Quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện bảo thắng, tỉnh lào cai
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.35 MB, 150 trang )
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
VI THỊ HOÀI MƠ
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY
HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN BẢO THẮNG, TỈNH LÀO CAI
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
VI THỊ HOÀI MƠ
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY
HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN BẢO THẮNG, TỈNH LÀO CAI
Ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 8.14.01.14
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: TS NGUYỄN ĐĂNG TRUNG
THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng, mọi số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận
văn này là trung thực và chưa hề được sử dụng trong bất cứ một cơng trình
nào. Các thơng tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Nếu
sai tơi hồn toàn chịu trách nhiệm.
Tác giả luận văn
Vi Thị Hoài Mơ
i
LỜI CẢM ƠN
Trước hết tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành Ban giám hiệu, tập thể
cán bộ, giảng viên khoa Tâm lý Giáo dục - trường Đại học Sư phạm Thái
Nguyên đã tận tình giảng dạy, giúp đỡ trong suốt quá trình học tập, nghiên
cứu tại trường và hồn thành luận văn của mình.
Đặc biệt, em xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo
TS. Nguyễn Đăng Trung - trường Đại học Thủ đô, đã trực tiếp hướng dẫn,
tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình nghiên cứu, thực hiện đề tài.
Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, giáo viên các trường THPT và
trường Phổ thông dân tộc nội trú Trung học cơ sở và Trung học phổ thông
huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai đã cung cấp thông tin, tạo điều kiện thuận lợi
và hỗ trợ trong suốt quá trình nghiên cứu.
Xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020
Tác giả
Vi Thị Hoài Mơ
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii
MỤC LỤC........................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................viii
DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................... ix
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ.......................................................................... xi
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài........................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................... 4
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ............................................................ 4
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................... 4
5. Giả thuyết khoa học...................................................................................... 4
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu........................................................................ 5
7. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 5
8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 6
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỔI
MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT
TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG .................................................................................................. 7
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 7
1.1.1. Tổng quan các nghiên cứu về quản lý đổi mới phương pháp dạy học.........
7
1.1.2. Tổng quan các nghiên cứu về năng lực................................................... 8
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài nghiên cứu............................................ 10
1.2.1. Quản lý .................................................................................................. 10
1.2.2. Quản lý giáo dục ................................................................................... 12
1.2.3. Phương pháp dạy học ............................................................................ 14
3
1.2.4. Năng lực ................................................................................................ 16
1.2.5. Phát triển năng lực học sinh .................................................................. 18
1.2.6. Đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực
học sinh ........................................................................................................... 19
1.2.7. Quản lý đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển
năng lực học sinh............................................................................................. 19
1.3. Những vấn đề cơ bản về hoạt động đổi mới phương pháp dạy học
theo định hướng phát triển năng lực học sinh................................................. 20
1.3.1. Một số đặc điểm tâm sinh lý cơ bản của học sinh THPT ..................... 20
1.3.2. Định hướng phát triển năng lực học sinh trong Chương trình Giáo
dục phổ thơng năm 2018 ................................................................................. 21
1.3.3. Các phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ..
24
1.3.4. Nội dung hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng
phát triển năng lực học sinh ............................................................................ 25
1.4. Quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng
phát triển năng lực học sinh ............................................................................ 26
1.4.1. Xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng
phát triển năng lực học sinh ............................................................................ 26
1.4.2. Tổ chức thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng
phát triển năng lực học sinh ..............................................................................
27
1.4.3. Chỉ đạo thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng
phát triển năng lực học sinh ..............................................................................
28
1.4.4. Kiểm tra đánh giá giờ dạy theo các tiêu chí đổi mới phương pháp
dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ......................................
