Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Hội nhập kinh tế quốc tế với chuyển dịch cơ cấu kinh tế của Campuchia

1

ðHKTQD

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C KINH T QU C DÂN

*
VUTH PHANNA

VUTH PHANNA

*
LU N ÁN TI N S) KINH T

H I NH P KINH T QU C T V I
CHUY!N D"CH CƠ C$U KINH T
C%A CAMPUCHIA

LU N ÁN TI N S) KINH T

*
HÀ N I 2008

HÀ N I * 2008


2

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C KINH T QU C DÂN

VUTH PHAN NA

H I NH P KINH T QU C T V I
CHUY!N D"CH CƠ C$U KINH T
C%A CAMPUCHIA

CHUYÊN NGÀNH:
Kinh t qu c t và quan h kinh t th gi i (kinh t ñ i ngo i)
Mã s : 62.31.07.01

LU N ÁN TI N S) KINH T

NGƯ I HƯ NG D1N KHOA H C:
1. GS. TS. TÔ XUÂN DÂN
2. GS. TS. TĂNG VĂN B7N

HÀ N I * 2008


3

L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan r(ng đây là cơng trình nghiên c.u c/a riêng tơi. Các s
li u, k t qu3 trong lu4n án là trung th5c và chưa t7ng đư8c cơng b trong b:t
kỳ cơng trình nào khác.

Tác gi3

Vuth Phanna

4

M CL C
PH8N M9 ð8U...................................................................................................1
CHƯƠNG I. CƠ S9 KHOA H C V7 H I NH P KINH T

QU C

T V I CHUY!N D"CH CƠ C$U KINH T .....................................................6
1.1. Lý lu4n chung vA hBi nh4p kinh t qu c t ..................................................6
1.2. Lý lu4n chung vA chuyDn dFch cơ c:u kinh t ...........................................20
1.3. S5 cIn thi t ph3i chuyDn dFch cơ c:u kinh t c/a Campuchia trong ñiAu
ki n hBi nh4p kinh t qu c t ......................................................................................32
1.4. Kinh nghi m vA chuyDn dFch cơ c:u kinh t trong ñiAu ki n hBi nh4p kinh
t qu c t ......................................................................................................................43
CHƯƠNG II: TH:C TR NG C%A VI;C H I NH P KINH T QU C
T VÀ CHUY!N D"CH CƠ C$U KINH T C%A CAMPUCHIA...................58
2.1. HBi nh4p kinh t qu c t c/a Campuchia........................................... 58
2.2. NhNng ñiAu chOnh lu4t pháp và chính sách c/a Campuchia trong quá
trình gia nh4p AFTA và WTO ........................................................................ 72
2.3. NhNng tác ñBng c/a quá trình hBi nh4p ñ n tăng trưVng và chuyDn dFch
cơ c:u kinh t ...............................................................................................................79
2.4. ðánh giá chung nhNng mYt tích c5c, h n ch c/a q trình hBi nh4p
v i quá trình chuyDn dFch cơ c:u kinh t ....................................................... 108
CHƯƠNG III: PHƯƠNG HƯ NG VÀ GICHUY!N D"CH CƠ C$U KINH T

TRONG ðI7U KI;N H I NH P

KINH T QU C T C%A CAMPUCHIA .........................................................114
3.1. Phương hư ng ti p tZc chuyDn dFch cơ c:u kinh t th[i kỳ 2007 \ 2020
trong ñiAu ki n hBi nh4p kinh t qu c t .................................................................114
3.2. MBt s gi3i pháp ñ]y m nh chuyDn dFch cơ c:u kinh t c/a Campuchia
trong ti n trình hBi nh4p kinh t qu c t .................................................................131
K^T LU`N............................................................................................151
DANH MbC CƠNG TRÌNH ðà CÔNG Bi CjA TÁC GIm............154
TÀI LIoU THAM KHmO......................................................................155
PHb LbC...............................................................................................159


5

DANH M C SƠ ð>, HÌNH VA
Sơ đp 1.1. “Cái vịng lu]n qu]n” c/a s5 nghèo khu ........................................................23
Sơ đp 2.1. Cơ c:u thD ch c/a h8p tác kinh t ASEAN ................................................60
Hình 1.1. Tw giá h i đối Riel/USD t7 1991 \ 2005........................................................36
Hình 2.1. Xu:t kh]u theo khu v5c thF trư[ng c/a Campuchia (tri u USD).................89


6

DANH M C BB3ng 1.1. Các chO tiêu kinh t ch/ y u c/a Campuchia th[i kỳ 1990 \ 2003..............35
B3ng 2.1. LFch trình thu quan đ i v i s3n ph]m trong danh mZc gi3m thu ñư8c cam
k t bVi các nư c thành viên c/a ASEAN..........................................................................64
B3ng 2.2. Các chO tiêu kinh t ch/ y u c/a Campuchia th[i kỳ 2000 \ 2006...............72
B3ng 2.3. S3n lư8ng s3n ph]m nông, lâm và thuw s3n ch/ y u năm 1995\2001........80
B3ng 2.4. T c ñB tăng giá trF s3n ph]m c/a các ngành nơng nghi p.............................80

B3ng 2.5. T c đB tăng giá trF s3n ph]m c/a các ngành công nghi p.............................81
B3ng 2.6. T c ñB tăng giá trF s3n ph]m c/a các ngành dFch vZ .....................................83
B3ng 2.7. Giá trF gia tăng trong lĩnh v5c nông nghi p (% tăng lên, giá c ñFnh năm
2000).......................................................................................................................................84
B3ng 2.8. Giá trF gia tăng trong lĩnh v5c cơng nghi p (% tăng lên, giá c đFnh năm
2000).......................................................................................................................................85
B3ng 2.9. Giá trF gia tăng trong lĩnh v5c dFch vZ (% tăng lên, giá c ñFnh 2000)........85
B3ng 2.10. Tung kim ng ch xu:t nh4p kh]u c/a Campuchia trong giai ño n 2000
ñ n 2006................................................................................................................................90
B3ng 2.11. Các nư c ñIu tư nhiAu nh:t vào ngành D t may Campuchia (giai ño n
1994 \ 2004) ..........................................................................................................................91
B3ng 2.12. Xu:t kh]u d t may c/a Campuchia (t c đB tăng trung bình năm)..........912
B3ng 2.13. T c ñB tăng c/a khách du lFch qu c t hàng năm ........................................93
B3ng 2.14. Cơ c:u GDP theo lĩnh v5c c/a nAn kinh t các năm 1990 \2006..............95
B3ng 2.15. GDP c/a các ngành trong nAn kinh t Campuchia ...................................96
B3ng 2.16. ðóng góp vào GDP c/a mBt s ngành theo giá hi n hành.....................98
B3ng 2.17. Xu:t kh]u may mYc c/a Campuchia sang các thF trư[ng ch/ y u qua các
năm 2001\2005 (t c ñB tăng năm sau so v i năm trư c %).........................................103


