để nâng cao hiệu quả của phương pháp trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5

MỤC LỤC
PHẦN1: MỞ ĐẦU: ………………………………………………Trang 2
1/ Lý do chọn đề tài:…………………………………………………Trang 2
2/ Đặt vấn đề:………………………………………………………...Trang 3
3/ Mục đích nghiên cứu:. ………………………………………..…...Trang 4
4/ Nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu:. ………………….….…...Trang 4
5/ Giới hạn và đối tượng nghiên cứu:. …………………………..…...Trang 5
6/Điểm mới trong kết quả nghiên cứu:. ……………………………...Trang 5
PHẦN 2: NỘI DUNG:...................... ……………………………...Trang 5
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN:………………………………..…...Trang 5
CHƯƠNG 2: KHẢO SÁT THỰC TRẠNG:………………………....Trang 6
CHƯƠNG 3:NHỮNG BIỆN PHÁP:……………………..………....Trang 7
1/GV cần lựa chọn nội dung bài dạy phù hợp với nội dung trò chơi:…Trang 7
2/ Giúp học sinh xác định rõ mục đích của trị chơi:...………………..Trang 7
3/ Cách xây dựng một trò chơi học tập:……………..…………..…….Trang 10.
4/ Tiến hành tổ chức trò chơi học tập:. .…………..………………….Trang 15
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC: …………………………….Trang 18
PHẦN 3: KẾT LUẬN : ………………………………….………….Trang 19


PHẦN I: MỞ ĐẦU

I. Lý do chọn đề tài
* Để thực hiện mục tiêu giáo dục của Bộ Giáo dục-Đào tạo đã đặt ra : Giáo dục
cho học sinh Tiểu học là phải giáo dục tồn diện, khơng coi trọng mơn chính,
mơn phụ . Bởi vậy cùng với các mơn học khác, mơn khoa học đã góp phần
khơng nhỏ vào việc hình thành và phát triển tồn diện cho học sinh .
- Để dạy tốt môn khoa học, người giáo viên cần biết phối kết hợp các phương
pháp dạy học như : Phương pháp quan sát , phương pháp thí nghiệm, phương
pháp nhóm, phương pháp trị chơi học tập .Trong đó phương pháp Trị chơi học
tập là một trong những phương pháp dạy học có hiệu quả nhằm khuyến khích sự

tị mị khoa học, thói quen đặt câu hỏi, tìm câu giải thích khi các em được tiếp
cận với thực tế, qua đó các em dễ dàng ghi nhớ nội dung bài học.
-Nhà tâm lý học Kun Kel người Anh nói : “ Trị chơi học tập là một phương
pháp dạy học giúp các em vui vẻ hẳn lên, thích hoạt động hơn . Khi bị khép
vào luật chơi, các em dần có trật tự, kỷ luật hơn…”
- Trị chơi học tập cịn có một vai trị rất lớn trong mỗi tiết học vì:
+ Nó làm thay đổi khơng khí lớp học, tập thể có được bầu khơng khí vui vẻ,
thân ái, thơng cảm.
+ Q trình học tập cịn trở thành một hình thức vui chơi hấp dẫn.
+ Học sinh thấy nhanh nhẹn cởi mở hơn.
+ Học sinh tiếp thu bài tự giác, tích cực hơn.
+ Học sinh được hệ thống và củng cố kiến thức.
*Nhưng một số ý kiến cho rằng, sử dụng phương pháp này sẽ gây ồn ào, mất trật
tự ảnh hưởng đến hoạt động khác, lại có ý kiến cho rằng phương pháp này chỉ là


hình thức và thay bằng hoạt động cá nhân, nếu có tổ chức cũng chỉ là gượng ép,
miễn cưỡng.
- Mặt khác, một số giáo viên khi sử dụng phương pháp Trò chơi học tập lại chưa
biết lựa chọn nội dung bài dạy để vận dụng phương pháp trò chơi học tập cho hợp
lý, hoặc trị chơi đưa ra khơng có tác dụng thiết thực phục vụ mục tiêu bài học nên
việc tổ chức Trò chơi học tập chơi chưa đạt hiệu quả cao .
Riêng tơi, tơi thấy phương pháp Trị chơi học tập có nhiều ưu điểm, khơng
những giúp học sinh tự khám phá, hình thành, hệ thống kiến thức mà nó cịn tạo
cho các em có sự thi đua, tính nhanh nhẹn, cởi mở, vui vẻ khi đến trường tạo
điều kiện cho sự phát triển toàn diện ở học sinh Tiểu học.
- Qua nhiều năm giảng dạy, tôi thấy đa số học sinh rất muốn được tham gia Trò
chơi học tập nhưng vẫn cịn khơng ít học sinh thụ động, tự ti, chưa mạnh dạn
tham gia vào các hoạt động này. Mặt khác, trong môn khoa học lớp 5 có rất nhiều
tiết học cần sử dụng đến phương pháp Trò chơi học tập để phát hiện kiến thức

