Tóm tắt luận văn thạc sĩ điều dưỡng thực trạng nhiễm khuẩn vết mổ ở trẻ bệnh dưới năm tuổi sau phẫu thuật tiêu hóa tại bệnh viện nhi trung ương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG

NGUYỄN VĂN SÁNG
Mã sinh viên: C01233

THỰC TRẠNG NHIỄM KHUẨN VẾT MỔ Ở TRẺ BỆNH
DƯỚI NĂM TUỔI SAU PHẪU THUẬT TIÊU HÓA
TẠI BỆNH VIỆN NHI TRUNG ƯƠNG
LUẬN ÁN THẠC SỸ ĐIỀU DƯỠNG
Mã số chuyên ngành 8.72.03.01

Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. LÊ THỊ BÌNH

HÀ NỘI - 2019


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này, đầu tiên em xin chân thành cảm ơn sự giúp
đỡ tận tình của PGS.TS. Lê Thị Bình Trưởng Bộ mơn Điều dưỡng, Phó trưởng
khoa Khoa học sức khỏe trường đại học Thăng Long, người đã trực tiếp giảng
dạy, hướng dẫn và giúp đỡ em trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện
luận văn này. Đồng thời em xin gửi lời cảm ơn tới các thầy cô giáo trong Khoa
cũng như các thầy cô kiêm nhiệm đã trang bị kiến thức cho em trong suốt quá
trình học tập.
Xin cám ơn Ban lãnh đạo Bệnh viện Nhi Trung Ương cùng các anh, chị
đồng nghiệp ở các khoa lâm sàng tại Bệnh viện tôi chọn làm nghiên cứu đã giúp
đỡ và tạo điều kiện cho tơi trong suốt q trình trực hiện đề tài.
Hà nội, ngày 20 tháng 09 năm 2019
Nghiên cứu viên

Nguyễn Văn Sáng


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,
kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai cơng bố trong bất
kỳ cơng trình nào khác.
Tác giả

Nguyễn Văn Sáng


CHỮ VIẾT TẮT

BMI

Body mass index (Chỉ số khối cơ thể)

BN

Bệnh nhân

CDC

Centers for Disease Control and Prevention
(Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ)

CI

Confidence interval (Khoảng tin cậy)

CS

Cộng sự

CSBN

Chăm sóc bệnh nhân

NKBV

Nhiễm khuẩn bệnh viện

NKVM

Nhiễm khuẩn vết mổ

NVYT

Nhân viên y tế

OR

Odds ratio (Tỉ số chênh)

PT

Phẫu thuật

PTV

Phẫu thuật viên

PTTH

Phẫu thuật tiêu hóa

KH

Kế hoạch

SENIC

Study on the Efficacy of Nosocomial Infection Control
(Chỉ số nguy cơ về hiệu quả chương trình kiểm soát nhiễm
khuẩn bệnh viện)

VNĐ

Việt Nam đồng

ĐD

Điều dưỡng

PT

Đo thời gian Prothrombin, Prothrombin Time

APTT

thời gian Thromboplastin từng phần được hoạt hoá Activated
Partial Thromboplastin Time


MỤC LỤC
Trang
ĐẶT VẤN ĐỀ………………………………………………………………… 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN ĐỀ TÀI............................................................

3

1. SƠ LƯỢC VỀ GIẢI PHẪU VÀ SINH LÝ DA ........................................... 3
1.1. Giải phẫu học của da. .............................................................................. 3
1.2. Sinh lý da ................................................................................................. 4
1.3. Những bất thường gây nên sự mất tồn vẹn của da ................................ 5
1.4. Chu trình nhiễm khuẩn ............................................................................ 6
1.5. Khái niệm về nhiễm khuẩn mắc phải ...................................................... 8
1.6. Tình hình kháng thuốc kháng sinh hiện nay ......................................... 12
1.7. Các yếu tố liên quan đến nhiễm khuẩn vết mổ ..................................... 13
1.8. Dự phịng chăm sóc bệnh nhân nhiễm khuẩn vết mổ ........................... 14
1.9. Điều trị nhiễm khuẩn vết mổ ................................................................. 17
1.10. Áp dụng quy trình điều dưỡng .......................................................... 17
1.11.Tình hình nghiên cứu về nhiễm khuẩn vết mổ ..................................... 19
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................ 21
2.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................... 21
2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ............................................................. 21
2.3. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 21
2.3.1. Thiết kế nghiên cứu ................................................................................ 21

