Luận án Phó Tiến sĩ Khoa học Kinh tế: Ngân hàng nhà nước và việc thực thi có hiệu quả chính sách tiền tệ trong cơ chế của nền kinh tế thị trường Việt Nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (9.26 MB, 176 trang )
TRUONG 0~1 HQC KINH TE THANH PHO HO CHI MINH
-000-
D!NG Cu:f CHON
NGAN HANG NHA Nu'OC VA v1ec THV'C THI
,
"""
?
,
~
,
A.
CO HIEU
QUA CHINH SACH TIEN TE• TRONG CO
•
A.,
?
~
"''
.
"
.
"""
CHE CUA NEN KINH TE
THI TRUONG VIET NAM
.
"
-'
-'
K
,..,
K
LUAN
. AN PHO TIEN SI I
Thanh phO'H'o Chi Minh- 1995
TRUONG Dl:\1 HOC KINH TE THANH PHD HO CHI MINH
- 0 0 0 - .......-.
~·-
D!.NG CHi CHON
NGAN HANG NHA Nu'oc vA VISe THV'C THI
CO HIEU
QUA CHfNH SACH TIEN TE• TRONG CO
•
,..,.
?
~
,..,
"
A.
CHE CUA NEN KINH TE THI• TRu'ONG VIET
NAM
•
CHUY:tN NGANH: TAl CHINH, LlfV TH6NG TJtN Tt VA TiN Dl)NG
Jlltv
i.YI.O
,.,_,
SO ••
5.02.09
LU~ AN PH6 TifN Si KHOA HQC KINH 'ft
Ngu'ai Hu'dng Dfin Khoa HQc:
VG5-FTS
Lt YAH Ttl
- lJ'Iiank vien lJ'5lJ'tr'lldn Cliink Plitl
- 9(guyen 'lly vien !f[9i tfJng Qjuin trj 9t[gan /ia"!f
- 9{Jjuyen Vif,n lJ'ntO'ntf Vif,n lJ'iin lJ'~-lJ'in 1Af"!!
!J(gan /ia"!f 9(/ia ntrdc
Thanh ph6 Wo Chi Minh - 1995
MUC
tUC
•
•
LffiMODAU ............................................................................................................... l
CHlidNG 1: NGAN HANG TRUNG lJdNG VA. CHiNH S.ACH TIEN
Ti;': TRONG Cd CHE THI TRLIONG .....................................4
I.
ca cJit THl TRUONG VA VAl TRO CUA NHA NU'dc..................................... 4
1. Kinh t€ thi tru'C1ng .................................................................................. 4
2. Cd ch€ thi tru'C1ng .................................................................................. 5
3. Vai tro cua Nha nude Vi~t Nam trong cd ch€ thj tru'C1ng theo dinh
hu'dng xa h()i chu nghla .......................................................................... 7
3.1.
c{j chi thi truiJng theo djnh huang xfi h¢i chu nghfa ............................ 7
3.2. Vai tro crla Nha nuoc Vi~t Nam 1rong c(J che 1hi 1ruiJng 1heo
djnh huang
h9i chu nghfa . ................................................................... 8
xa
II. VAI TRO CUA NGAN HANG TRUNG UCING TRONG CCJ ciJt THl
TRUL1NG............................................................................................................. 11
1. H~ thdng Ng§n hang trong cd ch€ thj tru'C1ng: H~ th6ng ng§n hang
hai c(p ................................................................................................. 11
. 2. Vai tro cua Ng§n hang trung u'dng trong cd ch€ thi tru'C1ng ..................... 13
3.
~=~ :~ii=u~:::~n; :an:~~:.~i~~.~~.~.~~~~.~~ .~~~~.~~~
...
17 )
III. CIDNH SACH TiltN Tit ................................................... ;................................. 20
1. Khai ni~m ............................................................................................ 20
2. M~c ti€u cua chinh sach ti~n t~ ............................................................ 21
2.1. Nhflng mt~-c 1ieu cuOi cung crla chfnh sdch 1i'en 1~................................ 21
2.2. Nhilng mt~-c 1ieu 1rung gian cua chinh sdch 1i'en 1~............................... 22
2.3. Cdc mt~-c tieu crla chfnh sdch ti'en 1~. ..................................................... 22
2.3.1. Th\fc hi~n vi~ ~n djnh f;fi t.rj d6i n
CUll
ddn
vi U6n
t~......................................................................................................................................................................... 22
2.3.2. Thl,l'c hi¢n t11na trttdnakint6 ................................................................................................................23
2.3.3. Tt;io con8 fin vi~c 16m ................................................................................................................................24
2.3.4. H~ ch6 chu kykhdna hoana kinh te .............................................................................................24
3. N()i dung eda ehinh saeh ti~n t~ ............................................................ 26
· ;;> soat
' mac
'
'
'"'
' va' k zem
cung ang
tzen
tr;a. .................................... .. 26
3.1 . Cung llng
3.2. Chinh sdch tin d~ng doz wJi Ngan sdch Nha nuac............................... 26
3.3. Chinh sdch tin d!!ng dm v{Ji n'en kinh t€. ............................................... 27
3.4. Chinh sdch qudn ly ngoqi hoz ................................................................ 27
4. C6ng eQ. ki~m soat mli'e eung li'ng ti~n t~ ............................................... 29
" C/! trf/c tzep
""' ld em soa't mac
' cung ang
'
·"' tr;a.............................. .. 29
4 .1 . Cong
tzen
A?
"
4.2 . Cong
c~
. ' t1ep
. "" k.km
L soat
' mac
' cung llng
'
•'-' ta
gwn
t1en
r; .............................. . 30
4.2.1. Dl,t lrit b~l buqc......................................................................................................................................... 30
4.2.2. Lru su&ttru chltl kh&u ..............................................................................................................................33
4.2.3. Cons cv. t.hi lrtt
CHLidNG II: THl/C TR~NG HO~T E>QNG CUA NGAN HANG NHA
NLIOC TRONG VI~C THl/C THI CHfNH SACH TIEN T~
(1991-6/1995) ................................................................. 38
I. TmJC mtN Mt)C TIEU CHiNH sAcH TI~N Tt DA DfNH rnJdNG ............ 38
1. Thtte hi~n t6t mQ.e ti~u ehinh saeh ti~n t~ ng~n hc;m ............................... 38
2. Nhffng t{}n tl;}i trong qua trlnh thlfe thi ehinh saeh ti~n t~ vira qua .......... .40
2.1. Thieu wing chien lur;c ddm bdo
on dinh ti'en t? lau dai-phdi
thf/c hi?n lqm phdt"zezo"hay thita nhcJ_n m~t con so lqm phdt
nhdt dinh? ................................................................................................ 40
2.2. Khd nang kiim sodt va kzm che lqm phdt trong tuang lai con
nhi'eu kh6 khan ......................................................................................... 41
II. Till~T L!P QUAN ~ TIN Dl,JNG D6I Vdi NGAN sACH NHA
Nudc ..................................................................................................................... 43
1. Chtm dt1't phat hfmh ti~n d~ bu d~p thi€u hQ.t Ng§n saeh Nha nude,
thi€t eh€ quan h~ tin dQ.ng vdi Ng§n saeh Nha nude ............................... 43
2. Nhffng t{}n tl;}i trong qua trlnh ddi mdi quan h~ tin dQ.Dg gifi'a Ng§n
saeh Nha nude va N g§n hang Nha nude ................................................ 44
2.1. Thll~ tin d!!ng crla Ngan hang Nha nuac dOi vai Ngan sdch
Nha nuac con dan gidn va kh6ng day drl............................................... 44
2.2. Tin df!,ng caa Ngdn hang Nha nu6'c d6'i v6i Ngdn sdch vU'a qua latin
df!,ng trf!c tilp va c6 chi'eu hu6'ng ngay cang tang ........................................ 45
III. D6I Mffi CC1 C~ TIN Dl)NG D6I Vdi N);:N KINH Tt................................ 46
I. Thtte hi~n ddi mdi ed eh€ tin dQ.ng d6i vdi n~n kinh t€........................... 46
1.1. H? thdng Ngdn hang thu(!flg mqi, td chac tin d~ng dii h1nh
thdnh da dt;tng . ........................................................................................... 46
1.2. Hf thdng Ngdn hang thuang mQi, td chile tin d~ng hoq.t d9ng
tren CCf sO nguon vdn huy dr)ng va 11/ chju trdch nhi~ V~ hoq.t
d9ng cila m?nh .......................................................................................... 49
1.3. D61 mdi ca ca'u cho vay, tin d~ng dii g6p phan tang trurJng kinh
ti. .............................................. !•••·····························································52
1.4. Blloc dau d61 mm c6ng ngh? ngdn hang tit tilp thj tdi nghi?p
v~ huy d9ng vdn, sTl d~ng vdn va djch v~ ngan hang . .......................... 55
2. Nhfi:'ng t~n ~i trong qua trlnh ddi mCfi tin dl.J-ng d6i veri n~n kinh t€
th<1i gian qua ................. , ...................................................................... 56
2.1. Chua ddm bdo ca h9i dong cfeu df cdc ngan hang thu(!flg mqi,
t(f chrlc tin d~ng thcJt Sl/ cq.nh tranh nhau .............................................. 56
2.2. Thilu hiln chien luqc v~ vdn, vi?c huy d9ng vdn va stl d~ng vdn
chua hr;p ly, hi?u qud con tha'p ............................................................... 57
2.2.1. Vi¢<; huy d2.2.2. Ce1 c&u v6n cho vl'ly khona he1p ly: ............................................................................................. :.... 59
2.2.3. ffi~u qua Clil'l vi~ huy d¢n8 vfi sa d\ID(3 v6n cho ntn kinh l6 COD lhifp: .............. 60
IV. D6I Mdl CHfNH SACH QUAN LY NGOJ}.I H6I. ............................................ 62
1. Nhfi:'ng klt qua trong qua trmh d6i mcri chinh sach quan ly ngo;:ti
h6i. ...................................................................................................... 62
1.1. Xod bo ca cht ty gid hm dodi a'n djnh, chuyfn sang ca cht ty
111'h'
• ' /h 1• f Tu'Cing
,,,
' '' quan l'
'''(}''C......................................... .. 62
gza
COS";'
Y CUa lVJ
a nu,
?