7

B3ng 3.1. T c ñB tăng trưVng GDP và GDP bình qn đIu ngư[i/năm ( giai
đo n 2007 \ 2020 \ d5 báo)...........................................................................................123
B3ng 3.2. Thu hút v n ñIu tư tr5c ti p nư c ngồi và t c đB tăng trưVng xu:t nh4p kh]u
bình qn năm ( giai đo n 2007 \ 2020 \ d5 báo)...................................................................124
B3ng 3.3. ChuyDn dFch cơ c:u kinh t theo lĩnh v5c c/a Campuchia ( giai ño n 2010 \
2020, d5 báo).......................................................................................................................125
B3ng 3.4. C3i cách lu4t pháp và x• án.............................................................................139
B3ng 3.5. Tăng cư[ng ràng buBc bB máy tư pháp và lu4t pháp...................................140

8

DANH M C CÁC KÝ HI;U, CHC VI T TDT
TI NG VI;T

TI NG ANH

AFTA

Hi p ñFnh thương m i t5 do ASEAN ASEAN Free Trade Area

AIA

Khu v5c ðIu tư ASEAN

AICO

Chương trình H8p tác Cơng nghi p ASEAN Industrial

APEC
ASEAN

ASEAN Investment Area

ASEAN

Cooperation

Di€n ñàn h8p tác kinh t Châu Á

Asia\Pacific Economic

Thái Bình Dương

Cooperation

Hi p hBi qu c gia ðông Nam Á

Association of South \ East
Asean

CDC

HBi ñpng Phát triDn Campuchia

The Council for Development
of Cambodia

CDCCKT ChuyDn dFch cơ c:u kinh t
CEPT

Thu quan ưu đãi có hi u l5c chung Common Effective
Preferential Tariff Scheme

CPP

ð3ng nhân dân Campuchia

Party People of Cambodia

EEC

CBng ñpng kinh t Châu Âu

European Economic
Community

EU

Liên minh Châu Âu

European Union

FDI

V n ñIu tư tr5c ti p nư c ngồi

Foreign Direct Investment

FUNCINPEC: Tên ð3ng chính trF V Campuchia
GATT

Hi p ñFnh chung vA Thương m i và General Agreement on Tarrif
thu quan

and Trade

GDP

Tung s3n ph]m qu c nBi

Gross Domestic Product

GMAC

Hi p hBi may mYc Campuchia

The Garment Manufacturers
Association In Cambodia

GSP

Ưu ñãi thu quan

Generalized System of
Preferences


9

HNKTQT HBi nh4p kinh t qu c t
IMF

Qu† tiAn t qu c t

International Monetary Fund

MFN

Nguyên t‡c t i hu qu c

Most Favored Nation

NAFTA

Khu v5c t5 do B‡c M†

North America Free Trade
Agreement

NIEs

Các nư c cơng nghi p hóa m i

Newly Industrialized
Economies

NPRS

Chi n lư8c gi3m b t đói nghèo

National Poverty Reduction
Strategy

NT

Ngun t‡c ñãi ngB qu c gia

National Treatment

ODA

H‰ tr8 phát triDn chính th.c

Official Development
Assistance

RGC

Chính ph/ Hồng gia Campuchia

Royal of Government
Cambodia

SEDP2

Chương trình phát triDn kinh t \ xã

Cambodia Socio\Economic

hBi c/a Campuchia

Development Program

USD

ðpng đơ la M†

US Dollar

WB

Ngân hàng th gi i

World Bank

WTO

Tu ch.c thương m i th gi i

World Trade Orgnization


1
!
%

PH8N M9 ð8U

"
' ((

"#$

&
(

5¶

¶
% )

1. Tính cIp thiMt cNa đQ tài

*

Tồn cIu hóa kinh t và hBi nh4p kinh t qu c t (HNKTQT) trV thành
mBt xu th t:t y u ñ i v i t:t c3 các nư c. Tồn cIu hóa và HNKTQT góp
phIn c/ng c an ninh chính trF c/a m‰i nư c thơng qua vi c thi t l4p các m i
:

quan h ñan xen, nhiAu tIng n:c khác nhau giNa các nư c ñpng th[i mV rBng các
ngupn l5c ñIu vào và thF trư[ng ñIu ra cho s5 phát triDn c/a m‰i nư c.
ChuyDn dFch cơ c:u kinh t (CDCCKT) h8p lý là c t lõi trong chi n

)
oá
giúp
.

lư8c phát triDn kinh t c/a m‰i nư c, là nhân t quan tr‹ng ñD ñ3m b3o s5
tăng trưVng bAn vNng và nâng cao hi u qu3 kinh t \ xã hBi. Th5c ti€n cho
th:y CDCCKT là ñiAu ki n tiên quy t ñD nAn kinh t vư8t qua th[i kỳ suy
thối và đ t t i trình đB phát triDn cao hơn. Là mBt nư c ñang phát triDn V
trình ñB th:p, Campuchia ñang ph3i ñương ñIu v i nhNng thách th.c to l n c3
vA kinh t và xã hBi. Th5c t đó địi hŒi Campuchia ph3i v ch ra ñư8c chi n
lư8c CDCCKT phù h8p trong điAu ki n HNKTQT.
Chính ph/ Campuchia nh4n th.c đư8c xu th khách quan c/a q trình
t5 do hố thương m i và nh4n th:y ph3i bi t t4n dZng cơ ch thương m i qu c

t ñD thúc ñ]y tăng trưVng kinh t . TrV thành thành viên chính th.c c/a
ASEAN, năm 2003, Campuchia cùng v i Nepal là nhNng nư c kém phát triDn

ê

ñư8c k t n p vào Tu ch.c Thương m i th gi i (World Trade Orgnization\
WTO). Là thành viên c/a WTO, ASEAN, Campuchia có thêm cơ hBi do h
th ng thương m i ña phương ñem l i, nhNng rào c3n m4u dFch s• đư8c gi3m
thiDu. NAn kinh t cũng s• v4n hành có hi u qu3 hơn nh[ tăng cư[ng thương
m i, ñIu tư, th5c hi n CDCCKT theo hư ng công nghi p hóa và thúc đ]y thF
trư[ng nBi đFa có tính c nh tranh cao hơn...
Tuy nhiên, trong q trình hBi nh4p, ngồi nhNng thu4n l8i, ch‡c ch‡n s•
gYp ph3i nhNng khó khăn vA kinh t \ chính trF \ xã hBi: c nh tranh giNa các

gia nh
th gi i
C

#+


2

doanh nghi p trong và ngoài nư c gay g‡t hơn; th:t nghi p gia tăng và
kho3ng cách giàu nghèo trIm tr‹ng hơn...

,
ã
v.v.