mới hoặc để củng cố kiến thức đã học.
* Với các lý do trên, tôi đã mạnh dạn nghiên cứu để nâng cao hiệu quả của
phương pháp Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5.
II . Đặt vấn đề.
- Phương pháp Trị chơi học tập trong mơn khoa học lớp 5 đã được nhiều tài
liệu hướng dẫn, nhiều giáo viên, giảng viên nghiên cứu để nâng cao hiệu quả của
phương pháp dạy học này.
- Tuy nhiên, để có biện pháp cụ thể, hướng dẫn từng bài phù hợp trong môn
khoa học lớp 5 để giáo viên áp dụng giảng dạy nâng cao chất lượng chưa rõ ràng.
- Mặt khác, hiện nay nhu cầu giáo dục ở nước ta ngày càng đổi mới, đổi mới về
phương pháp dạy học, đổi mới về nội dung chương trình để nền giáo dục ngày
càng tiến bộ, theo kịp các nước khác trên thế giới. Do vậy, phương pháp Trị
chơi học tập cũng cần có sự chỉnh sửa và thay đổi


Chính vì vậy, tơi vẫn mạnh dạn nghiên cứu để nâng cao hiệu quả của phương
pháp Trò chơi học tập trong mơn khoa học lớp 5.
III . Mục đích nghiên cứu .
-Tìm hiểu và tổng kết được những khó khăn, thuận lợi của học sinh và giáo
viên khi tham gia và tổ chức Trị chơi học tập.
-Tìm được một số biện pháp để giải quyết những khó khăn mà học sinh và giáo
viên mắc phải khi tham gia Trò chơi học tập. Qua đó dần nâng cao hiệu quả của
phương pháp Trị chơi học tập trong mơn khoa học lớp 5 nhằm nâng cao chất
lượng dạy và học , giúp các em phát triển toàn diện ngay từ bậc học đầu tiên.
IV. Nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu.
* Để đạt được mục đích trên, người giáo viên cần thực hiện những nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu những vấn đề chung về khoa học lớp 5 .
- Nghiên cứu 1 số biện pháp sư phạm nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn
Khoa học.
- Nghiên cứu đặc điểm tâm, sinh lý lứa tuổi học sinh.

- Tìm hiểu thực tế học sinh lớp 5/1 Trường Tiểu học Định Hiệp về sở thích
tham gia Trị chơi học tập, về sự tiếp nhận kiến thức khoa học, để phát hiện
những khó khăn, vướng mắc, những tồn tại cần giải quyết.
* Để nghiên cứu thực tế, tôi đã sử dụng những phương pháp như:
- Phương pháp nghiên cứu: Đọc các tài liệu, giáo trình có liên quan đến vấn đề
nghiên cứu để làm cơ sở giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu.
- Phương pháp điều tra : Nhằm phát hiện các vấn đề cần giải quyết, nguyên
nhân, chuẩn bị cho các bước nghiên cứu tiếp theo.
- Phương pháp đàm thoại :Trao đổi với học sinh để hiểu tâm tư, nguyện vọng ,
những khó khăn , vướng mắc ,của các em.Trao đổi với Ban giám hiệu nhà trường,
với bạn bè đồng nghiệp để học hỏi kinh nghiệm trong giảng dạy.


- Phương pháp quan sát: Quan sát học sinh qua mỗi tiết học chính khố cũng như
ngoại khố để phát hiện khó khăn, thuận lợi trong q trình hoạt động.
- Phương pháp tổng kết, rút kinh nghiệm : Để kiểm nghiệm tính thực thi, khả
năng và tác dụng của trị chơi vào bài học đã thiết kế để điều chỉnh cho hợp lý.
V . Giới hạn nghiên cứu.
- Học sinh lớp 5/1 Trường Tiểu học Định Hiệp.
- Nghiên cứu 1 số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của phương pháp trị chơi
học tập trong mơn Khoa học lớp 5.
- Kế hoạch thực hiện đề tài tiến hành trong năm học 2010-2011.
VI . Điểm mới trong kết quả nghiên cứu.
- Cùng với sự hướng dẫn của Bộ Giáo dục-Đào tạo, với các đề tài nghiên cứu
khác, sự nghiên cứu của tôi cũng đã đề cập đến sự chuẩn bị, các bước tiến hành,
hình thức tổ chức, cho một trị chơi học tập.
- Mặt khác, qua thời gian tìm tịi, nghiên cứu, tôi đã chỉ ra được từng bài cụ thể
để vận dụng phương pháp trò chơi học tập trong tiết học.
- Chỉ ra được mục tiêu của từng trò chơi đó để vận dụng cho phù hợp.
PHẦN II: NỘI DUNG.

