Luận án tiến sĩ - Các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn các tỉnh khu vực duyên hải Trung Bộ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
--------

--------

PHẠM VIỆT BÌNH

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG
ĐẾN QUÁ TRÌNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU
NGÀNH KINH TẾ TRÊN ĐỊA BÀN CÁC TỈNH
KHU VỰC DUYÊN HẢI TRUNG BỘ

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NGÀNH KINH TẾ HỌC

\

HÀ NỘI - 2020


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
--------

--------

PHẠM VIỆT BÌNH

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG
ĐẾN QUÁ TRÌNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU

NGÀNH KINH TẾ TRÊN ĐỊA BÀN CÁC TỈNH
KHU VỰC DUYÊN HẢI TRUNG BỘ
Chuyên ngành: KINH TẾ HỌC
Mã số: 9310101

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS. TS. ĐẶNG HOÀNG LINH
2. GS. TS. NGUYỄN KẾ TUẤN

HÀ NỘI - 2020


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam
kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này, này do tôi tự thực hiện và không vi phạm
yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.

Hà Nội, ngày
tháng
năm 2020
Tác giả luận án

Phạm Việt Bình


ii

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS. Đặng Hồng Linh và GS.TS. Nguyễn
Kế Tuấn vì những hướng dẫn, góp ý về mặt học thuật bên cạnh việc chia sẻ kinh nghiệm,
tạo động lực cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện bài luận án. Tôi cũng xin
gửi lời cảm ơn chân thành đến PGS.TS. Hồ Đình Bảo, những lời khuyên của thầy giúp
tơi tự tin hơn bên cạnh việc hồn thiện luận án đúng tiến độ và đảm bảo chất lượng về
mặt học thuật.
Tơi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình: bố mẹ tôi - người luôn đứng sau, hỗ trợ về
mặt tinh thần để tơi có được quyết tâm cao nhất trong quá trình học tập và trải nghiệm
nghiên cứu khoa học; em trai tôi - người hỗ trợ tôi trong đời sống, giúp tơi có nhiều thời
gian hơn để tập trung vào hồn thiện bài nghiên cứu.
Tơi cũng xin gửi lời tri ân đến các đồng nghiệp của tôi tại Khoa Kinh tế & Quản
lý, Đoàn Thanh Niên, Trung tâm Hỗ trợ việc làm & Khởi nghiệp của trường Đại học
Điện lực bên cạnh các thầy cô trong Khoa Kinh tế học và Viện Đào tạo Sau đại học của
trường Đại học Kinh tế Quốc dân đã tạo điều kiện thuận lợi cho tơi hồn thành luận án.
Xin chân thành và trân trọng cảm ơn!

Hà Nội, ngày
tháng
năm 2020
Tác giả luận án

Phạm Việt Bình


iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii
MỤC LỤC .................................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ vi
DANH MỤC BẢNG ................................................................................................... vii
DANH MỤC HÌNH ................................................................................................... viii
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ CÁC NHÂN
TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUÁ TRÌNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH KINH
TẾ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ................................................................................9
1.1. Các nghiên cứu về tác động của các nhân tố nguồn lực đến chuyển dịch
cơ cấu ngành kinh tế ...................................................................................... 9
1.1.1. Các nghiên cứu ngoài nước......................................................................................... 9
1.1.2. Các nghiên cứu trong nước ....................................................................................... 13
1.2. Các nghiên cứu về tác động của thể chế đến chuyển dịch cơ cấu ngành
kinh tế .......................................................................................................... 14
1.2.1. Các nghiên cứu ngoài nước....................................................................................... 14
1.2.2. Các nghiên cứu trong nước ....................................................................................... 15
1.3. Các nghiên cứu về tác động của liên kết vùng đến chuyển dịch cơ cấu
ngành kinh tế ............................................................................................... 16
1.3.1. Các nghiên cứu ngoài nước....................................................................................... 16
1.3.2. Các nghiên cứu trong nước ....................................................................................... 19
1.4. Các nghiên cứu về tác động của chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế đến
tăng trưởng kinh tế ...................................................................................... 22
1.4.1. Các nghiên cứu ngoài nước....................................................................................... 22
1.4.2. Các nghiên cứu trong nước ....................................................................................... 22
1.5. Kết luận rút ra từ tổng quan các cơng trình nghiên cứu liên quan đến luận án.... 24
1.5.1. Kết luận rút ra ............................................................................................................. 24
1.5.2. Hướng nghiên cứu trọng tâm của luận án ............................................................... 25
CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ ĐẾN
CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ..............27

2.1. Các khái niệm cơ bản ............................................................................ 27
2.1.1. Cơ cấu ngành kinh tế ................................................................................................. 27


iv
2.1.2. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ........................................................................... 27
2.1.3. Các xu hướng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ................................................... 30
2.2. Cơ sở lý thuyết các nhân tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu ngành
kinh tế .......................................................................................................... 32
2.2.1. Một số lý thuyết về chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế .......................................... 33
2.2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn tỉnh 41
2.3. Khung phân tích của nghiên cứu .......................................................... 52
2.4. Quy trình nghiên cứu chung ................................................................. 52
CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ CÁC
TỈNH DUYÊN HẢI TRUNG BỘ ...............................................................................55
3.1. Khái quát về các tỉnh trong khu vực duyên hải Trung Bộ ................... 55
3.1.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của các tỉnh trong khu vực .. 55
3.1.2. Chính sách chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của các tỉnh trong khu vực .......... 56
3.2. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế các tỉnh duyên hải Trung Bộ ...... 58
3.2.1. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của các địa phương giai đoạn 1995-2005 .. 58
3.2.2. Chuyển dịch cơ cấu GDRP ngành kinh tế của các địa phương giai đoạn 2006-2017 60
3.2.3. Chuyển dịch cơ cấu lao động giữa các ngành kinh tế của các địa phương giai đoạn
2006-2017 ............................................................................................................................. 64
3.2.4. Đánh giá chuyển dịch cơ cấu GDRP ngành kinh tế của các địa phương thông qua
chỉ số chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ............................................................................ 66
3.3. Đánh giá khái quát về thực trạng của liên kết vùng trong khu vực ..... 67
3.3.1. Tình hình chung về liên kết vùng trong khu vực .................................................... 67
3.3.2. Điển hình liên kết vùng Thừa Thiên Huế - Đà Nẵng - Quảng Nam..................... 68
3.4. Đánh giá khái quát về thể chế chính sách của các địa phương thông qua
chỉ số PCI và các chỉ số thành phần ............................................................ 73

3.5. Đánh giá khái quát về các nhân tố nguồn lực của các địa phương trong
khu vực ......................................................................................................... 79
3.5.1. Thực trạng về vốn đầu tư trên địa bàn ..................................................................... 79
3.5.2. Thực trạng về chất lượng lao động trên địa bàn ..................................................... 79
3.5.3. Thực trạng về quy mô nền kinh tế và xu hướng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
của các địa phương ............................................................................................................... 80
3.6. Đánh giá chung về thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của các
địa phương trong khu vực ........................................................................... 81
CHƯƠNG 4. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUÁ TRÌNH CHUYỂN DỊCH
CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ CÁC TỈNH DUYÊN HẢI TRUNG BỘ ..................82