2.3.2. Mẫu và phương pháp chọn mẫu ............................................................. 21
2.4. Cỡ mẫu ...................................................................................................... 22
2.5. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................... 22
2.5.1. Hình thức thu thập số liệu: ..................................................................... 22


2.5.2.Công cụ nghiên cứu ............................................................................. 22
2.6. Các biến số nghiên cứu .......................................................................... 23
2.7. Các khái niệm, thước đo, tiêu chuẩn đánh giá ...................................... 23
2.7.1. Đánh giá tình trạng dinh dưỡng ở trẻ dưới 5 tuổi .............................. 23
2.7.2. Tiêu chuẩn chẩn đoán nhiễm khuẩn vết mổ ..................................... 246
2.7.3. Phân loại phẫu thuật và nguy cơ nhiễm khuẩn vết mổ .................... 266
2.7.4. Tiêu chuẩn đánh giá nguy cơ của phẫu thuật theo chỉ số SENIC ...... 27
2.7.5. Đánh giá đau, kết quả chăm sóc và điều trị : ................................... 277
2.8. Khống chế sai số và phân tích số liệu .................................................. 311
2.8.1. Khống chế sai số................................................................................. 31
2.8.2. Nhập và xử lý dữ liệu ......................................................................... 31
2.8.3. Phân tích dữ liệu ................................................................................. 31
2.9 . Đạo đức nghiên cứu .............................................................................. 32
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ……………………………………33
3.1 Tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ ở bệnh nhi sau phẫu thuật tiêu hóa ................. 33
3.2. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu ……………………………..33
3.3. Các đặc điểm lâm sàng bệnh nhi sau phẫu thuật tiêu hóa ........................ 40
3.4. Nhận định các kết quả cận lâm sàng ......................................................... 42
3.5. Các yếu tố liên quan với nhiễm khuẩn vết mổ ......................................... 45
3.6. Đánh giá kết quả điều trị, chăm sóc bệnh nhi ........................................... 52
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN .................................................................................53
4.1. Tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ ở bệnh nhi sau phẫu thuật tiêu hóa. ............... 53
4.2. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu .............................................. 54
4.3. Các đặc điểm lâm sàng bệnh nhi sau phẫu thuật tiêu hóa ........................ 62

4.4. Nhận định các kết quả cận lâm sàng......................................................... 65


4.5. Các yếu tố liên quan với nhiễm khuẩn vết mổ ......................................... 68
KẾT LUẬN ........................................................................................................76
KHUYẾN NGHỊ ................................................................................................78
TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................
PHỤ LỤC ………………………………………………………………………


Danh mục các hình

Trang

Hình 1.1

Gải phẫu da

3

Hình 1.2

Các thành phần tham gia q trình viêm

5

Hình 1.3

Nhiễm khuẩn nơng

9

Hình 1.4

Nhiễm khuẩn cân cơ

9

Hình 1.5

Nhiễm khuẩn khoang cơ thể

10

Hình 1.6

Sơ đồ phân loại nhiễm khuẩn vết mổ

10


Danh mục các biểu đồ

Trang

Bảng 2.1

Đánh giá tình trạng dinh dưỡng ở trẻ dưới 5 tuổi

24

Bảng 2.2

Tiêu chuẩn đánh giá nguy cơ của phẫu thuật theo chỉ số

27

SENIC
Bảng 3.1

Tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ ở NB sau phẫu thuật tiêu hóa

