Luận văn nghiên cứu đặc điểm sinh vật học và diễn biến mật độ của sâu đục quả (maruca vitrata fabr ) hại cây đậu đũa vụ xuân hè 2011 và biện pháp hoá học phòng trừ tại gia lâm hà nội

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
----------------------------

CHU THANH KHI T

NGHIÊN C U ð C ðI M SINH V T H C VÀ DI N BI N M T ð
C A SÂU ð C QU (Maruca vitrata Fabr.) H I CÂY ð U ðŨA
V XUÂN HÈ 2011 VÀ BI N PHÁP HĨA H C PHỊNG TR
T I GIA LÂM, HÀ N I

LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P

Chuyên ngành

: B O V TH C V T

Mã s

: 60.62.10

Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS. TS. TR N ðÌNH CHI N

HÀ N I - 2011


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u hồn tồn c a tơi, cơng

trình chưa t ng ñư c s d ng ho c công b trong b t kỳ tài li u nào khác;
S li u trình bày trong lu n văn này là hoàn toàn trung th c theo k t
qu thu ñư c t i các ñ a ñi m mà tôi ti n hành nghiên c u;
M i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn này tôi xin trân tr ng cám
ơn và các thơng tin trích d n trong lu n văn đ u đư c ghi rõ ngu n g c;
Tơi xin ch u trách nhi m hoàn toàn v i báo cáo c a lu n văn.

Hà N i, ngày 20 tháng 11 năm 2011
Tác gi lu n văn

Chu Thanh Khi t

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

i


L I C M ƠN
ð hoàn thành lu n văn này, trong th i gian qua bên c nh s n l c c
g ng c a b n thân, tơi đã nh n đư c s giúp đ nhi t tình t Nhà trư ng, Vi n
nghiên c u, các th y cơ giáo, gia đình, cơ quan và b n bè đ ng nghi p.
Có đư c k t qu ngày hôm nay, trư c h t cho phép tơi đư c bày t lịng
bi t ơn sâu s c t i PGS. TS. Tr n ðình Chi n - Gi ng viên B môn Côn trùng,
Khoa Nông h c, Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i đã quan tâm dìu d t, t n
tình hư ng d n và đ nh hư ng khoa h c đ tơi hồn thành t t lu n văn này.
Tôi xin trân tr ng c m ơn các th y cô giáo B môn Côn trùng; Khoa
Nơng h c và Vi n đào t o sau ð i h c - Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i
đã quan tâm và t o đi u ki n giúp đ tơi trong q trình th c hi n đ tài.
Tơi xin trân tr ng c m ơn Lãnh ñ o và cán b công nhân viên Vi n
nghiên c u Rau qu Trung ương, UBND Xã ð ng Xá, bà con nông dân các

vùng tr ng ñ u ñũa t i Gia Lâm, Hà n i. C m ơn b n bè, ñ ng nghi p ñã ng
h và t o ñi u ki n v m i m t đ tơi th c hi n t t các n i dung c a ñ tài
trong su t th i gian nghiên c u.
Tôi xin g i l i yêu thương chân thành nh t đ n gia đình, ngư i thân ñã
luôn

bên tôi, ñ ng viên, chia s và t o m i ñi u ki n thu n l i cho tơi trong

q trình h c t p và th c hi n lu n văn.
Tác gi lu n văn

Chu Thanh Khi t

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

ii


DANH M C VI T T T
BVTV

B o v th c v t

IPM

Qu n lý d ch h i t ng h p

CS

C ng s

CSH

Ch s h i

CT

Công th c

ð/C

ð i ch ng

NSP

Ngày sau phun

TCN

Tiêu chu n ngành

TLH

T l h i

TB

Trung bình

t0C

Nhi t đ (0C)

Rh%

m đ (%)

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

iii


M CL C
L i cam ñoan
L i c m ơn

ii

Danh m c vi t t t

iii

M cl c

iv

Danh m c các b ng

vii

Danh m c các hình
1.

i

ix

M

1

ð U

1.1. ð t v n đ

1

1.2. M c đích và u c u c a ñ tài

4

2.