CHƯƠNG I: Cơ sở lý luận.
Vui chơi là một hoạt động không thể thiếu được của con người ở mọi lứa tuổi,
đặc biệt ở lứa tuổi tiểu học. Bởi lẽ, nó phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của lứa
tuổi này. Vì vậy phương pháp Trị chơi học tập được đánh giá cao trong giảng
dạy.
* Trò chơi học tập là gì? Trị chơi khơng chỉ là một “cơng cụ” dạy học mà nó
cịn là con đường sáng tạo xun suốt quá trình học tập của học sinh. Phương
pháp tổ chức trị chơi khơng chỉ là sự đánh giá trong q trình dạy và học của
thầy và trị mà nó cịn tạo cho ta cảm giác thoải mái, tự tin, có sự sáng tạo, nhanh
trí, có óc tư duy, tưởng tượng của học sinh. Dạy kết hợp với tổ chức trò chơi


chính là việc giáo viên hướng dẫn học sinh hồn thành tốt phẩm chất của con
người mới : Con người xã hội chủ nghĩa.
* Tổ chức trò chơi là một hình thức tổ chức dạy học, chơi là một biện pháp học
tập có hiệu quả của học sinh . Thơng qua trò chơi, học sinh được tập luyện, làm
việc cá nhân, làm việc theo đơn vị tập thể theo sự phân cơng với tinh thần hợp
tác. Đó là những việc làm thuộc phương pháp học tập mới mà trường Tiểu học
cần hình thành ở người học.
CHƯƠNG II: Khảo sát thực trạng.
Sau khi được phân công chủ nhiệm lớp 5 , tơi đã tiến hành điều tra cụ thể về tình hình
học sinh, sự mong muốn và khả năng tham giai trị chơi học tập trong mơn khoa học nói
riêng và trong các mơn học khác nói chung. Kết quả như sau:
* Tổng số học sinh : 31 em.
- Số học sinh muốn được tham gia, hiểu mục đích và thu được kết quả sau trò
chơi học tập : 40%
- Số học sinh muốn được tham gia, nhưng chỉ tham gia với mục đích vui chơi là
chính mà chưa hiểu, chưa thu được kết quả sau trò chơi học tập : 30%
- Số học sinh chưa muốn tham gia:30%
Sở dĩ các em chưa muốn tham gia hoặc tham gia mà chưa thu được kết quả là do

một số nguyên nhân sau:
1. Các em chưa hiểu mục tiêu của trò chơi : chơi để làm gì? chơi nhằm mục
đích gì?
2. Các em chưa hiểu rõ cách chơi, luật chơi, sự thi đua “thưởng-phạt”,giữa các
đội chơi.
3. Trò chơi giáo viên đưa ra chưa thú vị, chưa đủ hấp dẫn để lôi cuốn học sinh.
4. Trị chơi q khó, các các em khơng thể tham gia.
5. Giáo viên không chủ động về thời gian, về các tình huống xảy ra dẫn đến
tình trạng trị chơi bỏ dở hoặc kết thúc trị chơi mà khơng thu hoạch được gì.


Để khắc phục những nguyên nhân trên tôi đã nghiên cứu dần để tìm hướng giải
quyết như sau:
CHƯƠNG III : Những biện pháp thực hiện
1/ Giáo viên cần lựa chọn nội dung bài dạy phù hợp với nội dung trò chơi.
Không phải tiết khoa học nào cũng cần sử dụng đến phương pháp Trị chơi học
tập. Nếu như vậy thì giáo viên đã quá lạm dụng phương pháp này. Vì thế , với
mỗi tiết dạy, giáo viên cần xác định rõ mục tiêu của bài học, lựa chọn phương
pháp dạy học cho phù hợp với nội dung từng phần, áp dụng linh hoạt các phương
pháp dạy học trong tiết dạy sao cho tiết học trở nên nhẹ nhàng, học sinh tiếp thu
bài tích cực, chủ động hơn. Tuỳ từng bài mà giáo viên sử dụng phương pháp Trò
chơi học tập cho thích hợp. Khi đã lựa chọn được phương pháp dạy học cho mỗi
hoạt động, giáo viên cần xác định rõ mục tiêu để xây dựng hình thức tổ chức cho
hoạt động đó.
2/ Giúp học sinh xác định rõ mục đích của trị chơi.
Trước khi tổ chức cho học sinh tham gia chơi, giáo viên cần giúp học sinh hiểu
:Qua trị chơi , các em sẽ tìm được những kiến thức gì, củng cố hay khắc sâu , hệ
thống được những kiến thức gì?
Phần lớn Trị chơi học tập trong môn Khoa học lớp 5 ở hai dạng kiến thức:
chơi để khám phá, hình thành kiến thức mới và chơi để củng cố , hệ thống hoá

kiến thức đã học. Cụ thể như sau:
a/ Trị chơi để hình thành kiến thức mới.
Tiết-trang

Trang1-trang4

Tên trị chơi

Bé là con ai?

Mục đích trị chơi

HS nhận ra, mỗi trẻ em đều
có những đặc điểm giống
bố, mẹ mình.


Trang2,3-trang 6

Ai nhanh, ai đúng?

HS biết phân biệt đặc điểm
về mặt sinh học và xã hội

Trang 6-trang 14

Ai nhanh, ai đúng?

của nam và nữ.
HS hiểu 1 số đặc điểm

chung của trẻ ở từng giai

Trang 11-trang 30

Ai nhanh, ai đúng?