32
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động đổi mới phương pháp
dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trong chương trình
phổ thơng......................................................................................................... 34
4
1.5.1. Ảnh hưởng tích cực............................................................................... 34
5
1.5.2. Ảnh hưởng tiêu cực............................................................................... 35
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1................................................................................ 38
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG HUYỆN BẢO THẮNG, TỈNH LÀO CAI................................... 39
2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ở huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai....... 39
2.1.1. Vị trí địa lý, tình hình kinh tế - xã hội, văn hóa.................................... 39
2.1.2. Tình hình chung về giáo dục cấp trung học phổ thông huyện Bảo
Thắng, tỉnh Lào Cai.......................................................................................... 40
2.2. Thực trạng hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát
triển năng lực học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Bảo Thắng,
tỉnh Lào Cai......................................................................................... 47
2.2.1. Nhận thức về đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát
triển năng lực học sinh của cán bộ quản lý và giáo viên ở các trường
THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai ........................................................... 47
2.2.2. Thực trạng sử dụng các phương pháp dạy học hiện nay của giáo
viên ở các trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai .............................. 53
2.2.3. Thực trạng thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo định
hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THPT huyện Bảo Thắng,
tỉnh Lào Cai..................................................................................................... 55
2.2.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến giáo viên trong thực hiện đổi mới
phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các
trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai ............................................... 59
2.3. Thực trạng quản lý đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng
phát triển năng lực học sinh trong các trường trung học phổ thông huyện
Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai ................................................................................. 61
6
2.3.1. Thực trạng quản lý nâng cao nhận thức về đổi mới phương pháp dạy
học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THPT huyện
Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai ...................................................................... 61
2.3.2. Thực trạng quản lý xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học
theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THPT huyện
Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai ...................................................................... 63
2.3.3. Thực trạng quản lý chất lượng hoạt động của tổ, nhóm chuyên môn
về đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học
sinh
ở các trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai ...................................... 65
2.3.4. Thực trạng quản lý phát triển và bồi dưỡng phương pháp dạy học cho
giáo viên theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THPT
huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai ........................................................... 67
2.3.5. Thực trạng đảm bảo điều kiện cơ sở vật chất và thiết bị dạy học cho đổi
mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các
trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai ...................................................
69
2.3.6. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá đổi mới phương pháp dạy
học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THPT
huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai ...................................................................... 70
2.4. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động đổi mới phương pháp theo
định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường trung học phổ thông
huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai ...................................................................... 72
2.4.1. Những thành công và nguyên nhân....................................................... 72
2.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân ............................................................ 73
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2................................................................................ 75
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY
HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH
TRONG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN
BẢO THẮNG, TỈNH LÀO CAI .................................................................. 76
7
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp............................................................ 76
8
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả........................................................ 76
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................... 76
3.2. Biện pháp quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học của hiệu
trưởng các trường trung học phổ thông huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai....... 77
3.2.1. Nhóm biện pháp nâng cao nhận thức về đổi mới phương pháp dạy
học theo định hướng phát triển năng lực học sinh .......................................... 77
3.2.2. Nhóm biện pháp xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học
theo định hướng phát triển năng lực học sinh................................................. 80
3.2.3. Nhóm biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động của tổ, nhóm
chun mơn về đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển
năng lực học sinh............................................................................................. 83
3.2.4. Nhóm giải pháp bồi dưỡng phát triển kỹ năng dạy học cho giáo
viên theo định hướng phát triển năng lực học sinh ......................................... 87
3.2.5. Đầu tư các nguồn lực vật chất cho thực hiện đổi mới phương pháp
dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh .................................. 92
3.2.6. Kiểm tra, giám sát hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo
định hướng phát triển năng lực học sinh......................................................... 94
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý đã đề xuất ................................ 98
3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp..... 99
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm.......................................................................... 99
3.4.2. Nội dung khảo nghiệm .......................................................................... 99
3.4.3. Đối tượng khảo nghiệm......................................................................... 99
3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm.................................................................... 99
3.4.5. Kết quả khảo nghiệm .......................................................................... 100
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.............................................................................. 106
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 109
PHỤ LỤC
vii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Từ và cụm từ được viết tắt
Chữ viết tắt
Cán bộ quản lý
CBQL
Cơ sở vật chất
CSVC
Công nghệ thông tin
CNTT
Định hướng phát triển năng lực
ĐHPTNL
Giáo dục và đào tạo
GD & ĐT
Kiểm tra đánh giá
KTĐG
Nhà xuất bản
NXB
Phương pháp dạy học
PPDH
Quản lý giáo dục
QLGD
Thiết bị dạy học
TBDH
Trung học phổ thông
THPT
viii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Thống kê quy mô trường lớp các trường THPT huyện Bảo Thắng...