33

Bảng 3.2

Tuổi của đối tượng nghiên cứu

33

Bảng 3.3

Giới của đối tượng nghiên cứu

34

Bảng 3.4

Tình trạng về dinh dưỡng của đối tượng nghiên cứu

34

Bảng 3.5

Bệnh lý kèm theo của đối tượng nghiên cứu

34

Bảng 3.6

Tiền sử phẫu thuật của đối tượng nghiên cứu

35

Bảng 3.7

Hình thức phẫu thuật ở bệnh nhi PT tiêu hóa

36

Bảng 3.8

Phân loại phẫu thuật ở bệnh nhi

36

Bảng 3.9

Vị trí cơ quan phẫu thuật ở bệnh nhi

37

Bảng 3.10

Thời gian PT và nguy cơ nhiễm khuẩn vết mổ theo chỉ

37

số SENIC
Bảng 3.11

Phân bố nhiễm khuẩn vết mổ PTTH theo mức độ

38

Bảng 3.12

Tỷ lệ bệnh nhi phải phẫu thuật lại

38

Bảng 3.13

Số ngày nằm viện trung bình trước mổ

39

Bảng 3.14

Số ngày nằm viện trung bình sau mổ

39

Bảng 3.15

Mức độ đau của bệnh nhi sau phẫu thuật tiêu hóa

40

Bảng 3.16

Đặc điểm lâm sàng bệnh nhi sau phẫu thuật tiêu hóa

40

Bảng 3.17

Kết quả cận lâm sàng trước và sau phẫu thuật tiêu hóa

42

Bảng 3.18

Tỉ lệ vi khuẩn gây nhiễm khuẩn vết mổ sau PT tiêu hóa

43

Bảng 3.19

Tỷ lệ cha mẹ trẻ bệnh tuân thủ theo tư vấn, hướng dẫn

Bảng 3.20

của điều dưỡng

44

Sự liên quan giữa vệ sinh bàn tay điều dưỡng trước, sau

45

khi thực hiện kỹ thuật chăm sóc với NKBV.
Bảng 3.21

Sự liên quan giữa số ngày nằm viện với NKVM phẫu

45


thuật tiêu hóa
Bảng 3.22

Liên quan giữa nhóm tuổi với NKVM PT tiêu hóa

46

Bảng 3.23

Sự liên quan giữa chăm sóc dinh dưỡng với NKMP

46

Bảng 3.24

Liên quan giữa chỉ số SENIC với nhiễm NKVM phẫu

47

thuật tiêu hóa
Bảng 3.25

Liên quan giữa thời gian nằm viện trước mổ với NKVM

47

phẫu thuật tiêu hóa
Bảng 3.26

Liên quan giữa có bệnh lý kèm theo của người bệnh với

48

NKVM PT tiêu hóa
Bảng 3.27

Liên quan giữa mổ phiên và mổ cấp cứu với NKVM

48

phẫu thuật tiêu hóa

Bảng 3.28

Liên quan giữa thời gian bác sỹ mổ với NKVM phẫu

49

thuật tiêu hóa
Bảng 3.29

Liên quan giữa phân loại mổ sạch- mổ bẩn với
NKVMphẫu thuật tiêu hóa

Bảng 3.30

Bảng 3.31

49

Sự liên quan giữa NB phải PT lại với NKVM sau PT
tiêu hóa

50

Liên quan giữa hoạt động CS vết mổ ≥ 2 lần/ngày và ≤

50

1 lần/ngày với nhiễm khuẩn vết mổ
Bảng 3.32

Sự liên quan giữa NB sử dụng kháng sinh với NKVM

51

sau PT tiêu hóa
Bảng 3.33

Đánh giá kết quả điều trị chăm sóc (theo dõi tiến triển,

52

hồi phục)
Bảng 3.34

Kết quả lâm sàng ra viện

52


1

ĐẶT VẤN ĐỀ
Nhiễm khuẩn bệnh viện, đặc biệt là nhiễm khuẩn vết mổ (NKVM) luôn là
vấn đề được quan tâm khơng chỉ ở các nước phát triển mà cịn là vấn đề ưu tiên
hàng đầu ở các nước đang phát triển. Nhiễm khuẩn vết mổ làm trầm trọng thêm
tình trạng bệnh tật và gia tăng gánh nặng về tài chính cho bản thân bệnh nhi, các
cơ sở y tế và cho cả cộng đồng
Nhiễm khuẩn vết mổ là một trong 4 loại nhiễm khuẩn bệnh viện (NKBV)
thường gặp nhất trong các cơ sở khám chữa bệnh chiếm 20% – 30% các NKBV.
Nghiên cứu tỷ lệ NKVM tại Mỹ và một số nước Tây Âu thay đổi từ 2% -15%

