tăng đi đôi với những cọ sát đấu tranh, cạnh tranh ngày càng gay gắt, có
thể có những bùng nổ khó lờng. Các nớc lớn, các trung tâm phát triển lớn đang và sẽ

giằng co, tranh giành ảnh hởng, lấn át kinh tế đối với các nớc khác. Bên cạnh đó, trình độ
phát triển ngày càng cao của lực lợng sản xuất cũng nh kinh tế nói chung của thế giới đã
tạo ra những cơ hội hợp tác, hội nhập để khai thác các nguồn lực quốc tế phục vụ cho nhu
cầu phát triển quốc gia. Mỗi nớc với trình độ phát triển khác nhau đều tìm thấy lợi thế của
mình qua các quan hệ kinh tế quốc tế và có thể tham gia opj tác phát triển dói nhiều hình
thức.
* Tác động của cách mạng khoa học và công nghệ
Trong thế kỷ XXI, với dự báo cách mạng khoa học và công nghệ sẽ có những nhảy
vọt khó lờng, yêu cầu mới và cũng là khả năng mới trong điều kiện nhân loại đang bứoc
vào nền kinh tế tri thức. Trong điều kiện đó, công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nớc phải
triển khai theo t duy mới, phù hợp với giai đoạn mới. Việt Nam có những lới thế so sánh
về tài nguyên thiên nhiên và dồi dào về nguồn nhân lực, nếu đợc phát huy sẽ là nhân tố
tích cực để tiếp nhận khoa học và công nghệ gây dựng năng lực nội sinh.
* Toàn cầu hoá và khu vực hoá
Là xu thế khác quan ngày càng tác động mạnh, thậm chí chi phối phát triển kinh tế
của các nớc. Trong bối cảnh đó, chúng ta cần thấy hết mặt tích cực, thuận lợi, cả mặt tiêu
cực, khó khăngành thách thức và có chiến lợc thích ứng và lợi dụng qúa trình này có hiệu
quả nhất.
Dòng vốn Đầu t trực tiếp nớc ngoài(FDI) đến các nớc đang phát triển: Từ những
năm đầu của thạp kỷ 90, toàn cầu hoá và khu vực hoá đã tạo điều kiện cho các dòng vốn
FDI đến với các nền kinh tế đang phát triển. Nguồn vốn này tăng liên tục qua các năm,
tuy có suy giảm do tác động của khủng hoảng kinh tế năm 97.
Dòng vốn hỗ trợ chính thức với các điều kiện u đãi (ODA) đến các nớc đang phát
triển có xu hớng giảm dần.
Quốc tế hoá thơng mại, vốn và sản xuất. Bốn mơi năm qua kim ngạch thơng mại
hàng hoá của toàn thế giới đã tăng 6%/năm trong khi đó sản xuất hàng hoá chỉ tăng
3,7%. Mức độ mở cửa của các nớc tăng. Sau thơng mại vốn đầu t cũng đã nhanh chóng đ-
ợc quốc tế hoá. Cạnh tranh thơng mại và thu hút đầu t trên thế giới diễn ra ngày càng
mạnh mẽ.
3.2. Các lý thuyết phát triển

Với t các là loạI lý thuyết chủ yếu nghiên cứu các con đờng hay các mô hình phát
triển kinh tế của các nớc chạm phát triển hiện đang nỗ lực tiến hành công nghiệp hoá, các
lý thuyết phát triển trực tiếp hoặc gián tiếp đều bàn tới một trong những nội dung cơ bản
nhất của công nghiệp hoá là chuyển dịch cơ cấu ngành. Song, do bản thân thế giới chậm
phát triển bao gồm nhiều quốc gia với các đặc đIểm đặc thù khác nhau, do xuất phát từ
các quan điểm và các góc độ nghiên cứu khác nhau nên cách giảI quyết vấn đề chuyển
dịch cơ cấu ngành trong qúa trình công nghiệp hoá của các loạI lý thuyết phát triển cũng
rất khác nhau. Có thể thấy đIều này qua một số lý thuyết phát triển chủ yếu sau.
- 6 -
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
a. Lý thuyết phân kỳ phát triển kinh tế
T tởng cơ bản của ngời chủ xởng lý thuyết này Walt Rostow cho rằng, qúa trình
phát triển kinh tế của bất kỳ quốc gia nào cũng đều trảI qua 5 giai đoạn tuần tự nh sau:
1/ Xã hội truyền thống: Với đặc trng là nông nghiệp giữ vai trò thống trị trong đời
sống kinh tế, năng suất lao động thấp và xã hội kém linh hoạt.
2/ Giai đoạn chuẩn bị cất cánh: Với những thay đổi quan trọng là trong xã hội đã
xuất hiện tầng lớp chủ xí nghiệp có khả năng đổi mới, kết cấu hạ tầng sản xuất, nhất là
giao thông đã phát triển. Bắt đầu hình thành những khu vực đầu tầu có tác động lôI kéo
nền kinh tế phát triển.
3/ Giai đoạn cất cánh: với những dấu hiệu quan trọng nh tỷ lệ đầu t so với thu nhập
quốc dân đạt mức 10%, xuất hiện những ngành công nghiệp chế biến có tốc độ tăng trởng
cao, có những chuyển biến mạnh mẽ trong thể chế xã hoọi, thuận lợi cho sự phát triển của
khu vực sản xuất hiện đai và kinh tế đối ngoại.
4/ Giai đoạn chuyển tới sự chín muồi kinh tế là giai đoạn mà tỷ lệ đầu t trên thu
nhập quốc dân đạt mức cao(từ 10-20%) và xuất hiện nhiều cực tăng trởng mới.
5/ Kỷ nguyên tiêu dùng hàng loạt:là giai đoạn kinh tế phát triển cao, sản xuất đa
dạng hoá, thị trờng linh hoạt và có hiện tợng suy giảm nhịp độ tăng trởng.
Theo lý thuyết phân kỳ phát triển này hầu hết các nớc đang phát triển đang tiến
hànhcông nghiệp hoá hiện nay nằm ở giai đoạn 2và 3, tuỳ theo mức độ phát triển của từng
nớc. NgoàI những dấu hiệu kinh tế - xã hội khác, về mặt cơ cấu,phải bắt đầu hình thành