40
Bảng 2.2: Thống kế về chất lượng giáo dục các trường THPT huyện Bảo
Thắng, tỉnh Lào Cai....................................................................... 41
Bảng 2.3: Thống kê đội ngũ CBQL (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng) các
trường THPT huyện Bảo Thắng.................................................... 43
Bảng 2.4: Thống kê đội ngũ giáo viên các trường THPT huyện Bảo Thắng.....
44
Bảng 2.5: Thống kê CSVC các trường THPT huyện Bảo Thắng ................. 46
Bảng 2.6: Kết quả khảo sát nhu cầu đổi mới PPDH theo ĐHPTNL học
sinh của CBQL và giáo viên các trường THPT huyện Bảo
Thắng, tỉnh Lào Cai....................................................................... 48
Bảng 2.7: Kết quả khảo sát vai trò của giáo viên và học sinh trong đổi
mới PPDH ở các trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai . 49
Bảng 2.8: Kết quả khảo sát của giáo viên về việc vận dụng các PPDH
theo ĐHPTNL học sinh ở các trường THPT huyện Bảo Thắng,
tỉnh Lào Cai ................................................................................... 51
Bảng 2.9: Kết quả khảo sát CBQL, giáo viên về thực trạng các PPDH
đang sử dụng ở các trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai...
53
Bảng 2.10: Kết quả khảo sát học sinh về thực trạng sử dụng PPDH của
giáo viên khi lên lớp ở các trường THPT huyện Bảo Thắng,
tỉnh Lào Cai ................................................................................... 54
Bảng 2.11: Kết quả khảo sát về thực trạng chuẩn bị kế hoạch bài dạy theo
hướng đổi mới PPDH của giáo viên ở các trường THPT huyện
Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai ............................................................... 56
Bảng 2.12: Thực trạng sử dụng các PPDH tích cực của giáo viên ở các
trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai ............................. 58
9
Bảng 2.13: Những yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện đổi mới PPDH của
CBQL, giáo viên ở các trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh
Lào Cai .......................................................................................... 60
Bảng 2.14: Thực trạng nâng cao nhận thức đổi mới PPDH cho đội ngũ
CBQL và giáo viên ở các trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh
Lào Cai .......................................................................................... 62
Bảng 2.15: Thực trạng quản lý xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH của đội
ngũ CBQL và giáo viên ở các trường THPT huyện Bảo Thắng,
tỉnh Lào Cai ................................................................................... 64
Bảng 2.16: Thực trạng quản lý hoạt động của tổ, nhóm chun mơn ở các
trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai ............................. 66
Bảng 2.17: Thực trạng quản lý phát triển kỹ năng dạy học cho giáo viên ở
các trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai ....................... 68
Bảng 2.18: Thực trạng sử dụng các nguồn lực vật chất trong đổi mới PPDH ở
các trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai ............................
70
Bảng 2.19: Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá việc đổi mới PPDH ở
các trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai ....................... 71
Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm mức độ cần thiết của các biện pháp quản lý
đổi mới PPDH theo ĐHPTNL học sinh ở các trường THPT huyện
Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai .................................................. 100
Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm mức độ khả thi của các biện pháp quản lý đổi
mới PPDH theo ĐHPTNL học sinh ở các trường THPT huyện
Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai .................................................. 102
Bảng 3.3. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ......
104
10
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 3.1: Sơ đồ mối tương quan giữa các biện pháp quản lý đề xuất đổi
mới PPDH theo ĐHPTNL học sinh .............................................. 98
Biểu đồ 3.2: Kết quả khảo sát mức độ cấp thiết của các biện pháp đề xuất ...