?
on
1.2. Thanh lcJp Trung tam giao djch ngoq.i t~,
djnh ty gid hdi
dod.i . .......................................................................................................... 63
1.3. ffinh thanh thj truiJng ngoq.i t? lien ngdn hang .................................... 64
_..?,
.lA
' quan
?
l y' vang,
'
da' qw' . ......... ;.............................. . 67
mm' pnu(!flg
th llc
1.4 • D oz
O
14.1 OOmC1i phu'C1nalhli'cquanlyvfina. ................................................................................................. 67
14.2. D& mcli phu'onalhli'c qulin ly da quL .......................................................................................... 70
1.5. Thifc hifit vi?c qudn ly vay, trd nq nuoc ngoai cua cdc doanh
nghi?p. ...................................................................................................... 73
2. Nhfi:'ng t~n ~i trong qua trlnh d6i mcri chinh sach quan ly ngo::ti h6i ...... 7 4
2.1. Chua c6 chinh sdch dt! tril ngoQi hm hilu hi?u df c6 thl can
thi?p vao thj truiJng ngoq.i t?, wlng m9t cdch thuiJng xuyen lien
t~c . ............................................................................................................ 74
2.2. Hogt d9ng cua Thj tntiJng ngogi t~ lien ngan hang con nhi'eu
hQn chf!' ..................................................................................................... 75
2.3. Chua thf!c hi~ d(iy drl nguyen tdc: "tren ddt nuoc Vi~t Nam chl
sil dl:lng d'Ong Vi~t Nam ".......................................................................... 76
2.4. Chid¢ qudn ly dd qui chua thcJt Sf! hqp ly va h.flu hi~u ................ ;...... 76
2.5.
Vi~c
qudn ly nq vay nuoc ngoai cua cdc doanh nghi~p chua
hflu hi?u .................................................................................................... 77
V. V~N Dl)NG CAC C6NG Cl) GIAN TJJ?:p Dlf KilfM SOAT MU'c
CUNG tJ'NG TI~N Tt ........................................................................................... 78
\
I. Th~ cbS' h6a cac c6ng C\l d\1' trii' b~t bu()c, Uli su(t tai chiS't kh(u, thj
trttcsng md............................................................................................. 78
1.1. Thi chih6a cong Cl:l df! tnl bdt bu¢c. ................................................... 78
1.2. Thi chih6a cong Cl:llili surft tdi chiet kha'"'u ......................................... 82
2.~~:n::l:: :~:::::::~-~~~·~;~~-~~~-~~~~-~~·~~:·~:;·::~·······85 )
cung li'ng ti~n t~ .................................................................................... 86
2 .1. Hgn mac tin dl:lng win con duqc Ngdn hang Nha nuoc sil dl:lng ......... 86
2.2. DI! trfl bdt bu¢c chua thf!c sf! la cong Cl:l kiim sodt mac cung
ling ti'en t? c6 hi?u qud. ........................................................................... 87
2.2.1 Vai t.ro cull d\[trftbM bu¢c chtre. dU'<;1c nMn tht!c di1ydu...............:............................. 87
2.2.2. Cc1 cBu vfi d6i tll'<;ma phru thvc hi~ dvtrftbM bu2.2.3. Vi¢c cMp hfinh d\[ tril' btit bucht!c tin d\].na khona di1y du.............................................................................................................88
2.2.4. D1;r tril' bAt bu2.3. Lili suai tdi chiet kha'u chua la cong Cl:l kiim sodt c6 hi~u qud
mlic cung ling ti'en 1?.................................................~ .............................. 90
2.3.1 Tru chitt kMu vfi lal su&t Uii chitt kh&u chtre. th~ hi~ di1y du vai tro
nall'c1i cho Ylly cu6i ctlns cull Na&n hfing Nhfi nU'&.........................................................90
2.3.2. Ole na&n hfina thll'dna m~L t6 chti'c tin d\ln8 co th~ d6i pho veri cona
C\].lru suBt tru chid khBu CUll Na&n hfina Nha nU'dc............................................................ 90
2.3.3. Lru su&t tru chiet kMu chtre. pMn anh dlinalru su8t Uli trll'c1n& choolfi
lru su&t chi d~o............................................................................................................................................91
2.4. Thi truiJng miJ chua thcJt sl{ La cong Cl:l di Ngan hang Nha nuoc
. soat nzac cung ang tzen 1Fa............................................................. .. 91
k zem
,.?
'
'
'
'"'
CHVdNG Ill: NHO'NG BISN PHAP CHU YEU E>E NGAN HANG
NHA NVOC HOAN THieN VA THl,IC THI c6 Hleu
QUA CHINH SACH TIEN Tl;: ......................................... 92
.,
#
,
~
A
DAN NH!P CHO NHUNG KI:a'N NGHJ .................................................................. 92
II. CAC QUAN DI1fM CHUY:tfN D6I CO cJ:It HO~ T D(>NG CUA NGAN
HANG NHA NVde v A cHiNH sA.cH niiN T~ Mdi .................................. too
1. K€ thil'a c6 sang ~o phu h<;lp vdi b6i canh chinh tr.j-kinh t€-xa h{>i
Vi~t Nam ........................................................................................... 100
2. Vi~c ddi mdi cd che'ho~t d{>ng cda Ngan hang Nha nu'dc va Chinh
sach ti'en t~ phlH dam bao stt 6n dP1h chinh tri-xa h{>i va tang trttdng
cda n'en kinh te'Vi~t Nam ................................................................... 105
3. Thttc hi~n chinh sach ti'en t~ mdi d~ng thC1i phai dam bao quy'en
chd d{>ng thttc thi chinh sach ti'en t~ cua Ngan hang Nha nu'dc .............. 108
4. Ngan hang Nha nu'dc phai Ia ngan hang cda t!t ca ngan hang
thu'dng m~i, td chU'c tin dt}.ng ............................................................... 11 0
III.
=~~r:.~.~-~--~~-~~--~~~--~~~-~-~~~-~--~-~~-~~~~--~-~~---·· m}
1. Thttc stt phan bi~t hai chU'c nling quan 1y Nha nu'dc va kinh doanh
(
ti'en t~, tin dv.ng, dich vt}. ngan hang ..................................................... 112 :