6

T NG QUAN TÀI LI U NGHIÊN C U

2.1. Cơ s khoa h c c a ñ tài

6

2.2. Nghiên c u ngoài nư c

7

2.3. Nghiên c u trong nư c

16

3.

22

N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U

3.1. V t li u nghiên c u

22

3.2. ð i tư ng nghiên c u

22

3.3. Th i gian và ñ a ñi m nghiên c u

22

3.4. D ng c nghiên c u

22

3.5. N i dung nghiên c u

23

3.6. Phương pháp nghiên c u

23

3.7. Kh o sát hi u l c c a thu c BVTV trong phịng thí nghi m và
ngồi đ ng ru ng đ i v i sâu ñ c qu M. vitrata h i ñ u ñ v
xuân hè 2011 t i Gia Lâm - Hà N i

26

3.8. Phương pháp tính tốn và x lý s li u

27

4.

30

K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N

4.1. Thành ph n sâu h i ñ u ñ v xuân hè 2011 t i Gia Lâm, Hà N i
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

30
iv

4.2. Thành ph n và m c ñ ph bi n c a thiên ñ ch trên ñ u ñ v
xuân hè 2011 t i Gia Lâm, Hà N i

35

4.3. M t s nghiên c u v sâu ñ c qu Maruca vitrata Fabr.

39

4.3.1. Phân b và ph kí ch c a Maruca vitrata Fabr.

39

4.3.2. ð c đi m hình thái c a sâu ñ c qu Maruca vitrata Fabr.

41

4.3.3. M t s ñ c ñi m sinh h c c a sâu ñ c qu Maruca vitrata Fabr.

45

4.4. Di n bi n m t ñ c a sâu ñ c qu ñ u M. vitrata Fabr.

53

4.4.1. Di n bi n m t ñ và t l h i c a sâu ñ c qu M.vitrata trên ñ u
ñũa

các th i v gieo tr ng khác nhau trong v xuân hè 2011 t i

Trâu Quỳ, Gia Lâm, Hà N i

53

4.4.2. Di n bi n m t ñ và t l h i c a sâu ñ c qu M.vitrata trên ñ u
ñũa

các th i v gieo tr ng khác nhau v xuân hè 2011 t i ð ng

Xá, Gia Lâm, Hà N i

55

4.4.3. Di n bi n m t ñ và t l h i c a sâu ñ c qu M. vitrata trên m t
s gi ng ñ u ñũa v xuân hè 2011 t i Vi n nghiên c u Rau qu ,
Gia Lâm, Hà N i

57

4.5. Kh o sát hi u l c c a m t s lo i thu c BVTV ñ i v i sâu ñ c qu
(Maruca vitrata Fabr.)

59

4.5.1. Hi u l c c a m t s lo i thu c BVTV trong phịng tr sâu đ c qu
Maruca vitrata Fabr. trên ñ u ñũa v xuân hè 2011 ngoài ñ ng
ru ng t i Gia lâm, Hà N i

59

4.5.2. Hi u l c c a thu c BVTV ñ i v i sâu non c a sâu ñ c qu
Maruca vitrata Fabr. trong phịng thí nghi m
4.6.

nh hư ng c a thu c BVTV ñ n t l qu ñ u ñũa b h i b i sâu
ñ c qu M. vitrata

4.7.

61

64

nh hư ng c a thu c tr sâu ñ n năng su t qu ñ u ñũa, v xuân
hè 2011 t i Vi n nghiên c u rau qu , Gia Lâm, Hà N i

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

65
v


5.

K T LU N VÀ ð NGH

69

5.1. K t lu n

69

5.2. ð ngh

70

TÀI LI U THAM KH O

71

PH L C

78

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

vi


DANH M C CÁC B NG
STT

Tên b ng

Trang

4.1. Thành ph n sâu h i trên ñ u ñ v xuân hè 2011 t i Gia Lâm, Hà
N i

31

4.2. Thành ph n và m c ñ ph bi n c a thiên ñ ch trên sâu h i ñ u ñ
36

v xuân hè 2011 t i Gia Lâm , Hà N i
4.3. T l các lồi cơn trùng b t m i trên ñ u ñ

v xuân hè 2011 t i

Gia Lâm - Hà N i

38

4.4. Các cây kí ch h ñ u c a sâu ñ c qu M.vitrata Fabr. v xuân hè
40

2011 t i Gia Lâm, Hà N i
4.5. Kích thư c các pha phát d c c a sâu ñ c qu M. vitrata Fabr.