101
Biểu đồ 3.3:
103
Kết quả khảo sát mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất........
Biểu đồ 3.3: Kết quả khảo nghiệm tương quan mức độ 105cần thiết và
mức độ khả thi của các biện pháp quản lý đổi mới PPDH
theo ĐHPTNL học sinh.......................................................... 105
11
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ở nước ta việc nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục và đào tạo
luôn được Đảng, Nhà nước quan tâm và xác định là nhiệm vụ ưu tiên trong
đường lối và các chiến lược phát triển quốc gia. Tháng 11/2013, Ban Chấp
hành Trung ương Đảng khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW về
“Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng u cầu cơng
nghiệp hóa – hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”[1]. Trong đó mục tiêu của đổi mới giáo
dục lần này được xác định rõ: “Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất
lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây
dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân... Xây dựng nền giáo
dục mở, thực học, thực nghiệm, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và
phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập”[1]. Đổi mới
giáo dục nói chung và đổi mới Giáo dục phổ thơng nói riêng đang là vấn đề
cấp bách được toàn ngành giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) quan tâm, đặc biệt
là vấn đề đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) ở các cấp học, bậc học.
Đổi mới PPDH đã được triển khai sâu rộng ở tất cả các cấp học và nhà
trường từ nhiều năm qua và đến nay vẫn là một yêu cầu tất yếu, có vai trị
then chốt trong đổi mới giáo dục. Từ nhận thức tích cực của đội ngũ giáo
viên, từ tác động có định hướng của các cấp quản lý giáo dục, đến nay chất
lượng giáo dục đã từng bước được cải thiện. Tuy nhiên, quá trình đổi mới
PPDH ở trường phổ thơng nói chung, ở các trường trung học phổ thơng
(THPT) nói riêng cịn nhiều bất cập và chưa đáp ứng các mục tiêu nâng cao
chất lượng giáo dục - dạy học. Bên cạnh những kết quả bước đầu đã đạt được,
việc đổi mới PPDH, KTĐG ở trường THPT vẫn cịn những tồn tại cần khắc
phục, đó là: Truyền thụ tri thức một chiều vẫn là phương pháp dạy học của
nhiều giáo viên. Số giáo viên thường xuyên chủ động, sáng tạo trong việc
1
phối hợp các phương pháp dạy học cũng như sử dụng các phương pháp dạy
học phát huy tính tích cực và sáng tạo của học sinh còn chưa nhiều. Dạy học
vẫn nặng về kiến thức lý thuyết. Việc rèn luyện kỹ năng sống, kỹ năng giải
quyết các tình huống thực tiễn cho học sinh thông qua khả năng vận dụng tri
thức tổng hợp chưa thực sự được quan tâm. Việc ứng dụng công nghệ thông
tin, sử dụng các phương tiện dạy học chưa được thực hiện rộng rãi, hợp lý và
hiệu quả.
Chính những thực trạng trên đã khơng phát huy được chủ động, sáng
tạo, tự lực trong quá trình học tập của học sinh. Đặc biệt việc vận dụng các tri
thức lý thuyết được học vào thực hành thực tế còn rất yếu.
Trong các nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên, có một nguyên nhân
cơ bản thuộc về lĩnh vực quản lý hoạt động đổi mới PPDH vai trò của người
Hiệu trưởng đối với công tác dạy học của giáo viên và học sinh.
Nghị quyết 88/QH-NQ, Quốc Hội đã nhất trí thơng qua đề án đổi mới
Chương trình Giáo dục phổ thơng do Bộ Giáo dục và Đào tạo trình. Một trong
những điểm quan trọng của Đề án là chuyển từ xây dựng chương trình giáo
dục (CTGD) theo hướng tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực người học.
Định hướng này đòi hỏi PPDH ở các nhà trường cũng phải thay đổi, phải
chuyển từ dạy học truyền thụ một chiều, lấy thầy làm trung tâm sang dạy học
vì người học, phát triển các năng lực và phẩm chất của người học.