2. Hlnh thanh Ngan hang Nha nude Khu vlJ.'c .......................................... 113 \.
3. E>ify
m~nh cl>ng tac dao t~o can b{>, chuyen vien ngan hang ................ 114
4.' Md r{>ng va nilng cao cong
ngh~ thanh toan qua ngiln hang ................. 116
(
(
5. Nang cao hi~u qua td chU'c, ho~t d{>ng thanh tra Ngan hang ................. 116 )
IV. ROAN THI1tN VA NANG CAO HI1tU QUA N(>I DUNG CHlNH SACH
TI~N ~ .......................................................... ~-:~;~~-~:::-::·::::-~·:::·;::~~:~·;~~-.;~·~-;·~;~-;-;~·~-:........ 117
1. Thttc hi~n dung nguyen Me tin dt}.ng d6i vdi Ngan sach Nha nudetin dv.ng gian tie'p Ia chd ye'u ................................................................ 117
2. Thttc hi~n chinh sach tin dv.ng hfi:'u hi~u d6i vdi n'en kinh t€................. 121
2.1. Can c6 C(J hQi d'Ong aeu di cdc ngan himg, td chac tin df!.ng
cq,nh tranh nhau Vl Slf phd! triln cua n'en ldnh tlVi~t Nam ............... 121
2.2. Thifc hi~ ch{nh sdch huy d¢ng va'n, srld!!ng va'n c6 hi~u qud......... 122
2.2.1. Da d~nahoo VB ho6n thi~n cfic djnh cht truna()ian till crunh ................................... 122
2.2.11 Cons ty bfio hi~m ..................................................................................................................................122
2.2.12. QUi' diiu tlt................................................................................................................................................123
,
2.2.'2. Da. dt;tn8 hoo cfic hinh lhlic huy dnsiin hans. ....................................................................................................................................................125
2.'2.3. Co c&u ph8n bd v6n phru h<;1p ly, khons philn bi~llhfinh ph8.n kinh t6 .............126
'2.'2.4. V6n tin d1,m8 nafin hfins nen l~p lruns cho d8.u hr phfillri~ xu&l
kh~u .................................................................................................................................................................1'27
2.'2.5. C6n8 nBh~ lha.nh loan qua. n8fin hfin8 phru dfim bfio khfi nfin8 lha.nh
khofin vfi chi lrfi nha.nh nhatlron8 b&l kykh6n8 &a.n, lh& &a.n nfio................... 128
2.2.6. Hoon lhl~n Cd ch6td chlic, h~t dhfins- ................................................................................................................................................................129
2.2.7. Nha.nh chons hinh lhfinh lhi lr11dfi8 chlin8 khoon w c&p vfi lhi lru<1ns
chlin8 khoon lhli c&p ...........................................................................................................................130
3. Hoan thi~n chinh sach md c6 stt qmin ly cua Nha nude v~ ngo~i
h6i. .................................................................................................... 130
3.1. Thifc hi~ dung nguyen tdc: "tren arit m_tac Vi?t Nam chl stl
df!-ng d'Ong Vi?t Nam" ............................................................................ 130
3.2. fflnh thanh thj trlliJng h6i dodi, hoan thi?n CO chl tY gid hal
~ " t h a nm co sif quan ly' cua Nh a' nuoc
, . ......................................... .. 131
uoaz
?
A'),
?
'
?
3.'2.1 'fhi lr1t<1n8 h6i doo................................................................................................................................... 131
3. 2. 2. Hoon thi~ co ch6l j &fi tM ndi co &lJ qufin 1ycua. Nhfi n11dc..................................... 132
3.2.3. ffinh lhfinh Qgy binh Jn h6i doo d~ Nafin hfin8 Nhfi nlfdc co lh~ ca.n
l L~
l>.· hiyU VfiO lhi. l r11c1ns
' h01
,r· dOfi1
,. .................................................................................. .. 134
Ullyp hl'uu
h
h
'
3.3. Ddy mq.nh vi?c gia cong, chl tdc vang, dQ.c bi?t d6i wJi dd quy....... 137
3.4. Qudn ly ht1u hi?u nq vay nuac ngoai cua cdc doanh nghi?p............. 137
v. v ~N Dl)NG DUNG v A c6 mtu QUA c6NG Cl) KiifM soAT MOe
CUNG lJNG TI~N Tit....................................................................................... 137
1. Ch!m dli't sii' dl}llg c6ng Cl}. H~n md'c tin dl}.ng ...................................... 137
2. Ch€ dinh d~y du v~ dlf t:rfi' b~t bu()c .................................................... 138
2.1. Nht)n thtlc dung v~ dif tn1 bdt bu~c..................................................... 138
2.2. Hoan chlnh co cdu, a& tllc;tng thifc hi?n dif tril bdt bu~c; vi?c
t{nh todn dif tril bdt bu~c phdi hqp ly va phdi allqc lhifc hi~
nghihn nhQt ............................................................................................139
3. Thttc hi~n chinh sach Uii su!t hfi'u hi~u va th6ng qua Iai su!t tai
chi€t kh!u Ng§n hang Nha midc thlfc hi~n vai tro ngrrC1i cho vay
cu6i cung, chi d~o co ch€Hli su!t thi trrrC1ng ......................................... 141
3.1. can nhqn thrlc dung v~ liii suat "ducJng" trong qua trinh vt;ln
hdnh ldi suat. ......................................................................................... 141
3.2. Lai suat tai chit! khau phdi la cong Cl:l ht1u hi?u dl Ngan hang
Nha nr_tac thT!c hi?n vai tro nguiti cho vay cuOi cung ......................... 142
3.2.1. NcSfin hfincS Nhtl nUde vfi vai lro ncSUdi cho vny cu6i cuns................................................. 142
3.2.2. Lru su&llru chi6l kh&u vfi hl¢u qm1 vai lro ncSUC11 cho vny cu61 clineS cun
N5an hfin8 Nhfi nUde..............................................................................................................................144
3.3. Liii suat tai chit! khau phdi la !iii suat chl dq.o trong co chi !iii
sucft thi truiJn.g ........................................................................................ 145
4.
T~
tru<1ng md phai 1a cdng cq_ thl}.'c sl}.' linh ho~t. nh~y ben trong
qua trinh kiem soat muc cung ling ti'en t~. """" """"" """ "" ". """" "" 146
4.1. Cong Cl:l mua bdn tq.i thj truiJng mo: thucJng phitu, trai phitu •
Kho bq.c Nha nuac, trai phitu Ngan hang Nha n.uac.......................... 147
4.2. Phq.m vi dOi tuqng ctla thi truiJng mo.................................................. 148
/
4.3. PhucJng thrlc tlufc hi?n. mua ban tq.i thj truiJng mo: phucJng thrlc
"""
'A
'
"
• "'
-""'
•
.//
dau thau va phuong thac gw co d1nh . ................................................. ] ~ ·
.
VI. NHf!NG KI:aN NGHJ CU6I CUNG: .............................................................. ::J:so
1. Nh~n thli'c va c6 cd che' bao dam thlfc hi~n dUn.g tinh cha't cua cd
phie'u, trai phie'u ................................................................................. 150
2. Thanh l~p Uy ban Chll'ng khmin qu6c gia vdi d'ay du quy~n h~n
c'an thie't ............................................................................................. 151
3. Phai c6 lu~t v~ thu'dng phie'u, h6i phie'u, 1~nh phie'u, chi phie'u
trong d6 qui dinh ro nhft'ng vif'n d~ sau day: ......................................... 153
3.1. Xac djnh ro tfnh chat thucJng mq.i ctla hOi phitu, l?n.h phitu, chi
phitu . ...................................................................................................... 153
3.2. Cht djnh ro vi?c bOi thT! thucJng phitu ................................................ 154
3.3. Cht djn.h Cl:l thi vi?c bdo liin.h thucJng phitu ....................................... 154
-d
K..~!.T
" ............................................................................................................... 155
LU,4.N
PIR) Ll)C.
DANHMl)C TAl LiitU THA.M KHAO.
- 1-
1. TINH CAP THitT CUA D~ TAl.
Qua tr'inh dfli mai n'en kinh ti Viet Nam, di din CG chi thi trztimg thea
djnh hUang Xif hQi chu nghia cung /a qua tr'inh dfli mai cong Cf!. quan /y Vl
mo n'en kinh tl. Trang do viec do?i mai CG chi to? chlic hoq_t dt)ng ngan hang
va dot mai chinh sach ti'en te lil di'eu kien tdt yiu di viec dfli moi n'en kinh ti
Viet Nam duqc thvc hien tdt d~p.
Tit thang 10-1990, he thdng ngan hang hai cdp dii dur;c thitt chi thay
thl cho he thdng ng~n hang mt)t cdp tliGng ling voi chinh sach ti'en te (trong
thlfc ti CO thf dif khong CO mQt chinh sach ti'en te Cf!. thf} kem hieu qua CUa
cd chikihoq_ch t4p trung.
Thlfc ti chinh sach ti'en te moi trong thili g ian qua (1991-611995) chl
tQ-p trung vao cdc bien phap t'inh thl va dii kiim sodt va kim chi lq_m phdt
trong ngdn hq_n. Tuy nhien, kha nang tln djnh ti'en te ldu dai con nhi'eu kh6
khan. Bai nhilng thilu sot v'e ly lu4n, v'e chiln lur;c vQ-n dLJng cdc cong ClJ
kiim sodt muc cung ling ti'en te, khffi ti'en te... phil hqp vai tkl{c ti~n Viet Nam
2. MVC DICH NGHI~N c(Ju CUA LU4.N AN.
FJi kha nang on djnh ti'en te tra thanh hien thl:fc ldu dai, d[ tit d6 Viet
Nam c6 thl di vao giai doq_n edt cdnh-phdt trien. Thitt nghi cJn phai c6 mt)t
can ban ly luQ-n v'e chinh sdch ti'en te, mt)t chiln luqc thlfc thi chinh sach ti'en
te c6 hieu qua. Thea kinh nghiem cila nhi'eu mtoc c6 n'en kinh tl thj trztilng
phat trien, viec khai thao va thi/C thi chinh sach ti'en te do Ngan hang trung.
ttdng dam nhiem. Do d6 gioi hq_n nghien cliu cila lut)n an trong viec t}ufc thi
chinh sdch ti'en te cila Ngan hang Nha nuoc VietNam (Ngiin hang trung
lldng).