một số ngành công nghiệp chế biến có khả năng lôi kéo toàn bộ nền kinh tế tăng trởng.
Đồng thời, cùng với sự chuyển tiếp từ giai đoạn 2 sang 3 là sự thay đổi của những lĩnh
vực đóng vai trò đầu tàu. Nghĩa là trong chính sách cơ cấu cần xét đến trật tự u tiên phát
triển những lĩnh vực có thể đảm trách vai trò đó qua mỗi giai đoạn phát triển cụ thể.
Do tiếp cận vấn đề góc độ khái quát lịch sử của nhiều nớc, lý thuyết phân kỳ phát
triển kinh tế không mô tả sâu những khía cạnh đặc thù của từng nớc hay từng nhóm nớc,
song những nhận xét khái quát chung ấy có thể xem nh những gợi ý rất có ý nghĩa đối vấn
đề chuyển dịch cơ cấu trong qúa trình công nghiệp hoá của từng nớc đang phát triển hiện
nay.
b. Lý thuyết nhị nguyên
Lý thuyết nhị nguyên do A. Lewis (giải thởng Nobel năm 1979) khởi xớng, tiếp cận
vấn đề từ đời sống kinh tế của các nớc đang phát triển. Ông đã có những kiến giải khá cụ
thể về sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong thời kỳ công nghiệp háo hiện nay. Lý
thuyết nhị nguyên cho rằng ở các nền kinh tế này có hai khu vực kinh tế song song tồn
tại: khu vực kinh tế truyền thống, chủ yếu là sản xuất nông nghiệp và khu vực kinh tế
công nghiệp hiện đại, du nhập từ bên ngoài. Khu vực truyền thống có đặc đIểm là trì trệ,
năng suất lao động thấp và d thừa lao động. Vì thế, có thể chuyển một phần lao động từ
khu vực này sang khu vực công nghiệp hiện đạI mà không ảnh hởng đến sản lợng nông
nghiệp. Do có năng suất cao nên khu vực công nghiệp hiện đạI có thể tự tích luỹ để mở
rộng sản xuất một cách độc lập mà không phụ thuộc vào những điều kiện chung của toàn
bộ nền kinh tế.
Kết luận đơng nhiên rút ra từ những nhận định này là để thúc đẩy phát triển kinh tế
của những nớc chậm phát triển, cần phải bằng mọi cách mở rộng khu vực sản xuất công
nghiệp hiện đại càng nhanh càng tốt mà không cần quan tâm tới khu vực nông nghiệp
truyền thống. Sự gia tăng của khu vực công nghiệp hiện đại tự nó sẽ rút dần lao động từ
- 7 -
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
khu vực nông nghiệp sang và biến nền sản xuất nông nghiệp xã hội từ trạng thaí nhị
nguyên thành một nền kinh tế công nghiệp phát triển.
PhảI nói răng những kết luận của lý thuyết nhị nguyên đã gây đợc ấn tợng mạnh mẽ

đối với các quốc gia chậm phát triển đang mong muốn đẩy mạnh quá trình công nghiệp
hoá. Trên thực tế, chính sách công nghiệp hoá và cơ cấu kinh tế ở nhiều quốc gia chậm
phát triển từ sau Chiến tranh thế giới lần thứ II đến thời gian gần đây đã ít nhiều chịu ảnh
hởng của lý thuyết này.
Lý thuyết kinh tế nhị nguyên còn đợc nhiều nhà kinh tế(J. Fei, G.Raní, Haris,
Todaro,...)tiếp tục nghiên cứu và phân tích. Luận đIểm phát triển của họ là khả năng phát
triểnvà thu nạp lao động của khu vực công nghiệp hiẹen đại. Khu vực này có nhiều khả
năng lựa chọn kỹ thuật, trong đó có những loạI kỹ thuật có hệ số sử dụng lao động cao,
nên về nguyên tắc, có thể thu hút đợc lao động d thừa từ khu vực nông nghiệp truyền
thống. Nhng việc di chuyển lao động đợc giả định là do sự chênh lẹch về mức thu nhập
của lao động từ hai khu vực kinh tế trên quyết định. Có nghĩa là, khu vực công nghiệp
hiện đại chỉ có thể thu hút lao động từ khu vực nông nghiệp trong trờng hợp đang có nạn
nhân mãn khi nó có mức lơng cao hơn mức thu nhập khi họ còn ở nông thôn. Nhng khả
năng duy trì sự chênh lệch này sẽ cạn dần cho đến khi nguồn lao động d thừa ở nông thôn
không còn nữa. Đến lúc đó, việc tiếp tục di chuyển lao động từ nông nghiệp sang công
nghiệp sẽ làm cho sản lợng nông nghiệp giảm đi, khiến cho giá cả hành hoá nông phẩm
tiêu dùng tăng lên, kéo theo mức tăng lơng tơng ứng trong khu vực sản xuát công nghiệp.
Chính sự tăng lơng của khu vực sản xuất công nghiệp sẽđặt ra giới hạn về mức cầu tăng
thêm về lao động của bản thân nó. Nh vậy mặc dù về mặt kỹ thuật- công nghệ khu vực
công nghiệp hiện đại có thể có khả năng thu dụng không hạn chế nhân lực, nhng về mặt
thu nhập và độ co dãn cung cầu nhân lực của hai khu vực thì sức thu nạp lao động từ khu
vực nông nghiệp của công nghiệp là có hạn.
Một hớng phát triển khác dựa trên lý thuyết nhị nguyên là phân tích khả năng di
chuyển lao động từ nông thôn ra khu vực công nghiệp- thành thị. Quá trình dịch chuyển
lao động chỉ trôi chảy khi tổng cung về lao động từ nông nghiệp phù hợp với tổng
cầu ở khu vực công nghiệp. Sự di chuyển này không chỉ phụ thuộc vào sự chênh lệch thu
nhập mà còn phụ thuộc vào sác xuất tìm đợc việc làm đối với những ngời lao động nông
nghiệp. Khi đa thêm yếu tố sác xuất tìm đợc việc làm vào phân tích, ngời ta thấy xuất
hiện các tình huống làm yếu đi khả năng di chuyển lao động giữa hai khu vực nh sau:
- Sự năng động của bản thân khu vực công nghiệp:Về mặt này, so với nền công

nghiệp ở các nớc phát triển, khu vực gọi là công nghiệp hiện đạ ở các nớc chậm phát
triển yếu kém hơn rất nhiều. Vì vậy, để vừa có khả năng cạnh tranh với nền công nghiệp
nớc ngoài khác, vừa làm đầu tàu lôi kéo sự tăng trởng của toàn bộ nền kinh tế thì khu vực
công nghiệp phảI hớng tới những ngành kỹ thuật cao. Nhng những ngành này cần tăng
hàm lợng vốn đầu t hơn là tăng hàm lợng lao động. Vì thế, khu vực công nghiệp hiện
đạI ở các nớc chậm phát triển cũng có nguy cơ gặp phải vấn đề d thừa lao động chứ
không riêng gì khu vực nông nghiệp.
- Khả năng đáp ứng nhu cầu về kỹ thuật của ngời lao động nông nghiệp khi chuyển
sang lĩnh vực công nghiệp. Về mặt này, một thực tế là lao động nông thôn có trình độ học
vấn thấp hơn nhiều so với lao động thành thị, thậm chí cha quen với môi trờng lao động
công nghiệp. Việc đào tạo lao động công nghiệp kỹ năng cao chẳng những đòi hỏi nhiều
thời gian mà phải có đầu t lớn, đến mức ngời ta xem nh một trong những lĩnh vực đầu t
quan trọng nhất đối với một nền kinh tế. Với những phân tích trên, ngời ta thấy rằng xác
suất tìm đợc việc làm mới ở khu vực công nghiệp đối với ngời nông dân rời bỏ ruộng
đồng là có giới hạn.
- 8 -
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Tóm lại, khi phân tích sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế của hai lĩnh vực sản xuất vật
chất quan trọng nhất của các nền kinh tế chậm phát triển trong thời kỳ công nghiệp hoá,
các lý thuyết nhị nguyên đã đi từ chỗ cho rằng chỉ cần tập trung vào phát triển công
nghiệp mà không chú ý tới nông nghiệp đến chỗ chỉ ra những giới hạn của chúng và vì
thế, cần quan tâm thích đáng tới nông nghiệp trong qúa trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế
này
c. Lý thuyết phát triển cân đối liên ngành
Những ngời ủng hộ quan điểm này nh R. Nurkse, P.Rosenstein-Rodan..., cho rằng
để nhanh chóng công nghiệp hoá, cần thúc đẩy phát triển đồng đều ở tất cả mọi ngành
kinh tế quốc dân. Họ chủ yếu dựa trên những luận cứ sau:
- Trong qúa trình phát triển, tất cả các ngành kinh tế liên quan mật thiết với nhau
trong chhu trình đầu ra của ngành này là đầu vào của ngành kia. Vì thế sự phát triển
đồng đều và cân đối chính là đòi hỏi sự cân bằng cung cầu trong sản xuất.