43

4.6. Th i gian các phát d c c a sâu ñ c qu M. vitrata

47

4.7. T l tr ng n c a sâu ñ c qu ñ u ñũa (M. vitrata) trong ñi u
ki n c a phịng thí nghi m
4.8. T l ñ c cái c a sâu ñ c qu M. vitrata

48
hai đ t thí nghi m

4.9. V trí hố nh ng c a sâu ñ c qu M. vitrata Fabr.

50
51

4.10. T l gi i tính c a sâu đ c qu M. vitrata Fabr. trong phịng thí
nghi m và ngồi ñ ng ru ng v xuân hè 2011

52

4.11. Di n bi n m t ñ và t l h i c a sâu ñ c qu M. vitrata Fabr. trên
ñ u ñũa

các th i v gieo tr ng khác nhau, v xuân hè 2011 t i

Vi n nghiên c u rau qu , Gia Lâm, Hà N i

53

4.12. Di n bi n m t ñ và t l h i c a sâu ñ c qu M. vitrata trên ñ u
ñũa

các th i v gieo tr ng khác nhau v xuân hè 2011t i ð ng

Xá, Gia Lâm, Hà N i

55

4.13. Di n bi n m t ñ và t l h i c a sâu ñ c qu M. vitrata trên m t
s gi ng ñ u ñũa v xuân hè 2011 t i Vi n nghiên c u Rau qu
Vi n nghiên c u Rau qu , Gia Lâm , Hà N i.
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

57
vii


4.14. Hi u l c c a m t s lo i thu c BVTV tr sâu ñ c qu M.vitrata v
xuân hè 2011 t i Vi n nghiên c u Rau qu , Gia Lâm, Hà N i
4.15. Hi u l c c a m t s lo i thu c BVTV tr sâu ñ c qu

Maruca

vitrata Fabr. trong phịng thí nghi m
4.16.

62

nh hư ng c a thu c BVTV ñ n t l qu ñ u ñũa b h i b i
SÂU ñ c qu M. vitrata

4.17.

60

64

nh hư ng c a thu c tr sâu ñ n năng su t qu ñ u v xuân hè
2011 t i Vi n nghiên c u Rau qu , Gia Lâm, Hà N i.

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

65

viii


DANH M C CÁC HÌNH
STT

Tên hình

Trang

Hình 4.1a. M t s hình nh sâu h i đ u đ v xn hè 2011 t i Gia
Lâm - Hà N i

32

Hình 4.1b. M t s hình nh sâu h i đ u ñ v xuân hè 2011 t i Gia
Lâm - Hà N i
Hình 4.2.

33

Thành ph n và m c đ xu t hi n thiên đ ch là cơn trùng b t

m i trên sâu h i ñ u ñ (v xuân hè 2011 t i Gia Lâm,
Hà N i)

Hình 4.3.

37

M t s tri u ch ng gây h i c a sâu ñ c qu M. vitrata trên
ñ u ñũa v xuân hè 2011 t i Gia Lâm - Hà N i

41

Hình 4.4.

Các pha c a sâu đ c qu Maruca vitrata Farb.

44

Hình 4.5.

T l tr ng n c a sâu đ c qu đ u đũa (M. vitrata)
(phịng thí nghi m ðHNN Hà n i, v xuân hè 2011)

Hình 4.6.

Di n bi n m t ñ sâu ñ c qu Maruca vitrata Fabr. trên ñ u
ñũa

các th i v gieo tr ng khác nhau, v xuân hè 2011 t i

Vi n nghiên c u rau qu , Gia Lâm, Hà N i
Hình 4.7.