Lutl-n an nhlim ile ra nhflng giai phap ClJ thl dl Ngiin hang Nha mtoc
c6 thl thlfc thi chinh sdch ti'en te c6 hieu qua, nhlim on djnh ti'en te liiu dai.
3. D6I TliejNG VA PH~M VI NGHI~N c(Ju.
Lutl-n an phiin tich ly luqn v'e cd chi thj truilng, vai tro cila Ngiin hang
Nha nuac trong qua trinh thJ!c thi chinh sdch ti'en te, xdc djnh nhflng quan
dilm, gidi phap thlfc thi chinh sdch ti'en te phu hr;p voi bdi canh Viet Nam.
-2-
Lut)n an phan tich thifc tr~ng cila qua trinh thl/C thi chinh sdch ti'en t~ mai
trong elY chth~ thlfng ngan hang hai cifp tit 1991-611995.
Lut)n an d'e ra nhflng bi~n phdp di Ngan hang Nha nuac hoan thi~n va
nang cao hi~u qud chinh sdch tin d~;~ng ddi vai Ngan sdch Nha nuac, chinh
sdch tin d~;~ng dtfi vai n'en kinh tl; chinh sdch qudn ly ngoqi hlfi va cdc cong
Cl;l kilin sodt ti'en t~. Lut)n an cung ae ra cdc quan diim c'lin phdi qudn tri~t
va thdng nhift song song vai cdc bi~n phdp hoan thi~n elY cht tl chlic hoqt
dl)ng Ngan hang Nha nuac.
4. PHUONG PHAP NGHI~N CU'u.
Bling phztlYng phdp duy vt)t bi~n chling, lut)n dn phan tich cdc quan
dilm khdc nhau v'e vQ,n d~;~ng chinh sdch ti'en t~, khdo sdt kinh nghi~m cdc
nuac c6 n'en kinh tt thi trulJng phdt triln va cdc nuac xung quanh Vi~t Nam.
Ti¥ d6 rut ra nhflng bai hqc c6 y ngh'ia v'e ly luqn va thl/C ti~n, phu hqp vai
thlfc tl chinh tri-kinh tf-xa hl)i Vi~t Nam, ddm bdo cho qua trinh kilm sodt
va kim cht lqm phdt c6 hi~u qud lau dai.
5. KfT QUA VA DONG GOP CUA LU~N AN.
- H~ thlfng h6a nhflng luqn diim chil ytu v'e chinh sdch ti'en t~, ngan
hang, lqm phdt, ldi suift, tY gid hlfi dodi, cdc cong c~;~ kiim sodt mztc cung
ling ti'en t~ ... rut ra nhflng kinh nghi~m c6 lien quan dtn qua trinh khJi thdo
va thlfc thi chinh sdch ti'en t~ Vi~t Nam trong di'eu ki~n chuyln sang kinh tt
thi trltlJng theo dinh hztang xd hQi chil nghia.
- Phan tich thl/c trq,ng vt)n hanh chinh sdch ti'en t~ cila Vi~t Nam til khi
h~ thdng ngan hang chuyin sang hai cifp. Khdng djnh nhtlng thanh tl/u,
phan tich nhtlng tiJn tq,i c'lin titp t~;~c tt)p trung xilly.
- Lut)n eli cdc gidi phdp tilp t~;~c do"i mai chinh sdch ti'en t~.
-Kiln nghi cdc gidi phdp titp tl;lC do?i mai chinh sdch tin d~;~ng dtfi vai
ngan sdch, chinh sdch tin d~;~ng dlfi vtJ.i n'en kinh ti, chinh sdch qudn ly
ngoq,i hlfi va vi~c vt)n d~;~ng cdc cong c~;~ kilm sodt mztc cung ling ti'en t~.
6. KfT CAU CUA LU~N AN.
Lut)n an c6 khlfi lztqng 157 trang, 13 bdng, 9 hinh, 2 SlY diJ va c6 ktt
cdu nhzt sau:
Ldi n6i d'liu.
- 3-
Chuang I: phan tichly lutl,n v~ vai tro cila Ngan hang trung ttang va
chinh sach ti~n t~ trong ca chl thj truimg theo djnh huang xii hili chil nghia
cila Vi~t Nam.
Chuang II: phan tich thifc trqng thifc thi chinh sach ti~n t~ cila Ngan
hang Nha nuac tit 1991-6/1995.
Chuang Ill: ae nghi nhilng gidi phap, bi~n phdp chil ytu di Ngan himg
Nha nuac c6 thi hoan thi~n va thifc thi c6 hi~u qud chinh sach ti~n t~.
Ngu'on sd li~u chil ylu duqc tham khdo tit Nien gidm thdng ke 1993,
1994; Bao cdo cila Ngan hang Nha nuac 1991, 1992, 1993, 1994, 6-1995;
Bf1 klhoqch va dCiu tu; Bdo cdo cila Ngan hang thl giai va Quy ti~n t~ qudc
tt 1993, 1994...
Klt lutl,n.
PhtJ ltJ,c.
-4-
C1ft1dNG I
11
NGAN HANG TXUNG t1dNG lA ClftftH SACH ntN
Tt
TRONG Cd CHt THI TRt1dNG
I. CO CH~ THf TRlJC1NG VA VAI TRO CUA NHA Nlfdc.
1. Kinh t~ thi tntoog.
Kinh t€ thi tnt
Kinh t€ hang h6a c6 tntdc kinh t€ thi tnt
htu thdng hang h6a.
Trong n~n kinh t€ thi tntC1ng, cac lo9i thi tnt
nhau thdng qua gia cava trBn nhi~u thj tnt
tntC1ng, mdi coi la da duqc xa h•
'
•
•
f
•
Kinh te' thi tntC1ng Ia slf ho9t dh~ hang h6a ti~n t~ Va CclC qui lu~t gia tq, qui lu~t cung-diu, qui lu~t Cqnh
tranh ...
-5-
Qui lu~t gia tti ySu c~u trao ddi phai trSn cd sd ngang giii. Chfnh ySu
diu nay du'a de'n vi~c xufft hi~n v~t ngang gia, xufft hi~n ti'en t~ trong qua
trlnh phat tri~n cda trao ddi, luu thBng hang h6a.
Quan h~ cung-diu phan anh khach quan m6i quan h~ gifi'a hai chd th~
mua va ban. Tn,mg thai din b~ng cung-diu luBn luBn bie'n ddi, tac dQng
nhau, phQ. thUQC lftn nhau gina cac nhan tcS : gia ca, qui m(), di'eu ki~n san
xua"t, kha niing thanh toan cda ngu'C1i mua ... D'Ong thC1i la qua trlnh tlf di'eu
tie't de t~o ra sQ.' can b~ng gifi'a cac ye'u t6 d6.
Gia ca la tin hi~u khach quan de ngu'C1i san xu(t nh~n bie't du'qc se:
San xua"t cai gl? San xua"t cho ai? San xufft b~ng each nao? Tnl1C1i du'qc cac
cau hoi nay la n~m du'qc cd che' cung-c'au, n~m du'qc kha niing thanh cBng
trong cd che' thi tru'C1ng.
C~nh tranh la ta"t ye'u va ba't t~n trong n'en kinh te' thi tru'C1ng. C~nh
tranh la mBi tru'C1ng, la dQng lQ.'c phat triBn. Kinh te' thi tru'C1ng thuc d~y mQi
ti~m niing, nang cao mQi y thll'c trach nhi~m ca nhan, thuc d~y tfnh chd
dqng sang t~o, nhanh nh~y n~m b~t thi tru'C1ng, thu'Clng xuySn ciii tie'n
phu'dng thll'c quan ly' ap dQ.ng tie'n bQ khoa hQc-ky thu~t. ..lam cho n'en kinh
t6 niing d<}ng, c6 hi~u qua.
Kinh te' thi tru'C1ng khBng hoan toan dcSi l~p vdi kinh te' ke' ho~ch. TrSn
co si'Jla'y tlJi tru'C1ng lam ciin ell' quan trQng, ke' ho~ch c6 vai tro dinh hu'dng
nha't diflh.
Kinh te' thi tru'C1ng doi hoi xoa bo srt chia c~t theo dia gidi hanh chanh
gina cac dia phu'dng, thie't l~p IDQt thi tru'C1ng thcSng nha"t ca nu'dc ... Thi
tru'C1ng trong nu'dc g~n vdi thi tru'C1ng qu6c te', phan cBng lao dQng trong .
nu'dc g~n vdi phan cBng lao dQng qu6c te'...
2. Cd chl thi tru'
theo cac qui lu~t cda san xua"t va lu'u thBng hang h6a trong quan h~ tac
dQng qua l~i gifi'a cac qui lu~t d6 va cac qui lu~t kinh te' khac, thBng qua
cac m6i liSn h~ kinh te', lien h~ tai san xua't ta't ye'u trong xa·hQi.