- Sự phát triển cân đối giữa các ngành nh vạy giúp tránh đợc ảnh hởng tiêu cực của
những biến động của thị trờng thế giới và hạn chế mức độ phụ thuộc vào các nền kinh tế
khác, tiết kiệm nguồn ngoại tệ vốn rất khan hiếm và thiếu hụt.
- Một nền kinh tế dựa trên cơ cấu cân đối hoàn chỉnh nh vậy chính là nền tảng
vững chắc đảm bảo sự độc lập chính trị của các nớc thuộc thế giới thứ ba chống lại chủ
nghĩa thực dân.
Lý cuốicùng tỏ ra rất hấp dẫn đối với nhiều quốc gia chậm phát triển mới giành đợc
độc lập về chính trị những năm sau Đại chiến thế giới lần thứ hai. Vì thế, mô hình phát
triển theo cơ cấu cân đối khép kín-mô hình công nghiệp hoá hớng nội hay thay thế
nhập khẩu đã trở thành trào lu phổ biến thời kỳ đó.
Tuy nhiên, thực tế đã dần dần cho thấy những yếu đIểm rất lớn của mô hình lý
thuyết này. ở đây có hai vấn đề cần đặc biệt cần đợc xem xét là:
- Thứ nhất, việc phát triển một cơ cấu kinh tế cân đối, hoàn chỉnh đã đa nền kinh tế
đến chỗ khép kín và khu biệt với thế giới bên ngoài. Điều này chẳng những ngợc với xu
hớng chung của tất thảy mọi nền kinh tế trong điều kiện hiện đại là khu vực háo và toàn
cầu hoá, mà trong lúc ngăn ngừa những ứac động tieu cực cua thị trờng thế giới, đã bỏ
qua những ảnh hởng tích cực do bên ngoài đem lại.
- Thứ hai, các nền kinh tế chậm phát triển không đủ khả năng về nhân tài, vật lực để
có thể thực hiện đợc những mục tiêu cơ cấu đặt ra ban đầu.
Cả hai yếu tố này đều góp phần làm cho sự chuyển dịch cơ cấu ngành theo hớng
công nghiệp hoá gặp khó khăn, bởi lẽ cách tiếp cận trên đã làm phân tán các nguồn lực
phát triển rất có hạn của các quốc gia, khiến cho ngay cả việc sửa chữa lại di sản cơ cấu
kinh tế què quặt của thời kỳ thuộc địa cũ cũng bị trở ngại. Chính vì thế, chỉ sau một thời
kỳ tăng trởng, các nền kinh tế theo đuổi mô hình cơ cấu cân đối này đã nhanh chóng rơi
vào tình trạng thiểu năng.
d. Lý thuyết phát triển cơ cấu ngành cân đối hay các cực tăng tr ởng
Ngợc lại với quan điểm phát triển nền kinh tế theo một cơ cấu cân đối khép kín nêu
trên, lý thuyết phát triển cơ cấu ngành không cân đối (A.Hirschman, F.Perrons,
G.Destanne de Bernis...)cho rằng không thể và không nhất thiết phải đảm bảo tăng trởng
bền vững cách duy trì cơ cấu cân đối liên ngành đối với mọi quốc gia, với những luận cứ

chủ yếu sau:
- 9 -
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
- Việc phát triển cơ cấu không cân đối gây lên áp lực, tạo ra sự kích thích đầu t.
Trong mối tơng quan giữa các ngành, nếu cung bằng cầu thì sẽ triệt tiêu động lực khuyến
khích đầu t nâng cao năng lực sản xuất. Do đó, nếu có những dự án đầu t lớn hơn vào một
số lĩnh vực thì thì áp lực đầu t sẽ xuất hiện bởi cầu lớn hơn cung lúc đầu và sau đó thì
cung lớn hơn cầu ở một số lĩnh vực. Chính những dự án đó có tác dụng lôi kéo đầu t theo
kiểu lý thuyết số nhân.
- Trong mỗi giai đoạn phát triển của thời kỳ công nghiệp hoá, vai trò cực tăng tr-
ởng của các ngành trong nền kinh tế là không giống nhau. Vì thế, cần tập trung những
nguồn lực khan hiếm cho một số lĩnh vực trong một thời điểm nhất định.
- Do trong thời kỳ đầu tiến hành công nghiệp hoá, các nớc đang phát triển rất thiếu
vốn, lao động kỹ thuật, công nghệ và thị trờng nên không đủ điều kiện để cùng một lúc
phát triển đồng bộ tất cả các ngành hiện đại. Vì thế, việc phát triển cơ cấu không cân đối
là một sự lựa chộn bắt buộc.
Lúc đầu lý thuyết này tỏ ra không hấp dẫn lắm vì dờng nh nó bỏ qua những lỗ lực
xây dựng một nền kinh tế độc lập có cơ cấu ngành cân đối để chống lạI chỉ nghĩa thực
dân. Mặt khác, đằng sau cách dặt vấn đề xây dựng một cơ cấu không cân đối và mở cửa
ra bên ngoài là chấp nhận sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các nền kinh tế-mà thờng thì các
nền kinh tế chậm phát triển gặp phải nhiều bất lợi hơn. Song, do những hạn chế ngày càng
trở nên rõ ràng của ý tởng thực hiện mô hình công nghiệp hoá hớng nội có cơ cấu ngành
cân đối hoàn chỉnh và những thành công thần kỳ của một số nớc đi tiên phong, điển
hình là nhóm NICs Đông á,lý thuyết phát triển cơ cấu ngành không cân đối hay các cực
tăng trởng ngày càng đợc thừa nhận rộng rãi. Trên thực tế, mô hình công nghiệp mở cửa,
hớng ngoại đã trở thành một xu hớng chính yếu ở các nớc chậm phát triển từ thập niên
1980 trở lại đây.
e. Lý thuyết phát triển theo mô hình đàn nhạn bay
Từ sự phân tích thực tế lịch sử phát triển kinh tế của các quốc gia và dựa trên lý
thuyết lợi thế so sánh trong quan hệ kinh tế quốc tế, ngời khởi xớng lý thuyết này, giáo s