Như v4y HNKTQT, ngoài vi c t o ra nhNng tiAn đA thu4n l8i cịn tăng
áp l5c đ i v i vi c ñiAu chOnh cơ c:u kinh t trong nư c. Vì v4y, vi c nghiên
c.u v:n ñA HNKTQT và CDCCKT c/a Campuchia, quan h giNa chúng v i

t

nhau là v:n đA c:p thi t, có ý nghĩa to l n c3 vA mYt lý thuy t và th5c ti€n.
Xu:t phát t7 ý nghĩa đó, NCS ch‹n ch/ ñA “H i nh p kinh t qu c t
v i chuy n d ch cơ c u kinh t c a Campuchia” làm ñA tài lu4n án ti n sĩ.
Thơng qua ðA tài này, NCS xin đư8c bày tŒ lịng bi t ơn đ i v i Nhà nư c và
các thày giáo Vi t Nam ñã t4n tình d y d‰ cũng như thD hi n s5 ñóng góp nhŒ
bé bư c ñIu vào s5 phát triDn c/a Vương qu c Campuchia.
2. Tình hình nghiên cWu liên quan đMn đQ tài
GIn đây, t7 các góc đB ti p c4n khác nhau, các nhà khoa h‹c trên th
gi i đã có r:t nhiAu cơng trình nghiên c.u vA HNKTQT. T i các nư c phát
triDn, nơi khVi xư ng c/a tồn cIu hóa và hBi nh4p, nghiên c.u t4p trung lu4n
gi3i cơ sV lý thuy t c/a HNKTQT và các khía c nh “k† thu4t” c/a q trình
hBi nh4p như ti n trình, nBi dung d’ bŒ các rào c3n thu quan và phi thu
quan, các nBi dung ñàm phán và các cam k t trong khuôn khu các liên k t
kinh t \ tài chính qu c t ... “ Vi t Nam, các nghiên c.u t4p trung vào nhNng
phương sách và bư c đi thích .ng v i ti n trình hBi nh4p trong b i c3nh tồn
cIu hóa, đYc bi t là nghiên c.u đui m i cơ ch , chính sách vA thương m i, ñIu
tư , thu quan... ñD thúc ñ]y nAn kinh t nư c mình hBi nh4p nhanh, hi u qu3
vào nAn kinh t th gi i. Trong khi đó các nghiên c.u vA HNKTQT V
Campuchia cịn r:t ít, thi u c3 lý lu4n và th5c ti€n vA HNKTQT g‡n v i
nhNng ñiAu ki n kinh t \ xã hBi ñYc thù1 ð i v i Campuchia cũng khơng có

1

Tác gi3 có th[i gian h‹c t4p V Vi t Nam khá dài, tuy r:t c g‡ng nhưng m i chO ti p c4n dư8c nhNng bài báo và t p chí

kinh t liên quan t i ch/ ñê nghiên c.u và ñã trích d”n trong Lu4n án.

”


3

nhiAu các cơng trình đi sâu nghiên c.u th5c tr ng CDCCKT, các ñYc ñiDm và
v:n ñA ñYt ra ñ i v i quá trình CDCCKT V Campuchia.
Th5c ti€n phát triDn c/a Campuchia địi hŒi có mBt cơng trình nghiên
c.u mang tính bao quát vA c3 hai nBi dung trên: CDCCKT trong điAu ki n
HNKTQT. ðây là đA tài có tính lý lu4n khái quát và mang tính th5c ti€n, tuy
nhiên nhNng cơng trình nghiên c.u gIn v i đA tài này cũng cịn tương đ i ít V
Vi t Nam cũng như V Campuchia. Trư c h t ph3i kD ñ n cu n sách c/a Lê
Du Phong, Nguy€n Thành ðB (1999) \ Chuy n d ch cơ c u kinh t trong ñi u
ki n h i nh p v i Khu v c và Th gi i \ NXB Chính trF Qu c gia [21], trong
đó đA c4p mơt s v:n đA lý lu4n và th5c ti€n c/a q trình CDCCKT trong
bư c đIu hBi nh4p c/a Vi t Nam. MBt s cơng trình nghiên c.u liên quan
như: TrIn Th‹ ð t và t4p thD Tác gi3 (2002) \ Nh!ng ñ nh hư ng cơ b$n
trong ti n trình HNKTQT c(a Vi t Nam , đA tài nghiên c.u c:p bB [10]; Tô
Xuân Dân và Nguy€n Thành Cơng (2006) \ Tác đ ng c(a HNKTQT đ n tư
duy và ñ.i s0ng kinh t , xã h i 3 Vi t Nam , NXB Chính trF Qu c gia [9];
Ph m ThF Quý (2006) \ Chuy n d ch cơ c u kinh t Vi t Nam trong 20 năm
ñ7i m i \ Kw y u hBi th3o khoa h‹c ð i h‹c KTQD” [24]; Hoàng ThF Thanh
Nhàn (2004) \ Nghèo kh7 và an ninh kinh t , Trư.ng h9p Campuchia \ T p
chí NhNng v:n đA kinh t th gi i. [20]
Trên cơ sV ti p thu, tham kh3o nhNng cơng trình nghiên c.u đã có, kh3o
sát th5c ti€n nAn kinh t Campuchia, lu4n án này s• góp phIn tìm ra các gi3i
pháp tung thD cho vi c đFnh hư ng và qu3n lý q trình CDCCKT c/a
Campuchia h8p lý, t4n dZng ñư8c các ngupn l5c trong và ngồi nư c trong

điAu ki n Campuchia t7ng bư c hBi nh4p vào nAn kinh t khu v5c và th gi i.
3. M[c đích nghiên cWu cNa Lu\n án
Lu4n án có mZc đích nghiên c.u : Trên cơ sV hiDu rõ nhNng v:n ñA lý
lu4n vA CDCCKT, HNKTQT và m i quan h giNa chúng, ti n hành phân tích

:


4

q trình HNKTQT c/a Campuchia và đánh giá tác đBng c/a nó t i q trình
CDCCKT, nhNng mYt ưu điDm và h n ch c/a chúng. T7 đó đA xu:t phương
hư ng và gi3i pháp CDCCKT phù h8p v i q trình hBi nh4p nh(m đưa nAn
kinh t Campuchia phát triDn nhanh và bAn vNng, ñáp .ng mZc tiêu c/a Chính
ph/ và nguy n v‹ng c/a nhân dân Campuchia.
4. ð_i tưang và phcm vi nghiên cWu cNa Lu\n án

:

\ Lu4n án l:y quá trình HNKTQT v i vi c gia nh4p AFTA và WTO, tác
đBng đ n q trình CDCCKT c/a Campuchia làm ñ i tư8ng nghiên c.u.
\ Ph m vi nghiên c.u c/a lu4n án đ.ng trên góc đB tồn nAn kinh t , th[i
kỳ t7 năm 1995 đ n nay, trong đó t4p trung xem xét tác đBng c/a HNKTQT
đ n q trình CDCCKT. CDCCKT là mBt v:n ñA rBng, bao gpm c3 cơ c:u
ngành, cơ c:u lãnh thu và các cơ c:u khác. Tuy nhiên Lu4n án s• ch/ y u gi i
h n nghiên c.u V cơ c:u ngành kinh t bao gpm nông nghi p, công nghi p và
dFch vZ cũng như cơ c:u trong nBi bB các ngành đó trong q trình HNKTQT.
5. Phương pháp nghiên cWu cNa lu\n án

ña d ng

và
l
c3
b i c3nh
:

\ Lu4n án v4n dZng các quan ñiDm c/a Ch/ nghĩa duy v4t bi n ch.ng,
Ch/ nghĩa duy v4t lFch s• và quan điDm, đư[ng l i, chính sách c/a Nhà nư c
Campuchia ñD xem xét các v:n ñA nghiên c.u.
\ ðáp .ng mZc tiêu nghiên c.u, Lu4n án s• dZng phương pháp lFch s•

Ngồi ra l

k t h8p v i phương pháp logic, s• dZng các phương pháp cZ thD như: phân
tích, so sánh, phương pháp th ng kê và mBt s phương pháp khác.

nghiên c.u
phân kỳ lFch s•,

6. Nhhng ñóng góp mji cNa lu\n án
\ H th ng hóa và làm rõ lý lu4n cơ b3n vA HNKTQT và CDCCKT, lu4n
gi3i m i quan h và tác ñBng giNa hBi nh4p v i quá trình CDCCKT. Trên cơ
sV nghiên c.u kinh nghi m c/a mBt s nư c trong khu v5c, Lu4n án rút ra bài
h‹c cho Campuchia trong quá trình CDCCKT.

