Luận văn xây dựng quy trình xác định vi khuẩn verotoxigenic escherichia coli trong thịt bằng kỹ thuật PCR (polymerase chain reaction

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
---------

---------

LƯU TH H I Y N

XÂY D NG QUY TRÌNH XÁC ð NH VI KHU N
VEROTOXIGENIC ESCHERICHIA COLI TRONG TH T
B NG K THU T PCR (POLYMERASE CHAIN
REACTION)
LU N VĂN TH C S NÔNG NGHI P
Chuyên ngành : THÚ Y
Mã s

: 60.62.50

Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. ð

Hà N i - 2011

NG C THÚY


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tơi. Các s
li u, k t qu nêu trong lu n văn là trung th c và chưa t ng ñư c ai cơng b

trong b t kỳ cơng trình nào khác.
Tơi xin cam đoan r ng các thơng tin trích d n trong lu n văn ñ u ñã
ñư c ch rõ ngu n g c.
Hà N i, ngày 28 tháng 10 năm 2011
Tác gi

Lưu Th H i Y n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

i


L I C M ƠN
ð hoàn thành lu n văn này, ngoài s c g ng c a b n thân, ph i k t i
s giúp ñ v v t ch t và tinh th n c a các th y, cơ giáo, gia đình và b n bè
c a tơi.
Trư c h t, tơi xin đư c bày t s c m ơn chân thành t i TS. ð Ng c
Thúy – ngư i ñã tr c ti p hư ng d n tơi hồn thành lu n văn này.
Tơi cũng xin đư c c m ơn TS. Nguy n Bá Hiên, các th y cô giáo trong
b môn Vi sinh v t – Truy n nhi m, Khoa Thú y, Trư ng đ i h c Nơng
nghi p Hà N i ñã giúp ñ và t o m i đi u ki n cho tơi hồn thành lu n văn
này.
Tôi xin chân thành c m ơn PGS. TS. Cù H u Phú, các cán b nghiên
c u công tác t i b môn Vi trùng, Vi n Thú y Qu c gia ñã giúp ñ , hư ng
d n, ch b o t n tình cho tơi trong q trình th c hi n đ tài.
Cu i cùng, gia đình và b n bè tơi là m t s c vũ to l n, là ñ ng l c đ
tơi hồn thành lu n văn này.
Xin trân tr ng c m ơn!
Hà N i, ngày 28 tháng 10 năm 2011

Tác gi

Lưu Th H i Y n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

ii


DANH M C CÁC CH

VI T T T VÀ KÝ HI U

A/E

Attaching and Effacing (Bám dính và xâm nh p)

BHI

Brain Heart Infusion

BPW

Buffer Peptone Water

cs

C ng s

DNA

Deoxyribonucleic Acid

E. coli

Escherichia coli

FDA

Food and Drug Administration (Cơ quan th c ph m và dư c ph m
M )

HC

Hemorrhagic colitis (Viêm ru t xu t huy t)

HUS

Hemolytic uremic syndrome (H i ch ng huy t ni u)

LB

Luria Bertani

MR

Methyl Red

m-TSB

modified Trypticase Soy Broth

NB

Nutrient Broth

PCR

Polymerase chain reaction (Ph n ng chu i trùng h p)

TTP

Thrombotic thrombocytopenic purpure (Ban xu t huy t gi m ti u
c u)

VK

Vi khu n

VP

Voges-Proskauer

VSATTP V sinh an toàn th c ph m
VT

Verotoxin

VTEC

Verotoxigenic Escherichia coli

WHO

World Health Organisation (T ch c y t th gi i)

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

iii


DANH M C B NG
TT

Tên b ng

Trang

2.1. Trình t m i dùng ñ xác ñ nh các gen VT1, VT2 và eae..........................36
2.2. Thành ph n các ch t trong ph n ng PCR dùng ñ xác ñ nh
gen VT1, VT2 và eae................................................................................37
2.3. Các chu kỳ nhi t c a ph n ng PCR dùng ñ xác ñ nh gen VT1, VT2 và
eae ............................................................................................................37
2.4a. M t s y u t gây b nh ch y u c a các ch ng vi khu n E. coli ñ i
ch ng dương.............................................................................................38
2.4b. M t s y u t gây b nh ch y u c a các ch ng vi khu n ñ i ch ng âm...39
3.1. K t qu th nghi m ph n ng PCR ñơn và ña m i ñ phát hi n m t s
gen ñ c l c c a VTEC..............................................................................45
3.2. K t qu xác đ nh mơi trư ng thích h p ni c y vi khu n ñ chi t tách
DNA cho ph n ng PCR...........................................................................47

3.3a. K t qu th c hi n ph n ng PCR ph c ñ phát hi n các ch ng vi khu n
ñ i ch ng dương.......................................................................................48
3.3b. K t qu th c hi n ph n ng PCR ph c v i các ch ng vi khu n ñ i
ch ng âm ..................................................................................................49
3.4. K t qu ñ m s hai ch ng vi khu n ñ i ch ng dương trên m t s môi
trư ng nuôi c y.........................................................................................51
3.5. K t qu xác ñ nh ñ nh y và ñ ñ c hi u c a ph n ng PCR trên môi
trư ng nuôi c y.........................................................................................52
3.6. K t qu xác ñ nh ñ nh y và ñ ñ c hi u c a ph n ng PCR trong m u
th t s ch ....................................................................................................55
3.7. T ng h p s lư ng và ch ng lo i m u thu th p ñư c ................................60
3.8. K t qu ki m tra các đ c tính c a vi khu n E. coli phân l p ñư c..............61
3.9. T l phân l p vi khu n VTEC t các m u th t ..........................................63
3.10. Kh năng s n sinh ñ c t VT c a các ch ng VTEC phân l p ñư c..........69
3.11. K t qu xác ñ nh serotyp c a các ch ng VTEC phân l p ñư c ................70

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

iv


DANH M C BI U, HÌNH
Hình 1.1: Cơ ch tác ñ ng c a ñ c t VT.........................................................16
Hình 3.1: Các s n ph m c a ph n ng PCR v i các ch ng vi khu n ñ i ch ng
dương và âm sau q trình đi n di ............................................................48
Hình 3.2: K t qu đ m s ch ng FD636 trên th ch máu...................................51
Hình 3.3: Các s n ph m c a ph n ng PCR v i các n ng đ pha lỗng khác
nhau t mơi trư ng LB đã ni c y ch ng FD636 ....................................54
Hình 3.5: X lý m u t i phịng thí nghi m .......................................................60
Hình 3.6: Tính ch t m c c a E. coli trên mơi trư ng MacConkey....................62

Hình 3.7: Tính ch t m c c a E. coli trên môi trư ng th ch máu.......................62
Hình 3.8: Tính ch t m c c a E. coli trên mơi trư ng EMB ..............................62
Hình 3.9: Tính ch t m c c a E. coli trên mơi trư ng CT-SMAC......................62
Hình 3.10: Kh năng lên men sinh hơi m t s lo i ñư ng c a E. coli...............62
Hình 3.11: Kh năng sinh Indol c a E. coli ......................................................62
Hình 3.12: S n ph m c a ph n ng PCR t các m u th t sau q trình đi n di 64
Bi u đ 3.1: T l phân l p vi khu n VTEC t các m u th t.............................64
Hình 3.13: S n ph m c a ph n ng PCR t các khu n l c riêng bi t c a m t
s m u th t sau q trình đi n di ...............................................................66
Hình 3.14: S n ph m c a ph n ng PCR t các m u phân và m u lau .............67
thân th t sau q trình đi n di ...........................................................................67
Hình 3.15: S n ph m c a ph n ng PCR t các khu n l c riêng bi t c a m u
phân sau q trình đi n di .........................................................................67

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

v


M CL C
L I CAM ðOAN ...............................................................................................i
L I C M ƠN ....................................................................................................ii
DANH M C CÁC CH

VI T T T VÀ KÝ HI U........................................ iii

DANH M C B NG.........................................................................................iv
DANH M C BI U, HÌNH ...............................................................................iv
M C L C ........................................................................................................vi
M

ð U...........................................................................................................1

PH N I - T NG QUAN ..................................................................................3
1.1. L ch s nghiên c u .....................................................................................3
1.2. Phân lo i E. coli..........................................................................................6
1.3. ð c tính c a vi khu n E. coli ......................................................................7
1.4. Verocytogenic Escherichia coli (VTEC) ..................................................12
PH N II - ð I TƯ NG, N I DUNG, NGUYÊN LI U VÀ PHƯƠNG
PHÁP NGHIÊN C U ............................................................................34
2.1. ð i tư ng, ñ a ñi m nghiên c u................................................................34
2.2. N i dung nghiên c u ................................................................................34
2.3. Nguyên li u dùng trong nghiên c u..........................................................34
2.4. Phương pháp nghiên c u ..........................................................................35
PH N III - K T QU VÀ TH O LU N ....................................................44
3.1. Thi t l p và chu n hóa phương pháp PCR...........................................44
3.1.1. L a ch n gi a PCR ñơn và PCR ph c..............................................44
3.1.2. L a ch n môi trư ng nuôi c y thích h p đ tách chi t DNA m u ....46
3.1.3. K t qu th c hi n ph n ng v i các ch ng ñ i ch ng.......................47
3.2. K t qu xác ñ nh ñ nh y và ñ ñ c hi u c a phương pháp PCR
dùng ñ xác ñ nh VTEC................................................................................49
3.2.1. K t qu xác ñ nh ñ nh y và ñ ñ c hi u c a phương pháp PCR
dùng ñ xác ñ nh VTEC trong môi trư ng nhân t o ...................................50

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

vi


3.2.2. K t qu xác ñ nh ñ nh y và ñ ñ c hi u c a phương pháp PCR

dùng ñ xác ñ nh VTEC trong m u th t s ch ..............................................55
3.3. Quy trình xác đ nh s có m t c a vi khu n VTEC trong các m u th t57
3. 4. K t qu phân l p vi khu n VTEC trong các m u th t ........................58
3.4.1. K t qu áp d ng quy trình trong phân l p và xác đ nh vi khu n
VTEC có trong các m u th t thu th p t các ch và lò m .........................59
3.4.2. K t qu giám ñ nh các ch ng vi khu n VTEC phân l p ñư c ..........68
PH N IV - K T LU N VÀ ð NGH .........................................................71
4.1. K t lu n ....................................................................................................71
4.2. ð ngh .....................................................................................................71
TÀI LI U THAM KH O..............................................................................73

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

vii


M

ð U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Trên ph m vi th gi i, ư c tính hàng năm có kho ng 2 t ngư i b ng
ñ c th c ph m (ð u Ng c Hào, 2011).
Vi t Nam, theo ư c tính và th ng kê c a T ch c y t th gi i
(WHO) có kho ng 8 tri u ngư i b ng ñ c th c ph m m i năm, trong đó
ph n l n x y ra t i các b p ăn t p th , khu công nghi p, b p ăn c a h c sinh.
Năm 2010, c nư c x y ra 175 v ng ñ c th c ph m, làm hơn 5.000 ngư i
m c và 42 trư ng h p t vong. Thi t h i kinh t cho chi phí ñi u tr b nh và
ngh làm vi c kho ng 8 tri u USD/năm (Phương Thu n, 2011).
Các con s trên ñây cho th y m t th c tr ng ñáng lo ng i v v n ñ v

sinh an tồn th c ph m (VSATTP). VSATTP có vai trị r t quan tr ng đ i v i
cu c s ng con ngư i, nh hư ng tr c ti p t i s c kh e, tu i th , ch t lư ng
môi trư ng, ch t lư ng cu c s ng, phát tri n kinh t và uy tín thương hi u s n
ph m, uy tín qu c gia.
Trong nh ng th p k g n đây, ơ nhi m vi khu n Escherichia coli
(E.coli) thu c nhóm Verotoxygenic Escherichia coli (VTEC) s n sinh ñ c t
Verotoxin (VT) trong th c ph m ñã tr thành ñ tài nghiên c u c a nhi u tác
gi vì tính nghiêm tr ng c a các b nh do vi khu n này gây ra

ngư i

(Bergamini, 2007). Tuy nhiên, t i Vi t Nam, có r t ít cơng trình nghiên c u
tương t .
ð c t VT có hai nhóm chính là VT1 và VT2 v i nhi u bi n th khác
nhau (Gyles và Fairbrother, 2004). ð c t này gây ra các lo i b nh như viêm
ru t xu t huy t (HC – Hemorrhagic colitis), h i ch ng huy t ni u (HUS –
Haemolytic uremic syndrome), ban xu t huy t gi m ti u c u (TTP –
Thrombotic Thrombocytopanic purpura), viêm ñư ng ni u (Urinary tract

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

1


infections), viêm màng não (meningitis) (XU Jian-Guo và cs, 1999; Lake và
Cressey, 2002).
Vi khu n này có th lây nhi m qua nhi u ñư ng khác nhau, như s
d ng th c ph m, rau xanh, nư c u ng b nhi m vi khu n, ti p xúc tr c ti p
v i ñ ng v t mang trùng, … (Võ Thành Thìn và cs, 2008).
Vi c xây d ng đư c m t quy trình chu n ñ xác ñ nh vi khu n VTEC

phù h p v i đi u ki n phịng thí nghi m t i Vi t Nam, nh m xác ñ nh nhanh
và chính xác th t tươi b nhi m vi khu n VTEC s là n n t ng quan tr ng
trong ch n đốn và đi u tr các trư ng h p ng ñ c th c ph m cũng như cho
các nghiên c u ti p theo.
Vì v y, chúng tơi đã ti n hành nghiên c u đ tài: “Xây d ng quy trình
xác đ nh vi khu n Verotoxigenic Escherichia coli trong th t b ng k thu t
PCR (Polymerase chain reaction)”.
Nghiên c u này cho phép xác đ nh nhanh và chính xác tiêu chu n vi
sinh ñ i v i vi khu n VTEC trong th c ph m, lo i b ho c tiêu h y k p th i
th c ph m có nhi m m m b nh này ho c xác ñ nh nguyên nhân c a các v
ng ñ c th c ph m do VTEC.
2. M c tiêu nghiên c u
Xây d ng ñư c m t quy trình thích h p có th dùng đ xác ñ nh chính
xác th t b nhi m vi khu n VTEC.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

2


PH N I
T NG QUAN
1.1. L ch s nghiên c u
Hơn 100 năm trư c, năm 1885, bác s nhi khoa ngư i ð c Theodore
Escherich ñã l n ñ u tiên mơ t m t lồi vi khu n phân l p ñư c t phân c a
m t b nh nhi. Ơng đ t tên vi khu n này là Bacterium coli commune, và sau
nhi u l n ñ i tên, vào năm 1919, vi khu n này ñư c g i v i m t tên th ng
nh t là Escherichia coli, vi t t t là E. coli. T đó đ n nay, E. coli đư c xác
đ nh là lồi vi khu n thư ng g p nh t trong h vi sinh v t ñư ng ru t c a
ngư i và ñ ng v t (Vũ Kh c Hùng, 2004).

E. coli là loài ch y u c a gi ng Escherichia, h Enterobacteriaceae.
Chúng là nh ng vi khu n b t màu Gram âm, hình g y ng n, trong vi trư ng
thư ng đ ng riêng ho c thành đơi, cho ph n

ng Catalase dương tính,

Oxidase âm tính, hi u khí tùy ti n, có th di đ ng nh lơng roi (flagella) ho c
khơng di đ ng. H u h t các ch ng ñ u lên men ñư ng Lactose, m t s lên
men ch m và m t s khơng sinh hơi. Thơng thư ng, E. coli có ph n ng
Citrate âm tính, Methyl Red (MR) dương tính, Voges-Proskauer (VP) âm tính
và Indol dương tính. E. coli là vi khu n thư ng th y trong ñư ng tiêu hóa c a
ngư i và đ ng v t; t ñó E. coli ñư c th i vào nư c, ñ t và ñ ng c , không
ch nhi m lan trong đàn mà có th nhi m vào m t s s n ph m nông nghi p
như rau, c ,...
T ñ u nh ng năm 1940, m t s ý ki n cho r ng vi khu n E. coli là tác
nhân gây m t s b nh

tr em. Doyle và Padhye (trích d n t

Bray và

Beavan) (1989) g i vi khu n này là Bacillus coli typ neopolitanum, sau này
đư c g i là nhóm O111, thu c l p EPEC. T đó, nh ng nhóm E. coli khác
ñư c th a nh n là nguyên nhân gây tiêu ch y. Các vi khu n E. coli gây b nh
có đ c l c r t khác nhau và có kh năng gây ra m t s b nh nghiêm tr ng.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

3

M t s ch ng s n sinh ñ c t t bào gây phá h y t bào Vero và Hela, tương
t như ñ c t do Shigella dysenteriae typ 1 s n sinh ra. Nh ng ñ c t này
ñư c g i v i nh ng tên khác nhau như Verotoxin, Verocytotoxin ho c Shigalike toxin. Trong báo cáo này, chúng tôi s

d ng tên g i th ng nh t là

Verotoxin (VT) và các vi khu n có kh năng s n sinh đ c t này ñư c g i là
Verotoxigenic Escherichia coli, vi t t t là VTEC.
Trong nh ng năm g n ñây, các ch ng E. coli gây tiêu ch y ñư c chia
thành ít nh t 5 nhóm. ðó là E. coli gây ñ c ru t (ETEC – Enterotoxigenic E.
coli) – s n sinh ñ c t ru t nhưng không xâm nh p, E. coli xâm nh p ru t
(EIEC – Entero invasive E. coli) có kh năng xâm nh p t bào bi u mô ru t,
E. coli gây b nh tích ru t (EPEC – Enteropathogenic E. coli) có kh năng
bám dính vào t bào bi u mơ và gây b nh tích bám dính và xâm nh p
(Attaching and Effacing - A/E), E. coli gây ngưng k t (EaggEC –
Enteroaggregative E. coli) có kh năng bám dính vào t bào bi u mơ nh m t
cơ quan gi ng lông nhung và khuy ch tán vào trong bi u mơ ru t. Nhóm cu i
cùng có tên là E. coli có kh năng s n sinh ñ c t VT (VTEC – Verotoxigenic
Escherichia coli) gây b nh viêm ru t xu t huy t (HC – Haemorrhagic colitis),
huy t ni u (HUS – Haemolytic ureamic syndrome) và ban xu t huy t gi m
ti u c u (TTP – Thrombotic thrombocytopenic purpura)

ngư i. Trư c ñây,

VTEC là m t phân nhóm c a EPEC vì chúng cũng có kh năng gây b nh tích
A/E

bi u mơ ru t c a ñ ng v t c m th , nhưng khi phát hi n m t s ch ng

c a VTEC có kh năng s n sinh ñ c t VT ñ tr giúp cho y u t bám dính
này, chúng đã đư c tách ra thành m t nhóm riêng là VTEC.
E. coli O157:H7 hi n nay là ch ng VTEC ñư c báo cáo nhi u nh t gây
ra các v d ch l n

nhi u nư c g m c M (MacDonald và Osterholm,

1993), Canada (Waters và cs, 1994), Anh (Thomas và cs, 1996) và Nh t B n
(Bettelheim, 1997). Vi khu n này ñư c xác ñ nh là m t trong các tác nhân

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

4


gây ng ñ c nguy hi m nh t trong các b nh phát sinh do ng ñ c th c ph m
gây nên h i ch ng huy t ni u (HUS) (Ph m Th Tâm và cs, 2009, trích d n
theo Griffin, 1995).
V d ch đ u tiên ñư c báo cáo vào năm 1982, E. coli O157:H7 ñư c
xác ñ nh là nguyên nhân gây viêm ru t xu t huy t

M . Trong m t th p k

sau đó, vi khu n này đã tr thành m t v n ñ l n liên quan ñ n s c kh e c ng
ñ ng, ñư c chính ph nhi u nư c quan tâm. V d ch l n nh t ñư c báo cáo
x y ra

Nh t B n trong tháng 7-8/1996, v i 9578 ca b nh ñư c ghi nh n và

11 ngư i ch t, 90 b nh nhân ñư c xác ñ nh là b HUS. V d ch l n th hai

x y ra

M , v i 732 ca b nh trong đó 4 ngư i ch t, 55 ngư i b HUS ho c

TTP. M c dù, serotyp O157:H7 là typ vi khu n n i b t nh t c a nhóm VTEC,
m t s serotyp khác c a nhóm này cũng liên quan t i m t s b nh
Hơn n a, s t n t i c a các serotyp này là khác nhau

ngư i.

các vùng ñ a lý khác

nhau. Có hơn 100 serotyp VTEC ñư c xác ñ nh d a trên kháng nguyên O có
kh năng gây m t s b nh nghiêm tr ng

ngư i như HC, HUS, TTP.

nhi u nư c, VTEC là m t tác nhân gây tiêu ch y thông thư ng
(Wachsmuth, 1994). Ví d ,
th

hai

ð c, VTEC là tác nhân vi khu n gây tiêu ch y

tr em sau Salmonella,

Úc, ñ ng th

ba sau Salmonella và

Campylobacter.
VTEC gây nên các tri u ch ng khác nhau, t g n như khơng có tri u
ch ng gì, có ho c khơng có tri u ch ng đau b ng nh , ñ n nh ng tri u ch ng
n ng hơn như HC, HUS ho c TTP. ð i tư ng thư ng b nhi m VTEC là tr
em dư i 5 tu i ho c ngư i già.

nh ng ngư i trư ng thành và trung niên,

các tri u ch ng có th nh như b tiêu ch y nhưng không xu t huy t. Hi n
tư ng này x y ra khi b nhi m

li u th p, dư i 100 vi khu n.

VTEC gây viêm ru t xu t huy t và tiêu ch y
b nh phù ñ u

đ ng v t,

trâu bị, chúng cũng có th gây

l n (ð Ng c Thúy, 2004).

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

5


H u h t các v d ch VTEC, thư ng do serotyp O157:H7, có liên quan
t i vi c ăn th t bị chưa n u chín k , m t s th c ph m tương t ho c s a tươi.

Phương th c lây truy n ch y u c a VTEC là qua th c ph m. V t ni, đ c
bi t trâu bị, là ngu n tàng tr VTEC chính (Beutin và cs, 1993). Trong q
trình gi t m , đ ng v t mang trùng có th truy n vi khu n sang th t qua phân,
nhi m chéo sang thân th t c a các gia súc khác qua tay ngư i gi t m và d ng
c lò m . Hi n nay, ngư i ta v n chưa kh ng ñ nh ñư c li u t t c các ch ng
VTEC phân l p ñư c t ñ ng v t có gây b nh cho ngư i hay khơng.
Tiêu chu n Vi t Nam quy đ nh: vi khu n này khơng đư c phép có m t
trong 1g các lo i th c ph m như th t h p, rau qu mu i, nư c u ng, s a và
các s n ph m t s a.
Vi t Nam, có r t ít thơng tin v VTEC

nh ng ñ ng v t mang trùng,

thân th t sau khi gi t m và th c ph m. Hơn n a, th c t hi n nay không có 1
b kit phát hi n VTEC nào trên th trư ng, ngo i tr nhóm O157. Do đó, các
phương pháp phát hi n nhanh VTEC
xác ñ nh ñư c vai trò c a vi khu n này

Vi t Nam c n ph i ñư c phát tri n ñ
ñ ng v t mang trùng cũng như các

s n ph m t ñ ng v t.
1.2. Phân lo i E. coli
E. coli có th đư c chia thành các nhóm d a trên b nh lý mà chúng gây
ra, v trí các kháng ngun, đ nh typ phage, thơng tin v plasmid và kh năng
s n sinh y u t dung huy t. Tuy nhiên, các ph n ng huy t thanh h c thư ng
ñư c s

d ng nh t và có hi u qu khi phân lo i E. coli (Hanna Evelina

Sidjabat-Tambunan, 1997).
Năm 1944, Kauffman là ngư i ñ u tiên ñưa ra phương pháp phân lo i
vi khu n E. coli d a trên ñ c ñi m huy t thanh h c, và v i m t s c i ti n,
phương pháp này v n ñư c áp d ng cho t i ngày nay. Theo đó, vi khu n E.
coli đư c phân lo i d a theo các kháng nguyên b m t, g m có kháng nguyên

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

6


thân O (Somatic), kháng nguyên lông H (Flagellar) và kháng nguyên giáp mô
K (Capsular) (Lior, 1994).
M c dù E. coli ñư c phân lo i d a trên 3 lo i kháng nguyên này nhưng
kháng nguyên O và H thư ng ñư c s d ng nhi u hơn. Do ñó, thu t ng
serotyp ch ñư c s d ng khi hai kháng nguyên này ñã ñư c xác ñ nh. Khi ch
có kháng ngun O đư c xác đ nh, các vi khu n E. coli ñư c x p thành nhóm
kháng nguyên O (serogroup O). Hi n nay, nhóm E. coli d a trên kháng
ngun O đã đư c xác ñ nh ñư c ñánh s t O1 ñ n O173 (tr 7 nhóm ñã b
lo i : O31, O47, O67, O72, O93, O94, O122). Cũng đã có 103 kháng nguyên
K và 56 kháng nguyên H ñư c xác đ nh.
1.3. ð c tính c a vi khu n E. coli
1.3.1. ð c tính hình thái
E. coli là tr c khu n ng n, hai đ u trịn, có kích thư c 2 – 3 x 0,6 m.
Trên tiêu b n nhu m Gram, vi khu n b t màu Gram âm, đ ng riêng r , đơi
khi x p 2 – 3 vi khu n thành m t chu i dài. Vi khu n khơng có giáp mô,
không sinh nha bào và không b t màu v i các thu c nhu m axit. Vi khu n có
lơng và có kh năng di đ ng (Nguy n Như Thanh và cs, 2001). Khi quan sát
dư i kính hi n vi ñi n t , m t s ch ng vi khu n nh t đ nh có mang c u trúc
fimbriae hay còn g i là y u t bám dính.

1.3.2. ð c tính ni c y
E. coli là tr c khu n hi u khí ho c hi u khí tùy ti n. Nhi t đ thích h p
cho s sinh trư ng và phát tri n c a vi khu n này là 370C, pH thích h p là
7,4, nhưng vi khu n cũng có th phát tri n đư c

mơi trư ng có pH t 5,5 –

8,0 (Nguy n Như Thanh và cs, 2001).
Vi khu n E. coli phát tri n d dàng trên các môi trư ng nuôi c y thông
thư ng, m t s ch ng có th phát tri n đư c

mơi trư ng t ng h p đơn gi n.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

7


- Mơi trư ng th ch thư ng: hình thành nh ng khu n l c trịn, ư t, bóng
láng không trong su t, màu tro tr ng nh t, hơi l i, đư ng kính t 2-3 mm.
Ni lâu, khu n l c có màu nâu nh t và m c r ng ra, có th quan sát th y c
nh ng khu n l c d ng R và M.
- Môi trư ng nư c th t: Phát tri n r t nhanh, t t, môi trư ng ñ c ñ u có
l ng c n màu tro nh t dư i đáy, đơi khi có màu xám nh t, canh trùng có mùi
phân th i.
- Mơi trư ng MacConkey: Khu n l c có màu h ng cánh sen, trịn nh ,
hơi l i, rìa g n, không làm chuy n màu môi trư ng.
- Môi trư ng th ch máu: Khu n l c to, ư t, l i, vi n không g n, màu
xám nh t, m t s ch ng có kh năng gây dung huy t.
- Môi trư ng Simmon citrate: Khu n l c không màu trên n n xanh l c

- Mơi trư ng Endo: Khu n l c màu đ
- Mơi trư ng EMB: Khu n l c màu tím đen
- Mơi trư ng SS: Khu n l c có màu đ
1.3.3. ð c tính sinh hóa
- ð c tính lên men và sinh hơi các lo i ñư ng:
Vi khu n E. coli có kh năng lên men và sinh hơi m t s lo i ñư ng
như: Glucose, Fructose, Galactose, Lactose, Manitol, Levulose, Xylose; lên
men không ch c ch n v i các lo i ñư ng như: Dulcitol, Saccarose, Salixin.
Vi khu n E. coli lên men sinh hơi nhanh đư ng Lactose, cịn vi khu n
Salmonella spp. khơng có đ c tính này. ðây chính là đ c ñi m quan tr ng ñ
phân bi t vi khu n E. coli và Salmonella.
- Các đ c tính khác:
+ Làm đơng vón s a sau 24 – 72 gi nuôi c y

370C

+ Không làm tan ch y gelatin

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

8


+ Các ph n ng khác: Indol, Catalase, MR dương tính; Citrat, Oxidase,
VP, Urease, H2S âm tính. Vi khu n E. coli có kh năng kh nitrat thành nitrit,
kh cacboxyl trong mơi trư ng lysine decacboxylase.
1.3.4. S c đ kháng
Vi khu n E. coli có s c đ kháng y u, b di t
gi ho c 600C trong 30 phút, đun sơi

nhi t đ 550C trong 1

1000C thì ch t ngay. Các ch t sát trùng

như axit phenic 3%, HgCl2 0,5%, formol 1-2% có th tiêu di t vi khu n nhanh
trong 5 phút.
Trong phân, ch t ñ n chu ng m ư t, thi u ánh sáng m t tr i, vi khu n
có th t n t i trên 2 tháng. Vi khu n E. coli có kh năng đ kháng v i s s y
khơ và hun khói. Nh ng ch ng E. coli trong phân có xu hư ng ñ kháng v i
nhi t cao hơn nh ng ch ng phân l p đư c

mơi trư ng bên ngồi.

mơi

trư ng bên ngồi, các ch ng E. coli gây b nh có th t n t i ñ n 4 tháng
(Gross W. G., 1994).
1.3.5. C u trúc kháng nguyên c a vi khu n E. coli
Vi khu n E. coli ñư c chia làm các serotyp khác nhau d a trên c u trúc
kháng nguyên O, K, H và F. Cho ñ n nay, các nhà nghiên c u ñã xác ñ nh
ñư c 166 lo i kháng nguyên O, 103 lo i kháng nguyên K, 56 lo i kháng
nguyên H và m t s quy t ñ nh kháng nguyên F (Fairbrother và cs, 1992;
Carter và cs, 1995).
1.3.5.1. Kháng nguyên O ( Somatic antigen)
Kháng nguyên O là y u t th xoma c a phospholipid – polysaccharide
góp ph n t o nên màng ngồi lipopolysaccharide c a vi khu n, r t ñ c, ch
c n 1/20 mg kháng nguyên O cũng ñ ñ gi t ch t chu t nh t tr ng sau 24
gi . Kháng ngun O có kh năng ch u đư c nhi t ñ , các ch t c n và axit
HCl 1N.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

9


C u trúc phân t lipopolysaccharide c a kháng nguyên O g m 2 ph n:
ph n polysaccharide n m ngồi có nhóm hydro mang ch c năng t o ra tính
đ c trưng v serotyp, và ph n polysaccharide

bên trong khơng có nhóm

hydro, có ch c năng phân bi t gi a các d ng khu n l c. Khi làm m t d n t ng
ñơn v ñư ng c a các chu i polysaccharide ho c làm thay đ i v trí

các đơn

v này s d n ñ n thay ñ i ñ c l c c a vi khu n. Thành ph n lipit trong kháng
nguyên có tác d ng quy t đ nh đ c tính c a vi khu n E. coli.
Kháng nguyên O khơng ph i là m t kháng ngun đơn (single antigen)
mà g m m t s thành ph n và thư ng đư c g i là nhóm kháng ngun O. Các
nhóm kháng nguyên O khác nhau có th có m t vài thành ph n kháng nguyên
chung, và do ñó có th gây ph n ng chéo gi a các nhóm. Ph n ng chéo v i
các vi khu n khác cũng ñã ñư c ghi nh n như v i Shigella, Salmonella và
Citrobacter (Winkle và cs, 1972).
1.3.5.2. Kháng nguyên H (Flagella antigen)
Các kháng nguyên H d a trên các d ng khác nhau c a lông roi - protein
c a cơ quan di chuy n. Vi c xác ñ nh kháng nguyên H ch phù h p khi kh
năng di ñ ng c a vi khu n ñư c th hi n t t qua m t ho c vài l n c y chuy n
trên môi trư ng bán c th . H u h t các kháng ngun H đ u có tính đ c hi u
cao, ít ho c khơng có ph n ng chéo. Các ch ng khơng di đ ng đư c ký hi u

là NM (Non motile) ho c H-.
Kháng nguyên H là kháng nguyên có b n ch t protein, kém b n v ng
hơn so v i kháng nguyên O; kém ch u nhi t, b phá h y trong c n 50% và các
enzyme tiêu hóa protein, khơng b tác ñ ng khi x lý b ng formol 0,5%.
Kháng nguyên H khi g p kháng th H tương ng s x y ra hi n tư ng
ngưng k t. Ph n ng x y ra nhanh hơn so v i kháng nguyên O và các h t
ngưng k t cũng l n hơn, gi ng như nh ng c m bơng. Do v y, vi khu n có

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

10


kh năng di ñ ng, khi ti p xúc v i kháng th H tương ng s tr thành không
di đ ng.
Kháng ngun H khơng có đ c l c và cũng khơng có ý nghĩa trong đáp
ng mi n d ch.
1.3.5.3. Kháng nguyên K (Capsular antigen)
Thông thư ng, kháng nguyên K s d ng ñ ñ nh typ E. coli không gây
ngưng k t v i kháng huy t thanh O tương ng. Vi c xác ñ nh kháng ngun
K d a trên đ c đi m hóa h c c a kháng nguyên v lipopolysaccharide. Có 3
nhóm kháng nguyên K ñã ñư c xác ñ nh là L, A và B; chúng khác nhau v
đ c tính kháng nguyên và kh năng k t h p v i kháng th khi
nhau. Kháng nguyên K nhóm B và L vơ ho t sau khi đun
trong khi nhóm A sau 1 gi nhưng

1000C trong 1 gi ,

1210C. Kh năng k t h p v i kháng th

c a nhóm B khơng b m t đi sau khi đun
thì b m t sau khi

nhi t ñ khác

1210 trong 1 gi , trong khi nhóm L

1000C trong 1 gi . Vi c xác đ nh kháng ngun K có th

ti n hành b ng ph n ng ngưng k t trên phi n kính ho c trong ng nghi m.
Nhưng hi n nay, kháng ngun K ít đư c s d ng, mà thư ng s d ng kháng
nguyên O:H.
M t s nhà nghiên c u cho r ng kháng nguyên K khơng có ý nghĩa v
đ c l c (Pourbakhsh và cs, 1997; McPeake và cs, 2005). Tuy nhiên, cũng đã
có cơng trình nghiên c u ch ng minh kháng ngun K có ý nghĩa v đ c l c
vì chúng tham gia b o v vi khu n trư c nh ng y u t phòng v c a v t ch .
Kháng nguyên K có tác d ng ch ng l i s th c bào, g m c kháng b th
trong huy t thanh.
Nói chung, các nghiên c u ñ u th ng nh t v kháng nguyên K có hai
ch c năng sau:
+ H tr trong ph n ng ngưng k t kháng nguyên O c a vi khu n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

11


+ T o ra hàng rào b o v vi khu n ch ng l i tác ñ ng c a ngo i c nh và
hi n tư ng th c bào cũng như các y u t phòng v khác c a v t ch .
1.3.5.4. Kháng nguyên F (Fimbriae antigen)

H u h t các ch ng E. coli gây b nh đ u có kh năng s n sinh ra m t
ho c nhi u lo i kháng ngun bám dính. Các ch ng khơng gây b nh thì
khơng có kháng ngun bám dính (Carter và cs, 1995). Kháng ngun bám
dính giúp vi khu n E. coli có th bám vào các th th ñ c hi u trên b m t t
bào bi u mô ru t và l p màng nhày, ch ng l i kh năng ñào th i vi khu n do
nhu ñ ng ru t. Kháng nguyên bám dính c a vi khu n E. coli chính là các c u
trúc pili (hay cịn g i là Fimbriae) có c u trúc gi ng s i lông, ng n, th ng,
xu t phát t m t ñĩa g c trong màng nguyên sinh ch t c a t bào vi khu n.
Fimbriae có b n ch t là protein, bao ph trên b m t ngoài c a t bào vi
khu n v i s lư ng t 10 – 400/t bào vi khu n.
Trư c khi c u trúc hóa h c c a chúng ñư c bi t ñ n, các kháng nguyên
này ñư c g i là kháng nguyên K như K88 và K99. Tuy nhiên, ngày nay,
chúng ñư c g i là nh ng lơng roi bám dính F4 và F5.
1.4. Verotoxigenic Escherichia coli (VTEC)
Trong s E. coli có kh năng gây tiêu ch y, VTEC ñư c xem là m t
nhóm quan tr ng gây tiêu ch y có l n máu

ngư i (Levent Akkaya và cs,

2006).
1.4.1. Danh pháp
M c dù ñã ñư c xác ñ nh là các ch ng E. coli có kh năng s n sinh ñ c
t VT ho c Shiga-like toxin và ñư c phân lo i là nhóm VTEC, nhưng danh
pháp qu c t c a nhóm vi khu n này v n chưa ñư c th ng nh t. SLTEC
(Shiga-like toxin-producing Escherichia coli) và STEC (Shiga toxinproducing Escherichia coli) là nh ng tên g i khác c a VTEC.
1.4.2. ð c l c

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

12

Nhìn chung, ngo i đ c t VT đư c coi là y u t ñ c l c c a VTEC.
Tuy nhiên, s có m t c a riêng đ c t VT có th khơng đ gây ra b nh, nh ng
y u t ñư c cho là ñ c l c khác có th ñóng m t vai trị nào đó. Ngư i ta cho
r ng m t s y u t có liên quan đ n kh năng bám dính c a VTEC v i t bào
bi u mơ ru t, gây nên b nh tích A/E. Trong nh ng y u t này có plasmid 60Mda, mã hóa cho lơng roi bám dính – m t lo i protein màng ngoài (OMP –
Outer membrane protein), có tr ng lư ng phân t 94 kDa, có y u t intimin
do gen eae quy ñ nh t ng h p.
Trong s các y u t này, m i ch có VT đư c xác đ nh rõ vai trị trong
q trình gây b nh c a VTEC.
1.4.2.1. ð c t Verotoxin (VT)
Konowalchuk và cs (1977) đã có m t cơng trình nghiên c u v đ c t
gây ñ c t bào (cytotoxin) c a E. coli. Các tác gi ñ t tên ñ c t này là VT
(Verotoxin). Vero là t bào th n kh xanh châu Phi (Cercopithecus aethiops),
thư ng đư c dùng trong phịng thí nghi m, đ c bi t trong các nghiên c u v
virus h c. Theo Konowalchuk, có hai lo i ñ c t VT: VT1 và VT2. ð c t
VT1 gi ng ñ c t c a Shigella dysenteriae typ 1 v m i phương di n, k c
mi n d ch h c. Trong ñi u ki n in vitro, có th dùng kháng đ c t Shiga đ
trung hịa VT1. Vì th , VT1 cịn đư c g i là ñ c t gi ng ñ c t Shiga (Shigalike-toxin). ð c t VT2 khơng có liên quan gì v mi n d ch h c v i ñ c t
c a Shigella dysenteriae typ 1, nhưng cũng có kh năng gây đ c t bào như
VT1. Konowalchuk nh n th y r ng m t s ch ng EPEC có kh năng t ng h p
đ c t VT1 và/ho c VT2, vì nh ng ch ng này gây ñ c và làm bi n d ng t
bào Vero ñơn l p. Tuy nhiên, phát hi n này chưa ñư c chú ý ñ n khi m t v
d ch do E. coli O157:H7 x y ra

M , và vi khu n này có kh năng s n sinh

VT.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

13


Trong m t nghiên c u ñ c l p khác, năm 1982, O’Brien và cs phát hi n
m t lo i ñ c t do E. coli O26 s n sinh, gây ñ c cho t bào Hela và b trung
hịa b i kháng huy t thanh kháng đ c t Shiga. ð c t này ñư c O’Brien và
cs g i là ñ c t gi ng ñ c t Shiga (Shiga – like toxin, vi t t t là SLT). Nhóm
tác gi nh n th y đ c t này gi ng ñ c t E. coli O157:H7 s n sinh. Do đó, c
hai tên g i SLT và VT ñ u ch m t lo i ñ c t .
T i h i ngh châu Á v b nh tiêu ch y t i Bangkok năm 1985, các nhà
vi khu n h c Sri Lanka khi trình bày k t qu nghiên c u v các ch ng EPEC
có nh n đ nh r ng: Các ch ng E. coli có đ c t VT thư ng gây b nh

gia súc

(trâu, bị), nhưng khơng có vai trị gì quan tr ng trong b nh tiêu ch y

ngư i,

ít nh t là

vùng nhi t đ i ðơng Nam Á.

Trình t nucleotit c a gen ch u trách nhi m s n sinh VT1 và trình t
axit amin ñã ñư c xác ñ nh và so sánh v i gen s n sinh ñ c t Shiga. M t
khác, VT2 và các bi n th c a nó có nh ng đ c đi m khác bi t v i VT1. M c
ñ tương ñ ng c a trình t nucleotit và axit amin c a VT2 và VT1 kho ng 55
– 60%. Các lo i VT2 hi n nay ñã xác ñ nh ñư c g m có VT2, VT2vha

(VT2va), VT2vhb (VT2vb), VT2vp1 (VT2e) và VT2vp2.
Schmidt và cs (1994) đã mơ t gen tương t

VT2

Citrobacter

freundii, đư c g i là C. freundii slt-IIcA và slt-IIcB. Nh ng gen này cũng ñã
phân l p ñư c t Enterobacter cloacae – vi khu n có liên quan đ n b nh HUS
ngư i. Nhóm tác gi này cũng đã báo cáo VT2 t C. freundii khơng n đ nh
do ñ c t m t ho t tính, ñ ng nghĩa v i vi c m t gen VT trong quá trình c y
chuy n. Các gen gi ng VT1 cũng ñã ñư c phân l p t Aeromonas spp. t
b nh nhân b tiêu ch y và t môi trư ng, có kh năng gây đ c đ i v i t bào
Vero.
C u trúc chung và cơ ch tác ñ ng c a các ñ c t VT gi ng v i ñ c t
Shiga. M i ñ c t có c u trúc g m ti u ph n A – B, 1 ti u ph n A (kho ng 33
kDa) và 5 ti u ph n B (kho ng 7,5 kDa). Ti u ph n A có ho t tính c a m t
enzyme, tác đ ng c ch quá trình t ng h p protein c a t bào, g m có dung

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

14


gi i protein và phá h y liên k t disulfide. Ti u ph n B mang v trí ti p xúc c a
phân t ñ c t v i m t receptor glycolipid trên màng t bào.
Stein và cs (1992) ñã xác ñ nh c u trúc tinh th c a ti u ph n B c a
VT1 và nh n th y nó gi ng v i c u trúc c a ti u ph n B c a ñ c t LT ñư c
s n sinh b i h u h t các ch ng E. coli. VT là protein không ch u nhi t, nhưng
kh năng ch u nhi t c a các lo i VT khác nhau là khác nhau. VT2e là kém

ch u nhi t nh t, m t ho t tính hồn tồn khi

650C trong 30 phút. VT2d có

kh năng ch u nhi t cao nh t, khơng m t ho t tính khi

750C trong 60 phút.

VT1 và VT2 là nh ng ñ c t có kh năng ch u nhi t trung bình.
Receptor c a VT1 và VT2 là Globotriosylceramide (Gb3), c a VT2e là
Globotetraosylceramide (Gb4). Gb3 là ph c h p trên màng t bào n i m c
qu n c u th n. C u trúc và s lư ng nh ng receptor đ c hi u

nh ng lồi và

mơ khác nhau t o nên s khác nhau v ñ m n c m c a t bào, mô ho c cơ
quan ñ i v i ñ c t . Tuy nhiên, nguyên nhân chính gây phá h y th n trong
b nh tiêu ch y có liên quan đ n HUS v n chưa đư c làm rõ.
Vì ái l c c a VT1 ñ i v i Gb3 l n hơn so v i VT2, ngư i ta cho r ng
VT1 g n v i t bào bi u mô ru t và gây phá h y các t bào này cũng như h
th ng m ch qu n

ru t, trong khi đó, VT2 có ái l c nh hơn v i Gb3 do đó

kh năng vào đư c h th ng tu n hoàn l n hơn, theo máu đ n các cơ quan, có
th gây HUS ho c TTP.
Khi ñ c t ñư c g n v i receptor, ti u ph n A s xâm nh p vào trong t
bào theo cơ ch

m bào, gây dung gi i protein và phá h y liên k t disulfide,

t đó c ch vi c t ng h p y u t kéo dài chu i g n v i ribosome c a phân t
RNA v n chuy n. Do đó, v cơ b n, s kéo dài chu i peptit b ng ng l i, c
ch s t ng h p protein, d n t i gi t ch t t bào đích.
Các nghiên c u d ch t h c trong th i gian g n ñây t i M và Anh ñ u
ñã cho th y vi c nhi m VTEC có th s n sinh c hai lo i ñ c t VT1 và VT2
ho c ch VT2 gây ra các tình tr ng b nh ph c t p hơn so v i khi nhi m các
ch ng ch s n sinh VT1. Tesh và cs (1993) ñã so sánh kh năng gây ñ c c a

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

15


nh ng ñ c t này trên chu t. H phát hi n VT2 có li u LD50 th p hơn g n 400
l n so v i VT1. Hơn n a, VT2 b n hơn v i nhi t ñ và pH. Ho t tính sinh h c
và kh năng gây đ c thơng thư ng c a t t c các ñ c t VT (tr kh năng gây
ñ c t bào Vero) ñ u gây ch t chu t và gây ñ c v i t bào ru t th . ð c tính
c a VT đã ñư c thí nghi m trong ñi u ki n in vitro b ng phương pháp nhân
nhanh t bào n i m c tĩnh m ch r n c a ngư i. Phương pháp s d ng t bào
Vero ñ ño kh năng gây ñ c b ng cách tính toán s lư ng t bào b di t, r i
ra kh i l p t bào ñơn l p. M t li u gây ñ c 50% t bào ñòi h i kho ng 1 pg
ñ c t , g n tương ñương như giá tr CD50 c a VT1 và VT2 đ i v i t bào
Hela.

Hình 1.1: Cơ ch tác ñ ng c a ñ c t VT
Kh năng gây ñ c c a t ng lo i VT cũng khác nhau. Takeda (1995) ñã
th ng kê ho t tính sinh h c c a các lo i VT như sau:

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

16


ð ct

CD50 (pg)

LD50 (ng)

Shiga

1,0

27

VT1

1,0

30

VT2

0,75

1

VT2vh

6

2,7

VT2vp 1

6

22

VT2vp 2

20

55

Ghi chú : CD50 (ñơn v tính): Li u gây đ c 50% t bào Vero
LD50 (đơn v tính): Li u gây ch t 50% chu t thí nghi m
1.4.2.2. Gen eae (giúp bám dính và xâm nh p)
Gen eae là m t ñ c tính quan tr ng c a nhóm EPEC. Gen này đóng vai
trị quan tr ng trong vi c g n t bào vi khu n vào màng t bào ru t, và gây
nên b nh tích đ c trưng A/E (Attaching and Effacing – bám dính và xâm
nh p). M t s vi khu n thu c nhóm EHEC cũng gây ra b nh tích này do
chúng có th có gen eae. V trí g n c a các t bào vi khu n d n t i s phá h y
các lông rung và h xương c a t bào ch . Beebakhee và cs (1992) đã gi i
trình t gen eae c a serotyp O157:H7 và th y có s tương đ ng v i gen này
c a nhóm EPEC. Các tác gi cũng kh ng đ nh s tương ñ ng t i 50% v i gen
eae c a Yersinia pseudotuberculosis. Tương t , Yu và Kaper (1992) cho r ng
gen eae có th mã hóa cho m t protein ngồi màng có tr ng lư ng phân t 94
kDa (OMP). Tuy nhiên, Dytoc và cs (1993) kh ng ñ nh gen eae khác so v i

gen mã hóa cho OMP (s d ng phương pháp gi i trình t peptit và mi n d ch
h c). Các tác gi quan tâm ñ n các y u t khác ñã xác ñ nh ñư c ñ c tính hơn
là gen eae và plasmid 60 – Mda, như CL8 – 57JB, Cl8 – 106JB - là nh ng
protein b b t ho t n u có s đ t bi n c a gen TnphoA. Dytoc và cs (1993) đã
có báo cáo v s khác nhau c a kh năng bám dính gi a serotyp O113:H21
(khơng có gen eae) và O157:H7. Allerberger và cs (1996) cũng ñã phân l p

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ......................................

17