56

Di n bi n sâu đ c qu M. vitrata h i ñ u ñũa trên gi ng ñ u
ñũa ð a phương qu ng n và Trung Qu c qu dài

Hình 4.9.

54

Di n bi n m t ñ sâu ñ c qu M. vitrata Fabr. trên ñ u ñũa
các th i v gieo tr ng khác nhau.

Hình 4.8.

49

58

Hi u l c c a m t s lo i thu c BVTV tr sâu ñ c qu
M vitrata

60

Hình 4.10. Hi u l c c a m t s lo i thu c BVTV phịng tr sâu đ c
qu M. vitrita (phịng thí nghi m ðHNN Hà n i)

63

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

ix


1. M
1.1.

ð U

ð tv nđ
Rau là thành ph n khơng th thi u trong cu c s ng con ngư i, là ngu n

cung c p dinh dư ng quan tr ng. Rau cung c p nhi u lo i vitamin và các
khoáng ch t (T Thu Cúc và c ng s , 2006) [6].

nư c ta, ngh tr ng rau ra

ñ i r t s m trư c c ngh tr ng lúa nư c. Rau có nhi u lo i: rau ăn lá, rau ăn
thân c và rau ăn qu . Trong rau ăn qu thì đ u ñ là nhóm rau cao c p, có giá
tr dinh dư ng cao hơn h n các lo i rau khác, hàm lư ng protit là 5-6% và
ch a m t s axit amin, vitamin r t quan tr ng như methionine, cystine, lysine,
vitamin A,C, B1…. ð u ñ là ngu n th c ph m có giá tr cho con ngư i, phù
h p v i th hi u ngư i tiêu dùng do v y nhóm rau đ u ñ ngày càng ñư c quan
tâm nghiên c u, phát tri n s n xu t (Mai Th Phương Anh và c ng s , 1996) [1]
Cây h ñ u (Fabales) có 750 chi và r t nhi u loài 16.000 - 19.000 loài,
ch y u là cây thân th o phân b kh p nơi trên th gi i. Trong s hàng ch c
nghìn lồi cây h đ u đã bi t ch có kho ng 20-30% s lồi đư c ch n l c và
s d ng, ch có vài ch c lồi ph bi n làm th c ăn cho con ngư i (T Thu

Cúc và cs, 2006) [6]
Nh ng lo i ñ u ñ tr ng ph bi n

nư c ta là: ñ u ñũa, ñ u tr ch, ñ u

b , ñ u cove, ñ u ván, ñ u Hà Lan, ñ u tương rau… tuy nhiên, năng su t ñ u
ñ

nư c ta chưa cao, chưa n ñ nh (T Thu Cúc và cs, 2006) [6]
H t đ u đ cịn là ngu n nguyên li u c a công nghi p ch bi n th c

ph m, nguyên li u c a cơng nghi p đ h p th c ph m và lĩnh v c y h c, các
b ph n khác c a cây h ñ u như lá, thân, qu v i hàm lư ng protein t 8 15% cũng ñư c dùng ñ làm rau, làm th c ăn cho gia súc, làm phân xanh
(Vi n Nghiên c u rau qu , 2002) [29]
Ngồi ra tr ng đ u đ có ý nghĩa vơ cùng quan tr ng khác là luân canh
cây tr ng, c i t o ñ t và cung c p rau th i kỳ trái v . ðây là cây tr ng có th i
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

1


gian sinh trư ng ng n, sau tr ng 50-60 ngày đã cho thu ho ch nên thích h p
cho vi c tr ng xen, tr ng g i, yêu c u thâm canh khơng cao, có tác d ng và
nâng cao đ phì cho đ t do b ph n c a r có kh năng c ng sinh v i vi khu n
n t s n ñ ñ ng hố ni tơ t do trong khơng khí thành ñ m h u cơ mà cây có
th s d ng ñư c. Vi v y, cây h ñ u ñư c xem là ngu n ñ m sinh h c quí
giá và r ti n. Hàng năm cây h ñ u ñ l i cho ñ t t