Kaname Akamatsu đã đa ra những kiến giảivề quá trình đuổi kịp các nớc tiên tiến nhất
của các nớc kém phát triển hơn. Trong những ý tởng về sự đuổi kịp này, vấn đề cơ cấu
ngành có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Xét trên góc độ phát triển của toàn bộ nền công
nghiệp, từng phân ngành hay thậm chí từng lọai sản phẩm riêng biệt, qúa trình đuổi
kịpvề mặt kinh tế và kỹ thuật của chúng đợc chia thành 4 giai đoạn sau:
Giai đoạn1:Các nớc kém phát triển nhập hàng công nghiệp chế biến từ các nớc phát
triển hơn và xuất khẩu một số sản phẩm thủ công đặc biệt.Giai doạn này xảy ra sự phân
biệt hay phân công lao động quốc tế ngay trong lòng các nớc kém phát triển-chuyên sản
xuất một số sản phẩm thủ công đặc biệt để bán và nhập khẩu hàng tiêu dùng công nghiệp
khác từ các nớc công nghiệp phát triển.
Giai đoạn 2:Các nớc chậm phát triển nhập sản phẩm đầu t từ các nớc công nghiệp
phát triển để tự chế tạo lấy hàng hoá công nghiệp tiêu dùng trớc đây vẫn phảI nhập. Đây
là giai đoạn các nớc kém phát triển bắt đầu tích luỹ t bản (vốn) và phỏng theo (bắt chớc)
công nghệ chế tạo từ các nớc công nghiệp phát triển. Ngoài việc nâng cấp và mở rộng một
số ngành công nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu, nhìn toàn cục giai đoạn 2 mang dáng dấp
của mô hình công nghiệp hoá thay thế nhập khẩu đối với nhiều ngành sản xuất công
nghiệp hàng tiêu dùng.Vì thế, những ngành công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng thay thế
nhập khẩu phát triển mạnh trong giai đoạn này. Song, những điều chỉnh cơ cấu kinh tế vĩ
mô lại đợc giành u tiên cho các ngành công nghiệp trợ giúp (kết cấu hạ tầng kinh tế)cho
những công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng phát triển nh điện, nớc và giao thông vận tải.
- 10 -
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Giai đoạn 3:là giai đoạn mà những sản phẩm công nghiệp thay thế nhập ở giai đoạn
2 đã có thể trở thành sản phẩm xuất khẩu. Những sản phẩm đầu t trớc đây phải nhập giờ
đây đã có thể dần dần thay thế bằng nguồn khai thác và sản xuất ở trong nớc. Nh vậy,
khoảng cách kỹ thuật giữa các nớc đi sau các nớc công nghiệp phát triển (trớc hết là trong
lĩnh vực chế tạo hàng tiêu dùng) không còn xa cách bao nhiêu. Vì vậy mà số lợng và quy
mô mặt hàng xuất khẩu ngày càng mở rộng. Cơ cấu công nghiệp đã trở nên đa dạng hơn
cho chỗ có nhiều khả năng hơn về kỹ thuật đế lựa chọn và lợi dụng các lợi thế so sánh so
với trớc đây.

Giai đoạn 4: Là giai đoạn việc xuất khẩu hàng công nghiệp tiêu dùng bắt đầu giảm
xuống, nhờng chỗ cho việc xuất khẩu các loại hàng hoá đầu t vốn đã bắt đầu phát triển ở
giai đoạn 3. Về mặt kỹ thuật, nền công nghiệp đã đạt mức ngang bằng với các nớc kém
phát triển hơn.
Mô hình đàn nhạn bay vẫn tiếp tục diễn ra theo phơng thức này, mặc dù có sử
dụng sự thay đổi vị trí một số quốc gia nhất định.
Nh vậy với việc phân chia qúa trình công nghiệp hoá của các nớc đi sauthành 4
giai đoạn trong mối liên quan với nền kinh tế khác theo mô hình đàn nhạn bay, quan
điểm chuyển dịch cơ cấu ngành của lý thuyết phát triển này có nhiều điểm tơng đồng với
lý thuyết phát triển cơ cấu ngành không cân đối hay các cực tăng trởng. Cũng giống
nh trong lý thuyết phát triển không cân đối, các cực tăng trởng ở đây cũng thay đổi
theo từng giai đoạn và nhân tố có ý nghĩa quyết định sự thay đổi này là lợi thế so sánh
trong quan hệ ngoại thơng. Ngoài ra, điều cần lu ý nữa là việc đuổi kịp các nớc công
nghiệp phát triển diễn ra nhanh hay chậm một phần rất lớn phụ thuộc vào việc lựa chọn
các cực tăng trởng trong mỗi giai đoạn nhất định.
Mỗi loại lý thuyết trên đây đều có những mặt mạnh không thể chối cãi, song cũng
luôn tỏ ra không phải có thể áp dụng thành công ở mọi nơi mọi lúc. Tuy nhiên, có thể
tổng hợp lại thành những điều mà đã đề cập đến vấn đề chuyển dịch cơ cấu ngành trong
qúa trình phát triển (hay công nghiệp hoá) nh sau:
1-Các lý thuyết phát triển đều quan tâm việc xác định các tiền đề cần thiết của qúa
trình công nghiệp hoá.
2-Chúng không những chỉ coi chuyển dịch cơ cấu cơ cấu là một trong những chỉ tiêu
quan trọng của sự phát triển trong thời kỳ công nghiệp hoá mà còn chỉ ra nội dung cụ thể
của nó là tăng tỷ trọng của công nghiệp giảm tỷ trọng nông nghiệp trong GDP, dân số
thành thị lớn hơn dân số nông thôn. Cách xác định nội dung chuyển dịch cơ cấu nh vậy
cho phép một mặt đánh giá mức độ thành công của công nghiệp hoá của một quốc gia;
mặt khác, tìm hiểu những nguyen nhân quy định tình trạng thoáI triển hay không sao bắt
kịp đợc vào qúa trình công nghiệp hoá đã xảy ra ở một số nớc trên thế giới.
3-Đánh giá sự thành bại của các nớc đang công nghiệp hoá, lý thuyết phát triển đã
khẳng định rằng có những nguyên nhân thuộc về cơ cấu. Ngời ta nhận thấy rằng trong