)
:
trình bày
l
.

,

+#


5

\ ðánh giá th5c tr ng và nhNng b:t c4p n3y sinh trong quá trình
CDCCKT khi chu]n bF và b‡t ñIu hBi nh4p AFTA và WTO c/a Campuchia.
\ ðA xu:t mBt s phương hư ng và gi3i pháp ch/ y u ñD thúc ñ]y nAn
kinh t Campuchia chuyDn dFch cơ c:u phù h8p v i b i c3nh c/a ti n trình
hBi nh4p.
% )

7. KMt cIu cNa Lu\n án

% )

Ngồi phIn MV ñIu, K t lu4n, danh mZc Tài li u tham kh3o, Lu4n án
ñư8c k t c:u thành 3 chương:
Chương I. Cơ sm khoa hpc vQ hqi nh\p kinh tM qu_c tM vji chuysn

)

#+

)

#+

duch cơ cIu kinh tM.
ChươngII. Thvc trcng cNa vixc hqi nh\p kinh tM qu_c tM và chuysn
duch cơ cIu kinh tM cNa Campuchia.
-

Chương III. Phương hưjng và giyi pháp ñzy mcnh chuysn duch cơ

( )

)

#+

cIu kinh tM trong ñiQu kixn hqi nh\p kinh tM qu_c tM cNa Campuchia.

% )
)

#+


6

CHƯƠNG I
CƠ S9 KHOA H C V7 H I NH P KINH T

QU C T

V I CHUY!N D"CH CƠ C$U KINH T

1.1. LÝ LU N CHUNG V7 H I NH P KINH T QU C T
CHƯƠNG I: M T S

1.1.1. Cơ sm lý lu\n vQ hqi nh\p kinh tM qu_c tM
Xã hBi càng phát triDn thì s5 phân cơng lao ñBng xã hBi ngày càng sâu

V$
$

rBng và tinh vi hơn. M.c đB qu c t hóa càng cao cũng đpng nghĩa v i s5 gia
tăng c/a xu th toàn cIu hóa và HNKTQT. Có nhiAu lý thuy t vA cơ sV khách
quan c/a q trình hBi nh4p, trong đó trư c h t ph3i kD ñ n các lý thuy t sau:

Nð
7
7 LÝ LU N CƠ BH I NH P KINH T QU C T V I
CHUY!
!

, Trư.ng phái t do hóa thương mTrư[ng phái t5 do hóa thương m i là s5 phát triDn ti p tZc c/a ch/ nghĩa
tr‹ng thương, xu:t hi n vào th kw XVIII, thFnh hành vào th kw XIX. ðây là
giai ño n ch/ nghĩa tư b3n mV rBng ho t ñBng kinh t ra bên ngoài, khai thác

N D"CH CƠ C$U KINH T ¶
1.1

.

% )

thuBc đFa và thúc đ]y ho t đBng bn bán giNa các nư c v i nhau.
Adam Smith và David Ricardo ñã ñYt nAn t3ng lý lu4n cho ch/ nghĩa t5
do hóa thương m i. A.Smith đA cao cơ ch c nh tranh t5 do, s• dZng bàn tay
vơ hình c/a thF trư[ng đD nâng cao hi u qu3 c/a nAn kinh t . D.Ricardo phát
triDn tư tưVng t5 do kinh t vào lĩnh v5c thương m i qu c t và ñưa ra quan
ni m trong mBt h th ng thương m i t5 do khơng có thu quan thì các nư c
s• t4p trung các ngupn l5c c/a mình vào vi c s3n xu:t và xu:t kh]u các mYt
hàng có l9i th so sánh so v i các nư c khác. ðiAu này s• mang l i l8i ích cho
t:t c3 các nư c và tăng m.c ñB phZ thuBc l”n nhau giNa các qu c gia.
l một nguyên lý cốt lõi gắn liền với tự do hóa thơng
mại. D.Ricardo cho rằng, nếu một quốc gia có hiệu quả thấp hơn so với các
quốc gia khác trong sản xuất hầu hết các loại sản phẩm thì quốc gia đó vẫn có
thể tham gia v o thơng mại quốc tế để tạo ra lợi ích cho mình bằng c¸ch

Nh!ng v n đ$ lý lu n chung
v$ h i nh p kinh t qu c t ¶
% )


7

chuyên môn hoá v sản xuất v xuất khẩu các loại h ng hoá có bất lợi ít nhất
(đó l h ng hoá có lợi thế tơng đối). Chính lý thuyết lợi thế so sánh tạo cơ sở
vững chắc hơn cho tự do hóa thơng mại. Sau n y học thut Hecksher A
Ohlin bỉ sung cho häc thut lỵi thÕ so sánh của D.Ricardo, phát triển mô
hình so sánh giữa theo chi phí lao động để sản xuất h ng hoá th nh mô hình
mới bao gồm các nguồn lực khác nhau để sản xuất h ng hoá.
T7 nm 1846, nư c Anh đã mV c•a hồn tồn đ i v i nh4p kh]u lương

th5c và nguyên li u v i thu quan b(ng 0. Nư c Anh ñã ñơn phương th5c
hi n tư tưVng đó nh(m thuy t phZc Pháp, ð.c chuyDn sang ch/ nghĩa thương
m i t5 do. Chính sách này đã làm cho nư c Anh trV thành qu c gia giN vF trí
s mBt trong thương m i và ñIu tư qu c t trong su t hai th kw. Sau th chi n
th. II, M† m i th5c s5 thay đui chính sách b3o hB, th5c hi n ch/ nghĩa t5 do
kinh t V trong nư c và áp dZng chính sách t5 do. T5 do hóa thương m i đư8c
th5c hi n t7 th:p ñ n cao, t7 mBt nhóm nư c ñ n mBt khu v5c như khu v5c
ưu ñãi thương m i hoYc khu v5c m4u dFch t5 do. BiDu hi n c/a ch/ nghĩa t5
do hóa thương m i V m.c ñB cao nh:t WTO.
, Lý thuy t ch@c năng [10, tr. 13 \ 14]
Thuy t ch.c năng hay còn g‹i là Thuy t thD ch xu:t hi n giNa hai cuBc
chi n tranh th gi i và có 3nh hưVng l n ñ n vi c tu ch.c bu sung cho các
h‹c thuy t kinh t trong vi c xây d5ng mBt h th ng quan h qu c t m i có
kh3 năng duy trì s5 un đFnh, ngăn ng7a ñư8c chi n tranh và gi3i quy t các
xung ñBt có thD x3y ra. Có ngupn g c t7 ch/ nghĩa t5 do m i và d5a trên cơ
sV lý thuy t h th ng ñư8c D.Easton và G.Almond phát triDn vào lĩnh v5c
chính trF h‹c, Thuy t ch.c năng ch/ trương các m i quan h xã hBi cIn ph3i
ñư8c tu ch.c thành h th ng v i 4 ch.c năng: (i) ñiAu chOnh các hành vi quan
h c/a và giNa các thành viên trong h th ng; (ii) thu hút các ngupn l5c V bên
trong hoYc bên ngoài; (iii) phân ph i các ngupn l5c cho các thành viên c/a h
th ng và (iv) ñáp .ng nhNng nhu cIu c/a các thành viên c/a h th ng.