DQng lrtc chfnh cho sQ.' v~n hanh cd che' nay la lqi fch kinh te' trQ.'c tie'p
cda tll'ng chd thg ngu'C1i san xua"t hang h6a. Chfnh lqi fch kinh te' nay thuc
day n'en kinh te' hang h6a ngay cang phat trien.
-6-
Sq' tBn t~i va phat td'~n cda cd che' tlq tntC1ng mang tinh khach quan
trong nhfi'ng xa h9i c6 n~n kinh te' hang h6a.
Trong giai do~n c~nh tranh tlf do tu' ban chii nghia, cd che' tlq tntC1ng
da c6 mqt kh&ng gian rqng ldn. Tac dqng cua cd che' tlq tntC1ng, tru'dc he't la
cda qui lu~t gia tti. du'qc phat hif$n kha sdm vao khoang n~m 177 6 do nha
kinh te'hQc A.Smith. Tac dqng cda qui lu~t gia tq gi6ng nhu' c6 "ban tay vo
hinh" di~u khi~n thi tntC1ng, di~u khi~n cung-diu ...
Kinh te' thi tntCJng va cd che' thi tntCJng gifn li~n vdi srf. phat tri~n cda
nhi~u qu6c gia tr~n con du'C1ng tie'n b9 ljch sii'. Cd che' thi tru'C1ng tac dqng
m~nh me de'n sq' phat tri~n cda n~n san xua't xa hqi, tntdc he't la cda lrf.c
lu'qng san xua't.
Cfing nhu' kinh te' tlq tntCJng, cd che' tlq tntC1ng c6 nhfi'ng m~t ti~u clfc
nhu' ma't din d6i d t~m vi mo, c~nh tranh du'a de'n dqc quy~n. d~u cd, l~m
phat, tha't nghif$p, phan h6a giau ngheo, 0 nhi8m moi tntCJng ... f)~ khifc
phQ.c nhftng m~t ti~u clfc ciia n~n kinh te' tlq tntC1ng, kinh nghif$m thlfc te'
nhi~u nu'dc cho tha'y phai c6 vai tro cda Nha nude.
Nha nude c~n t~ng cu'CJng cac ho~t dqng quan ly nhhm bao dam cho thi
tntCJng v~n dqng dung hu'dng, dem l~i hif$u qua kinh te'-xa hqi cao.
·
SQ.' can thif$p cda Nha nude la ta't ye'u va c~n phai c6. Tuy nhi~n kinh
nghif$m phat tri~n cda n~n kinh te' the' gidi vU'a qua cho tha'y cac nu'dc c6 slf
can thif$p qua m~nh cda Nha nude nhu' An dq, Pakistan, Phillippin ... da c6
t6c d9 phat tri~n ch~m hdn cac nu'dc trong d6 Nha nu'dc can thif$p c6 gidi
h~n. Nhu' v~y khong chi ddn thu~n la phai c6 slf can thif$p cda Nha nude th!
ta't ca nhfi'ng m~t ti~u crf.c cda cd che' thj tru'CJng se tq' dqng bie'n ma't. Phai .
hi~u la c~n c6 ban tay "lulu hinh" cua Nha nude nhttng phai la ban tay nhu'
the' nao?
,.('
R.Wade trong "Governing the Martket-Economic Theory and the Role
of Government in East Asian Industrialization" (Quan ly thi tru'CJng-ly
thuye't kinh te' va vai tro ciia Chinh phd trong cong nghif$p h6a d Dong Nam
A) do Princetion University Press xua't ban 1990 da cho rhng long tin cda
tru'C1ng phai Tan cd di~n trong vif$c d~ xua't tlf do h6a va tu' nhan h6a la
khong cd sd, ca v~ ly lu~n va kinh nghif$m ciia cac nu'dc mdi cong nghif$p
h6a d Dong a. Trong bai bao nhan d~ "Lq,i bim v~ Nha mtoc va thj trztong",
Wade da tan thanh bif$n phap
tim each hztong dan chzi khong phdi thay
thl cho thj trlliJng. Sl/ can thi~p moi d6 sii diJng cdc ph1tdng phdp gid va phi
II •••
-7-
gid de? huang vi~c sit d~J.ftg d(iu tu khoi nhilng hoq,t dQng khong c6 hi~u
qud... ". Nhu' Wade da nh~n xet: "EJai loan za mQt tdm guang cho nguiJi khdc
xem xet"[53].
3. Vai tro ciia Nha m.toc Vi~t Nam trong cd che' thj tru'oog theo djnh
hu'&tg xa h()i chu nghia.
3.1. Cd chithi trllilng theo dinh hlldng xii h9i chu ngh1a
Thi tnt<)ng va chu nghia xa h(>i Ia nhfi'ng va'n d~ ly lu~n va tht;tc tien
con nhi~u nh~n thll'c khac nhau.
PhRn ldn cac nha kinh t~ phu'dng Tay va cac tnt<)ng phai cai each kinh
t~ t9i cac nude Bong au cho rhng thi tnt<)ng la thi tnt<)ng, khong din ph3i
phan bit$t thi tnt<)ng xa h(>i chu nghia hay thi tnt<)ng tu' ban chu nghia. Tll'
d6 du'a ra mo hlnh phat trien kinh te' tu ban chu nghia, trong d6 d~ nghi d§y
nhanh qua trlnh tu nhan h6a n~n kinh te'.
M()t s6 nha kinh te' Trung qu6c phe phan st;t nh~n thll'c phi~n di~n v~
thi tnt<)ng, coi trQng st;t di~u tie't cua thi tnt<)ng, coi nhv tinh ke' hoc;tch. Kinh
te' hang h6a X~ h()i chii nghia la giai doc;tn ljch stl' c6 tinh d~c thu CUa kinh t~
hang h6a, kinh t~ hang h6a xa h()i chu nghia la'y ch~ d() cong hfi'u lam cd sd
phat tri~n, khac vdi vit$c Iffy che' d(> tu' hfi'u lam cd sd.
Tht;lc ti8n ddi mdi n~n kinh te' nu'dc ta nhfi'ng n~m qua, nha't la tll' Bc;ti
h()i Dang lRn thll' VI de'n nay, cho tha'y ca hai chi~u hu'dng nh~n thll'c tren
day d~u chll'a nhfi'ng nhan t6khong phu hqp.
Tntdc he't, phat tri~n n~n kinh te' thi tnt<)ng theo mo hlnh tu' ban chu
nghia khong giiii quye't nhfi'ng mau thu~n v6n c6 cua chu nghia tlt ban, .
nhtmg bit$n phap s6c trong qua trlnh chuyen ddi cd ch~ thu'bng d~n d~n
nhtmg r6i ren v~ chinh tq va ro'i loc;tn v~ kinh t~.
Ly lu~n v~ n~n kinh t~ hang h6a xa h(>i chu nghia c6 k~ hoc;tch dt;la
tren che' d(> cong hU'u d6i vdi tu' li~u san xua't xet v~ ban cha't chu'a thoat
khoi tu' duy v~ n~n kinh te' m()t thanh phRn th6ng soai da tll'ng t~n t9i hang
ma'y cht;tc n~m trong h~ th6ng kinh te' ke' ho(,lch-t~p trung xa h()i chu nghia
tntdc day. Tie'p tq.c mo hlnh nhu th~ se d~n d~n sr( hlnh thanh trong tht;tc t~
mo hlnh kinh t~ thi tnt<)ng bi~n d9ng, pha tr()n nhi~u bi~n phap nfi'a v<)i,
thi~u dBng b(), lam ch~m tr8 ti~n trlnh chuy~n sang cd che' thi tnt<)ng c6 st;t
qmin ly cua Nha nu'dc.
- 8-
Kinh te thj tntCing kh~ng phai la ffilJC tieu, rna la c()ng ClJ, la bi~n phap
dS dc,tt miJc tieu phat triSn kinh te"-xa hqi trong nhifng hlnh thcli xa hqi nha't
dinh. Th~t la kh&ng dung, khi chi bitt phan bi~t slf khac bi~t kinh tS thi
tntC1ng tu ban chd nghia va thj tntC1ng xa hqi chd nghia. Nhling ci1ng th~t la
sai l~m khi x6a nhoa ranh gidi va slf khac bi~t nha't dinh giifa hai loc,ti thi
tntC1ng.
Slf khac nhau c~n ban giua chu nghia xa hqi va chu nghia tu' ban trong
Vi~c sd' diJng Cd che thj tntCJng la tuy thUQC vao ffilJC dfch Va ban chfft CUa
Nha nu'dc.
Chd tjch H'O Chi Minh da neu ro: "Chil nghia xii hQi La lam sao cho
dan dil iin, dil m(ic, ngay cang sung sut1ng, ai ndy dztr;c di h9c... Tom lqi, xii
ht)i ngay cang tiin, vqt chdt ngay cang tang, tinh th'fin ngay cang tdt"[20].
