ĐƯỜNG lối xây DỰNG nền KINH tế THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG xã hội CHỦ NGHĨA (ĐƯỜNG lối CÁCH MẠNG của ĐCSVN)

CHƯƠNG V
ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
ĐỊNH HƯỚNG
XÃ HỘI CHỦ NGHĨA


CHƯƠNG V: ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG NỀN
KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG
XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ NỀN
KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
II. TIẾP TỤC HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ
THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở
NƯỚC TA


I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG

1. Cơ chế quản lý kinh tế Việt Nam thời kỳ trước
đổi mới
2. Sự hình thành tư duy của Đảng về kinh tế thị
trường thời kỳ đổi mới


I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
1. Cơ chế quản lý kinh tế Việt Nam thời kỳ trước
đổi mới
a. Một số khái niệm

- Cơ chế quản lý kinh tế (hay cơ chế kinh tế): là tổng thể
những cơ cấu tổ chức và những hình thức cụ thể của
quản lý kinh tế, những phương pháp quản lý kinh tế và
những tiêu chuẩn pháp lý, nhờ đó, xã hội vận dụng được
những quy luật kinh tế vào những hoàn cảnh cụ thể.


I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
- Cơ chế thị trường: là cơ chế vận hành của nền
kinh tế chịu tác động của các quy luật sản xuất và
lưu thơng hàng hóa (quy luật giá cả, cung – cầu,
cạnh tranh...). Các quy luật ấy tự thích ứng, điều
tiết lẫn nhau và trực tiếp phát huy tác dụng trên thị
trường để điều tiết thị trường.
- Kinh tế thị trường: là nền kinh tế vận hành theo
sự điều tiết của cơ chế thị trường, lấy sự tồn tại và
phát triển của quan hệ hàng hóa tiền tệ làm cơ sở.


I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
b. Đặc điểm của cơ chế quản lý kinh tế Việt Nam thời
kỳ trước đổi mới và tác động của nó




Nhà nước trực tiếp quản lý nền kinh tế chủ yếu bằng mệnh
lệnh hành chính dựa trên hệ thống chỉ tiêu pháp lệnh từ

trên xuống và quyết định tất cả các khâu của hoạt động sản
xuất.
Các cơ quan hành chính can thiệp quá sâu vào hoạt động
sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp. Doanh nghiệp
khơng có quyền tự chủ sản xuất.


I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG






Xác lập hai hình thức sở hữu là tồn dân và tập thể, tương
ứng với chúng là hai thành phần kinh tế: kinh tế quốc
doanh và kinh tế tập thể.
Không thừa nhận quan hệ kinh tế thị trường, quan hệ hàng
tiền chỉ tồn tại về mặt hình thức, thực chất đó là nền kinh
tế hiện vật
Bộ máy quản lỳ cồng kềnh, nhiều cấp trung gian, đội ngũ
quản lý kém năng lực, cửa quyền, quan liêu.


I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
→ Như vậy, với nền kinh tế đó, nhà nước nắm trực tiếp mọi
khâu từ sản xuất, lưu thông đến phân phối, mà bao cấp
là một đặc trưng nổi bật.

Bao cấp giá với yếu tố đầu vào
Tính
bao cấp

Bao cấp giá với hàng hóa tiêu dùng

Bao cấp theo chế độ cấp phát vốn


I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
→ Việc duy trì q lâu mơ hình kinh tế kế hoạch hóa tâp
trung đã dẫn đến hậu quả là khủng hoảng kinh tế - xã hội
vào cuối thập kỷ 70, đặc biệt là đầu thập kỷ 80 của thế kỷ
trước.
Do đó, đổi mới kinh tế trở thành mệnh lệnh của cuộc
sống, xuất phát từ nhu cầu hoàn thiện mơ hình kinh tế
XHCN và cả nhu cầu cấp bách của nhân dân.


I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
2. Sự hình thành tư duy của Đảng về kinh tế thị trường
thời kỳ đổi mới
a.
Những đổi mới từng phần về cơ chế quản lý kinh tế
trước 1986
- Hướng tìm tịi cho q trình đổi mới tư duy kinh tế đã
xuất hiện từ rất sớm từ phía quần chúng và các cán bộ ở
cơ sở. Điển hình là việc đổi mới quản lý kinh tế trong

nơng nghiệp: đó là khoán hộ (khoán chui) năm 1966.