200 - 300 kg N/ha... là

cây tr ng trư c r t t t cho cây tr ng sau (T Thu Cúc và c ng s , 2006) [6]
Trong hàng lo t các y u t

nh hư ng ñ n năng su t và s n lư ng ñ u

ñ như ñi u ki n khí h u, k thu t tr ng tr t, sâu b nh, công ngh sau thu
ho ch … Nguyên nhân chính h n ch năng su t ñ u ñ l i là v n ñ sâu h i,
b i qu ñ u thư ng ñư c thu ho ch thư ng xuyên, kéo dài. M t s lồi sâu
h i chính là sâu đ c qu Maruca sp., ru i ñ c lá Liriomyza sp, sâu khoang, b
trĩ, nh n… Theo th ng kê

nhi u nư c tr ng ñ u ñ , thi t h i do sâu b nh

gây ra có th t 53% - 98% n u không ti n hành các bi n pháp phòng tr
(Ph m Th Nh t, 2002) [23]
Trong s đó, lồi gây h i nghiêm tr ng nh t là sâu ñ c qu Maruca
vitrata Fabr., ti p ñ n là sâu khoang Spodoptera litura ăn g m phi n lá và sâu
xám Agrotis ypsilon g m c n cây con (Mai Văn Quy n, 1994) [25]
Sâu ñ c qu Maruca vitrata Fabr. gây h i trên c ph n lá, n hoa và
qu , d n ñ n làm gi m năng su t t 10% - 70%. T l qu ñ u rau (ñ u ñũa,
ñ u tr ch, ñ u cove) b h i b i sâu ñ c qu Maruca testulalis thư ng dao
đ ng t 11,5% - 36,7% có trư ng h p t i 89% (Hoàng Anh Cung, 1996) [5].
M t khó khăn l n đ i v i cơng tác phịng tr lồi sâu h i này là chúng
thư ng ñ c sâu vào trong các b ph n c a cây và n p trong đó, đ c bi t là
n và qu .
Ngư i dân tr ng ñ u đ đã dùng nhi u bi n pháp phịng ch ng sâu
b nh khác nhau, trong đó ch y u s d ng bi n pháp hóa h c. (Nhưng m t
trong 4 ch tiêu cơ b n c a rau an tồn là khơng có ho c có dư lư ng thu c
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

2


hóa h c th p hơn m c cho phép. Mu n v y, ph i s d ng thu c hóa h c h p
lý trên rau nói chung và trên đ u đ nói riêng. Hi u bi t v thành ph n sâu
h i, ñ c ñi m sinh h c, quy lu t phát sinh gây h i c a chúng và ý nghĩa c a các
bi n pháp phi hóa h c trong phịng ch ng sâu h i trên ñ u ñ là cơ s quan tr ng
ñ các nhà khoa h c ñưa ra nh ng phương hư ng phòng tr h u hi u, gi m chi
phí, đ m b o năng su t, ch t lư ng s n ph m và môi trư ng s ng.
Huy n Gia Lâm là m t huy n ngo i thành th đơ Hà N i v i ngh
tr ng rau đã có t r t lâu ñ i, ñã và ñang ñem l i thu nh p đáng k cho hàng
ngàn h nơng dân nhưng cũng khơng tránh kh i tình tr ng nêu trên. ð kh c
ph c đi u đó các quy trình s n xu t rau an tồn đã và ñang ñư c tri n khai
nhi u vùng tr ng rau c a huy n Gia Lâm như ð ng Xá, Văn ð c, L Chi,
ðông Dư…
Huy n Gia Lâm ñang chuy n d ch m nh m cơ c u cây tr ng, gi m
di n tích cây lúa, chuy n t cây tr ng có giá tr kinh t th p sang cây tr ng có
giá tr kinh t cao. Trong các công th c luân canh thì cơng th c ln canh
gi a các lo i rau cho hi u qu kinh t cao nh t.

huy n Gia Lâm v i công

th c luân canh: C i b p (thu đơng) – đ u tr ch (đơng xn) – dưa chu t (xn
hè) ho c c i b p (thu đơng) – cà chua (đơng xn) – ñ u ñũa (xuân hè)
thư ng ñem l i l i nhu n cao cho ngư i s n xu t.
Cây đ u đ có v trí quan tr ng trong cơ c u cây rau, có giá tr thu nh p
cao và c i t o ñ t t t. Tuy nhiên, di n tích cây đ u ñ còn th p, chưa phát huy
ñư c ti m năng và l i th , tiêu th s n ph m khó khăn, giá tr thu nh p khơng
n ñ nh. C n tr l n nh t là nông dân s d ng nhi u l n thu c trong m t v
ñ tr sâu ñ c qu , ru i ñ c lá, b trĩ, r p…, khơng đ m b o th i gian cách ly.