đoạn từ 3 đến 10 tuổi.
HS biết tác nhân gây bệnh,
sự nguy hiểm của bệnh

Trang 16-trang 34

Ai nhanh, ai đúng?

viêm não.
HS giải thích được HIV,
AIDS là gì? các đường lây

Trang 17-trang36

Trang 35-trang 72
Trang 36-trang 74

bệnh HIV,
HIV lây hay không HS biết các hành vi tiếp
lây?

xúc thông thường không

Ai nhanh, ai đúng?

lây HIV.
HS biết đặc điểm của chất

Nhà khoa học trẻ

rắn - chất lỏng - chất khí.
HS biết các phương pháp
tách các chất ra khỏi hỗn
hợp.
HS biết phương pháp sản

Trang 37-trang77

Đố bạn

xuất muối từ nước biển, sản

Trang 38, 39-trang 78 Bức thư bí mật

xuất nước cất tiêm .
HS biết vai trò của nhiệt

T55-trang 112

trong biến đổi hố học.
HS biết đặc điểm bên ngồi

Ghép chữ

của động vật đẻ con, động
T57-trang 116

Bắt trước tiếng kêu

vật đẻ trứng.
HS biết thời gian, địa điểm
sinh sản của ếch.


b/ Trị chơi để củng cố hố kiến thức

Tiết - trang

Tên trị chơi

Mục đích của trị chơi

T7-trang 16

Ai, đang ở giai đoạn Củng cố hiểu biết về lứa tuổi vị thành

T9,10-trang20

nào?
niên, tuổi trưởng thành, tuổi già.
Chiếc ghế nguy hiểm Thực hành để củng cố sự hiểu biết về
Ai nhanh, ai đúng?

tác hại của chất gây nghiện.

Củng cố về giá trị dinh dưỡng của thuốc

ứng xử khôn khéo
Ai nhanh, ai đúng?

và cách sử dụng thuốc an toàn.
HS biết cách ứng xử khi bị xâm hại.
Củng cố cách phòng tránh 1 số bệnh

Ơ chữ kì diệu

thường gặp đã học.
Củng cố kiến thức về chủ đề:Con người

Ai nhanh, ai đúng?

và sức khoẻ.
Củng cố về tính chất 1 số vật liệu và sự

Ghép chữ
Ai nhanh, ai đúng?

biến đổi hoá học.
Củng cố về sự sinh sản ở thực vật có hoa.
Hệ thống 1 số nguồn tài nguyên và tác

T63-trang133

Ai nhanh,ai đúng?

dụng của chúng.
Hệ thống kiến thức về mơi trường.

T69-trang142

Chữ gì?

Củng cố kiến thức có liên quan đến sự ô

T11-trang24
T18-trang 38
T20,21trang42
T34-trang 68
T49,50trang100
T52-trang106
T63-trang130

nhiễm môi trường.
- Cách nêu mục tiêu của trò chơi ,giáo viên cần đưa ra một cách khéo léo, hấp
dẫn, có tính chất gợi mở để tạo sự tò mò khám phá cho học sinh .
- Sau khi các em đã hiểu được mục đích của trò chơi, thấy được sự hấp dẫn của trò
chơi các em sẽ chủ động tham gia chơi mà không cần giáo viên ép buộc. Để có
được điều đó, giáo viên cần xây dựng trò chơi học tập sao cho hợp lý ; hợp lý về
thời gian; hợp lý về hình thức chơi ; về luật chơi ; về hình thức khen thưởng .
3/ Cách xây dựng trò chơi học tập.


Giáo viên có thể tổ chức 1 hoạt động học tập thành 1 trị chơi học tập khi đã có
đủ các điều kiện sau:
- Về đồ dùng, dụng cụ phục vụ cho trò chơi.

- Về thời gian, thời điểm chơi, khơng gian chơi.
- Có cách chơi, luật chơi rõ ràng.
- Có cách tính điểm để phân định “thắng- thua”, khen thưởng…
Các yếu tố đó là sự chuẩn bị cụ thể chu đáo của giáo viên, góp phần quyết định
sự thành cơng hay khơng của trị chơi.
a/Sự chuẩn bị đồ dùng học tập cho học sinh tham gia trò chơi.
Đối với mỗi tiết học nói chung hay với mỗi Trị chơi học tập nói riêng, giáo
viên cần xác định rõ: Để phục vụ cho trò chơi này cần đến những đồ dùng nào?
dụng cụ nào? phương tiện nào? Từ đó, giáo viên dành thời gian để chuẩn bị
( hoặc giao cho học sinh chuẩn bị ) chu đáo.
*Ví dụ:
+ Thực hiện trị chơi tiếp sức “ HIV lây hay khơng?’’ (T17-trang36) cần chuẩn
bị:
- 2 bộ thẻ chữ ghi các hành vi có nguy cơ lây nhiễm hoặc khơng lây nhiễm như:
Khốc vai

Dùng chung
dao cạo
Cùng chơi
bi

Cầm tay.

Nghịch bơm, kim
tiêm đã dùng.