những nớc không thành công, cơ cấu có tình trạng không liên kết bên trong. G.Grellet
nhận xét Tình trạng không liên kết bên trong ấy thê hiện một ma trận về giao lu liên
ngành công nghiệp và một ma trận về giao lu liên vùng hầu nh hoàn toàn trống rỗng.
Nh vậy, kinh tế học của sự phát triểnđã đặt vấn đề cơ cấu và một trong những vị
trí cơ bản trong lý thuyết của mình để xem xét, đánh giá và phân loại các dạng thức phát
triển và thoái triển ở các nớc thuộc thế giới thứ ba. Việc đề cao vấn đề cơ cấu đợc xem là
một trong những thành công trong lý thuyết phát triển kinh tế hiện đại. Bởi nó khắc phục
đợc sự phiến diện trong nhìn nhận vấn đề kinh tế của các nớc chậm phát triển khi chỉ
xoay quanh chỉ tiêu tăng trởng kinh tế -tức là mức độ tăng lên củ GNP và GNP đầu ngời.
- 11 -
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Việc quan tâm đến vấn đề cơ cấu kinh tế thông qua việc chỉ ra tính chất không liên
kết bên trong ở một số nền kinh tế chậm phát triển nào đó mang hàm ý về một giải pháp
mang tính nguyên tắc:phải xây dựng một cơ cấu kinh tế có sự liên kết, thúc đẩy, lôi kéo
lẫn nhau trong qúa trình phát triển. Một cơ cấu nh vậy vừ là điều kiện cho sự phát triển
hay công nghiệp hoá, đồng thời lại vừa là kết quả, là một chỉ số để xem xét mức độ thành
công của công nghiệp hoá và phát triển.
4- Kinh tế học phát triển cho rằng hình thức chuyển dịch cơ cấu ngành của các nớc
chậm phát triển trong thời kỳ công nghiệp hoá diễn ra rất đa dạng. Việc nghiên cứu trắc
nghiệm kết hợp với so sánh lý thuyết đã cho phép mô tả một bức tranh nhiều mầu sắc về
về qúa trình chuyển dịch cơ cấu của các nớc chậm phát triển thuộc các khu vực khác
nhau. Chính vì vậy, ngày càng có nhiều ngời cho rằng không có một khuôn mẫu chung
duy nhất nào có thể áp dụng thành công cho mọ quốc gia. Việc công nghiệp hoá bắt đầu
từ đâu:công nghiệp, nông nghiệp hay dịch vụ vẫn đang còn là vấn đề tranh cãi.
5- Việc thừa nhận tính đa dạng của các hình thức chuyển dịch cơ cấu trong qúa trình
công nghiệp hoá của các nớc đang phát triển hiện đang để lại một khoảng trống mà ngời
ta cho rằng sứ mệnh đặc biệt trong việc giải quyết vấn đề đó trao vào tay các chính phủ.
Trong các lý thuyết kinh tế, vai trò can thiệp của nhà nớc đợc xem là một trong những yếu
tố quyết định sự phát triển kinh tế.
Khái niệm về mức độ hợp lýtrong cơ cấu ngành kinh tế giữa các quốc gia là một

kháI niệm có tính co giãn lớn, phụ thuộc trớc hết vào những đặc đIểm đặc thù của mỗi
quốc gia nh c dân, cơ cấu và trình độ kinh tế kỹ thuật hiện có, tài nguyên thiên nhiên, văn
hoá và các mối quan hệ kinh tế quốc tế v.v...Rõ ràng là cần có sự giải thích cụ thể hơn
trong mỗi trờng hợp cụ thể cũng nh những ngành cụ thể.
6- Để có cơ cấu ngành hợp lý, các chính phủ phải đánh giá đợc các nguồn lực bên
trong, đồng thời phải đợc với các nguồn lực bên ngoàI trong điều kiện quốc tế hoá đời
sống kinh tế thế giới. Về điểm này, Kinh tế học phát triển cho rằng đối với một số quốc
gia dân số ít, nhỏ bé, chính điều kiện bên ngoài mới là yếu tố quyết định cơ cấu ngành
của họ.
3.3. Lý thuyết về chu kỳ sống của sản phẩm
Lý thuyết chu kỳ sống sản phẩm, xét trong khuôn khổ một hệ thống kinh tế mở,
(tức là trong đó, ngoại thơng là một yếu tố đợc giả định), cho rằng sự tồn tại về mặt kinh
tế của một sản phẩm (hay một ngành, cũng nh vạy) trải qua 5 thời kỳ. Thời kỳ thứ nhất là
du nhập sản phẩm.Đây là giai đoạn sản phẩm mới sản xuất trên thị trờng nội địa. Sự xuất
hịên này có thể du nhập sản phẩm mới từ nớc ngoàI, có thể là phát minh nhng điều quan
trọng là sự xuất hiện này một mật giả định có tồn tại sẵn công nghệ và kỹ thuật chế tạo
nó, mặt khác tạo ra nhu cầu về nó.
Thời kỳ thứ hai, thay thế nhập khẩu là giai đoạn tiếp theo, khi nhu cầu về sản phẩm
mới đã tăng mạnh trên thị trờng trong nớc. Bắt đầu qúa trình triển khai công nghệ và kỹ
thuật sản xuất sản phẩm trong nớc để thay thế hàng nhập khẩu.
Thời kỳ thứ ba, bành trớng xuất khẩu, trong thời kỳ này, nhu cầu nội địa với sản
phẩm đợc đáp ứng về căn bản, đồng thời, kỹ thuật-công nghệ sản xuất sản phẩm đợc cải
tiến và hoàn thiện. Sản phẩm đợc xuất khẩu ra nớc ngoài, cạnh tranh trên thị trờng quốc
tế với khôí lợng ngày càng tăng.
Thời kỳ thứ t là thời kỳ mà cả nhu cầu nội địa lẫn nhu cầu xuất khẩu đối với sản
phẩm dều giảm xuống chậm. Điều đó cản trở việc mở rộng sản xuất hơn nữa. Bắt đầu
xuất hiện dấu hiệu giảm sút năng lực cạnh tranh so với những nớc xuất phát muộn hơn.
- 12 -
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Thời kỳ thứ năm, nhập khẩu đảo đây là thời kỳ cuối cùng trong chu kỳ sản phẩm nội

dung của thời kỳ này là sản xuất trong nớc bắt đầu đối mặt với cạnh tranh từ nớc ngoài
nh là hệ quả tất nhiên của qúa trình bành trớng xuất khẩu sản phẩm (đối với nớc ngoài là
du nhập sản phẩm, sản xuất thay thế nhập khẩu và bắt dầu xuất khẩu). Cuộc cạnh tranh
này tạo ra một số bất lợi thế cho qúa trình sản xuất trong nớc.Đó là bất lợi thế về thị trờng
về chi phí sản xuất. Việc tiếp tục sản xuất sản phẩm (mở rộng công suất hay duy trì mức
cũ, thậm chí thu hẹp) trở nên kém hiệu quả. Trong một quãng thời gian dài, sự lựa chọn
không thể tránh khỏi là chuyển sang một loại sản phẩm mới khác. Để bảo đảm hiệu qua
và u thế cạnh tranh, đất nớc phảI thực hiện bớc chuyển đó và vì thế không thể không nhập
khẩu trở lại loại sản phẩm trớc đây nó đã từng xuất khẩu.
Năm giai đoạn trên hình thành nên chu kỳ sống của sản phẩm. Nó xác định tính chất
yếu về kinh tế và kỹ thuật cho sự tồn tại của một ngành, một sản phẩm. Đây chính là
khuôn khổ lý thuyết tổng quát về qúa trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên phạm vi thế
giới. Trong phạm vi một nớc đIều này cũng đúng khi xét trong quan hệ giữa các ngành và
công ty. Khi quan sát qúa trình này, ngời ta thấy qúa trình di chuyển cơ cấu là liên tục và
mang tính khách quan. Khái niệm liên tục ở đây hàm nghĩa một sự dợt đuổi thật sự về sản
phẩm và công nghệ-kỹ thuật giữa các nớc. Trong cuộc dợt đuổi này xuất hiện hai khả
năng cho những nớc đi sau. Đó là:Thứ nhất, rút ngắn khoảng thời gian của mỗi thời kỳ
trong toàn bộ chu kỳ. Thứ hai, có thể bỏ qua nhiều loại sản phẩm để chuyển nhanh sang
loại sản phẩm mới.
3.4. Các mô hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên thế giới
a. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo mô hình h ớng nội
Với mục tiêu là phát huy tính chủ động của chính phủ trong quản lý kinh tế, bảo
đảm và duy trì sự phát triển của các ngành sản xuất truyền thống của dân tộc, nhiều nớc
trên thế giới đã thực hiện chính sách chuyển dịch cơ cấu cơ cấu kinh tế theo mô hình h-
ớng nội.
Mô hình hớng nội là chính sách chuyển dịch cơ cấu kinh tế có xu hớng hớng nội, có
chiến lợc đóng cửa nhiều hơn. Nó khuyến khích theo hớng sản xuất cho thị trờng trong n-
ớc, nhấn mạnh việc thay thế nhập khẩu, tự túc về lơng thực, có thể cả các mặt hàng phi
mậu dịch.
Ban đầu chính phủ các nớc đang phát triển nhiều khi cũng lựa chọn các chính sách