V n ñ dư lư ng thu c B o v th c v t trong s n ph m qu ñ u d n ñ n tâm
lý e ng i c a ngư i s d ng, gây khó khăn cho ngư i tr ng cây ñ u ñ trong
vi c tiêu th s n ph m.

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

3


Vì v y, vi c nghiên c u sâu h i đ u đ và bi n pháp phịng tr đ giúp
cho cơng tác d tính d báo, ch đ o phòng tr sâu h i, hư ng d n t p hu n
nơng dân tr ng đ u đ an toàn và năng su t cao là v n ñ c n ñư c quan tâm.
Xu t phát t th c t đó, dư i s hư ng d n c a PGS.TS Tr n ðình Chi n,
chúng tơi ñã ti n hành nghiên c u ñ tài: “Nghiên c u ñ c ñi m sinh v t h c và
di n bi n m t ñ c a sâu ñ c qu (Maruca vitrata Fabr.) h i cây ñ u ñũa v
xuân hè 2011 và bi n pháp hóa h c phịng tr t i Gia Lâm, Hà N i ”.
1.2.

M c đích và u c u c a đ tài

1.2.1 M c đích
Trên cơ s đi u tra thu th p thành ph n sâu h i ñ u ñ và thiên ñ ch c a
chúng v xuân hè 2011 t i Gia Lâm, Hà N i và nghiên c u ñ c ñi m sinh v t
h c, s phát sinh gây h i c a sâu ñ c qu Maruca vitrata Fabr. h i ñ u đũa t
đó đ xu t bi n pháp phịng tr đ t hi u qu kinh t và mơi trư ng.
1.2.2. Yêu c u
- ði u tra thu th p và xác ñ nh thành ph n sâu h i ñ u ñ và thiên ñ ch
c a chúng v xuân hè 2011 t i Gia Lâm, Hà N i.
- Nghiên c u m t s ñ c ñi m sinh v t h c c a sâu ñ c qu ñ u
Maruca vitrata Fabr.

- Theo dõi nh hư ng c a m t s y u t (gi ng ñ u ñ , th i v tr ng và
giai ño n sinh trư ng c a cây) ñ n di n bi n m t ñ c a sâu sâu ñ c qu
Maruca vitrata Fabr.
- Kh o sát hi u l c phịng tr sâu đ c qu Maruca vitrata Fabr. h i ñ u
ñ c a m t s lo i thu c hóa h c và ñ xu t bi n pháp phòng tr .
1.2.3. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài
* Ý nghĩa khoa h c
- ð tài b sung nh ng d n li u khoa h c v đ c đi m hình thái và đ c
đi m sinh v t h c c a lồi sâu ñ c qu Maruca vitrata Fabr. h i ñ u đũa.

Trư ng ð i h c Nơng Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

4


- Cung c p nh ng d n li u m i v di n bi n m t ñ , t l h i và m c ñ
gây h i c a sâu ñ c qu Maruca vitrata Fabr. trên cây ñ u ñũa t i vùng
nghiên c u.
* Ý nghĩa th c ti n
Cung c p hi n tr ng gây h i c a sâu ñ c qu Maruca vitrata Fabr. trên
cây ñ u ñ ñ s d ng thu c b o v th c v t phịng tr đ t hi u qu kinh t và
môi trư ng t i Gia lâm, Hà N i.