Uống chung ly
nước
Đánh răng
chung bàn chải

2 bảng từ có nội dung giống nhau:
Các hành vi có nguy cơ lây nhiễm Các hành vi khơng có nguy cơ lây
HIV

nhiễm HIV

Những tấm thẻ chữ, giáo viên không cần làm cầu kì, khơng có dấu hiệu phân
biệt ở 2 hành vi khác nhau, nhưng chữ viết phải rõ ràng, phía sau thẻ có gắn nam
châm để học sinh gắn thẻ lên bảng lớp một cách dễ dàng.
+ Chuẩn bị cho trò chơi “Ghép chữ” (T52-trang106 )
Giáo viên cần vẽ:
-2 tranh câm

Sơ đồ cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa:


-2 bộ thẻ chữ có ghi tên các bộ phận của cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa:
Hạt phấn

Đầu nhụy

Vịi nhụy

Ống phấn

Bao phấn

Bầu nhụy

Nỗn

- Với tranh câm giáo viên cần vẽ đúng các bộ phận của cơ quan sinh sản ở thực
vật có hoa. Các bộ phận phải rõ nét, phân biệt bằng màu sắc cụ thể, đảm bảo tính
khoa học và thẩm mỹ cho bức tranh.
- Sự chuẩn bị chu đáo, hấp dẫn sẽ tạo niềm hứng khởi, thu hút học sinh tham
gia. Sự rõ ràng, khoa học sẽ giúp các em dễ tìm hiểu, dễ nhận biết kiến thức,
nhiệm vụ của bản thân trong quá trình tham gia chơi. Sự chuẩn bị cho một trị
chơi khơng nhất thiết phải q cầu kì, đơi khi cịn dễ tìm, dễ kiếm .


- Để chuẩn bị “ Chiếc ghế nguy hiểm” cho trị chơi T10-trang 20 , giáo viên chỉ
cần lấy ln chiếc ghế của mình, phủ lên ghế một tấm vải tối màu để học sinh không
phát hiện được bên trong ghế là cái gì? Sự chuẩn bị này tuy đơn giản nhưng vẫn tạo
được sự tò mò, tâm trạng hồi hộp của học sinh khi đến gần chiếc ghế , chiếc ghế ấy
sẽ thu hút học sinh tham gia vào trò chơi.
Với sự chuẩn bị như vậy, giáo viên sẽ khuyến khích các em tham gia vào trị
chơi. Ngồi việc chuẩn bị đồ dùng dạy học, giáo viên cần biết bố trí thời gian cho
các hoạt động trong tiết học một cách hợp lý. Trò chơi học tập cũng là một hoạt
động trong tiết học. Bởi vậy, giáo viên cần sắp xếp thời gian, thời điểm phù hợp
cho mỗi trò chơi.
b/ Xác định thời gian, thời điểm diễn ra trò chơi.
Để xác định thời gian, thời điểm diễn ra trò chơi, giáo viên cần đọc kĩ mục tiêu
tiết dạy, mục tiêu của trò chơi để phân bố thời gian cho hợp lý.
Ở những trị chơi hình thành kiến thức mới, hoạt động này được diễn ra đầu tiết
học hoặc đầu một phần nội dung bài học. Những trò chơi để củng cố nội dung
kiến thức đã học thường diễn ra cuối tiết học hoặc cuối một phần nội dung vừa
học. Tuy nhiên, trò chơi diễn ra vào thời điểm nào, giáo viên cũng cần xác định
thời gian cho hợp lý, không để ảnh hưởng đến thời gian của tiết học hoặc thời
gian của tiết học khác.

*Ví dụ :
-Trị chơi: “Ai nhanh, ai đúng?” (Tiết 14- trang 30 ),đây là hoạt động đầu tiên
của tiết học, cũng là một hoạt động chính giúp học sinh hiểu được :
+ Tác nhân gây bệnh viêm não.
+ Tác hại của bệnh viên não.
+ Lứa tuổi hay mắc bệnh viêm não.
+ Đường lây truyền bệnh viêm não.


Bởi vậy, giáo viên cần dành từ 15-17 phút để học sinh có đủ thời gian để đọc
các thơng tin trong sách giáo khoa , thảo luận rồi lựa chọn đáp án đúng . Đáp án
đúng chính là những kiến thức mới mà các em đã tự tìm hiểu, khám phá cho bản
thân.
-Trò chơi: Ghép chữ (Tiết 52-trang 106 ), đây là trị chơi có mục đích để củng
cố kiến thức vừa học ở hoạt động trên, vì vậy giáo viên khơng cần q nhiều thời
gian cho trị chơi, sẽ gây ảnh hưởng đến các hoạt động khác, chỉ cần từ 5-7 phút,
đủ để học sinh đọc nhanh nội dung ghi trên các tấm bìa rồi gắn vào : Sơ đồ nhị
và nhụy của hoa.
- Việc chuẩn bị chu đáo sẽ giúp cho giáo viên tự tin, chủ động trong tiết dạy. Bởi
vậy ngoài việc chuẩn bị về đồ dùng dụng cụ, xác định thời gian, thời điểm cho
hợp lý giáo viên cần xác định địa đểm, số lượng học sinh tham gia chơi cho mỗi
trò chơi để phù hợp cả về không gian, thời gian, phù hợp với cả 3 đối tượng học
sinh.
c/ Địa diểm và đối tượng học sinh tham gia chơi.
Phần lớn các trò chơi được diễn ra trong lớp học. Tuy vậy, với mỗi trò chơi
cũng cần có khoảng khơng gian chơi cho phù hợp
*Ví dụ:
- Những trị chơi để hình thành kiến thức mới, thường tất cả các học sinh được
tham gia chơi, do vậy các em có thể ngồi ngay trong bàn học theo từng đội chơi ,
như trò chơi: Ai nhanh, ai đúng? (Tiết 16-trang 33 ). Hay trò chơi: Chiếc ghế