Thực hiện Nghị quyết Nghị quyết số 29-NQ/TW và Nghị quyết 88/QHNQ, ngày 26/12/2018 Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Thông tư số
32/2018/TT-BGD&ĐT Ban hành Chương trình Giáo dục phổ thơng, trong đó
định hướng về phương pháp giáo dục: “Các môn học và hoạt động giáo dục
trong nhà trường áp dụng các phương pháp tích cực hố hoạt động của học
sinh, trong đó giáo viên đóng vai trò tổ chức, hướng dẫn hoạt động cho học
sinh, tạo mơi trường học tập thân thiện và những tình huống có vấn đề để
khuyến khích học sinh tích cực tham gia vào các hoạt động học tập, tự phát
2
hiện năng lực, nguyện vọng của bản thân, rèn luyện thói quen và khả năng tự
học, phát huy tiềm năng và những kiến thức, kĩ năng đã tích luỹ được để phát
triển. Các hoạt động học tập của học sinh bao gồm hoạt động khám phá vấn
đề, hoạt động luyện tập và hoạt động thực hành, được thực hiện với sự hỗ trợ
của thiết bị dạy học, đặc biệt là công cụ tin học và các hệ thống tự động hố
của kĩ thuật số. Các hoạt động học tập nói trên được tổ chức trong và ngồi
khn viên nhà trường thơng qua một số hình thức chủ yếu sau: học lí thuyết;
thực hiện bài tập, thí nghiệm, trị chơi, đóng vai, dự án nghiên cứu.v.v..Tuỳ
theo mục tiêu, tính chất của hoạt động, học sinh được tổ chức làm việc độc
lập, làm việc theo nhóm hoặc làm việc chung cả lớp nhưng phải bảo đảm mỗi
học sinh được tạo điều kiện để tự mình thực hiện nhiệm vụ học tập và trải
nghiệm thực tế”.
Đổi mới phương pháp dạy học phải là một bộ phận của q trình đổi
mới đồng bộ, tồn diện giáo dục. Trong những năm gần đây việc đổi mới
phương pháp dạy học và quản lý hoạt động này ở các trường trung học phổ
thông (THPT) trên cả nước nói chung và các trường THPT ở huyện Bảo
Thắng, tỉnh Lào Cai nói riêng đã đạt được những kết quả trong việc phát huy
tính tích cực của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên,
trước những yêu cầu mới của sự phát triển giáo dục hiện nay, việc quản lý
hoạt động đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) ở các trường THPT huyện
Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai vẫn còn nhiều bất cập trong thực hiện chức năng
quản lý: Kế hoạch - tổ chức - chỉ đạo - kiểm tra..., cũng như vai trò quản lý
của người Hiệu trưởng nhà trường. Thực trạng quản lý hoạt động đổi mới
PPDH ở các trường THPT nhìn chung chưa đáp ứng được trước sự thay đổi của
xã hội và yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay.
Xuất phát từ những lý do trên, tác giả đã lựa chọn vấn đề: “Quản lý
hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng
lực học sinh ở các trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai” làm đề
tài luận văn tốt nghiệp.
3
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, phân tích và đánh giá thực trạng từ đó đề
xuất một số biện pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng phát
triển năng lực (ĐHPTNL) học sinh ở các trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh
Lào Cai, qua đó góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở các trường THPT trên
địa bàn huyện Bảo Thắng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực
học sinh trong các trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng phát triển
năng lực học sinh ở các trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Xác định cơ sở lý luận về quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo
định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT.
4.2. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động đổi
mới PPDH ở các trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai.
4.3. Đề xuất và khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của các biện
pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học
sinh ở các trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai trong giai đoạn hiện
nay.