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

5


2. T NG QUAN TÀI LI U NGHIÊN C U
2.1.

Cơ s khoa h c c a ñ tài
Trong nh ng năm g n ñây, n n kinh t c a nư c ta ñang ñà tăng trư ng

và phát tri n, nhu c u v rau, qu tươi trong th c đơn hàng ngày và hàng hóa
xu t kh u ngày càng tăng lên. ð u ñ là lo i rau cao c p gi v trí hàng đ u
trong các ch ng lo i rau có s n ph m ch bi n xu t kh u và kh i lư ng tăng
d n hàng năm. ðáp ng nhu c u c a ngư i tiêu dùng, hi n nay s n xu t cây
rau nói chung và cây đ u đ nói riêng khơng ng ng tăng di n tích, tăng h s
quay vịng c a đ t, ñ u tư thâm canh cao… nh m ñ t hi u qu kinh t t i ña
trên m t đơn v di n tích, chính đi u đó đã t o ñi u ki n thu n l i cho sâu
b nh phát tri n và gây h i n ng.
Sâu ñ c qu ñ u Maruca vitrata Fabr. phát tri n v i m t ñ cao h u
kh p các vùng tr ng cây ñ u ñ , chúng l i có t p tính n m sâu trong mơ búp,
n , qu

nên vi c phịng tr chúng tr nên r t khó khăn (Nguy n Quang

Cư ng, 2008) [9]
So v i các loài d ch h i tương ñ i nguy hi m như sâu xanh, sâu xám,
sâu tơ, sâu khoang, r p mu i, b trĩ, nh n… h i rau thì sâu đ c qu ñư c coi
là nguy hi m hơn b i chúng có ph ký ch r ng, m t đ qu n th l n, sinh
s n nhanh, sâu thư ng chui vào n m bên trong qu b h i, đ c bi t là tính
ch ng thu c c a loài d ch h i này r t l n nên vi c phòng tr b ng thu c b o
v th c v t thư ng ñ t hi u qu không cao (Nguy n Quang Cư ng, 2008) [9]
ð góp ph n cho cơng tác B o v th c v t trên cây ñ u ñ ñ t hi u qu
cao hơn, chúng tôi ti n hành nghiên c u v thành ph n sâu h i trên ñ u ñ ,
thiên ñ ch c a chúng, di n bi n m t ñ sâu ñ c qu

Maruca vitrata Fabr.

trong quá trình sinh trư ng c a cây. Tìm hi u đ c tính sinh v t h c c a sâu
ñ c qu Maruca vitrata Fabr. và kh o nghi m m t s thu c hóa h c phịng
tr , t đó đ xu t bi n pháp phòng tr b ng thu c hóa h c đ i v i sâu đ c qu
Maruca vitrata Fabr. phù h p và ñ t hi u qu .
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

6


2.2.

Nghiên c u ngoài nư c

2.2.1. Nh ng nghiên c u v sâu h i đ u đ .
Nhóm đ u ñ là nh ng cây tr ng quan tr ng

nhi u nư c trên th gi i,

có tác d ng cung c p m t lư ng th c ph m có giá tr dinh dư ng cho con
ngư i, ñư c coi là ngu n cung c p protein cho các qu c gia ñang phát tri n và
có tác d ng c i t o đ t r t t t cho cây tr ng như lúa, ngơ… đ c bi t là các
nư c nhi t ñ i (Aphirat, 1978) [32]. Tuy nhiên vi c phát tri n cây h ñ u
cũng g p ph i khơng ít khó khăn, trong đó ph i k đ n s có m t và gây h i
c a nhi u loài d ch h i (ch y u là côn trùng gây h i).
Theo Bohec J. Le. (1982) [33],