tùy theo loại phẫu thuật (PT)[47]. Tại các nước khu vực châu Á NKVM gặp ở
8,8%- 17,7%. Nghiên cứu gần đây của Hibbert D. và cs ở Arập Xê-út (2015)
trên các bệnh nhân phẫu thuật tiêu hóa cho kết quả NKVM chiếm tới 30,0%
[48].Nghiên cứu về nhiễm khuẩn vết mổ của Young, H. và cs cho thấy: tỉ lệ
NKVM là 10,9% [49]
Tại Việt Nam, tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ cao hơn những nước đã phát
triển tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ dao động khoảng từ 5% - 15% số bệnh nhân
được phẫu thuật. Nghiên cứu về tỷ lệ, phân bố, các yếu tố liên quan và tác nhân
gây NKBV tại bệnh viện Bạch Mai năm 2012 của Nguyễn Quốc Anh, Nguyễn
Việt Hùng (2012) và cs cho thấy: tỷ lệ hiện mắc NKBV là 4,5% với tỷ lệ
NKVM là nhiễm khuẩn vết mổ chiếm 8,7%.Nghiên cứu thực hiện năm 2008 tại
8 bệnh viện tỉnh phía Bắc cho thấy, tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ là 10,5% [3].
Nguyên nhân gây nhiễm khuẩn vết mổ là do vi khuẩn, vi rút, nấm và ký sinh trùng;
trong đó nguyên nhân do vi khuẩn là phổ biến nhất.
Việc xâm nhập, phát triển và gây bệnh của các nguyên nhân gây nhiễm
khuẩn vết mổ phụ thuộc vào 4 nhóm yếu tố nguy cơ sau [3]: yếu tố môi trường,
yếu tố phẫu thuật, yếu tố bệnh nhân và yếu tố vi khuẩn. Các yếu tố này tác động
qua lại, đan xen với nhau làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn vết mổ.
Bệnh viện Nhi trung ương một trong những bệnh viện đầu ngành nhi khoa


2

của Việt Nam với quy mô 2000 giường bệnh; bệnh viện có nhiệm vụ tiếp nhận
bệnh nhi ở khu vực Hà Nội và bệnh nhi nặng được chuyển tuyến từ các tỉnh thành
trong cả nước. Tình trạng quá tải bệnh viện cùng với việc tập trung nhiều bệnh nhi
nặng và lưu lượng hàng ngày cao của nhiều đối tượng đã ảnh hưởng khơng nhỏ đến
tình trạng nhiễm khuẩn bệnh viện và đặc biệt là tình trạng nhiễm khuẩn vết mổ.
Thực tế cho thấy, tình trạng nhiễm khuẩn vết mổ ở các người bệnh phẫu
thuật tiêu hóa cịn ít được chú ý. Câu hỏi đặt ra là tình trạng nhiễm khuẩn vết mổ

và nguyên nhân gây NKVM các phẫu thuật tiêu hóa ở Bệnh viện Nhi trung
ương tại giai đoạn hiện nay như thế nào, yếu tố nguy cơ nào ảnh hưởng đến tình
trạng nhiễm khuẩn vết mổ, đó chính là lý do đề tài “Thực trạng nhiễm khuẩn
vết mổ ở trẻ bệnh dưới năm tuổi sau phẫu thuật tiêu hóa tại bệnh viện Nhi
trung ương” được tiến hành nhằm mục tiêu sau:
1. Mô tả các đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và tình trạng nhiễm khuẩn
của bệnh nhi sau phẫu thuật tiêu hóa tại khoa ngoại bệnh viện Nhi trung
ương năm 2019
2. Phân tích một số yếu tố liên quan đến nhiễm khuẩn vết mổ