Chien luqc va cudng linh phat tri8n kinh tS-xa hqi cua Bang da th8
hi~n tu tudng giai ph6ng va phat tri8n. ChiSn luqc phat triSn kinh tS-xa hqi
theo con du'Cing xa hqi chu nghia da g~n ti\ng tntC1ng kinh tS vdi tiSn bq va
cong bhng xa hqi, d~t con ngu'Cii vao vj tri trung tam cua chie"n luqc phat
triSn.
Tc,ti Hqi nghi can bq do Ban Bi thu tri~u t~p tc,ti Ha Nqi ngay 3-3-19.94,
Tdng bi thu' Dang cqng san Vi~t Nam, D3 MuCii da kh~ng djnh: "chung ta
phdi thl/c hi~n til tildng cila Le-nin: mQt nildc chqm phdt triin mudn tiin l~n
chil nghia xii hQi phdi qua c'au til bdn nha nilt1c, dung hinh thuc til bdn nha
nildc va dung til bdn di xay dl/ng chil nghia xii ht?i. E>dng ta nifm chinh
quy'en phdi co chinh sdch di thl/c hi~n tfft til tildng cila Le-nin. Nha nildc
phdi quan /y, di'eu hanh tdt theo dung m<tC tieu do. f>/iy /it vdn d'e /y /uqn VCt
cilng Ia vtfn ae thl/C ti~n ma chung ta phdi ban riJ di litm cho t{/t".
3.2. Vai tro ciia Nha tuldc Viit Nam trotJg cd cht thi trllimg theo djtJh
hlldtJg xii h9i clu1 ngltia.
Ban cha't cua Nha nude xa hqi chu nghia la vdi tu each nguoi quan ly
djnh hudng Va di'eu chinh IDQi hoc,tt dqng, nhhm bao dam ffilJC tieu Va lqi
ich cua toan xa h(H. Nhu v~y, c6 ba va'n d'e cd ban din giai quye"t:
M9t liz, ph3i xac djnh ro cd che" thj tntC1ng chi ph6i nqi dung, phudng
thuc qmin ly Nha nude nhu' the nao?
+ Trude hSt phai til' bo quan di8m Nha nude trlfc tiSp lam kinh tS, la
quan diem b~t ngu'On til' m& hlnh che" dq sC1 hfi'u toa·n dan dong vai tro dqe
-9-
ton trong toan xa h9i. N~n kinh te" hang h6a nhi'eu thanh ph'an, bao gBm
nhi'eu loqi hl.nh sC1 hfru, tac d9ng cua Nha nude du'dng nhien bi thu h((p lqi.
Nha nude vdi tu' each la thie"t che' chinh tq khong th~ hoC;tt d{}ng nhu b{} may
san xua't.
Vdi tu' each la ngu<1i dqi di~n cho lqi ich toan xa h{}i, Nha nude phai
t~p trung chd ye"u vao vi~c djnh hu'dng, di'eu hoa ph6i h<;Jp cac lqi ich trong
n'en kinh te" cho phu h<;Jp vdi CaC ffiQ.C tieu chung CUa toan Xa hQi, thong qua.
cac chinh sach, cong CQ. va bi~n phap kinh te" rna xd' ly cac n1au thufin nay
sinh giua cac chd thS tham gia thi trttang, ci1ng nhtt man thu~n girra hQ va
Nha nude.
+ Phai phan djnh ro rang girra quan ly Nha nude va quan ly kinh
doanh.
Quan ly Nha nu'dc mang tinh toan xa ht?i va mang tinh quy'en ltfc. Nha
nu'dc phcii t~p trung di'eu tie't cac quan h~ tdng thS va tqo khuon khd th~ che"
cho cac td chli'c san xua"t-kinh doanh la nhfi'ng ddn vi ttl chu hoqt d9ng theo
phap lu~t va chin sQ.' ki~m tra, giam sat trong vi~c chffp hanh phap lu~t cda
Nha nu'dc.
+ Qmin ly Nha nude n6i chung cling nhu' cac hoC;tt dt?ng qmin ly phcii
phu h<;Jp vdi d6i tttqng quan ly.
D6i tu'qng quan ly ciia Nha nude hi~n nay la tbi trnang, nhttng la thi
tru'<1ng chu'a hoan chinh, dinh hu'dng xa h{}i chu nghia. Ben cqnh nhfi'ng
s6ng dt?ng, phong phd do thi tru'<1ng mang de"n, thi tru'<1ng da xua't hi~n
hang loqt va'n d'e, nhfi'ng n1au thufin c6 tinh gay g~t nhu' xua"t hi~n kinh te"
ng'am, phan h6a xa h9i. .. Do v~y, ben c(;lnh stf can thi~p ciia Nha nu'dc bhng
nhfi':ng co:ng CQ. phap lu~t, co:ng CQ. kinh te"... kho:ng th~ khong d'e cao vai tro .
td chll'c, hu'dng d~n, giao dtJc ... cda Nha nu'dc va cac cd quan doan thS.
Hai liz, vi~c ccii each Nha nu'dc theo hu'dng Nha nu'dc phap quy'en doi
hoi phcii ddi mdi ra sao trong td chll'c ho9t dt?ng ciia Nha nu'dc?
+ DS stf quan ly cua Nha nude d6i vdi thi trttang c6 hi~u qua thl ban
than Nha nude phcii m9nh len v'e mQi m~t. Nha nu'dc phap quy'en tru'dc he"t
c'an thtfc hi~n va dffy nhanh tie"n trlnh ccii each hanh chinh toan di~n va san
s~c. MQi thai dQ cll'a quy'en, mQi thu tQ.c quan lieu ... Ia nguyen nhan tBn t9i
cua nhfing lqm h~n se lam SQ.p dd mQi thanh qua ddi mdi n'en kinh te". Kinh
nghi~m thQ.'c te' cua nhi'eu nu'dc cho tha'y' phcii dffy rn(;lnh qua trlnh cai each
-10-
hanh chinh mot each toai¥ dien va triet de mdi dam bao cho viec ddi mdi
n'en kinh te', dam bao t~ng tntong kin}). t~ th~ng l
t
•
t
+ Cong tac l~p phap din sdm h1nh thanh, hoan chinh nhfi'ng b() lu~t
c~n ban di'eu chinh cac m~t ho:;tt d()ng xa h()i nhtf: Lu~t hanh chlnh, Lu~t
ngan sach, Lu~t dan slf, Lu~t hlnh slf, Lu~t thu'dng m:;ti. ..
+ Ho:;tt d()ng hanh phap phiH bao dam tlnh lien tQ.C va tho'ng nha't cua
quy'en llfc Nha nu'dc, d'()ng thai c6 slf phan cong, pho'i h
mo'i trung gian.
+ H~ tho'ng tu' phap phcii dan1 bao hi~u hfc cua phap lu~t. dam bao mQi
cBng dan phai "Sifng Vll lam vi~c theo phap lutl,t" va mQi cong dan d'eu
"b'inh ddng trudc phap lutl,t".
+ H~ tho'ng cac
quan tai phan phiii du'
phap va quy'en l
Ba Ia, thlfc hi~n t6t cac tu' tu'ong, bi~n phap chi d:;to sau day:
+ Phat huy d~y du vai tro va hi~u llfc cua kinh te' vi mo, coi thi tru'C1ng
vU'a la c~n ell' vU'a la do'i tu'qng cua kS ho:;tch. Ke' ho:;tch d6 thu h¥P tinh
phap l~nh, md r()ng t1nh hu'dng dfin, di'eu ti~t t1nh tlf phat cua thj tntang.
+ Phat huy d~y du vai tro cac don b~y kinh te" nhu' gia ca, thuS, ti'en
lu'dng, tin dt;~ng, mll'c cung ll'ng ti'en t~. ty gia ho'i doai, can can thanh toan
qudc te', dlf trfi' ngo:;ti hdi ... £)'()ng thC1i, coi trQng cac cong CQ. phap lu~t, t~ng .
cu'ang ki~m ke, ki~m soat Nha nu'dc.
+ Cling co' va phat triSn kinh te" quo'c doanh trong nhft'ng nganh then
cho't, ?:J m()t so' dia ban trQng diSm d5ng thai ddi mdi va cung co' kinh te" h
tac Xa, du sli'c lam n'()ng edt thlfc hi~n cac mQ.C tieu chu ySu CUa ke' ho:;tch
va chi pho'i thi tntang.
+ Thlfc hi~n t6t chlnh sach xa h()i, phat huy nhan to'· con ngu'ai, h:;tn
che' slf b6c l()t, slf phan clfc giau ngheo, phat triSn cac slf nghi~p phuc l
+ Hlnh thanh quy dlf trfi' Nha nude va kinh doanh hqp ly.
- 11-
+ Td chll'c k8' toan, tllo'ng k~. thong tin hudng dan va djnh hu'dng thi
tru'CJng ...