8

Trư[ng phái ch.c năng cho r(ng, h th ng quan h qu c t un ñFnh,
tránh ñư8c kh/ng ho3ng do xung ñBt giNa các thành viên gây ra ph3i ñYt trên
cơ sV gi3i quy t t t 4 ch.c năng nêu trên. Mu n v4y, quan h qu c t cIn
ñư8c tu ch.c thành các ñFnh ch h8p tác ña phương, d5a trên nAn t3ng chia s—
mZc đích chung. Tham gia vào mBt cơ ch h8p tác ña phương, các thành viên

s• t o đư8c thói quen h8p tác trên cơ sV tuân th/ nhNng lu4t chơi chung. H8p
tác như v4y s• t o ra mBt s5 “lây lan” và cu i cùng s• d”n đ n hBi nh4p và s5
phZ thuBc l”n nhau giNa các qu c gia, h n ch các nguy cơ gây xung ñBt.
, Lý thuy t Hi n th c [10, tr. 15]
KD t7 chi n tranh th gi i th. I, h‹c thuy t Hi n th5c đã có 3nh hưVng
l n đ n quan h qu c t . Các ñ i di n như Hans Morgenthau, Stanley
Hofman, Raymon Aron... cho r(ng, các qu c gia là th5c thD quan tr‹ng nh:t
trong quan h qu c t và đAu đYt l8i ích c/a m‰i nư c vA chính trF và an ninh
trên c3 s5 thFnh vư8ng kinh t . Th gi i là mBt tr4t t5 vơ Chính ph/ và các
qu c gia quan tâm nhiAu ñ n an ninh lãnh thu nên quan h qu c t thư[ng
căng th˜ng, d€ d”n ñ n xung đBt. T7 đó, đD gi3m b t tình tr ng xung ñBt, tr4t
t5 th gi i d5a trên s5 cân b(ng quyAn l5c giNa các qu c gia hoYc các c5c.
Trong khi các h‹c thuy t khác c g‡ng lý gi3i xu th tồn cIu hóa qua
các th[i kỳ lFch s• khác nhau và l8i ích chung mà các qu c gia ñ t ñư8c nh[
thương m i và ñIu tư qu c t , thuy t Hi n th5c cho r(ng, các qu c gia khi
tham gia q trình tồn cIu hóa đAu xu:t phát t7 cơ sV an ninh \ chính trF và
do đó h th ng kinh t th gi i ñAu v4n hành trên cơ sV nhNng l8i ích vA chính
trF và an ninh. Quan h qu c t khơng phân bu l8i ích mBt cách cơng b(ng \
nư c nào giành đư8c l8i th nhiAu hơn s• m nh hơn vA quyAn l5c và ngư8c
l i. Do đó, các thD ch quan h qu c t ñAu n(m dư i s5 chi ph i c/a các
nư c có quyAn l5c nh:t và h‹ thu đư8c nhiAu thành qu3 kinh t nh:t t7 bn
bán v i bên ngồi. H8p tác qu c t khơng th/ tiêu mà cịn làm tăng xung đBt


9

và c nh tranh vA l8i ích giNa các nư c. ðây là mBt hình th.c m i vA cân b(ng
quyAn l5c và là cơ sV c/a thuy t Hi n th5c.
, HAc thuy t Mác , Lênin [10, tr. 16 \ 17]
Theo quan điDm Mác xít, thF trư[ng th gi i dư i ch/ nghĩa tư b3n là

mBt thD th ng nh:t và là biDu hi n c/a phân cơng lao đBng qu c t . Lý lu4n
thF trư[ng th gi i c/a ch/ nghĩa Mác gpm nhNng nBi dung ch/ y u sau:
+ ThF trư[ng th gi i là tung thD các m i quan h kinh t giNa các
qu c gia. Trong quá trình mV rBng thF trư[ng th gi i, các khâu s3n xu:t, trao
ñui, phân ph i và tiêu thZ c/a các nư c ñư8c g‡n k t v i nhau V nhiAu m.c
ñB, làm cho lưu thông qu c t

là mBt kh i th ng nh:t. ðYc trưng quan tr‹ng

c/a thF trư[ng th gi i là tính th ng nh:t, thD hi n V s5 di chuyDn c/a hàng
hóa, v n, nhân cơng, tri th.c, l8i nhu4n. S5 tăng trưVng c/a m4u dFch qu c t
nh[ vào s5 mV rBng c/a s3n xu:t.
+ Do kinh t phát triDn khơngành đAu giNa các nư c, ñây là mBt quy
lu4t c/a nAn kinh t ch/ nghĩa tư b3n, nên s5 phân b ñFa lý c/a thF trư[ng th
gi i v i trung tâm là các nư c phát triDn, ngo i vi là các nư c ñang phát
triDn. Nư c ngo i vi phZ thuBc vào các nư c trung tâm, kho3ng cách ngày
càng rBng hơn.
Xã hBi lồi ngư[i phát triDn thơng qua q trình lao ñBng ñD t o ra c/a
c3i và ñ:u tranh giNa con ngư[i v i nhau đD sinh tpn. Q trình lao đBng s3n
xu:t và đ:u tranh đó buBc h‹ ph3i t4p h8p l i thành nhNng cBng ñpng, thành
các dân tBc và tu ch.c thành qu c gia, rpi t4p h8p thành nhóm qu c gia và
cBng đpng th gi i. ðó là mBt q trình phát triDn xã hBi mBt cách r:t t5
nhiên. M.c đB qu c t hóa ngày càng cao c/a q trình lao đBng s3n xu:t này
cũng ñpng nghĩa v i s5 gia tăng c/a xu th tồn cIu hóa và HNKTQT.
Trên cơ sV H‹c thuy t Marx\Lênin và tham kh3o các Lý thuy t kinh t
nêu trên, Lu4n án ti p tZc làm rõ các khái ni m vA HNKTQT, các hình th.c
HNKTQT cũng như tác đBng c/a q trình HNKTQT.


10

1.1.2. Khái nixm và các hình thWc hqi nh\p kinh tM qu_c tM

.