5. Giả thuyết khoa học
Quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở các trường THPT huyện Bảo
Thắng, tỉnh Lào Cai hiện nay còn tồn tại những hạn chế, bất cập chưa đáp
ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực
trạng trên, trong đó, có nguyên nhân thuộc về quản lý, do đó nếu đề xuất
được các biện pháp phù hợp với thực tiễn và vận dụng đồng bộ các biện
4
pháp trong quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo hướng tiếp cận năng lực
học sinh mà luận văn đề xuất sẽ góp phần làm cho hoạt động đổi mới PPDH
theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THPT huyện Bảo
Thắng, tỉnh Lào Cai đạt được hiệu toàn diện mà toàn ngành Giáo dục đang
đặt ra hiện nay và những năm tiếp theo.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
6.1. Về khách thể khảo sát và địa bàn khảo sát
Đề tài giới hạn khảo sát ở các trường THPT trên địa bàn huyện Bảo
Thắng - tỉnh Lào Cai, bao gồm 04 trường: THPT số 1, THPT số 2, THPT số 3
và Phổ thông dân tộc nội trú trung học cơ sở và trung học phổ thông 139
khách thể điều tra, trong đó 14 cán bộ quản lý (CBQL), 125 giáo viên dạy
THPT và 120 học sinh ở 4 trường THPT trong huyện.
6.2. Phạm vi về nội dung
Đề tài tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận, thực tiễn và đề xuất
các biện pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH của người Hiệu trưởng theo
định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THPT huyện Bảo
Thắng, tỉnh Lào Cai.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp các tài liệu lý luận và thực tiễn có liên quan đến
công tác quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng
lực học sinh, biện pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng
phát triển năng lực học sinh… để hồn thiện hệ thống lí luận, định hướng cho
nội dung nghiên cứu của đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra viết
Mục đích là nhận định đánh giá thực trạng đổi mới PPDH và quản lý
đổi mới PPDH của CBQL và giáo viên các trường THPT huyện Bảo Thắng,
tỉnh Lào Cai.
5
Để nghiên cứu đề tài này chúng tôi xây dựng bảng câu hỏi với các nội
dung điều tra tập trung vào các hoạt động đổi mới PPDH, quản lý đổi mới
PPDH cho CBQL, giáo viên. Đây được xem là một phương pháp nghiên cứu
chính của đề tài.
7.2.2. Phương pháp phỏng vấn
Nhằm mục đích thu thập thơng tin qua hỏi - trả lời giữa tác giả với các
cá nhân về vấn đề đổi mới PPDH với hình thức chủ yếu là phỏng vấn trực tiếp.
Tiến hành phỏng vấn một số CBQL, giáo viên và các em học sinh ở các
trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai nhằm thu thập thêm thông tin
thực tiễn cho đề tài.
7.2.3. Phương pháp chuyên gia
Mục đích của phương pháp này là đánh giá tính cấp thiết và khả thi của
các biện pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng phát triển
năng lực học sinh ở các trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai
7.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ
Sử dụng các phương pháp thống kê toán học để xử lý và phân tích các
số liệu, kết quả nghiên cứu, đồng thời xác định mức độ tin cậy của việc điều
tra và kết quả nghiên cứu.
. C u tr c luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham
khảo và phụ lục, luận văn gồm có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động đổi mới phương pháp
dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học
theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THPT huyện Bảo
Thắng, tỉnh Lào Cai.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học
theo định hướng phát triển năng lực học sinh trong các trường THPT huyện
Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai.
6
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG
1.1. Tổng quan nghiên cứu v n đề
1.1.1. Tổng quan các nghiên cứu về quản lý đổi mới phương pháp dạy học
Lý luận về PPDH được hình thành và phát triển cùng với sự phát triển
của giáo dục xã hội loài người.
Trên thế giới có nhiều cơng trình lớn nghiên cứu về PPDH, trong đó
tiêu biểu như tác phẩm: Phép giảng dạy lớn (1632), Thiên đường của trái tim
(1657) của J. A. Komensky; cuối thế kỷ XIX xuất hiện những tác phẩm: Lịch
sử phương pháp giảng dạy trong nhà trường Đức của K. Kér; Các phương
pháp sư phạm (Guy Palmade, “Thế giới”, 1999); Tiến tới một phương pháp
sư phạm tương tác (J.M. Denomé, M.Roy, HN, 2000) v.v. Ngồi ra, cịn có
rất nhiều tác phẩm của các nhà giáo dục nổi tiếng trên thế giới như
Cơrupxcaia (1869-1939), A.S. Makarenko (1888-1939) v.v.