nguy hiểm (Tiết 20-trang23 ), mặc dù đây là trò chơi để củng cố nội dung nhưng
tất cả học sinh cần được tham gia, các em cần xếp thành hàng dọc để lần lượt đi
qua chiếc ghế nguy hiểm. Bởi vậy, nếu trời khơng mưa, các em sẽ xếp hàng
ngồi sân rồi lần lượt đi qua chiếc ghế vào lớp.
Nếu trời mưa, giáo viên cần sắp xếp bàn ghế gọn gàng để học sinh xếp hàng
trong lớp.


Những chuẩn bị này, dù là rất nhỏ nhưng giáo viên cũng cần để ý tới để chủ
động trong mọi tình huống.
Khi sự chuẩn bị đã chu đáo, giáo viên sẽ tổ chức trò chơi học tập cho các em
tham gia sao cho học sinh hào hứng làm việc và thu được kết quả tốt, đó là điều
hết sức quan trọng.
4/ Tiến hành tổ chức Trò chơi học tập.
Với mỗi trò chơi giáo viên cần tiến hành qua 3 bước sau:
Bước1:
Giáo viên nêu mục đích và hướng dẫn cách chơi, luật chơi.
-Tên trị chơi hấp dẫn, dễ hiểu sẽ lơi cuốn các em tham gia chơi.
+ Ví dụ: “ Chiếc ghế nguy hiểm”; “ Bức thư bí mật”; “ Ơ chữ kì diệu”…
- Mục đích trị chơi sẽ giúp các em định hình được mình tham gia chơi để làm
gì? mình sẽ tìm thấy kiến thức gì qua trị chơi này?...từ đó học sinh xác định
nhiệm vụ của bản thân trong khi chơi.
- Hướng dẫn cách chơi cụ thể giúp các em hiểu được từng bước hoạt động mà
mình phải tiến hành.
- Luật chơi rõ ràng giúp các em chơi tích cực, tự giác.
- Hình thức “thưởng- phạt” sẽ là động cơ thúc đẩy sự cố gắng của mình.
Bước2:
Học sinh tham gia chơi.( Học sinh có thể chơi thử nếu cần thiết).
Khi các em đã hiểu rõ mục đích, cách chơi và luật chơi, các em sẽ tham gia trò
chơi một cách chủ động, tự tin, hào hứng.ở bước này học sinh là người quyết

định cho kết quả của trò chơi, do vậy các em phải làm việc tích cực, tuy nhiên ở
1 số trò chơi học sinh vẫn cần có sự giúp đỡ của giáo viên hoặc sự tán thưởng
của bạn.Ở những trị chơi hình thành kiến thức mới, giáo viên cần quan sát, nhắc
nhở, giúp đỡ các em nếu các em còn lúng túng. Ở trò chơi củng cố nội dung vừa


học, bè bạn cũng cần có sự động viên bằng những tràng vỗ tay ,( nhưng không
quá ồn ào tránh ảnh hưởng đến lớp khác).
Bước 3:
Nhận xét, đánh giá.
Đây là bước thu hoạch của cả một quá trình chuẩn bị và làm việc ở trên. Bởi
vậy, giáo viên không được coi nhẹ bước này.
Sau khi các đội chơi đã hoàn thành, giáo viên hoặc cán sự môn học sẽ là trọng tài
để phân định “thắng-thua” và quan trọng hơn là kết luận được rút ra để hình
thành kiến thức mới hoặc để nhấn mạnh , khắc sâu kiến thức đã học.
-Học sinh (hoặc đại diện của đội chơi ) báo cáo kết quả .
-Trọng tài đánh giá, phân định “thắng-thua’’- tuyên dương đội thắng cuộc.
-Em học tập được gì qua trị chơi?
*Ví dụ:
Trị chơi:Ai nhanh, ai đúng? ( Tiết 14-trang30 ) :
Bước 1:
Giáo viên giới thiệu :
- Viêm não là một loại bệnh hết sức nguy hiểm. Nguyên nhân gây bệnh là gì?
lứa tuổi nào hay mắc bệnh? Bệnh nguy hiểm như thế nào? Các em sẽ khám phá
qua trò chơi: “Ai nhanh, ai đúng?”.
- Mỗi tổ thành một đội chơi, các em sẽ cử đội trưởng cho đội mình.
- Các em sẽ đọc thông tin trong sách giáo khoa trang 20, bàn bạc trong đội để
chọn câu trả lời tương ứng với từng câu hỏi. Sau khi cả đội thống nhất, đội
trưởng sẽ ghi đáp án theo thứ tự câu hỏi vào bảng phụ .
- Sau 7 phút đội nào có đáp án gắn lên bảng lớp nhanh nhất và đúng nhất là

thắng cuộc, đội thắng cuộc sẽ được nhận một phần thưởng xứng đáng.
Bước 2:
Học sinh hoạt động theo các yêu cầu trên.