I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG


Chính phủ cũng có những thay đổi đáng kể:
- Chỉ thị 100 (13/1/1981) của Ban bí thư TW khóa IV: “Về
khốn sản phẩm đến nhóm và người lao động trong các
hợp tác xã nông nghiệp”.
- Hội nghị TW 6, khóa IV của Đảng (8/1979) có những đổi mới
từng phần, như: thừa nhận quyền bán nông sản của nông dân
theo giá thỏa thuận; nhận thấy sự kết hợp đúng đắn giữa lợi ích
nhà nước, tập thể và cá nhân người lao động; nhận thấy sự cần
thiết kết hợp kế hoạch với thị trường...


I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
-

-

Quyết định 25-CP (21/01/1981): Về một số chủ trương và
biện pháp tiếp tục phát huy quyền chủ động sản xuất kinh
doanh và quyền tự chủ tài chính của các xí nghiệp quốc
doanh.
Quyết định 26-CP (21/1/1981): Về việc mở rộng hình thức
trả lương khốn, lương sản phẩm và vận dụng hình thức

tiền thưởng trong các đơn vị sản xuất, kinh doanh của Nhà
nước.


I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
Hội nghị lần Tám, Ban chấp hành TW khóa V năm 1985
đã nhận quan liêu bao cấp là căn bệnh của tồn bộ cơ chế
quản lý kinh tế.
→ Vì vậy, cần xóa bỏ cơ chế tập trung, quan liêu bao cấp, cải
cách hệ thống tiền tệ đặt trong quan hệ với hàng hóa một
cách đúng đắn, thay đổi tồn bộ cơ chế quản lý nền kinh tế
quốc dân, từng bước thiết lập thể chế kinh tế thị trường
định hướng XHCN ở nước ta.



I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
b. Quá trình đổi mới tư duy của Đảng về kinh tế thị trường
thời kỳ đổi mới
- Một là: kinh tế thị trường khơng phải là cái riêng có của
CNTB mà là thành tựu phát triển chung của nhân loại.
+ KTTT đã có mầm mống từ trong xã hội chiếm hữu nơ lệ,
hình thành trong xã hội phong kiến và phát triển cao trong
CNTB.
+ Chỉ có thể chế KTTT TBCN hay cách sử dụng KTTT theo
lợi nhuận tối đa của CNTB mới là sản phẩm của CNTB.

I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
Hai là: kinh tế thị trường còn tồn tại khách quan trong thời
kỳ quá độ lên CNXH.
- Đại hội VI (1986): thể hiện bước đột phá đầu tiên tư duy của
Đảng về kinh tế thị trường trên hai vấn đề cơ bản là:
+ Phê phán triệt để cơ chế quản lý cũ;
+ Đề ra yêu cầu xây dựng cơ chế quản lý mới phải phù hợp
với trình độ phát triển của nền kinh tế.



I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
+ Đại hội VI chỉ ra đặc trưng của cơ chế mới:
♦ Đặc trưng số một là tính kế hoạch;
♦ Đặc trưng thứ hai là sử dụng đúng đắn quan hệ hàng hóatiền tệ.
+ Nền KTTT chỉ đối lập với nền kinh tế tự nhiên tự cấp tự túc
chứ khơng đối lập với các chế độ xã hội, nó tồn tại và phát
triển ở nhiều phương thức sản xuất khác nhau.


I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
- Đại hội VII (1991):
+ Đại hội đã xác định rằng kinh tế thị trường không đối lập
với CNXH và nó cần thiết cho CNXH, thừa nhận nền kinh
tế hàng hóa nhiều thành phần vừa cạnh tranh, vừa hợp tác
và bổ sung cho nhau.
+ Nền kinh tế đó vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản

lý của Nhà nước theo định hướng XHCN thông qua các
công cụ như pháp luật, chính sách, kế hoạch...


I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
- Hội nghị tồn quốc giữa nhiệm kỳ khóa VII (1/1994): đề ra
các biện pháp thúc đẩy phát triển kinh tế thị trường theo
định hướng XHCN:
+ Thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng CNH,
HĐH;
+ Thực hiện nhất quán chính sách phát triển nền kinh tế nhiều
thành phần;
+ Xây dựng đồng bộ cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà
nước...