Ở Việt Nam, nghiên cứu về đổi mới PPDH đã có nhiều bài báo của các
nhà nghiên cứu, các nhà giáo đăng trên các tạp chí Nghiên cứu giáo dục, Đại
học và trung học chuyên nghiệp, Thông tin khoa học giáo dục v.v. Một số
cuốn sách nghiên cứu bài bản về PPDH và đổi mới PPDH đã ra đời như: Các
biện pháp phát huy tính tích cực của học sinh trong giờ lên lớp (Đặng Thành
Hưng - 1994); Phương pháp giáo dục tích cực lấy người học làm trung tâm
(Nguyễn Kỳ - 1995); Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường
(Phan Trọng Ngọ - 2005); Dạy học theo định hướng hình thành và phát triển
năng lực người học ở trường phổ thơng (Lê Đình Trung - 2016); Một số vấn
đề đổi mới phương pháp dạy học (Thái Duy Tuyên - Tạp chí Nghiên cứu Giáo
dục số 01/1996, Hà Nội) v.v.
7
Nghiên cứu về quản lý hoạt động đổi mới PPDH cịn có một số cơng
trình ở trình độ luận văn thạc sĩ như:
- “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trưởng các trường
trunghọc cơ sở Tp.Hải Dương” của thạc sỹ Nguyễn Thanh Hương, ĐHSP Hà
Nội, 2006.
- “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới
PPDHcủa hiệu trưởng ở các trường tiểu học huyện Đắk R'Lấp”, của tác giả
Thân Thị Kim Tuyến, năm 2011.
- “Quản lý hoạt động đổi mới PPDH mơn hố học ở trường trung học
phổ thông Mê Linh - Hà Nội” của tác giả Đào Anh Phượng, năm 2012;
- “ Biện pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH của hiệu trưởng trường
THPH Thanh Hà, Hải Dương” của tác giả Lã Hồng Huấn, năm 2012. v.v.
Các đề tài này đã tập trung nghiên cứu và đề xuất các biện pháp quản lý
q trình dạy học nói chung hoặc một bộ mơn cụ thể, trong đó có đề cập đến
vấn đề đổi mới PPDH và quản lý đổi mới PPDH.
Những thành quả nghiên cứu trên là nền tảng tri thức làm tiền đề cho
việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý giáo dục và quản lý quá trình dạy
học, đặc biệt là quản lý đổi mới PPDH nhằm đáp ứng yêu cầu của đổi mới
chương trình và sách giáo khoa hiện nay.
1.1.2. Tổng quan các nghiên cứu về năng lực
Năng lực là một khái niệm xuất hiện từ rất lâu trong lịch sử. Theo
Mulder, Weigel & Collins, khái niệm năng lực xuất hiện lần đầu tiên trong tác
phẩm của Plato (Lysis 2I5 A, 380 Trước cơng ngun), thậm chí trước đó lâu
hơn. Bộ luật Hammurabi (“Code of Hammurabi” 1792-1750 Trước công
nguyên) đã đề cập tới một khái niệm tương tự. Trong tiếng La tinh thì năng
lực xuất hiện ở hai hình thức: “competens” có nghĩa là “có thể và được phép
của pháp luật/quy tắc” và “competentia” được hiểu là “có khả năng và sự
chấp nhận”. Từ thế kỉ XVI khái niệm năng lực được nhận diện trong tiếng
8
Anh, tiếng Pháp và tiếng Hà Lan, việc sử dụng các từ “competence” và
“competency” ở Tây Âu cũng được tính từ thời điểm này.