Giáo viên quan sát, nhắc nhở học sinh (nếu học sinh còn lúng túng ).
Bước 3:
Nhận xết, đánh giá.
- Đội trưởng báo cáo kết quả. Mỗi đội có thể trả lời thêm 1 số câu hỏi mà trọng
tài đưa ra:
+ Vì sao từ 3-5 tuổi hay mắc bệnh viêm não?
+Bệnh viêm não nguy hiểm như thế nào?
- Trọng tài phân định “thắng – thua”, thưởng cho đội thắng một tràng pháo tay.
- Em rút ra được kiến thức gì qua trò chơi này?
Với cách tiến hành như trên, các em sẽ chủ động tìm tịi và phát hiện kiến
thức mới cho bài học, hình thành kiến thức cho bản thân .
Tiết 52- trang 106:
Bước 1:
Giáo viên giới thiệu:
- Để thể hiện lại quá trình thụ phấn, thụ tinh ở thực vật có hoa, cơ sẽ tổ chức cho
các em chơi trị: “Ghép chữ vào hình”.
- Có 2 đội chơi, mỗi đội 7 em, các em sẽ chọn tấm thẻ có ghi chú thích( hạt
phấn; ống phấn ; bao phấn ; bầu nhụy ; đầu nhụy ; nỗn ; vịi nhụy ) để gắn vào
sơ đồ câm: “Cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa” . Mỗi em chỉ được gắn một lần,
bạn sau có thể sửa lại cho bạn trước trong đội của mình, hết lượt mình, sẽ xuống
đứng vào cuối hàng của đội. Đội nào nhanh và đúng hơn là đội thắng cuộc, thời
gian tối đa là 3 phút.
- Giáo viên cử học sinh tham gia chơi,(có đủ cả 3 đối tượng ).
Bước2
Học sinh chơi như đã hướng dẫn.

Bước 3
Nhận xét, đánh giá.


- Đội trưởng báo cáo kết quả của đội.( chỉ vào từng bộ phận và nêu tên của bộ
phận đó).
- Trọng tài nhận xét, phân định “ thắng-thua”, tuyên dương đội thắng cuộc.
- Em học được gì qua trị chơi?
Học sinh có thể học tập được về: nội dung, kiến thức của bài học ; về sự cẩn
thận khi làm việc ; về sự nhanh nhẹn, khéo léo khi hoạt động .
Với sự chuẩn bị chu đáo, từ khâu soạn bài, chuẩn bị đồ dùng, dụng cụ đến khâu
tổ chức cho học sinh tham gia trò chơi và bước thu hoạch ở phần đánh giá, nhận
xét rồi đi đến nội dung bài học cần rút ra, tôi thấy kết quả việc dạy và học ở lớp
tơi đã có sự thay đổi
CHƯƠNG IV:

Kết quả đạt được.

*Trong thời gia qua, tôi đã cố gắng tìm các biện pháp để khắc phục những khó
khăn mà học sinh và giáo viên cịn mắc phải trong khi sử dụng phương pháp Trò
chơi học tập trong môn khoa học lớp 5. Áp dụng những biện pháp mới đó vào
việc giảng dạy cho học sinh lớp 5/1, tơi thấy các em đã có nhiều tiến bộ trong khi
tham gia Trị chơi học tập ở mơn khoa học. Cụ thể là:
- Số học sinh muốn được tham gia chơi và chơi có hiệu quả giáo dục: 75%
( tăng 35% so với đầu năm học ).
- Số học sinh muốn được tham gia chơi, nhưng kết quả chưa cao : 15% (giảm
15% so với đầu năm ).
- Số học sinh còn nhút nhát trong khi chơi dẫn đến việc tiếp nhận kiến thức
khoa học còn hạn chế : 10% ( giảm 20% so với đầu năm) .
* Về phía bản thân tôi, tôi cảm thấy nhẹ nhàng hơn, không còn mệt mỏi khi

truyền thụ kiến thức tới học sinh vì các em tiếp nhận kiến thức một cách chủ
động, tích cực thơng qua trị chơi. Kỹ năng vận dụng trị chơi của tơi linh hoạt
hơn, thành thạo hơn. Tơi có nhiều kinh nghiệm trong việc lựa chọn và tổ chức trò
chơi hơn , đảm bảo kiến thức và kỹ năng bài học cho học sinh.


Tơi thấy rất vui, khi học sinh của mình có tiến bộ, khơng những về kiến thức mà
các em cịn trở nên vui vẻ, nhanh nhẹn, cởi mở, khéo léo…trong hoạt động và
trong giao tiếp, đáp ứng đúng mục tiêu: Giáo dục toàn diện cho học sinh ngay từ
bậc học đầu tiên mà Bộ Giáo dục-Đào tạo đã đề ra. Từ đó tơi rút ra cho mình bài
học như sau:
PHẦN III: KẾT LUẬN.
Qua việc nghiên cứu một số biện pháp nâng cao hiệu quả của Phương pháp trị
chơi trong mơn khoa học lớp 5, tôi rút ra một số kinh nghiệm sau:
1.Giáo viên và học sinh cần xác định rõ mục đích của mỗi trị chơi trong mỗi
tiết học , từ đó có hướng đi đúng đắn cho việc làm tiếp theo của mình.
2. Giáo viên cần có sự chuẩn bị chu đáo về đồ dùng học tập để phục vụ trị chơi,
đồ dùng cần đảm bảo tính khoa học, thẩm mĩ, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý
của trẻ em , giáo viên cần có sự chuẩn bị về khơng gian, thời gian, thời điểm diễn
ra trị chơi, khơng lạm dụng trị chơi biến cả tiết học thành tiết chơi hoặc tổ chức
quá nhiều trò chơi trong tiết học tạo cho học sinh sự thái quá; giáo viên cần
chuẩn bị về hình thức tổ chức, có luật chơi rõ ràng, đơn giản, dễ nhớ, dễ thực
hiện, khơng địi hỏi thời gian dài cho việc huấn luyện. Giáo viên cần xác định về
số lượng học sinh tham gia sao cho đủ cả các đối tượng đều được hoạt động.
3. Tổ chức trò chơi theo 3 bước:
Bước 1
- Giáo viên hướng dẫn.
-Giáo viên nêu tên và mục đích trị chơi.
- Giáo viên hướng dẫn cách chơi, luật chơi, thời gian chơi, hình thức khen thưởng .
- Cử số lượng thành viên trong mỗi đội chơi ( đủ 3 đối tượng ).

- Cử đội trưởng, trọng tài.
Bước 2
- Học sinh tham gia trị chơi.( Học sinh có thể chơi thử nếu giáo viên thấy cần thiết)


Học sinh cần nỗ lực, tự giác thực hiện đúng cách chơi, luật chơi mà GV đã nêu ra.
Bước 3
- Nhận xét, đánh giá.
-Các đội chơi tổng kết, báo cáo.
- Trọng tài nhận xét, phân định “thắng- thua”, tuyên dương, khen thưởng .
- Học sinh rút ra điều cần ghi nhớ về nội dung bài học qua trò chơi.
Nếu giáo viên thực hiện tốt những việc làm trên, có ý thức coi trọng Phương
pháp Trò chơi học tập, hiểu được tầm quan trọng của phương pháp này: không
chỉ đơn thuần là cung cấp kiến thức cho học sinh, phát huy tính tích cực, chủ
động tìm tịi, khám phá kiến thức cho học sinh mà còn tạo cho các em niềm vui
học tập mỗi khi đến trường .Chắc chắn chất lượng dạy và học mơn khoa học nói
riêng và các mơn học khác nói chung sẽ được nâng cao. Song để thực hiện được
điều đó, tơi mạnh dạn có một số ý kiến đề xuất với các cấp lãnh đạo như sau.
Trên đây là một vài biện pháp có thể coi là kinh nghiệm của bản thân tôi trong
thời gian qua, đó cũng là những gì tơi rút ra từ thực tế giảng dạy. Tôi cũng mạnh
dạn đưa ra , mong muốn nhận sự góp ý, bổ sung của Hội đồng nhà trường giúp
tơi có nhiều biện pháp tốt hơn để thực hiện tốt hơn phương pháp trò chơi học
tập, áp dụng trong thời gian tới , đáp ứng mục tiêu mà Bộ GD&ĐT đã đề ra .
Tôi xin chân thành biết ơn!
Định Hiệp, ngày 14 tháng 02 năm 2011.
Người viết

Nguyễn Thị Thùy Dương

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tên tác giả

Tên tài liệu

Nhà xuất bản

Năm xuất

Bùi Phương Nga

Khoa học lớp 5

NXB Giáo dục

bản
2006

Bùi Phương Nga

(sách giáo khoa)
Khoa học lớp 5

NXB Giáo dục

2006

Bùi Phương Nga

(sách giáo viên)

Vở bài tập khoa

NXB Giáo dục

2006

học
Nguyễn Thị Bảo Ngọc, Phương pháp dạy
Nguyễn Mỹ Lê,

học các môn học ở

NXB Giáo dục.

2007

Nguyễn Thị Thanh Thuỷ môn học ở lớp 5.
Phạm Quốc Tuấn

Thiết kế bài giảng
khoa học lớp 5.

NXB Hà Nội

2006


Nhận xét của Hội đồng khoa học

Xếp loại

Trường tiểu học

Nhận xét của Hội đồng khoa học

Xếp loại


Trường tiểu học

Nhận xét của Hội đồng khoa học
Phòng GD-ĐT huyện Dầu Tiếng

Xếp loại


Nhận xét của Hội đồng khoa học
Sở GD-ĐT tỉnh Bình Dương

Xếp loại