II. VAI TRO CUA NGAN HANG TRUNG lJONG TRONG CO CHlf THl
TRlJCiNG.
1. H~ thlfng nglin hang trong cd ch~ thi trlf(ing: H~ thlfng ngfin hang
hai dip.
Kinh doanh ti~n t~ xua't hi~n ttl' khi c6 cac quan h~ thltdng m(,li. Vi~c
giao htu thltdng m<;ti trong ho~c ngoai cac vung Hinh dja, do'i vdi cac lo<;ti
ti~n khac nhau, lam cho ngh~ kinh doanh ti~n t~ xufft hi~n. Thu'dng nhan
phai ddi ti~n vung nlinh Iffy ti'en vung khac va ngu'qc l<;ti, phai ddi cac lo<;ti
ti'en khac nhau d~ Iffy vang, h<;tc nen nguySn cha't va ngu'qc l<;ti. Vi~c di l<;ti
kh6 kh~n va nguy hi~m khong an toan ciJ.ng bu(>c cac thu'dng nhan grri cac
khoan ti'en thu du'<;lc vao cac ndi tin c~y d~ l~n sau c6 th~ Iffy ra d~ mua
hang.
Ngh~ kinh doanh ti~n t
nha thCJ, sau d6 la khu vrf.c tu' nhan, r'Oi ds'n khu vrf.c Nha nude.
C6 th~ n6i nghi~p VQ d'au ti~n cua nha kinh doanh ti'en t~ la ddi ti'en' va
bao quan ti'en. Trong qua trlnh bao quan ti'en, nha kinh doanh ti'en t~ nh~n
tha'y so'lu'
Nghi~p vt;t cho vay ra dCJi, da thuc d§'y nghi~p vt;t phat hanh ti'en xua"t
hi~n va phat tri~n. Cac nha kinh doanh ti~n t~ da
SIT dt;tng cac "kY phitu
ngan hang do chinh cac nha kinh doanh ti'en t~ phat hanh d~ cho vay' con '
ti'en b~ng vang, h<;tc nen van bao quan trong kho. Ba't ky ai la chu s(J hfi'u
cac ky phis'u ngan hang di'eu c6 th~ dem kY phis'u ds'n ngan hang da phat
hanh ra ky phis'u d~ ddi Iffy ti'en bhng vang, h<;tc nen. Nghi~p Vl;t phat hanh
ti'en da xua't hi~n va phat tri~n ttl' tha'p ds'n cao theo xu hu'dng ngay cang
II
chuySn mon h6a va
chll'c n~ng ro rang.
t~p
trung h6a vao nhung ngan hang du'qc phan djnh
+ Trong khoang ths'ky 15 ds'n ths'ky 18, cac ngan hang ho<;tt d(>ng vdi
cac chll'c n~ng nhu' nhau, bao g'em:
.t.·
" t'"'
- Nh <;tn
ten gut;
- Cho khach hang vay;
-12-
- Thlfc hi~n cac dich vq. ti~n tt? nhu' ddi ti~n. chuy~n ngan ...
+ Tll' the' ky 18 de'n the' kY 20, ph:;tm vi qui mo lttu thong hang h6a phat
tri~n. cac ngan hang phat hanh nhi~u ky phie'u vao btu thong lam cho btu
thong ti~n tt? bi ro'i lo~n. Nha nu'dc can thit?p vao ho~t dQng ngan hang bhng
each h~n che' s6lu'qng ngan hang du'qc phep phat hanh ky phie'u ngan hang.
Ht? thdng ngan hang trong giai do~n nay du'qc chia lam hai lo~i:
- Cac ngan hang du'qc phep phat hanh ti~n, du'qc gQi la ngan
hang phat hanh ( nhi~u nu'dc Chau au qui dinh ch~t che di~u kit?n d~
mQt ngan hang tu' c6 th~ phat hanh ti~n: c6 vang dlf trfi' dam bao, c6
th~ ddi giffy b~c Iffy vang, nQp thue' tren so' ti~n th~ng du' so vdi vang
dam bao, cho Nha nu'dc vay khong tinh lai...).
- Cac ngan hang va td chU'c tin dq.ng khong phat hanh ti~n. du'qc
gQi la ngan hang trung gian, trong d6 chii ye'u la cac ngan hang
thlfdng m:;ti.
- Cac ngan hang du'qc quy~n phat hanh ti~n con nhi~u va thUQC
quy'en sa hrru tu' nhan, Nha nude khong th~ thu'C1ng xuyen can thit?p
cac ho:;tt dQng kinh te' thong qua tac dQng ciia ti~n tt?. Ttl' cuo'i the' ky
19, d~u the' kY 20 l~n lu'qc xua"t hit?n cd che' mQt ngan hang dQc
quy~n phat hanh ti~n.
Sau tdng khung hoang kinh te' 1929-1933 va sau the' chie'n thll' hai,
ph)ln ldn cac nu'dc da tie'n hanh qu6c hfi'u h6a ho~c thanh l~p ngan hang
thuQc sd hfi'u Nha nu'dc, d~ c6 th~ n~m trQn ngan hang phat hanh, qua d6
di~u tie't cac ho:;tt dQng kinh te' vi mo. Trong thC1i kY nay khai nit?m Ngan .
hang trung u'dng xua"t hit?n thay the' cho khai nit?m ngan hang phat hanh.C6
nghia la cac Ngan hang trung u'dng ngoai chll'c nang phat hanh ti'en con c6
chll'c nang quan ly Nha nude v'e ti'en tt? va ho:;tt dQng ngan hang.
Nhu' v~y, trong cd che' thi tru'C1ng h~ tho'ng ngan hang du'qc chia lam
hai cffp:
- Ngan hang trung u'dng thlfc hit?n chll'c nang quan ly Nha nu'dc
v'e ti'en tt?, tin dq.ng, ngan hang
- Cac ngan hang trung gian: ngan hang thu'dng m(;li, td chU'c tin
dq.ng c6 chU'c nang kinh doanh ti'en tt?, tin dq.ng, dich vq. ngan hang.
- 13-
2. Vai tro ciia Ngl\n ha~g trung lidng trong cd ch~ thj trliong.
MtJ.c ti~u cd ban cda Ngan hang trung udng la dn djnh gia trj d'ong
ti~n. t~o di~u ki~n cho t~ng tntdng kinh tS, bao dam cho h~ th6ng ngan
. hang va cac t6 chtl'c tin dlJ.ng ho~t dqng trong khuon khd cua phap lu~t, an
toan va c6 hi~u quit £)~ tlutc hi~n illlJ.C ti~u nay, Ngan hang trung ltdng c6
cac chU'c n~ng:
2.1. Phdt hitnh giliy bq,c va di"eu ltoa lllu thong ti"en t?.
Khi Ngan hang trung u'dng ra d(Ji thl toan btrung vao Ngan hang trung u'dng theo chS dhanh ti'en va Ngan hang trung u'dng la trung tam ph;H hanh ti'en cda Nha
nude.
Gia'y b~c do Ngan hang trung ltdng phat hanh theo cd chS tin dtJ.ng la
kY phiSu ngan hang c6 nngan hang tu'nhan tntdc d6.
Ngoai ra Ngan hang trung u'dng con phat hanh cac lo~i ti'en kern gia
vdi tu' each la ti'en le ( c6 nude ti'en le do Kho b~c Nha nude phat hanh).
Gia'y b~c ngan hang va ti'en kim lo~i do Ngan hang trung ttdng phat
hanh la phudng ti~n thanh toan hqp phap duy nha't, thay th€ ti'en th~t thttc
hi~n chU'c n~ng phu'dng ti~n thanh toan, phu'dng ti~n htu thong. Vi~c phat
hanh ti'en ciia Ngan hang trung ttdng c6 tac dqng trttc tiSp dSn htu thong
ti'en t~. Cho nen, vi~c phat hanh ti'en doi hoi phiii tuan theo nhung nguyen
t~c nghi~m nh;;tt d~ dam bao ton trQng qui lu~t htu thong ti'en t~, d~ c6 th~
ki~m soat hifu hi~u mtl'c cung ll'ng ti'en t~, kh6i ti'en t~ trong lttu thong .
Ngan hang trung ttdng khong chi d()c quy'en phat hanh ti'en rna con
phiH ki~m soat mll'c cung ll'ng ti'en t~, nh~m thttc hi~n mlJ.c tieu cda chinh
sach ti'en t~ la dam bao gia trj d6i n()i va ddi ngoc;ti cua d'ong ti'en.
2.2. Ngli11 hang tnt11g 1ldttg til 11glin hang cila cdc ngli11 hit11g.
Ngan hang trung u'dng n~m dqc quy'en phat hanh ti'en. M()t trong
nhfi'ng kenh chu ySu d~ Ngan hang trung ttdng cung ll'ng ti'en vao lttu thong
la thong qua cac ngan hang thu'dng m~i, td chU'c tin dtJ.ng. Cac ngan hang
thu'dng mc;ti va td chll'c tin dtJ.ng trd thanh khach hang cda Ngan hang trung
u'dng.