chuyển dịch cơ cấu nhằm thúc đảy tự lực quốc gia, đặc biệt là tăng cờng sản xuất lơng
thực, các nông sản và khoáng sản mà chúng không đợc nhập khẩu. Các biểu thuế nhập
khẩu hoặc quota nhập khẩu lơng thực đợc thực hiện, đồng thời chính phủ cũng đánh thuế
vào hàng hoá xuất khẩu nhằm nâng cao nguồn thu, và làm giảm sức thu hút của nền nm
định hớng xuất khẩu tơng đối so với nền nông nghiệp hớng nội.
Các chính sách trên sẽ đem tới sự mở rộng cho các ngành công nghiệp nhỏ với sự
trợ cấp thích hợp và dần dần khuyến khích nền công nghiệp hoá thay thế nhập khẩu. Bên
cạnh chính sách bảo hộ chhung, họ còn có thể thực hiện sự hỗ trợ có lựa chọn cho nền
công nghiệp hoá thay thế nhập khẩu có tên là nền công nghiệp non trẻ.
Chiến lợc đóng cửa là thực hiện công nghiệp hoá theo hớng thay thế nhập khẩu núp
đằng sau bức tờng bảo hộ mậu dịch. Do vậy ít tạo ra sức ép về cạnh tranh hơn, làm cho cơ
cấu ít nhạy bén hơn, đông cứng hơn Ngoài ra chiến lợc dựa trên cơ sở bảo hộ mậu dịch và
thay thế nhập khẩu có xu hớng kèm theo sự hối lộ và độc đoán, gây trì trệ cho quá trình
phát triển, ảnh hởng không nhỏ đến tăng trởng.
b. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo mô hình h ớng ngoại
- 13 -
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Mô hình hớng ngoại là mô hình với chính sách chuyển dịch cơ cấu đa nền kinh tế
phát triển theo hớng mở cửa nhiều hơn, có thể thúc đẩy thơng mại và các luồng t bản đổ
vào, khuyến khích lợi nhuận giữa việc sản xuất cho thị trờng trong nớc hay thị trờng ngoài
nớc, tạo ra khả năng sinh lãi cao hơn trong việc sản xuất hàng hoá xuất khẩu.
Có hai loại hình chiến lợc kinh tế mở cửa đó là:
Thứ nhất, tạo các khuyến khích về giá cả một cách tực theo hớng có lợi cho xuất
khẩu (chẳng hạn thông qua trợ cấp xuất khẩu).
Thứ hai, tạo ra sự trung lập thích hợp về giá cả giữa sản xuất trong nớc và thị trờng
nớc ngoài. Tức là chuyển các khuyến khích theo hớng có lợi cho sự mở cửa.
Đặc đIểm của các chính sách hớng ngoại ban đầu ở nhiều nớc đang phát triển là h-
ớng vào xuất khẩu vừa phải để tăng nguồn thu cho chính phủ, nhằm nâng cao cơ sở hạ
tầng để hàng hoá hỗ trợ cho xuất khẩu. Mô hìn này đợc thực hiện với các chính sách th-
ơng mại thiên về ủng hộ sự thay thế nhập khẩu, tạo ra một biểu thuế nhập khẩu đem lại

nguồn thu thích hợp mà không cần tới sự bảo hộ mạnh mẽ.
Sau khi hoàn thành những giai đoạn ban đầu của việc thay thế nhập khẩu, các nớc
đang phát triển thờng chuyển sang các chính sách hớng ngoại đối với các ngành chế tạo
máy. Cách tốt nhất là quan tâm đến việc cung cấp các đầu vào cho nhà xuất khẩu trong
khi cơ sở hạ tầng cha đáp ứng đầy đủ. Tài quản lý của chính phủ ở đây là sự lựa chọn sáng
suốt sự thay thế nhập khẩu có hiệu quả và đẩy mạnh xuất khẩu. Xây dựng một chính sách
thơng mại quốc tế cho phù hợp với nền kinh tế đang phát triển, nhằm phục vụ tốt nhất các
mục tiêu phát triển kinh tế -xã hội củ mỗi quốc gia.
Chuyển dịch cơ cấu theo mô hình hớng ngoại rất có ý nghĩa đối với thuế quan và các
hình thức khác của chính sách bảo hộ mậu dịch, chính sách tỷ giá hối đoái và quản lý vĩ
mô trong nớc. Vấn đề mở cửa có liên quan đến nhập khẩu và xuất khẩu hoặc tài khoản
vãng lai trong cán cân thanh toán. Việc quyết định hớng ngoại cho dù ở mức độ nào thì
cũng có nhiều tác động quan trọng đến các mặt của đời sống kinh tế. Nó sẽ ảnh hởng tới
việc phân bố sản xuất giữa các mặt hàng trao đổi đợc xuất hoặc nhập khẩu; tăng cờng sử
dụng nguồn lực và tới sự phân phối thu nhập thông qua những tác động đối với thị trờng
nhân tố sản xuất và thị trờng sản phẩm; tới cơ cấu và tốc độ công nghiệp hoá; tới việc
phân bổ đất đai và các nguồn lực khác giữa cây lơng thực và cây phục vụ xuất khẩu, v.v...
Ưu đIểm của sự mở cửa là nó thúc đẩy qúa trình đổi mới và tăng năng suất lao động
nhanh, tạo ra khả năng thích nghi của nền kinh tế; tác động tốt đến qúa trình phát triển dài
hạn, có tác dụng tốt đối với sự tăng trởng của GDP.
Tuy nhiên, chiến lợc kinh tế mở của sẽ mang lại cho chính phủ nớc đó ít có khả
năng hành động theo ý mình hơn; có tác dụng xấu tới công nghệ trong nớc do dựa vào t
liệu sản xuất và công nghệ nhập khẩu, đặc biệt đối với các nớc nhỏ có thu nhập thấp mà
nền kinh tế của họ ở vào vị thế không thuận lợi. Việc thực hiện chính sách thuế nhập khẩu
thấp ở giai đoạn đầu có thể đem lại ảnh hởng xấu là tăng giá cả tiêu dùng và một số ngành
sản xuất thay thế nhập khẩu. Ngoài ra, khi các điều kiện quốc tế trở nên không thuận lợi
thì rủi ro có thể xảy ra, đem lại không ít hậu quả xấu cho nền kinh tế-xã hội trong nớc.
c. Chuyển dịch cơ cấu theo mô hình hỗn hợp
Mô hình hớng về xuất khẩu lấy thị trờng nớc ngoài làm trọng tâm phát triển công
nghiệp. Điều đó mang lại những lợi ích thiết thực, song cũng đòi hỏi những điều kiện rất