Theo Mulder, Weigel và Collins có thể phân loại các nghiên cứu về
năng lực theo ba quan điểm tiếp cận chính đó là: quan điểm tiếp cận hành vi
(the behaviourist), quan điểm tiếp cận chung (the generic) và quan điểm tiếp
cận nhận thức (the congnitive). Các tác giả đều cho rằng đây là cách phân loại
dễ hiểu nhất so với nhiều cách phân loại khác, ví dụ như cách phân loại của
Weirnert (2001) có chín cách tiếp cận đối với năng lực: khả năng nhận thức
chung, các kĩ năng nhận thức chun biệt, mơ hình năng lực thực hiện biến
đổi, mơ hình năng lực thực hiện, các xu hướng hành động có động cơ, các
khái niệm tự thân thuộc khách thể chủ thể, năng lực hành động, các năng lực
cốt lõi và các siêu năng lực.
Năng lực được tiếp cận theo hướng chức năng: cách tiếp cận mà gọi
theo quan điểm của Weinert là "chủ nghĩa nhận thức thực dụng". Theo đó,
năng lực được định nghĩa đó là "Khả năng đáp ứng thành công những yêu cầu
phức tạp trong một bối cảnh cụ thể thông qua việc huy động những tiền đề về
mặt tâm lí xã hội". Trong định nghĩa này, điểm cốt lõi của năng lực chính là
kết quả mà cá nhân đạt được thơng qua hành động và sự lựa chọn hay cách
thức cư xử trong một tình huống với những yêu cầu nhất định.
Theo Howard Gardner, để giải quyết một vấn đề trong cuộc sống, con
người phải kết hợp được các trí năng liên quan với nhau. Tám lĩnh vực trí
năng đó là ngơn ngữ, logic - tốn học, âm nhạc, khơng gian, vận động cơ
thể, giao tiếp, tự nhận thức và hướng tới thiên nhiên, sự kết hợp đó tạo thành
năng lực của từng cá nhân.
Trong Chương trình giáo dục phổ thơng Tổng thể năm 2018 của Bộ
Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) có nêu: “Năng lực là thuộc tính cá nhân được
hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và quá trình học tập, rèn luyện, cho
phép con người huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các thuộc tính cá
9
nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí,…thực hiện thành công một loại hoạt
động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể”.
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài nghiên cứu
1.2.1. Quản lý
Thuật ngữ quản lý được định nghĩa theo nhiều cách khác nhau trên cơ
sở những cách tiếp cận khác nhau.
Quản lý là q trình hồn thành cơng việc thơng qua con người và làm
việc với con người.
Quản lý là hoạch định, tổ chức, bố trí nhân sự, lãnh đạo và kiểm sốt
cơng việc và những nỗ lực của con người nhằm đạt được những mục tiêu đặt ra.
Quản lý là sự tác động của con người (cơ quan quản lý) đối với con
người và tập thể người nhằm làm cho hệ thống quản lý hoạt động bình thường
có hiệu lực giải quyết được các nhiệm vụ đề ra, là sự trông coi giữ gìn theo
những yêu cầu nhất định, tổ chức và điều hành các hoạt động theo những yêu
cầu nhiệm vụ nhất định.
Quản lý là sự tác động, chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn hành vi, quá
trình xã hội để chúng phát triển hợp quy luật, đạt được mục đích đã đề ra và
đúng ý chí của người quản lý.
Theo tác giả Henri Fayol (1841-1925), người Pháp, người đặt nền
móng cho lý luận tổ chức cổ điển cho rằng: "Quản lý tức là lập kế hoạch, tổ
chức, chỉ huy, phối hợp và kiểm tra". Khái niệm này xuất phát từ sự khái quát
về các chức năng của quản lý [20, tr.10].
Theo Taylor F.w (người Mỹ) cho rằng “Quản lý là biết được chính xác
điều bạn muốn người khác làm và sau đó thấy được rằng họ đã hồn thành
cơng việc một cách tốt và rẻ nhất” [20, tr. 10].
Theo tác giả Phạm Minh Hạc định nghĩa: “Quản lý là một cơng việc
vừa mang tính khoa học, vừa mang tính nghệ thuật”. Ông viết “Quản lý một
hệ thống xã hội là khoa học và nghệ thuật tác động vào hệ thống đó mà chủ
yếu là vào những con người nhằm đạt được hiệu quả tối ưu đã đề ra” [16, tr.12].
10