- 14-
Nhrrng quan he$ girra"Ngan hang trung ttdng va cac ngan hang thrrdng
m~i khac v~ tfnh chfft so vdi quan he$ gifi'a ngan hang thltdng m(,li, td chll'c
tin dQng vdi khach hang cua mlnh. Ngan hang trung ltdng la chd th~ quan
Iy, con cac ngan hang thrrdng m~i Ia nhfi'ng khach thS chin slf quan Iy.
+ N gan hang trung ltdng mCI tai khoan ti'en gii'i va bao quan dlf trfi' ti'en
t~ cho cac ngan hang thltdng m~i va cac td chll'c tin dQng. Cac ngan hang
thrrdng m~i, t6 chll'c tin dQng phai gii'i ti'en vao tai khoan t~i Ngan hang
trung ltdng. Ti'en gd'i thanh toan va ti'en gd'i dlf trfi' b~t bu()c.
- Ti'en gd'i thanh toan.
Ta't ca cac ngan hang thrrdng m~i, td chll'c tin dQng ngay ttl' khi drrqc
phep ho~t d()ng d'eu phai mC1 tai khoan ti'en gii'i t(,li Ngan hang trung rrdng
va trong qua trlnh ho(,lt d()ng phai dam bao duy trl tn~n tai khoan mll'c d\t trfi'
c'an thie't de dam bao nhu c'au chi tni trong thanh toan gifi'a cac ngan hang
va cho khach hang.
- Ti'en gd'i dlf trfi' b~t bu()c.
Ta"t ca cac ngan hang thltdng ID(,li, td chll'c tin dt;mg c6 huy d()ng ti'en
gd'i cda dan cht1ng, d'eu phiii thlfc hic$n dlf trfi' b~t bu()c. Mll'c dlf trfi' tinh theo
ty lc$ tr8n tll'ng lo~i ti'en gd'i rna cac ngan hang thltdng mqi, td chll'c tin dqng
huy d()ng dltbu()c theo tll'ng thbi ky tltdng ll'ng vdi chinh sach ti'en tc$ phiii thq'c thi.
+ Ngan hang trung ltdng cffp tin dqng cho cac ngan hang thltdng m~i
va cac td chll'c tin dqng.
Ngan hang trung rrdng cung ll'ng tin dqng cho cac ngan hang thrrdng ·
m~i va cac td chll'c tin dQng la d~ dam bao cung U'ng d'ay du phltdng tic$n
thanh toan din thie't cho n'en kinh te' trong tung thbi ky nha't dinh. Cilng vdi
vic$c cung U'ng tin dqng, N gan hang trung ltdng sii' dQng lai sua't tin dQng d~
di'eu tie't hill thdng ti'en tc$ theo yen c'au CUa illl~C tieu chfnh sach ti'en tc$.
- Do'i tlthang thltdng mqi va td chll'c tin dqng.
- Ngu'Bn vo'n tin dqng cua Ngan hang trung ltdng chu ye'u la v6n
phat hanh drrqc xac dinh tren cd sC1 to'c dQ tang truCing kinh te', ty I~
l~m phat da dlt
- 15-
- Phudng thrrc ~ung ll'ng tin d"Qng cda Ngan hang trung ttdng la
phu'dng thilc tai ca'p v6n. Ngan hang trung ttdng mua lc,li nhfi'ng gia'y
n<;1 c6 gia tr.j. chuySn nhu'qng nhu'ng chu'a de'n h9n tni cda cac ngan
hang thudng n19i, t6 chll'c tin dQng, bAng each khft"u trll' vao gia tr.i.
tren phie'u n<;1 m9t khoan l<;1i tile du'qc gQi la l<;1i tll'c tai chie't khffu.
Vdi tli each la ngan hang ciia cac ngan hang, Ngan hang trung udng
lu6n lu6n Ia nguCii chd n<;1 va la nguCii cho vay cu6i cling ctia cac ngan hang
thu'dng mqi, td chll'c tin dQng.
+ Trung tam thanh toan ciia cac ngan hang thu'dng m9i va t6 chile tin
dl}.ng.
TU' nhffng chile n~ng phat hanh ti~n. nguCii cho vay d6i vdi cac ngan
hang thu'dng m9i va td chrrc tin d1Jng Ngan hang trung u'ong la trung tam
thanh toan cua ca h~ th6ng ngan hang thltdng ffiqi va t6 chll'c tin dQng.
Ngan hang trung ttdng td chile vi~c thanh toan gifi'a cac ngan hang
trong nude, nhhm dam bao slf th6ng su6t trong chu chuy~n kinh te' c6 quan
h~ de'n ho9t d9ng ngan hang.
Ngan hang trung u'dng tie'n hanh nghi~p VlJ thanh toan tll'ng l'an. M6i
I'an c6 nhu c'au thanh toan, ngan hang thudng m
chi tn1 cho ngan hang thlJ hu'dng.
Ngan hang trung lidng thlfc hi~n thanh toan bu trll' gifi'a cac ngan hang
thu'ong m<;~i, td chile tin d"Qng. Vi~c thanh toan bu trU' du'<;1c tie'n hanh gifi'a
cac ngan hang theo dfnh kY' vao cu6i m6i budi, vao cu6i m6i ngay dlfa tren
cd sl1 trao ddi chll'ng ttl' thanh toan n<;1 kern theo bang ke thanh toan bu trll'
ciia cac thanh vien tham gia ho~c thlfc hi~n thanh toan bu trll' th6ng qua h~
th6ng vi tinh, s6 du' cu6i cung se du'<;1c thanh toan bhng each trich tai khmin
cda ngan hang phai tra n
+ Tht;tc hi~n quan ly Nha nude d6i vdi cac ngan hang thu'dng m9i va td
chile tin dl}.ng.
Ngan hang trung lidng thlfc hi~n vi~c quan ly ho9t d9ng ciia cac ngan
hang thlidng mqi va t6 chile tin dQng.
- Xem xet va cffp giffy phep ho9t d9ng cho cac ngan hang
thttong mqi va· td chll'c tin d1Jng.
- 16-
- Ki~m soat tiri dQ.ng th8ng qua cd cbS dlf trfi' b~t buc?c, tai ca'p
v6n, thj tnt<)ng ml1...
-An djnh ch1nh sach Hli sua't, mll'c 1~ phi hoa h'ong ap dqng cho
h~ th6ng ngan hang va td chll'c tin dqng.
- Kiem soat thanh tra cac ho~t d9ng cua cac ngan hang thu'dng
m~i va td chll'c tin dQ.ng. Thtfc hi~n cac bi~n phap chs" tai khi cac
ngan hang thu'cJng m~i. td chll'c tin dqng vi ph~m phap lu~t. nh~m
dam bao cho toan h~ th6ng ho~t d9ng dn dinh, an toan va c6 hi~u
qua, dBng th<)i bao v~ quy~n l<;Ji cua ngrrC1i gii'i ti~n. slf d'rt dinh cua
n~n tai chfuh qu6c gia.
- Quy€t djnh dlnh chi vi~c ho~t d()ng ho~c giai the d6i vdi ngan
hang thu'dng m~i va td chll'c tin dt)ng trong cac tntC1ng h<;Jp cac td
chll'c nay vi ph~m nghiem trQng phap lu~t hay la trong tru'dng hqp
m(t kha nling thanh toan du'a ds"n kha nling khung hoang tai chinh
K
•
quoc
gta.
2.3. Nglin hang trung lilh1g liz nglin hang cila Nha nlidc.
Ngan hang trung u'dng thuc?c sd hft'u Nha nu'dc, du'<;Jc Nha nu'dc thanh
l~p va c6 vi tri phap ly ( cd quan ngang B() ) nha't djnh trong td chti'c b()
may cua Nha nu'dc. Nhu'ng Ngan hang trung u'dng thu'dng du'qc quan tq bai
H(H d'ong quan tq. Ngan hang trung u'dng c6 v6n phap dinh do Nha nu'dc
ca'p, c6 tai chinh rieng, du'<;Jc tlf tq v~ m~t phap ly vdi B() tai chinh va vdi
Kho b~c Nha nu'dc.
Ngan hang trung u'dng thlfc
nhli sau:
- MC1 tai khoan va
hi~n
chll'c nling ngan hang cua Nha nude
nh~n ti~n gii'i cua Kho b~c Nha nu'dc;
- Td chll'c thanh toan cho Kho b~c cua Nha nude trong quan h~
thanh toan vdi cac ngan hang thu'dng m~i. td chu'c tin dQ.ng;
- D~i ly phat hanh trai phis"u Kho b~c Nha nu'dc;
- Bao quan dlf trn tai san v'e ngo~i h6i, chung ttl' c6 gia;
- T~m ling cho Ngan sach Nha nu'dc trong nhfi'ng tru'Cing h<;Jp din
this"t;