I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ NỀN KINH
TẾ THỊ TRƯỜNG
- Đại hội VIII (1996) bổ sung một số nhận thức về cơ chế
quản lý kinh tế:
+ Thị trường theo định hướng XHCN ở nước ta là một thể
thống nhất với nhiều lực lượng tham gia, trong đó kinh tế
Nhà nước là chủ đạo;
+ Thị trường vừa là căn cứ vừa là đối tượng của kế hoạch;
+ Cần xác lập đầy đủ chế độ tự chủ của các đơn vị sản xuất
kinh doanh đặt dưới sự quản lý vĩ mô của Nhà nước.


I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ NỀN KINH

TẾ THỊ TRƯỜNG


Ba là: có thể và cần thiết sử dụng kinh tế thị trường để xây
dựng CNXH ở nước ta.
Bản thân KTTT khơng có thuộc tính xã hội, tính chất
xã hội của KTTT do quan hệ sản xuất thống trị nền kinh tế
và do bản chất của Nhà nước quyết định.


I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ NỀN KINH
TẾ THỊ TRƯỜNG
Đại hội IX (4/2001)
- Chính thức xác định nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị
trường định hướng XHCN.
- Nền kinh tế đó có các tiêu chí sau:
+Mục tiêu: phát triển LLSX, phát triển kinh tế,xây dựng cơ
sở vật chất kỹ thuật của CNXH, nâng cao đời sống nhân
dân.
+Về chế độ sở hữu và chủ thể nền kinh tế: nền kinh tế thị
trường có nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh
tế, trong đó kinh tế Nhà nước giữ vai trò chủ đạo.



I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ NỀN KINH
TẾ THỊ TRƯỜNG
+ Nhà nước có chức năng điều tiết và quản lý nền kinh tế.
+ Việc phân phối thực hiện theo kết quả lao động, hiệu quả
kinh tế và mức đóng góp vốn cùng các nguồn lực khác vào

q trình sản xuất.
→ Như vậy, Đại hội IX về cơ bản đã xác lập được một khung
thể chế kinh tế thị trường và tiếp tục hoàn thiện các kỹ
năng vận hành nền kinh tế ấy.


I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ NỀN KINH
TẾ THỊ TRƯỜNG
Đại hội X (4/2006): chủ trương tiếp tục hoàn thiện thể chế
kinh tế thị trường định hướng XHCN
+ Mục tiêu cơ bản là thực hiện dân giàu, nước mạnh, xã hội
công bằng, dân chủ, văn minh; phát triển lực lượng sản
xuất, xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống nhân dân.
+ Thực hiện ba chế độ sở hữu là tồn dân, tập thể và tư nhân
với nhiều hình thức sở hữu. Chủ thể nền kinh tế là cơ cấu
kinh tế nhiều thành phần, trong đó, kinh tế Nhà nước cùng
với kinh tế tập thể là nền tảng vững chắc của nền kinh tế
quốc dân.



I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ NỀN KINH
TẾ THỊ TRƯỜNG
+ Tăng trưởng kinh tế phải đi đôi với phát triển văn hóa, xã
hội, giáo dục và đào tạo vì mục tiêu phát triển con người.
+ Phân phối qua ba chế độ: theo kết quả lao động, hiệu quả
kinh tế và phúc lợi xã hội. Ngoài ra theo mức đóng góp
vốn và các nguồn lực khác.
+ Nâng cao hiệu quả quản lý của Nhà nước, phát huy vai trò
làm chủ xã hội của nhân dân, phát triển đồng bộ các loại

thị trường theo cơ chế cạnh tranh lành mạnh.


I. QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ NỀN KINH
TẾ THỊ TRƯỜNG
→ Tóm lại, từ Đại hội VI đến Hội nghị lần Sáu, khóa X, tư
duy của Đảng về kinh tế thị trường ngày càng hồn thiện
và hiện thực hóa vào thực tiễn cuộc sống, chuyển đổi
thành công từ cơ chế kế hoạch hóa, tập trung, quan liêu,
bao cấp sang thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN.