Quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình tại bảo hiểm xã hội huyện bảo yên tỉnh lào cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
–––––––––––––––––––––––

HOÀNG TUẤN ANH

QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM Y TẾ HỘ GIA ĐÌNH
TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẢO YÊN
TỈNH LÀO CAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG
NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
–––––––––––––––––––––––

HOÀNG TUẤN ANH

QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM Y TẾ HỘ GIA ĐÌNH
TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẢO YÊN
TỈNH LÀO CAI
Ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Đỗ Thị Bắc

THÁI NGUYÊN - 2020


i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản luận văn là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi. Các sổ
liệu kết quả nêu trong luận văn là trung thực xuất phát từ tình hình thực tế tại đơn vị
cơng tác.
Thái Ngun, tháng 10 năm 2020
HỌC VIÊN

Hoàng Tuấn Anh


ii
LỜI CẢM ƠN
Trong q trình học tập, nghiên cứu tơi đã nhận được sự hỗ trợ, giúp đỡ nhiệt
tình của các thầy, cô giáo, lãnh đạo cơ quan, bạn bè, đồng nghiệp, đã tạo điều kiện
thuận lợi để tơi hồn thành Luận văn này.
Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lịng kính trọng và sự biết ơn tới cơ giáo
PGS.TS Đỗ Thị Bắc đã hướng dẫn đầy trách nhiệm, chỉ bảo, tham gia đóng góp
những ý kiến quý báu trong q trình tơi hồn thành luận văn.
Tơi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các Thầy giáo, Cô giáo của Trường Đại học
Kinh tế & Quản trị kinh doanh Thái Nguyên, đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tơi
hồn thành chương trình học tập.
Qua đây, tơi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám đốc, các đồng
chí đồng nghiệp cơ quan BHXH trên địa bàn huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai đã tạo
điều kiện thuận lợi nhất để tơi hồn thành khóa học và thực hiện Luận văn này.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, xong do thời gian có hạn, khả năng, kinh nghiệm

thực tiễn của bản thân vẫn chưa nghiên cứu sâu và cịn một số hạn chế, nên trong Luận
văn khơng tránh khỏi thiếu sót. Kính mong nhận được ý kiến đóng góp tận tình của bạn
bè đồng nghiệp và thầy giáo, cô giáo trong Hội đồng đánh giá luận văn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn !


iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................ii
MỤC LỤC .......................................................................................................... iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT..........................................................................vii
DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................... viii
DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................... x
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu cứu .................................................................................. 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................... 3
4. Những đóng góp của luận văn ......................................................................... 3
5. Kết cấu của luận văn ........................................................................................ 4
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ QUẢN
LÝ THU BẢO HIỂM Y TẾ HỘ GIA ĐÌNH .................................................. 5
1.1. Cơ sở lý luận về quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình ................................ 5
1.1.1. Khái quát về bảo hiểm y tế và bảo hiểm y tế hộ gia đình .......................... 5
1.1.2. Quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình ....................................................... 7
1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình ........................... 16
1.2.1. Kinh nghiệm về quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình tại một số địa
phương ................................................................................................................ 17
1.2.2. Bài học kinh nghiệm về quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình cho BHXH
huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ............................................................................. 19

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................ 21
2.1. Câu hỏi nghiên cứu ..................................................................................... 21
2.2. Phương pháp nghiên cứu............................................................................. 21
2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................... 21
2.2.2. Phương pháp xử lý số liệu ........................................................................ 23
2.2.3. Phương pháp phân tích ............................................................................. 23


iv
2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ...................................................................... 24
2.3.1. Các chỉ tiêu phản ánh tình hình kinh tế - xã hội huyện Bảo Yên ............ 24
2.3.2. Các chỉ tiêu phản ánh cơng tác quản lý thu BHYT hộ gia đình huyện Bảo
Yên ..................................................................................................................... 24
Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM Y TẾ HỘ GIA
ĐÌNH TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẢO YÊN, TỈNH LÀO CAI .. 27
3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ............. 27
3.1.1. Điều kiện tự nhiên huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai .................................... 27
3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ......................................................................... 29
3.1.3. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đến quản lý thu bảo
hiểm y tế hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ........................ 31
3.2. Khái quát về BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai .................................... 32
3.2.1. Quá trình hình thành và phát triển của BHXH huyện Bảo Yên............... 32
3.2.2. Chức năng, nhiệm vụ của BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ............ 33
3.2.3. Cơ cấu tổ chức của BHXH huyện Bảo Yên ............................................. 35
3.2.4. Đặc điểm về nhân lực tại BHXH huyện Bảo Yên ................................... 39
3.2.5. Khái quát về kết quả hoạt động BHYT của BHXH huyện Bảo Yên ....... 41
3.3. Thực trạng quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh
Lào Cai ............................................................................................................... 44
3.3.1. Lập kế hoạch thu BHYT hộ gia đình ....................................................... 44
3.3.2. Quản lý tổ chức thu BHYT hộ gia đình ................................................... 49

3.3.3. Kiểm tra thu BHYT hộ gia đình............................................................... 67
3.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện
Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ........................................................................................ 71
3.4.1. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 71
3.4.2. Các yếu tố chủ quan ................................................................................. 76
3.5. Đánh giá về công tác quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo
Yên, tỉnh Lào Cai ............................................................................................... 83
3.5.1. Các kết quả đạt được ................................................................................ 83
3.5.2. Tồn tại, hạn chế và nguyên nhân .............................................................. 84


v
Chương 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM Y TẾ
HỘ GIA ĐÌNH TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẢO YÊN, TỈNH LÀO
CAI..................................................................................................................... 89
4.1. Quan điểm, định hướng, mục tiêu quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH
huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ............................................................................. 89
4.1.1. Quan điểm ................................................................................................ 89
4.1.2. Định hướng............................................................................................... 90
4.1.3. Mục tiêu ................................................................................................... 91
4.2. Giải pháp tăng cường quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo
Yên, tỉnh Lào Cai ............................................................................................... 91
4.2.1. Tăng cường lập kế hoạch thu BHYT hộ gia đình .................................... 91
4.2.2. Mở rộng và nâng cao chất lượng hệ thống Đại lý thu.............................. 93
4.2.3. Giải pháp tăng cường thanh tra, kiểm tra thu BHYT hộ gia đình............ 95
4.2.4. Tăng cường cơng tác thơng tin, tun truyền về chính sách BHYT hộ gia
đình ..................................................................................................................... 96
4.2.5. Kiện tồn và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý thu BHYT
hộ gia đình ......................................................................................................... 98
4.2.6. Tích cực phối hợp với các cơ sở khám chữa bệnh BHYT, nâng cao chất

lượng và đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh của người dân ............................... 99
4.2.7. Ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin vào cơng tác quản lý thu BHYT
hộ gia đình ........................................................................................................ 100
4.3. Kiến nghị ................................................................................................... 101
4.3.1. Đối với Nhà nước và các Bộ ban ngành liên quan................................. 101
4.3.2. Đối với BHXH tỉnh Lào Cai .................................................................. 102
4.3.3. Đối với các cấp chính quyền địa phương ............................................... 102
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 103
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 105
PHỤ LỤC ........................................................................................................ 108


vi


vii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BHTN

: Bảo hiểm tự nguyện

BHTNLĐ

: Bảo hiểm tai nạn lao động

BHXH

: Bảo hiểm xã hội

BHYT HGĐ : Bảo hiểm y tế Hộ gia đình
BHYT

: Bảo hiểm y tế

BNN

: Bệnh nghề nghiệp

BQ

: Bình quân

CCVC

: Cơ sở vật chất

CK

: Chuyển khoản

ĐVT

: Đơn vị tính

KCB

: Khám chữa bệnh

KH

: Kế hoạch

NLĐ

: Người lao động

NSDLĐ

: Người sử dụng lao động

NSNN

: Ngân sách nhà nước


viii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Ý nghĩa của điểm số trung bình ...................................................... 23
Bảng 3.1. Đặc điểm cán bộ viên chức BHXH huyện Bảo Yên giai đoạn
2017 - 2019 .................................................................................... 39
Bảng 3.2: Tỷ lệ bao phủ BHYT trên địa bàn huyện Bảo Yên giai đoạn 2017
- 2019 .............................................................................................. 41
Bảng 3.3: Tình hình tham gia BHYT theo từng nhóm đối tượng trên địa bàn
huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 ........................................... 42
Bảng 3.4: Kết quả thu chi KCB BHYT trên địa bàn huyện Bảo Yên giai đoạn
2017 - 2019 ..................................................................................... 43
Bảng 3.5: Mức lương cơ sở qua các thời kỳ.................................................... 44
Bảng 3.6: Tỷ lệ hộ nghèo và hộ cận nghèo hàng năm của huyện Bảo Yên giai
đoạn 2017 - 2019 ............................................................................ 44

Bảng 3.7: Kế hoạch đối tượng tham gia BHYT hộ gia đình theo từng Đại lý
thu giai đoạn 2017 - 2019 ............................................................... 46
Bảng 3.8: Kế hoạch thu BHYT hộ gia đình theo từng Đại lý thu giai đoạn 2017
- 2019 .............................................................................................. 47
Bảng 3.9: Kết quả khảo sát về công tác lập kế hoạch thu BHYT hộ gia đình tại
BHXH huyện Bảo Yên ................................................................... 48
Bảng 3.10: Danh sách các đại lý thu và điểm thu BHYT hộ gia đình trên địa bàn
huyện Bảo Yên ................................................................................ 50
Bảng 3.11: Tỷ lệ % chi thù lao cho các Đại lý thu BHYT hộ gia đình trên địa bàn
huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 – 2019 ........................................... 52
Bảng 3.12: Tổng hợp số người tham gia BHYT hộ gia đình trên địa bàn huyện
Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 ...................................................... 56
Bảng 3.13: Tổng hợp kết quả thu BHYT hộ gia đình trên địa bàn huyện Bảo Yên
giai đoạn 2017 - 2019 ..................................................................... 59
Bảng 3.14: Kết quả thực hiện kế hoạch về số người tham gia BHYT hộ gia đình
trên địa bàn huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 ....................... 61


ix
Bảng 3.15: Kết quả thực hiện kế hoạch thu BHYT hộ gia đình trên địa bàn huyện
Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 ...................................................... 63
Bảng 3.16: Kết quả khảo sát về cơng tác tổ chức thu BHYT hộ gia đình của
BHXH huyện Bảo Yên ................................................................... 64
Bảng 3.17: Số liệu về tình hình kiểm tra các Đại lý thu và hộ gia đình tham gia
BHYT hộ gia đình của cơ quan BHXH huyện Bảo Yên................. 67
Bảng 3.18: Kết quả khảo sát về hoạt động kiểm tra thu BHYT hộ gia đình của
BHXH huyện Bảo Yên ................................................................... 70
Bảng 3.19: Kết quả khảo sát người dân về chính sách BHYT hộ gia đình ....... 72
Bảng 3.20: Kết quả khảo sát về nhận thức của người dân về chính sách BHYT
hộ gia đình ....................................................................................... 73

Bảng 3.21: Kết quả khảo sát về chất lượng dịch vụ KCB BHYT tại các cơ sở
KCB BHYT trên địa bàn huyện Bảo n....................................... 74
Bảng 3.22: Tình hình thơng tin, tun truyền về chính sách BHYT hộ gia
đình ................................................................................................. 76
Bảng 3.23: Kết quả khảo sát về công tác thông tin, tun truyền về chính sách
BHYT hộ gia đình ........................................................................... 79
Bảng 3.24: Kết quả khảo sát về chính sách tạo động lực cho các Đại lý thu BHYT
hộ gia đình của BHXH huyện Bảo Yên .......................................... 80


x
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 3.1: Cơ cấu tổ chức bộ máy hoạt động của BHXH huyện Bảo Yên ................ 36
Hình 3.2: Bộ máy quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên ......... 38


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Chính sách Bảo hiểm y tế (BHYT) đã được Nhà nước ta triển khai thực hiện
từ năm 1992 bằng việc ban hành các nghị định của Chính phủ về thực hiện BHYT.
Năm 2008, Luật BHYT đã được Quốc hội khóa 12 thơng qua. Ngày 16/6/2009, Thủ
tướng Chính phủ có Quyết định số 823/QĐ-TTg về việc lấy ngày 1/7 hằng năm là
“Ngày BHYT Việt Nam”. BHYT tồn dân là chính sách xã hội quan trọng hàng đầu,
mang ý nghĩa nhân đạo và có tính chia sẻ cộng đồng sâu sắc được Đảng và Nhà nước
ta hết sức coi trọng, luôn đề cao trong hệ thống chính sách An sinh xã hội. Đây là một
trong những chính sách an sinh xã hội quan trọng thể hiện tính nhân đạo, nhân văn
và tinh thần tương thân tương ái, chia sẻ rủi ro giữa người khỏe với người ốm, giữa
người trẻ với người già, giữa người có thu nhập cao với người có thu nhập thấp. Đồng
thời thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước nhằm hướng tới cơng bằng trong

chăm sóc sức khỏe, góp phần đảm bảo an sinh xã hội cho mọi người dân.
Tham gia BHYT theo hộ gia đình lần đầu tiên được luật hóa tại Luật Sửa đổi,
bổ sung một số điều của Luật BHYT. Quy định về nhóm đối tượng tham gia BHYT
theo hộ gia đình được xem là một trong những giải pháp quan trọng để đạt được mục
tiêu BHYT toàn dân mà Đảng và Nhà nước ta đã xác định. Bên cạnh những lợi ích
thiết thực mà người tham gia BHYT theo hộ gia đình có thể được nhận, tham gia
BHYT theo hộ gia đình đồng thời thể hiện trách nhiệm của mỗi cá nhân và gia đình
đối với xã hội, bảo đảm tính nhân văn, tương trợ cộng đồng, nguyên tắc chia sẻ rủi ro
ngay từ trong gia đình. Ngồi ra, hiện nay với việc thực hiện cơ chế tự chủ của đơn
vị sự nghiệp đã được đưa ra và cùng với đó một lộ trình tính đúng, tính đủ giá dịch
vụ cơng đã được thiết lập, việc tăng giá dịch vụ khám, chữa bệnh chắc chắn gây sức
ép kinh tế không nhỏ cho cá nhân, các gia đình, đặc biệt với trường hợp bệnh nặng,
điều trị dài ngày, điều kiện kinh tế hạn hẹp. Do đó, tham gia BHYT nói chung, BHYT
theo hộ gia đình nói riêng, chính là một giải pháp hiệu quả để hạn chế gánh nặng tài
chính khi rủi ro ốm đau, bệnh tật.
Bảo Yên là một huyện miền núi của tỉnh Lào Cai, đây là huyện có tỷ lệ hộ nghèo


2
và số xã 135 cao, do đó số người thuộc diện được NSNN đóng BHYT tương đối lớn.
Thêm vào đó, một bộ phận người dân sau khi thoát nghèo, thuộc diện phải tham gia
BHYT hộ gia đình nhưng vẫn có tâm lý trơng chờ, ỷ lại vào Nhà nước đóng phí
BHYT cho, do đó thời gian qua, mặc dù số lượng người tham gia BHYT hộ gia đình
trên địa bàn huyện có sự gia tăng qua các năm nhưng khơng đáng kể, tốc độ tăng
chậm.
Thực hiện chủ chương, chính sách của Nhà nước về BHYT hộ gia đình, trong
thời gian qua, BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai luôn quan tâm, chú trọng tới việc
triển khai BHYT hộ gia đình trên địa bàn huyện và đã đạt được những kết quả nhất
định. Tuy nhiên, công tác quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo n
vẫn cịn một số tồn tại, hạn chế như: lập kế hoạch thu chưa sát với thực tế, bộ máy tổ

chức thu chưa thực sự hiệu quả, chưa đảm bảo về số lượng và chất lượng, các đại lý
thu chưa được phân bố hợp lý, công tác quản lý và phát triển đối tượng tham gia chưa
thực sự tốt, số lượng người tham gia BHYT hộ gia đình khơng ổn định qua các năm,
chưa đạt 100% kế hoạch giao về số thu BHYT hộ gia đình, cơng tác kiểm tra, giám
sát thu BHYT hộ gia đình đơi khi mang tính hình thức, cơng tác tuyên truyền, vận
động người dân tham gia BHYT hộ gia đình chưa được đầu tư đúng mức, hình thức
tuyên truyền chưa phù hợp,….
Với những vấn đề nêu trên, cần thiết phải có sự nghiên cứu kỹ lưỡng, đánh giá
đúng thực trạng quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo n để có thể
tìm ra ngun nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường quản lý thu BHYT
hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên. Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn đó, tác giả đã
lựa chọn đề tài: "Quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình tại Bảo hiểm xã hội huyện
Bảo Yên, tỉnh Lào Cai" làm luận văn cao học của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu cứu
2.1. Mục tiêu chung
Nhằm tăng cường quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên
trong thời gian tới để tiến tới mục tiêu BHYT toàn dân, đảm bảo an sinh xã hội do
Đảng và Nhà nước đặt ra.
2.2. Mục tiêu cụ thể


3
- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý thu BHYT hộ
gia đình.
- Phân tích thực trạng quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên,
tỉnh Lào Cai trong giai đoạn từ năm 2017 - 2019, từ đó chỉ rõ những kết quả đạt được,
những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong công tác quản
lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý thu BHYT hộ gia đình tại
BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai trong thời gian tới.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu
Quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai.
* Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu về cơng tác quản lý thu BHYT hộ gia đình tại
BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai theo 04 nội dung, gồm: lập kế hoạch thu, tổ chức
thực hiện thu, quyết toán thu và thanh tra, kiểm tra thực hiện thu BHYT hộ gia đình.
- Phạm vi về khơng gian: Nghiên cứu tại BHXH huyện Bảo Yên.
- Phạm vi về thời gian: Dữ liệu được thu thập cho giai đoạn từ năm 2017 đến
năm 2019 và đề xuất giải pháp đến năm 2025. Luận văn còn sử dụng số liệu điều tra,
khảo sát năm 2020.
4. Những đóng góp của luận văn
- Về lý luận: Đề tài làm phong phú hơn lý luận về về BHYT hộ gia đình và quản
lý thu BHYT hộ gia đình tại cơ quan bảo hiểm. Tác giả đã đưa ra những vấn đề chung
về BHYT, BHYT hộ gia đình: quá trình hình thành và phát triển của BHYT ở Việt
Nam, khái niệm, nguyên tắc. Đồng thời, tác giả cũng đưa ra một số vấn đề lý luận cơ
bản về quản lý thu BHYT hộ gia đình: khái niệm,vai trị, nội dung của quản lý thu
BHYT hộ gia đình và các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý thu BHYT hộ gia đình. Các
lý luận này có thể là tài liệu dùng cho nghiên cứu, tham khảo trong cơng tác quản lý
thu BHYT hộ gia đình.
- Về thực tiễn: Đề tài cung cấp vấn đề thực tiễn về quản lý thu BHYT hộ gia
đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai. Đề tài cũng đóng góp một số giải pháp
để tăng cường quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào


4
Cai. Đồng thời, đây cũng là tài liệu tham khảo cho sinh viên, học viên cao học và cho
các công trình nghiên cứu liên quan.
5. Kết cấu của luận văn
Ngồi phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết

cấu thành 4 chương.
Chương 1: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý thu BHYT hộ
gia đình.
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Thực trạng công tác quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện
Bảo Yên, tỉnh Lào Cai.
Chương 4: Giải pháp tăng cường quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện
Bảo Yên, tỉnh Lào Cai.


5
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU
BẢO HIỂM Y TẾ HỘ GIA ĐÌNH
1.1. Cơ sở lý luận về quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình
1.1.1. Khái quát về bảo hiểm y tế và bảo hiểm y tế hộ gia đình
1.1.1.1. Khái niệm Bảo hiểm y tế
Trên thế giới có nhiều khái niệm khác nhau về BHYT, nhưng mục đích chung
của BHYT đều giống nhau là huy động nguồn tài chính để chi trả chi phí KCB cho
người tham gia BHYT khi bị ốm đau bệnh tật, nội dung các khái niệm bao hàm như
sau: “BHYT là sự đóng góp theo chu kỳ đều đặn tạo nên một quỹ chung để cùng nhau
chia sẽ những rủi ro thơng qua hình thức thanh tốn chi trả chi phí KCB bằng quỹ
bảo hiểm”.
BHYT được trình bày trong cuốn “Từ điển Bách khoa Việt Nam I xuất bản năm
1995” - Nhà xuất bản từ điển Bách khoa - trang 151 như sau: “BHYT là loại bảo hiểm
do nhà nước tổ chức, quản lý nhằm huy động sự đóng góp của cá nhân, tập thể và
cộng đồng xã hội để chăm lo sức khỏe, khám bệnh và chữa bệnh cho nhân dân”(Từ
điển bách khoa Việt Nam tập 1, 1995).
Mặt khác BHYT là một trong 9 nội dung của BHXH được quy định tại Công
ước 102 ngày 28/6/1952 của tổ chức lao động quốc tế (ILO) về các tiêu chuẩn tối

thiểu cho các loại trợ 7 cấp BHXH.
Ở Việt Nam, BHYT là một đổi mới trong lĩnh vực y tế góp phần giảm bớt dần
sự phân biệt giàu nghèo trong KCB, phát huy tính nhân đạo cộng đồng trong đời sống
xã hội, đảm bảo thực hiện công bằng văn minh xã hội. Quỹ BHYT là nguồn kinh phí
quan trọng cấu thành ngân sách của ngành y tế.
Theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT do Quốc hội ban hành
ngày 13/06/2014 thì “BHYT là hình thức bảo hiểm bắt buộc được áp dụng đối với
các đối tượng theo quy định của Luật này để chăm sóc sức khỏe, khơng vì mục đích


6
lợi nhuận do Nhà nước tổ chức thực hiện.” (Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của
Luật BHYT, 2014).
1.1.1.2. Nguyên tắc bảo hiểm y tế
Theo Luật BHYT (2008) và Luật sửa đổi, bổ sung Luật BHYT (2014), nguyên
tắc bảo hiểm y tế gồm:
- Bảo đảm chia sẻ rủi ro giữa những người tham gia bảo hiểm y tế.
- Mức đóng bảo hiểm y tế được xác định theo tỷ lệ phần trăm của tiền lương
làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc theo quy định của Luật bảo hiểm xã hội
(sau đây gọi chung là tiền lương tháng), tiền lương hưu, tiền trợ cấp hoặc mức lương
cơ sở.
- Mức hưởng bảo hiểm y tế theo mức độ bệnh tật, nhóm đối tượng trong phạm
vi quyền lợi và thời gian tham gia bảo hiểm y tế.”
- Chi phí khám bệnh, chữa bệnh bảo hiểm y tế do quỹ bảo hiểm y tế và người
tham gia bảo hiểm y tế cùng chi trả.
- Quỹ bảo hiểm y tế được quản lý tập trung, thống nhất, công khai, minh bạch,
bảo đảm cân đối thu, chi và được Nhà nước bảo hộ (Luật Sửa đổi, bổ sung một số
điều của Luật BHYT, 2014).
1.1.1.3. Bảo hiểm y tế hộ gia đình
Theo luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật BHYT năm 2014 thì “BHYT là

hình thức bảo hiểm bắt buộc được áp dụng đối với các đối tượng theo quy
định của Luật này để chăm sóc sức khỏe, khơng vì mục đích lợi nhuận do Nhà nước
tổ chức thực hiện” (Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT, 2014). Đối
tượng tham gia BHYT được sắp xếp lại theo 5 nhóm dựa vào chủ thể phải trả tiền
mua BHYT, trong đó bổ sung thêm đối tượng tham gia BHYT là hộ gia đình. Cũng
theo quy định này thì hộ gia đình được định nghĩa là “bao gồm tồn bộ người có tên
trong sổ hộ khẩu hoặc sổ tạm trú”. Điều này cũng có nghĩa là tất cả các thành viên
trong gia đình đều phải mua BHYT, nói cách khác là 1 thành viên trong gia đình chỉ
có thể có thể BHYT nếu tất cả những thành viên khác trong gia đình cùng mua.


7
Như vậy có thể nói, BHYT hộ gia đình là hình thức bảo hiểm bắt buộc được áp
dụng cho những người có tên trong cùng một sổ hộ khẩu hoặc sổ tạm trú để chăm sóc
sức khỏe khơng vì mục đích lợi nhuận do nhà nước tổ chức thực hiện.
1.1.2. Quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình
1.1.2.1. Khái niệm quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình
* Thu BHYT hộ gia đình
Để hình thành quỹ tài chính BHYT thì phải có hoạt động tạo lập quỹ, đó là hoạt
động thu BHYT, trong đó có thu BHYT HGĐ. Cơ quan BHXH thực hiện thu BHYT
HGĐ thông qua các đại lý thu. Thu BHYT HGĐ là một hình thức huy động tài chính
cho quỹ BHYT, góp phần hình thành nguồn tài chính quan trọng cho sự hoạt động
của các cơ sở y tế trong cơ chế thị trường đang ngày càng hoàn chỉnh.
Quan hệ thu BHYT HGĐ, một bên chủ thể là Nhà nước mà cơ quan được Nhà
nước giao nhiệm vụ là cơ quan BHXH, một bên là Hộ gia đình với các thành viên
của nó. Thu BHYT HGĐ là quan hệ tài chính giữa Nhà nước với Hộ gia đình.
Như vậy, xét theo góc độ tài chính của nhà nước: Thu BHYT HGĐ là hoạt động
tài chính của Nhà nước; nhằm thực hiện thu nguồn đóng BHYT của các hộ gia đình
để hình thành quỹ tài chính BHYT thống nhất do Nhà nước quản lý.
* Quản lý thu BHYT hộ gia đình

Theo Khoa Khoa học quản lý (2012), "Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ
chức, lãnh đạo, kiểm soát các nguồn lực và hệ thống xã hội nhằm đạt được mục đích
của hệ thống với hiệu lực và hiệu quả cao một cách bền vững trong điều kiện môi
trường luôn biến động". (Giáo trình Quản lý học, 2012).
Luận văn này xem xét quản lý theo cách tiếp cận trên, có thể hiểu: Quản lý thu
BHYT là hoạt động có tổ chức dựa trên cơ sở hệ thống pháp luật của nhà nước sử
dụng biện pháp hành chính tổ chức kinh tế quản lý hoạt động thu nộp BHYT, xác định
việc thực hiện nghĩa vụ của đối tượng tham gia BHYT và đồng thời việc xác nhận đó
là căn cứ để thực hiện chính sách, chế độ BHYT, đảm bảo quyền lợi đối với đối tượng
tham gia BHYT đúng, đủ, kịp thời đáp ứng mọi yêu cầu, quy định của pháp luật.
1.1.2.2. Vai trò của quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình


8
a) Tạo sự thống nhất trong hoạt động thu BHYT hộ gia đình.
Hoạt động thu BHYT hộ gia đình có tính chất đặc thù khác với các hoạt động
khác, đó là: Đối tượng thu BHYT hộ gia đình rất đa dạng và phức tạp do đối tượng
tham gia BHYT hộ gia đình bao gồm ở tất cả các ngành nghề khác với nhiều độ tuổi
khác, mức thu nhập khác... thêm nữa họ rất khác về địa lý, vùng miền cho nên nếu
khơng có sự chỉ đạo thống nhất thì hoạt động thu BHYT hộ gia đình sẽ khơng đạt kết
quả cao.
Chính nhờ có yếu tố quản lý đã tạo sự thống nhất ý chí trong hệ thống BHXH
bao gồm các cấp trong quá trình tổ chức thực hiện thu BHYT hộ gia đình. Sự thống
nhất trong những người bị quản lý với nhau và trong những người bị quản lý và người
quản lý. Chỉ có tạo nên sự thống nhất đa dạng thì quản lý mới có kết quả và mới giảm
chi phí tiền của và cơng sức.
Quản lý thu BHYT hộ gia đình thơng qua cơng tác lập kế hoạch cũng đã quy
định rõ sự phân công trách nhiệm thu BHYT hộ gia đình cho các cấp trong hệ thống
BHXH, tuy nhiên, để hoạt động thu được thống nhất, rất cần có sự hợp tác trong các
bộ phận tài chính, bộ phận tuyên truyền, hệ thống ngân hàng. Như vậy, chính thống

qua hoạt động quản lý đã thống nhất được các nội dung quan trọng của hoạt động thu
BHYT hộ gia đình đó là: Thống nhất về đối tượng thu, thống nhất về biểu mẫu, hồ
sơ thu, quy trình thu, nộp BHYT hộ gia đình.
b) Đảm bảo hoạt động thu BHYT hộ gia đình bền vững, hiệu quả.
Tính ổn định, bền vững, hiệu quả của hoạt động thu BHYT hộ gia đình là những
mục tiêu mà bất kỳ một hệ thống BHXH của quốc gia nào cũng mong muốn đạt
được. Bởi vì, khi mục tiêu này đạt được cũng có nghĩa hệ thống an sinh xã hội
được đảm bảo đây là điều kiện tiền đề cho phát triển kinh tế. Song những mục tiêu
này chỉ đạt được khi:
- Hoạt động thu BHYT hộ gia đình được định hướng một cách đúng đắn, phù
hợp với điều kiện kinh tế xã hội của mỗi quốc gia trong mỗi thời kỳ.
- Thông qua q trình quản lý đã định hướng cơng tác thu BHYT hộ gia đình cơ sở xác định mục tiêu chung ở hoạt động thu BHYT hộ gia đình, đó là thu đúng,
thu đủ, khơng để thất thu, từ đó hướng mọi nỗ lực của cá nhân, tổ chức vào mục tiêu


9
chung đó.
- Hoạt động thu BHYT hộ gia đình được điều hòa, phối hợp nhịp nhàng.
- Tạo động lực cho mọi cá nhân trong tổ chức.
c) Kiểm tra, đánh giá hoạt động thu BHYT hộ gia đình.
Thu BHYT hộ gia đình là một nội dung của tài chính BHYT, mà thông thường
bất kỳ hoạt động nào liên quan đến tài chính đều dễ mắc phải tình trạng gây thất thốt,
vơ ý hoặc cố ý làm sai. Vì vậy, với nhiệm vụ mà người quản lý phải đảm bảo đó là:
Kiểm tra hoạt động thu BHYT hộ gia đình đã được đánh giá hoạt động một cách kịp
thời và toàn diện. Nhờ có hoạt động quản lý sát sao mà cơng tác kiểm tra, đánh giá
luôn được sát thực tiễn với quá trình thu, hoạt động thu sẽ được điều chỉnh kịp thời
sau khi có sự đánh giá.
1.1.2.3. Nội dung quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình
a. Lập kế hoạch
Lập kế hoạch là bước đầu tiên và có vai trò quan trọng trong quản lý thu BHYT

hộ gia đình. Lập kế hoạch thu BHYT hộ gia đình thực chất là việc tính tốn số người
tham gia, số tiền thu BHYT hộ gia đình sẽ được huy động vào quỹ BHYT trong năm
dựa trên những căn cứ, điều kiện nhất định và dự kiến những giải pháp sẽ được thực
thi nhằm thực hiện kế hoạch thu BHYT hộ gia đình đã được xác định.
Theo quy định tại Điều 40 Quyết định số 595/QĐ-BHXH ngày 14 tháng 04
năm 2017, việc lập kế hoạch, điều chỉnh và giao kế hoạch thu hàng năm được thực
hiện như sau:
“1. BHXH huyện
1.1. Xây dựng, điều chỉnh kế hoạch thu:
a) Lập 02 bản kế hoạch thu BHXH, BHYT, BHTN, BHTNLĐ, BNN (Mẫu
K01-TS) gửi 01 bản đến BHXH tỉnh theo quy định.
b) Lập 02 bản kế hoạch ngân sách địa phương đóng, hỗ trợ mức đóng BHYT,
01 bản gửi cơ quan tài chính cùng cấp theo phân cấp ngân sách địa phương để tổng
hợp trình UBND huyện quyết định, 01 bản gửi BHXH tỉnh để tổng hợp toàn tỉnh.


10
1.2. Xây dựng, điều chỉnh kinh phí hỗ trợ thu, hoa hồng đại lý: trên cơ sở dự
kiến kế hoạch, kế hoạch điều chỉnh để xây dựng điều chỉnh kinh phí hỗ trợ thu, hoa
hồng đại lý gửi BHXH tỉnh theo quy định.
1.3. Thời gian: theo hướng dẫn của BHXH Việt Nam.
2. BHXH tỉnh
2.1. Xây dựng, điều chỉnh kế hoạch thu:
a) Lập 02 bản kế hoạch điều chỉnh thu BHXH, BHYT, BHTN, BHTNLĐ,
BNN (Mẫu K01-TS) và kinh phí hỗ trợ công tác thu đối với đơn vị do tỉnh trực
tiếp thu.
b) Tổng hợp toàn tỉnh, lập 02 bản kế hoạch, điều chỉnh kế hoạch thu BHXH,
BHYT, BHTN, BHTNLĐ, BNN (Mẫu K01-TS), gửi BHXH Việt Nam.
c) Lập 02 bản kế hoạch ngân sách địa phương đóng, hỗ trợ mức đóng BHYT,
gửi Sở Tài chính để tổng hợp trình UBND tỉnh quyết định.

2.2. Giao kế hoạch thu: Trên cơ sở kế hoạch thu, phân bổ kinh phí hỗ trợ cơng
tác thu, hoa hồng đại lý được BHXH Việt Nam giao, tiến hành phân bổ kế hoạch thu
BHXH, BHYT, BHTN, BHTNLĐ, BNN; kế hoạch kinh phí hỗ trợ cơng tác thu, hoa
hồng đại lý cho BHXH tỉnh và BHXH huyện.
2.3. Thời gian: theo hướng dẫn của BHXH Việt Nam.
3. BHXH Việt Nam: Tổng hợp, xây dựng và điều chỉnh kế hoạch, giao kế hoạch
đảm bảo sát tình hình thực tế và khả năng thực hiện.” (Quyết định số 595/QĐ-BHXH
ngày 14 tháng 04 năm 2017).
b. Về tổ chức thực hiện thu BHYT hộ gia đình
Đối với cơng tác quản lý thu BHYT hộ gia đình thì tổ chức thu BHYT hộ gia
đình là nội dung quan trọng nhất, có ý nghĩa quyết định đến tính hiệu quả của cơng
tác quản lý thu BHYT hộ gia đình xét trên nhiều phương diện. Nếu việc triển khai
các biện pháp tổ chức thu không kịp thời, không phù hợp với sự vận động của thực
tiễn, cứng nhắc thiếu linh động, ít sáng tạo thì sẽ khơng động viên được số người tham
gia và số tiền thu BHYT hộ gia đình theo kế hoạch. Tổ chức triển khai thu BHYT hộ gia
đình địi hỏi phải nghiên cứu giải quyết nhiều vấn đề, bao gồm: quản lý đối tượng tham
gia, quản lý mức đóng, phương thức đóng, số tiền đóng, quy trình thu,...


11
Thực hiện Luật BHYT, Nghị định số 146/2018/NĐ-CP ngày 17/10/2018
của Chính phủ và các văn bản hướng dẫn, BHXH Việt Nam đã ban hành Quyết
định số 1599/QĐ-BHXH ngày 28/10/2016 về quy định hoạt động Đại lý thu
BHXH, BHYT; Quyết định số 595/QĐ -BHXH ngày 14/4/2017 về việc ban hành
quy trình thu và biểu mẫu quản lý BHXH, BHYT, BHTNLĐ-BNN; Quản lý sổ
BHXH, thẻ BHYT trong đó có cơng tác tổ chức thu BHYT hộ gia đình. Cụ thể
như sau:
Tại Nghị định số 146/2018/NĐ-CP ngày 17 tháng 10 năm 2018 của Chính phủ
“Quy định chi tiết và hướng dẫn biện pháp thi hành một số điều của Luật BHYT”,
quy định cụ thể đối với đối tượng tham gia, mức đóng, phương thức đóng, số tiền

đóng BHYT hộ gia đình như sau:
* Đối tượng tham gia
Đối tượng tham gia BHYT hộ gia đình bao gồm các đối tượng sau:
- Người có tên trong sổ hộ khẩu
- Người có tên trong sổ tạm trú
Ngoài ra, các đối tượng sau đây được tham gia bảo hiểm y tế theo hình thức
hộ gia đình:
- Chức sắc, chức việc, nhà tu hành;
- Người sinh sống trong cơ sở bảo trợ xã hội mà không được NSNN hỗ trợ
đóng BHYT.
* Mức đóng
- Người thứ nhất đóng bằng 4,5% mức lương cơ sở;
- Người thứ hai, thứ ba, thứ tư đóng lần lượt bằng 70%, 60%, 50% mức đóng
của người thứ nhất;
- Từ người thứ năm trở đi đóng bằng 40% mức đóng của người thứ nhất.
Việc giảm trừ mức đóng BHYT theo quy định tại điểm này được thực hiện khi
các thành viên tham gia BHYT theo hộ gia đình cùng tham gia trong năm tài chính.
* Phương thức đóng
Định kỳ 03 tháng, 06 tháng hoặc 12 tháng, người đại diện hộ gia đình hoặc thành
viên hộ gia đình tham gia bảo hiểm y tế nộp tiền đóng BHYT cho cơ quan BHXH.


12
* Về số thu
- Trên cơ sở số người tham gia và tiền lương bình qn, thực hiện tính số tiền
đóng BHYT hộ gia đình
Số tiền đóng của người
tham gia hàng tháng

=

Mức đóng BHYT

×

Mức lương cơ sở tại
thời điểm đóng

Khi Nhà nước điều chỉnh mức đóng bảo hiểm y tế, điều chỉnh mức lương cơ
sở, người tham gia không phải đóng bổ sung hoặc khơng được hồn trả phần chênh
lệch do điều chỉnh mức đóng bảo hiểm y tế, mức lương cơ sở đối với thời gian còn
lại mà người tham gia đã đóng bảo hiểm y tế (Nghị định số 146/2018/NĐ-CP ngày
17 tháng 10 năm 2018).
* Về quy trình thu
Tại Điều 31 Quyết định số 595/QĐ-BHXH quy định về quy trình thu BHYT hộ
gia đình như sau:
Bước 01: Kê khai hồ sơ
Người tham gia BHYT theo hộ gia đình: kê khai và nộp hồ sơ cho Đại lý thu
hoặc cho cơ quan BHXH.
Bước 02: Đóng tiền
Người tham gia BHYT nộp tiền cho Đại lý thu hoặc nộp trực tiếp cho cơ quan
BHXH huyện.
Bước 03: Nhận kết quả
Người tham gia BHYT sẽ được nhận thẻ BHYT.
Có thể thấy, để thực hiện tổ chức thu BHYT hộ gia đình cịn có sự tham gia của
một bộ phận quan trọng đó là các Đại lý thu BHYT hộ gia đình. Tại Quyết định số
1599/QĐ-BHXH của BHXH Việt Nam đã quy định rất rõ ràng, cụ thể về điều kiện
làm đại lý thu, quyền và trách nhiệm của các Đại lý thu,… Cụ thể như sau:
* Về điều kiện làm đại lý thu
- Đối với UBND xã, đơn vị sự nghiệp, tổ chức chính trị - xã hội và tổ chức xã

hội - nghề nghiệp:
+ Là pháp nhân theo quy định của Bộ luật Dân sự hoặc được tổ chức cấp trên
bảo lãnh đối với tổ chức không đảm bảo đủ điều kiện là pháp nhân;


13
+ Có nhân viên do đơn vị quản lý, sử dụng đảm bảo các điều kiện theo quy định
tại Điều 6;
+ Cam kết bồi thường khi để xảy ra thất thoát tiền thu BHXH, BHYT hoặc gây
thiệt hại cho cơ quan BHXH và người tham gia BHXH, BHYT.
- Đối với tổ chức kinh tế:
+ Là pháp nhân theo quy định của Bộ luật Dân sự;
+ Có Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp (hoặc Giấy chứng nhận đăng ký
kinh doanh);
+ Có nhân viên do đơn vị quản lý đảm bảo các điều kiện theo quy định tại Điều
6;
+ Có cam kết bảo lãnh của tổ chức tín dụng hoạt động hợp pháp tại Việt Nam
cho Đại lý thu trong quá trình thực hiện hợp đồng Đại lý thu. Ngồi các nội dung theo
quy định của pháp luật, cam kết bảo lãnh phải bổ sung thêm nội dung về việc bên bảo
lãnh (tổ chức tín dụng) cam kết thực hiện trách nhiệm nghĩa vụ tài chính thay cho bên
được bảo lãnh (tổ chức kinh tế...) trong quá trình thực hiện Hợp đồng làm Đại lý thu là
thanh tốn vơ điều kiện cho bên nhận bảo lãnh (cơ quan BHXH) toàn bộ số tiền thu
BHXH, BHYT và tiền lãi (nếu có) trong trường hợp bên được bảo lãnh để thất thốt, nộp
khơng đủ, nộp không đúng thời hạn theo quy định hoặc gây thiệt hại cho người tham gia
BHXH, BHYT hay cơ quan BHXH vì bất kỳ lý do gì.
* Quyền của Đại lý thu
- Được cung cấp văn bản, tài liệu nghiệp vụ; biên lai thu tiền, các biểu mẫu, mẫu
biển hiệu để thực hiện nhiệm vụ thu BHXH, BHYT theo quy định.
- Được tham dự các khóa tập huấn, lớp đào tạo, hướng dẫn nghiệp vụ do cơ
quan BHXH tổ chức; nhân viên của Đại lý thu được cấp Thẻ nhân viên để thực hiện

nhiệm vụ.
- Được hưởng chi phí thù lao theo quy định của cơ quan BHXH.
- Được đề nghị cơ quan BHXH điều chỉnh, bổ sung hợp đồng Đại lý thu khi gặp
những khó khăn khơng thể tiếp tục thực hiện.