Các Lý thuy t nêu trên và th5c ti€n cho th:y, các v:n đA kinh t ln g‡n
liAn v i mBt h th ng chính trF. “ nư c nào cũng v4y, ngư[i ta chO ch:p nh4n
HNKTQT khi l8i ích c/a nư c đó c3 vA kinh t \ chính trF \ xã hBi đư8c đ3m
b3o. T7 đó có thD hiDu HNKTQT khơng chO là q trình tham gia vào các tu
ch.c kinh t qu c t mà còn biDu hi n trong b3n thân h th ng chính sách
thương m i, chính sách phát triDn kinh t c/a m‰i nư c. Như v4y, HNKTQT
là vi c các nư c đi tìm ki m mBt s điAu ki n nào đó mà h‹ có thD th ng nh:t
đư8c, kD c3 dành cho nhau nhNng ưu ñãi, t o ra nhNng điAu ki n có đi có l i
trong quan h h8p tác v i nhau... nh(m khai thác các kh3 năng phZc vZ cho
nhu cIu phát triDn kinh t c/a mình. [8, tr. 4 \ 6]
Thu4t ngN hBi nh4p \ Intergration \ xu:t hi n V phương Tây t7 nhNng
năm 1950 và đư8c s• dZng phu bi n trong nhNng th4p niên 1960, 1970. Có
thD có 3 cách ti p c4n ñ i v i thu4t ngN Intergration: [9 tr. 11 \ 13]
Th. nh:t, trư[ng phái tư tưVng liên bang, quan ni m Intergration là mBt
s3n ph]m cu i cùng. ðó là s5 hình thành mBt Nhà nư c liên bang như Hoa
Kỳ hay ThZy S†. “ ñây ch/ y u quan tâm t i khía c nh lu4t ñFnh và thD ch .
Th. hai, theo quan ñiDm c/a Karl Deutsch, xem Intergration là s5 liên
k t các qu c gia thông qua s5 phát triDn các lupng giao lưu thương m i, du
lFch, di trú... t7 đó hình thành 2 lo i cBng đpng an ninh (Security
Community): cBng ñpng an ninh h8p nh:t (Almalated Security Community)
kiDu Hoa Kỳ và cBng ñpng an ninh ña nguyên kiDu Tây Âu. Cách này cho
r(ng, Intergration là mBt quá trình thD hi n s5 ti n triDn các lupng giao lưu,
ñpng th[i ra ñ[i cBng ñpng an ninh.
Th. ba, trư[ng phái Tân ch.c năng quan ni m Intergration v7a là quá
trình, v7a là s3n ph]m cu i cùng. ðiDm khác là, h‹ phân tích q trình h8p tác

trong vi c ho ch đFnh chính sách và thái đB c/a tIng l p tinh túy trong xã hBi
[9, tr. 9\15].

ư
ư


11

Tác gi3 cho r(ng, nBi hàm c/a khái ni m HNKTQT ph3i đYt trong b i
c3nh tồn cIu hóa kinh t . HNKTQT là quá trình tham gia c/a các ch/ thD
kinh t và c3 qu c gia vào dòng ch3y chung c/a ñ[i s ng kinh t th gi i. ðó
là mBt q trình t5 nhiên, mBt t:t y u kinh t ñư8c thúc ñ]y bVi s5 phát triDn
m nh m• c/a l5c lư8ng s3n xu:t. HNKTQT là honh n th@c xu th tồn cEu hóa khách quan.
T7 đó, trong Lu4n án này chúng tơi quan ni m HNKTQT là q trình
liên k t kinh t có mHc tiêu, có đ nh hư ng nhJm gKn k t n n kinh t th
trư.ng c(a tLng nư c v i kinh t khu v c và th gi i. [9, tr.13]
Quan ni m trên chO rõ tính ch/ đBng c/a s5 hBi nh4p ñ i v i các ch/ thD
kinh t , ñây cũng là ñYc trưng cơ b3n c/a HNKTQT. N u tồn cIu hóa kinh t
là q trình t o ra khung khu chung lôi cu n các qu c gia thì HNKTQT là q
trình m‰i nư c t5 ch/ đBng g‡n mình vào các th5c thD khu v5c/tồn cIu đD
mBt mYt, thD hi n đư8c vF th và tính t5 cư[ng qu c gia và mYt khác, lo i tr7
nhNng khác bi t ñD trV thành bB ph4n h8p thành trong các chOnh thD khu v5c
và tồn cIu đó.
BiDu hi n c/a HNKTQT là s5 t o sân chơi chung, g‡n bó, phZ thuBc l”n
nhau giNa nAn kinh t qu c gia v i nAn kinh t th gi i. NBi dung c/a
HNKTQT là các quan h vA thương m i, đIu tư, lao đBng, cơng ngh , dFch vZ
giNa các qu c gia... Có thD đo lư[ng m.c đB hBi nh4p c/a mBt nAn kinh t
thông qua kim ng ch xu:t nh4p kh]u, m.c đB t5 do hóa thương m i và đIu tư,

tw l đóng góp c/a các Công ty qu c t trong GDP...
Như v y, tác gi$ cho rJng, HNKTQT ph$i là m t quá trình cH th , ph$n
ánh rõ đNc đi m, trình đ , n i dung, hình th@c, các bư c tham gia…c(a mPi
nư c vào n n kinh t khu v c và tồn cEu, khơng th có s h i nh p chung
chung cho mAi qu0c gia.
Các tu ch.c h8p tác kinh t qu c t
ngun t‡c:

nói chung đAu ho t đBng theo 4

)
.

#+
/

¶

# $


12

\ Công b(ng: các nư c dành cho nhau quy ch ưu đãi cao nh:t c/a mình
và chung cho m‹i nư c (m‹i hàng hóa và dFch vZ c/a các cơng ty các nư c

)
.

#+

#$

đ i tác đAu đư8c hưVng mBt chính sách ưu đãi chung); đpng th[i m‹i chính
sách vA thương m i và ñIu tư trong m‰i nư c đAu ph3i bình đ˜ng giNa các
doanh nghi p trong và ngồi nư c.
\ T5 do hóa thương m i: các nư c chO đư8c s• dZng thu đD b3o hB cho
s3n xu:t, các bi n pháp phi thu

như gi:y phép, h n ng ch ... khơng đư8c s•

dZng, biDu thu ph3i có lB trình rõ ràng vA vi c gi3m dIn đ n t5 do hồn tồn.
\ Thương lư8ng v i nhau trên cơ sV có đi có l i: khi mBt nư c bF hàng
nh4p kh]u ñe d‹a thái q hoYc bF phân bi t đ i x•, thì có quyAn khư c t7
mBt nghĩa vZ nào đó hoYc có thD có nhNng hành đBng kh]n c:p cIn thi t,
ñư8c các nư c thành viên khác th7a nh4n, ñA b3o v nAn kinh t trong nư c.
\ Công khai m‹i chính sách thương m i & đIu tư.
V i các nguyên t‡c trên, nư c “ñi sau” như Campuchia có nhiAu thu4n

)
.
â
bF
o
o
*

nư c ta

l8i đD h‹c hŒi kinh nghi m, nhưng cũng ph3i chFu nhiAu thách th.c, mà quan
tr‹ng hàng ñIu là b3o hB nAn s3n xu:t trong nư c và các doanh nghi p m i

bư c vào kinh t thF trư[ng. ðây không chO là vi c b3o hB thuIn túy cho nAn
kinh t và t7ng doanh nghi p, mà còn là yêu cIu phát triDn nAn kinh t thF
trư[ng đi đơi v i b3o đ3m cơng b(ng xã hBi.
Trong q trình hBi nh4p, các qu c gia ph3i ñiAu chOnh, bu sung h
th ng lu4t, quy ñFnh pháp lý cho phù h8p v i qu c t . Vi c ñiAu chOnh bu
sung này di€n ra trong m‹i lĩnh v5c liên quan ñ n ñIu tư, thương m i, ngân
hàng... tiêu chu]n môi trư[ng, lao ñBng, b3o v b3n quyAn, chuyDn giao công
ngh ... HIu h t quy ñFnh c/a các thD ch kinh t thương m i, các thi t ch tài
chính qu c t là do các nư c phát triDn ñưa ra ñã ñư8c th7a nh4n hoYc trV
thành thông l qu c t . Vì th , m.c đB bu sung và cơng khai m‹i chính sách

#+
#$

o


13

c/a mBt qu c gia có nAn kinh t đang phát triDn hoYc đang chuyDn đui s• ph3n
ánh m.c đB HNKTQT c/a qu c gia đó.
Trong giai đo n m i vi c HNKTQT g‡n liAn v i quá trình t5 do hóa.
V:n đA quan tr‹ng trong hBi nh4p là xác đFnh m.c đB, ti n trình hBi nh4p
như th nào cho phù h8p v i trình đB phát triDn kinh t đD có thD phát huy
đư8c các th m nh c/a ñ:t nư c, t4n dZng ñư8c nhNng ưu th c/a hBi nh4p,
á

t o ra s5 phát triDn vư8t b4c c/a qu c gia, nâng cao vF th trong phân cơng
lao đBng qu c t .
Các hình th@c HNKTQT [2, tr. 315 \ 320]

)

HNKTQT là mBt quá trình di€n ra v i nhiAu hình th.c đa d ng, v i

.

#+
#$

nhiAu c:p ñB và nBi dung ho t ñBng. HNKTQT ñư8c thD hi n qua vi c ra ñ[i
và ho t ñBng c/a các liên k t kinh t qu c t khu v5c cũng như toàn cIu.
tIm liên k t khu v5c, trư c h t ph3i kD ñ n các hình th.c:
%

, Khu v c thương m
)

0

Là hình th.c hBi nh4p các thành viên cùng nhau thŒa thu4n mBt s v:n ñA
nh(m mZc đích t5 do hóa vA mBt hoYc mBt s nhóm mYt hàng nào đó, đó là:
Th@ nh t, gi3m hoYc xóa bŒ hàng rào thu quan và bi n pháp h n ch s
lư8ng ñ i v i mBt phIn các lo i s3n ph]m và dFch vZ khi buôn bán v i nhau.
Th@ hai, ti n t i l4p mBt thF trư[ng th ng nh:t vA hàng hóa và dFch vZ.

12

) )0 34

)

)0

Th@ ba, m‰i thành viên trong kh i v”n có quyAn đBc l4p t5 ch/ trong
quan h bn bán v i các qu c gia ngồi kh i, t.c là m‰i thành viên có thD có
chính sách ngo i thương riêng ñ i v i các qu c gia ngoài kh i.
Liên minh thu quan (Custom Union)
Là mBt hình th.c hBi nh4p nh(m tăng cư[ng hơn nNa m.c ñB h8p tác
giNa các nư c thành viên. Theo tho3 thu4n h8p tác này, các qu c gia trong
liên minh, bên c nh vi c xoá bŒ thu quan và nhNng h n ch vA m4u dFch
khác giNa các qu c gia thành viên, còn cIn ph3i thi t l4p mBt biDu thu quan

#+
)
"# 7
5
# *
.
"# 7

)
. ( +
%
)5. 6
5
#$
5! 0 (
)

"# 7
! 0
05
#8
5


14

chung c/a kh i ñ i v i các qu c gia ngoài liên minh, t.c là ph3i th5c hi n
chính sách cân đ i m4u dFch v i các nư c khơng ph3i là thành viên.
C ng đWng kinh t (hoNc th trư.ng chung , Common Market)
Là mBt hình th.c hBi nh4p trong đó khơng chO qui đFnh vi c lo i bŒ hàng
rào thu quan giNa các nư c thành viên và thi t l4p mBt biDu thu quan chung

#+
)
"# 7
5
# *
.
"# 7

)
. ( +
%
)5. 6
5
#$
5! 0 (

)
"# 7
! 0
05
#$
5

ñ i v i các qu c gia khác, mà còn kêu g‹i th5c hi n di chuyDn t5 do hàng
hóa, dFch vZ, lao đBng và v n trong nBi bB kh i. CBng đpng kinh t là mBt
hình th.c liên k t kinh t qu c t cao hơn so v i các hình th.c trên đây. Các
nư c tham gia thF trư[ng chung ngoài vi c áp dZng các bi n pháp gi ng như
liên minh thu quan cịn cho phép v n và lao đBng di chuyDn t5 do giNa các
nư c thông qua vi c hình thành mBt thF trư[ng th ng nh:t.
Liên minh kinh t , Economic Union
Là hình th.c hBi nh4p v i nhNng ñYc ñiDm tương ñpng v i cBng ñpng
kinh t vA t5 do di chuyDn hàng hóa, dFch vZ, tư b3n và lao ñBng giNa các

#+
)
"# 7
5
# *
.
"# 7

)
. ( +
%
)5. 6
5

#$
5! 0 (
)
"# 7
! 0
05
#$
5

thành viên, th ng nh:t biDu thu quan chung áp dZng cho c3 các nư c ngoài
thành viên. Liên minh kinh t thD hi n m.c đB hBi nh4p cao hơn, trong đó các
thành viên cịn th5c hi n th ng nh:t các chính sách kinh t , tài chính, tiAn t .
Như v4y, cBng ñpng kinh t là mBt “bư c ñ m”, là giai ño n chuyDn ti p t7
thF trư[ng chung sang liên minh kinh t . Ví dZ, trư c khi chuyDn sang hình
thành Liên minh Châu Âu (EU) năm 1994 thì kh i kinh t này đã tr3i qua
nhiAu hình th.c hBi nh4p, trong đó có CBng đpng kinh t Châu Âu (EEC)
(năm 1957), CBng ñpng Châu Âu (năm 1967).
Liên minh ti n t
Là hình th.c hBi nh4p ti n t i ph3i thành l4p mBt “qu c gia kinh t

# 7
)
"# 7
5
# 8
.
"# 7
M

chung” có nhiAu nư c tham gia v i nhNng ñYc trưng sau:

Th@ nh t, xây d5ng chính sách kinh t chung và ngo i thương chung.
Th@ hai, th ng nh:t chính sách lưu thơng tiAn t .

)
. ( +
%
)5. 6
5
#$
5! 0 (
)
"# 7
! 0
05
#$
5

% )
t.
% )
B.
% )


15

H

Th@ ba, hình thành đpng tiAn chung th ng nh:t thay cho các ñpng tiAn

.

riêng c/a các nư c thành viên.

% )
% )

Th@ tư, xây d5ng h th ng ngân hàng chung thay cho các ngân hàng

B0n.
% )

trung ương c/a các nư c thành viên.
N

Th@ năm, xây d5ng chính sách tài chính, tiAn t , tín dZng chung đ i v i

% )

các nư c ngoài liên minh và các tu ch.c tài chính tiAn t qu c t .

% )
.

“ tIm liên k t kinh t qu c t khu v5c, ñ i v i Campuchia hi n nay, tu
ch.c có vai trị quan tr‹ng là khu v5c m4u dFch t5 do ASEAN \ AFTA, còn V
tIm liên k t kinh t qu c t có tính ch:t tồn cIu ph3i kD ñ n WTO. WTO tr3i
qua mBt chYng ñư[ng dài v i tiAn thân c/a nó là tu ch.c GATT \ Hi p ñFnh
chung vA Thương m i và thu quan. GATT đã trV thành "nơi đàm phán" c/a
m4u dFch qu c t , phát ñBng và thúc đ]y ti n trình t5 do hóa giNa các nư c.

T7 vịng đàm phán đIu tiên năm 1947, GATT dIn dIn đư8c hồn thi n qua
các lIn tu chOnh nhưng v”n d5a trên 3 nguyên t‡c cơ b3n sau: [29, tr. 17 \ 19]
c

1. Khơng phân bi t đ i x• trong thương m i qu c t : Các nư c thành
viên dành cho nhau quy ch t i hu qu c (Most Favored Nation \ MFN) ñ i
v i hàng hóa nh4p kh]u, b:t c. xu:t x. hàng hóa là c/a qu c gia nào đi nNa.
2. Khơng ñư8c b3o hB nAn công nghi p trong nư c b(ng chính sách
phân bi t đ i x• và các gi3i pháp thương m i khác như h n ng ch xu:t kh]u.
3. Nh:n m nh vào vi c ti p xúc và tham v:n ñD tránh xâm ph m l8i ích
thương m i, thu cũng như các rào c3n thương m i khác.

)

* S ra ñ.i c(a WTO [20, tr. 6 \ 15]
%

Th‡ng l8i c/a GATT trong vi c c‡t gi3m thu cùng mBt lo t nhân
như8ng kinh t trong nhNng năm 70, 80 đã khi n Chính ph/ các nư c đưa ra
mBt lo t nhNng hình th.c b3o hB khác như: T5 nguy n h n ch xu:t kh]u, các
bi n pháp kiDm dFch, nâng cao tiêu chu]n hàng hóa nh4p kh]u... Chính vì v4y
Thương m i th gi i ñã trV nên ph.c t p hơn nhiAu so v i 40 năm trư c đó.

#+
)

0

)
&

/

% (
# $

#+
+

.


16

Th[i kỳ k t thúc "chi n tranh l nh", th gi i chuyDn t7 xu th "ñ i ñIu"
sang "đ i tho i", th5c hi n mV c•a và hBi nh4p. Thương m i qu c t có
nhNng bi n đui nhanh chóng và sâu s‡c dư i tác đBng c/a tồn cIu hóa và
s5 phát triDn vư8t b4c c/a thơng tin liên l c. NhiAu v:n đA m i trong quan
h qu c t phát sinh, vư8t xa khn khu c/a GATT, địi hŒi ph3i xem xét
l i s. m ng c/a GATT. ðáp .ng nhu cIu phát triDn tồn cIu hóa ngày
càng ph.c t p, các bên tham gia vịng đàm phán Urugoay đã quy t đFnh
thi t l4p mBt thD ch thương m i ña phương m i thay th cho GATT, đó là
WTO (World Trade Orgnization) vào ngày 01/01/1995.
1.1.3. Tác ñqng cNa hqi nh\p kinh tM qu_c tM
HNKTQT và khu v5c biDu hi n rõ nh:t là s5 hình thành các liên k t
kinh t khu v5c. Liên k t kinh t có nhiAu lo i hình v i ph m vi và c:p đB
khác nhau, tác ñBng ñ i v i s5 phát triDn kinh t c/a qu c gia thD hi n V
nhiAu khía c nh.
a. Tác đ ng chung c(a HNKTQT đ n kinh t th gi i [9, trg 43 \ 47]
Q trình HNKTQT tác đBng nhiAu mYt đ n nAn kinh t th gi i nói
chung và t7ng nAn kinh t qu c gia nói riêng. ðiAu đó thD hi n như sau:

\ HNKTQT là tiAn đA hình thành và phát triDn mơ hình kinh t thF
trư[ng mV trên ph m vi tồn th gi i, t o điAu ki n cho các nAn kinh t
qu c gia trV thành bB ph4n c/a thF trư[ng khu v5c và thF trư[ng tồn cIu.

v i qu c t
¶
1.1.2

Sv c}n thiMt phyi hqi nh\p
kinh tM qu_c tM cNa các nưjc đang phát
trisn¶
Trong nhNng năm v7a qua, xu hư ng khu
v5c hố, tồn cIu hố di€n ra ngày càng
m nh m•, v i k t qu3 là s5 ra ñ[i và phát
triDn c/a hàng lo t các tu ch.c khu v5c và
toàn cIu như ASEAN, APEC, ASEM,
EU, NAFTA, WTO... NhNng tu ch.c này
khác nhau vA quy mơ, ngun t‡c và
phương th.c ho t đBng nhưng l i gi ng
nhau V mZc tiêu là tăng cư[ng năng l5c và
hi u qu3 ho t ñBng thương m i c/a m‰i
nư c thành viên cũng như c/ng c s.c
m nh thương m i toàn cIu. ðYc bi t, s5 ra
ñ[i c/a tu ch.c thương m i th gi i WTO
đã và đang có 3nh hưVng m nh m• đ i v i
s5 phát triDn c/a thương m i th gi i cũng
như c/a m‰i nư c thành viên.¶
Tính đ n cu i năm 2002, s thành viên
WTO ñã lên t i 145 nư c, chi ph i
kho3ng trên 90% tung giá trF thương m i

th gi i và trong năm 2003 \ 2004,
Armenia, Nepal và Campuchia s• gia nh4p
WTO, nâng s thành viên c/a tu ch.c này
lên thành 148. Như v4y, xét vA 3nh hưVng
có thD coi WTO như là mBt "Liên hi p
qu c trong lĩnh v5c kinh t thương m i".
Các nguyên t‡c cơ b3n c/a WTO, như
nguyên t‡c t i hu qu c, ð i x• qu c gia
đã đư8c áp dZng V hIu h t các nư c trên
th gi i, kD c3 nhNng nư c chưa ph3i là
thành viên c/a WTO. NhiAu nư c sžn
sàng nhân như8ng ñiAu chOnh hàng lo t
các chính sách và kiên trì đàm phán trong
mBt th[i gian dài đD trV thành thành viên
chính th.c c/a tu ch.c này. Vi c ngày
càng có nhiAu qu c gia mu n gia nh4p
WTO ñã cho th:y tIm quan tr‹ng c/a tu
ch.c này. ¶
Thêm vào đó, hBi nh4p kinh t qu c t
ñang là mBt xu hư ng hi n nay và khơng
có mBt qu c gia nào mu n V ngoài cuBc.
### 9 :
% )

\ HNKTQT là phương th.c huy ñBng các ngupn l5c, khai thác l8i th

% )

so sánh c/a t7ng qu c gia trong s5 phân công lao ñBng qu c t .
\ HNKTQT làm thay ñui tư duy và phương pháp qu3n lý c/a Chính

ph/ nh(m đ]y nhanh phát triDn kinh t \ xã hBi m‰i nư c, t o điAu ki n

. 6
&
/

#+
.

Bên c nh đó, HNKTQT cịn có tác đBng đ n q trình giao lưu văn
v:n đA tồn cIu (v:n đA dân s , mơi trư[ng, đói nghèo...)

2

)
% (
# $
% )

nâng cao đ[i s ng v4t ch:t và tinh thIn c/a ngư[i dân [9, tr. 47 \ 48].
hóa giNa các nư c trên th gi i cũng như tác ñBng ñ n vi c gi3i quy t các

"

2 khía
ch

+