khắt khe, mà trớc hết là các sản phẩm xuất khẩu phảI có khả năng cạnh tranh trên thị tr-
ờng quốc tế. Đó là điều các nớc đang phát triển không dễ thực hiện trong giai đoạn đầu
- 14 -
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
của qúa trình công nghiệp hoá. Mặt khác, việc thiên về thị trờng quốc tế đôi khi đẫn tới
bỏ trống thị trờng nội địa cho hàng hoá nớc ngoài thâm nhập.
Để khắc phục những tình trạng trên đây, ngời ta chuyển sang thực hiện mô hình hỗn
hợp. Mô hình này đợc xây dựng trên cơ sở kết hợp các yếu tố của mô hình hớng nội (coi
trọng thị trờng trong nớc, phát triển sản xuất các sản phẩm trong nớc sản xuất có hiệu quả
thay thế nhập khẩu) và các yếu tố của mô hình hớng ngoại (phát huy lợi thế so sánh để
đẩy mạnh sản xuất các sản phẩm xuất khẩu, lấy yêu cầu của thị trờng quốc tế làm hớng
phấn đấu phát triển sản xuất trong nớc). Sự hình thành mô hình này là sự điều chỉnh trọng
tâm thị trờng phát triển sản xuất của mô hình hớng nội và mô hình hớng ngoại. Trong sự
kết hợp ấy,ngời ta vẫn u tiên nhiều hơn cho hớng ngoại.
Trong qúa trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nớc ta hiện nay, Đảng ta đã định rõ
quan điểm xây dựng nền kinh tế mở hội nhập với khu vực và thế giới, hớng mạnh về xuất
khẩu, đồng thời thay thế nhập khẩu bằng những sản phẩm trong nớc sản xuất có hiệu quả
.
3.5. Kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở một số nớc
*Malaxia
Là một nớc dành độc lập từ năm 1957, Malaixia bắt đầu bằng một nền kinh tế (từ
chỗ phụ thuộc Anh quốc)trong đó có 2 mặt hàng chiếm u thế là thiếc và cao su. Liên tiếp
từ đó, nền kinh tế của Malaixia liên tục thực hiện chính sách đa dạng hoá rộng rãI các
hàng sản xuất và đã đạt đợc tốc độ tăng trởng nhanh, trung bình từ 7%đến 8%hàng năm.
Sản lợng GNP bình quân theo đầu ngời là 2000USD năm 1984. Danh mục các mặt hàng
xuất khẩu có thêm dầu cọ, gỗ,ca cao và hạt tiêu. Không những thế Malaixia còn là nớc
sản xuất đứng đầu thế giới về cao su,thiếc, dầu cọ và gỗ nhiệt đới và là nớc có khối lợng
xuất khẩu lớn về dầu mỏ và khí tự nhiên hoá lỏng.
Bằng những chính sách thiết thực nhằm thu hút vốn đầu t nớc ngoàI và ngành công
nghiệp, số lợng hàng xuất khẩu tăng nhanh, nhất là các linh kiện đIện tử, hàng tiêu dùng

đồ đIện,sản phẩm dệt và các hàng công nghiệp khác, góp phần đáng kể tăng trởng kinh tế.
Sau những năm 1981-1982 (suy thoáI kinh tế trên khắp thế giới), các mặt hàng xuất
khẩu truyền thống của Malaixia bị giảm giá, làm giảm thu nhập và đầu t. Nhà nớc
Malaixia đã tìm cách kích thích nền kinh tế và đẩy nhanh tăng trởng công nghiệp bằng
việc đầu t vào một số cơ sở hạ tầng và công nghiệp nặng. Chi tiêu Chính phủ tăng bằng
cách đI vay nợ nớc ngoàI để mua cổ phàn của các công ty nớc ngoàI với mụch đích có
đIều kiện kiểm soát các công ty lớn của nớc ngoàI. Do vậy mà nợ nớc ngoài của Malaixia
tính đến năm 1984 đã tăng tới 15 tỷ USD. Năm 1985-1986, do ảnh hởng có giá dầu mỏ và
dầu cọ trên thế giới giảm nhanh, sản lợng GNP theo đầu ngời giảm xuống còn 1600 USD
bình quân đầu ngời, thâm hụt lớn trong ngân sách nhà nớc. Chính phủ đã phảI thy đổi
một số chính sách nh bãI bỏ một vàI mục tiêu và chi tiêu và tăng trởng trong kế hoạch lần
thứ 5 (1986-1990), chú trọng hơn về khu vực t nhân, t nhân hoá một số công ty quốc
doanh và của chính phủ; Công ty vận tảI biển quốc gia và hàng không quốc gia đợc bấn
một phần cho các nhà đầu t thông qua thị trờng chứng khoán.
Nền kinh tế Malaixia bắt đầu phục hồi từ năm 1987 liên tục đến năm 1989 nhờ sự
cảI thiện về giá cả hàng hoá và tăng trởng trong sản xuất công nghiệp. GDP thực tế tăng
4,7%năm 1987, 9,5%năm 1988 và 7,7 %năm 1989.Hàng xuất khẩu chiếm hơn 3//4 tăng
trởng, dẫn tới cán cân thanh toán d thừa, đầu t nớc ngoài tăng lên, nợ nớc ngoài giảm.
Vốn là nớc có nguồn lực đất đai dồi dào, lực lợng lao động có học vấn tốt và môI trờng
chính trị ổn định, tiết kiệm trong nớc mạnh tạo đủ vốn cho đầu t, ngoai ra với chính sách
thu hút đầu t nớc ngoài, khả năng tăng trởng của Malaixia là có triển vọng tiếp tục và
- 15 -
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
thịnh vợng. Tuy nhiên, chính phủ Malaixia vẫn luôn phảI có những chính sách phù hợp để
đề phòng những tổn thơng do biến động từ bên ngoàI.
* ĐàI Loan
Giai đoạn thứ nhất (1953-1964). Giai đoạn này tơng ứng với 3 kế hoạch 4 năm phát
triển kinh tế của Đài Loan:1953-1956, 1957-1960, 1961-1964.
Mục tiêu chiến lợc của Đài Loan giai đoạn này là phát triển công nghiệp nhằm đáp
ứng nhu cầu cơ bản của nhân dân nh ăn, mặc,ở đI lạI, học tập, giảI trí...Do vậy đối với

CNH ở giai đoạn này, thay thế nhập khẩu đợc coi là nhiệm vụ trọng tâm.
Trong giai đoạn này,Đài Loan một mặt chủ trơng phát triển các ngành sản xuất
trong nớc nhằm thay thế những sản phẩm phảI nhập khẩu trớc đây; mặt khác, đa ra một
loạt các biện pháp nhằm hạn chế nhập khẩu những mặt hàng tự sản xuất đợc. Chính quyền
Đài Loan còn áp dụng nhiều biện pháp hỗ trợ công nghiệp nộ địa nh miễn giảm thuế kinh
doanh, cho vay với lãI suất thấp và các khoản trợ cấp khác.
Chiến lợc CNH thay thế nhập khẩu vớ các biện pháp tích cực đã đem lạI cho Đài
Loan một số kết quả nhất định. Giá trị sản lợng công nghiệp từ năm 1953-1962 tăng trung
bình 11,7%/năm. Công nghiệp đợc mở rộng đã thu hút thêm một lợng lớn lao động, từ
17%trong toàn bộ lao động đang làm việc năm 1951 tăng lên 25%năm 1964. Bớc ngoạt
đánh dấu sự phát triển của công nghiệp Đài Loan là giá trị sản xuất công nghiệp từ năm
1956 đã bắt đầu vợt giá trị sản xuất nông nghiệp.trong GDP.
Tuy nhiên, chiến lợc CNH thay thế nhập khẩu kể từ đầu thập niên 60 cũng đã bộc lộ
những mặt hạn chế của nó. Sản phẩm công nghiệp của Đài Loan không có khả năng cạnh
tranh trên thị trờng thế giới, còn tạI thị trờng trong nớc sức mua của ngời dân rát hạn chế
do thu nhập còn thấp. Trong khi đó, việc nhập khẩu các nguyên liệu, thiết bị cần thiết cho
công nghiệp hoá vẫn tiếp tục tăng lên khiến thâm hụt mậu dịch, thâm hụt ngoạI tệ vẫn
tiếp tục tăng. Tốc độ tăng trởng của công nghiệp bắt đầu giảm vào đầu thập kỷ 60, từ
20%năm 1955 xuống chỉ còn 9,8% năm 1961. Riêng tốc độ tăng trởng của công nghiệp
chế biến- một thế mạnh của dự kiến trong thập kỷ 50 cũng giảm từ 14,4%năm 1960
xuống còn 8,1% năm 1962. Để thoát khỏi tình thế bất lợi này và tìm kiếm con đờng phát
triển cho Đài Loan, chính phủ và các nhà kinh tế, giới kinh doanh của hòn đảo này đã
chuyển chiến lợc CNH thay thế nhập khẩu sang CNH theo hớng xuất khẩu.
Giai đoạn thứ 2(1964-1973). Triển khai CNH hớng về xuất khẩu Đài Loan đã thực
hiện một bớc thay đổi căn bản về chiến lợc phát triển, về quy chế và quản lý kinh tế,
thông qua một loạt cảI cách quan trọng nh áp dụng một chế độ một tỷ giá hối đoáI. Thứ
hai, chính phủ ĐàI Loan áp dụng nhiều biện pháp u đãI đối với các doanh nghiệp sản xuất
theo hớng xuất khẩu. Thứ ba, ngoàI các lỗ lực huy động nguồn lực bên trong, ĐàI Loan
còn ban hành nhiều chính sách nhằm thu hút vốn và công nghệ từ bên ngoàI.
Với phơng châm đề ra trong giai đoạn này là xuất khẩu để nhập khẩu, nhập khẩu

để thúc đẩy xuất khẩu, cả công nghiệp nhẹ và công nghiệp nặng của ĐàI Loan ở giai
đoạn này đã có bớc phát triển mạnh mẽ, đạt mức tăng trởng bình quân hàng năm là
18,5%. ĐIều quan trọng hơn là tỷ trọng công nghiệp trong GDP tăng lên đáng kể, đạt
41,3% trong khi nông nghiệp đã giảm tơng đối, chỉ còn 15,5%. Sự phát triển nhanh chóng
của công nghiệp đã góp phần thúc đẩy sự tăng trởng kinh tế nhanh của ĐàI Loan. GDP
của ĐàI Loan giai đoạn này luôn luôn tăng trung bình là 10,1%/năm.
- Giai đoạn thứ 3(1974-1990). Giai đoạn này ĐàI loan tiếp tục công cuộc CNH song
có bớc đIều chỉnh quan trọng về cơ cấu ngành nghề, trong đó u tiên hàng đầu là tập trung
- 16 -
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã hµm lîng vèn vµ kü thuËt cao, tuy vÉn duy tr× chÝnh
s¸ch ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ híng ra xuÊt khÈu.
- 17 -
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Ch ơng II
Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế
I. Những phơng hớng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
trong thời kỳ 1996-2000
Nhiệm vụ và mục tiêu chủ yếu
Tập trung sức cho mục tiêu phát triển, đạt tốc độ tăng trởng kinh tế bình quân hàng
năm 9-10%; dến năm 2000, GDP bình quân đầu ngời gấp đôI năm 1990.
Phát triển toàn diện nông, lâm, ng nghiệp, gắn với công nghiệp chế biến nông, lâm,
thuỷ sản và đổi mới cơ cấu kinh tế nông thôn theo hớng công nghiệp hoá, hiện đạI hoá.
Tốc độ tăng gía trị sản xuất nông, lâm, ng nghiệp bình quân hàng năm 4-4,5%. Phát triển
các ngành công nghiệp chú trọng trớc hết công nghiệp chế biến, công nghiệp hàng tiêu
dùng và hàng xuất khẩu; xây dựng có chọn lọc một số cơ sở công nghiệp nặng về dầu khí,
than, xi măng, cơ khí, đIện tử, thép, phân bón, hoá chất, một số cơ sở công nghiệp quốc
phòng. Tốc độ tăng gía trị sản xuất công nghiệp bình quân hàng năm 14-15%.
Phát triển các ngành dịch vụ, tập trung vào các lĩnh vực vận tảI, thông tin liên lạc,
thơng mại, du lịch, các dịch vụ tài chính, ngân hàng, công nghệ, pháp lý...Tốc độ tăng gía

trị dịch vụ bình quân hằng năm 12-13 %.
Đến năm 2000 tỷ trọng công nghiệp và xây dựng chiếm khoảng 34-35% trong GDP;
nông, lâm, ng nghiệp chiếm khoảng 19-20%; dịch vụ chiếm khoảng 45-46%.
1. Nông nghiệp
* Mục tiêu:
Phát triển nông nghiệp toàn diện hớng và bảo đảm an toàn lơng thực quốc gia trong
mọi tình huống, tăng nhanh nguồn thực phẩm và rau quả, cảI thiện chất lợng bữa ăn, giảm
suy dinh dỡng.
Chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp và kinh tế nông thôn có hiệu quả. Trên cơ sở bảo
đảm vững chắc nhu cầu lơng thực, chủ yếu là lúa, mở rộng diện tích trồng cây công
nghiệp, cây ăn quả, tăng nhanh đàn gia súc, gia cầm, phát triển kinh tế biển, đảo, kinh tế
rừng, khai thác có hiệu quả tiềm năng của nền nông nghiệp sinh tháI, tăng nhanh sản lợng
hàng hoá gắn với công nghiệp chế biến và xuất khẩu.
* Nhiệm vụ:
Tăng nhanh sản lợng lơng thực hàng hoá ở những vùng đồng bằng có năng suất và
hiệu quả cao. Bố trí lạI mùa vụ để né tránh thien tai, chuỷên sang các vụ có năng suất cao
hoặc sang các cây có hiệu quả hơn. Dự kiến năm 2000, sản lợng lơng thực đạt khoảng 30
triệu tấn bình quân đầu ngời 360-370 kg.
Phát triển mạnh các loại cây công nghiệp, cây ăn quả và rau đậu có hiệu quả kinh tế
cao; Trồng cây công nghiệp kết hợp với chơng trình phủ xanh đất trống, đòi trọc theo
- 18 -