Pháp đã phát hi n đư c 20 lồi sâu

h i ñ u cove. Theo k t qu ñi u tra c a các nhà khoa h c

vùng ðông Nam

Á và Nam Á cho th y trên ñ u ñũa có 10 lồi sâu h i chính. Theo Water
house (1998) [59], trên đ u cove tr ng vùng ðơng Nam Á đã phát hi n đư c
13 lồi sâu h i thu c 3 b côn trùng. Cũng theo ông

tài li u này,

vùng

ðơng Nam Á đã ghi nh n có 30 lồi sâu h i trên đ u đũa thu c 6 b côn trùng
và s lư ng này

t ng nư c như sau: Campuchia và Myanma m i nư c có

11 lồi, Indonexia 15 lồi, Brunei 5 lồi ( ít nh t ), Malaysia 26 loài, Lào 10
loài, Singapore 17 loài và Thái Lan 20 loài (Water house, 1998) [59].
Ghana đã xác đ nh đư c 7 lồi sâu h i chính trên đ u đũa trong t ng s hơn
150 lồi (Agyen, 1978) [30]
T i Malaysia đã xác đ nh đư c có 11 lồi sâu h i chính, trong đó có 6
lồi quan tr ng là: Heliothis armigera, Maruca vitrata Fabr., Ophiomyia
phaseolli, Chromatomyia horticola (Gour), Anomis flava (Fabr) và
Callosubruchus chinensis (L.); gây h i ph bi n và quan tr ng trên nhi u lo i
rau, trong ñó có nhóm cây ñ u ăn qu . Theo Campel (1991) [34], hi n nay có
nhi u th c ph m ( k c ñ u ñũa, ñ u tr ch, ñ u cove ) b ru i ñ c lá h i r t
n ng, ph n l n các lồi ru i đ c lá thu c gi ng Liriomyza, Phytomyza,
Chromatomyia ( Diptera : Agromyzidae ).
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

7


Trong các lồi sâu h i trên, sâu đ c qu ñ u ñư c xem là m t trong
nh ng loài sâu h i nguy hi m nh t. Lồi này có th gây h i

r t nhi u các b

ph n c a cây như ch i non, cu ng , n , hoa, qu . Theo Jackai (1991) [41] cho
r ng loài sâu này là nguyên nhân chính gây m t mùa đ u

Nigeria do chúng

phá h i kho ng 50% s lư ng hoa và hơn 60% s lư ng qu xanh.
Theo k t qu nghiên c u c a Karel (1985) [43] thì sâu đ c qu ñ u
(Maruca testulalis) và sâu xanh (Heliothis armigera) là hai lồi sâu nguy
hi m nh t trên đ u cơ ve. Thi t h i do hai lồi này gây ra trên hoa trung bình
là 31%. Trên qu , sâu ñ c qu gây h i kho ng 31%, sâu xanh là 13%. Năng
su t cũng b gi m t 33 – 53 % b i hai loài này, trong đó thi t h i ch y u là
do sâu ñ c qu (Karel, 1985) [43]
Sâu ñ c qu ñ u (M. testulalis) phân b r t r ng trên cây ñ u ñ

các

vùng nhi t ñ i, c n nhi t ñ i thu c châu Phi, châu Á và vùng Thái Bình
Dương (Michael, 1978) [46].
Nh ng nghiên c u v ph kí ch c a sâu ñ c qu ñ u cho th y chúng
có m t trên r t nhi u loài cây thu c h đ u và các lồi cây tr ng khác. Theo
Taylor (1978) [56] đi u tra đư c 33 lồi cây b h i b i (Maruca testulalis),
t n công ch y u trên các gi ng ñ u thu c nhóm Vigna và Phaseolus, ngồi ra

nó cũng gây h i trên nhi u loài cây khác n a. Loài sâu này cũng có m t trên
nhi u lồi cây hoang d i và cây b i. Theo Karel (1986) [44], sâu đ c qu gây
h i trên 35 lồi cây khác nhau thu c 20 gi ng và 6 h th c v t khác nhau,
trong đó t p chung ch y u vào h cánh bư m (Papilionnaceae);
Sâu ñ c qu ñ u ñ xu t hi n quanh năm, ñ c bi t gây h i n ng trong
v xuân hè (tháng 3 – tháng 5) (Ohno, 1989) [49].

v này nó có th xu t

hi n s m t khi cây chưa có hoa. Chúng t n công vào ch i non, làm hư h i
ch i non và làm cho cây ch m phát tri n. Tuy nhiên s gây h i nghiêm tr ng
c a chúng

th i kỳ cây ra hoa và hình thành qu

nh hư ng tr c ti p ñ n s

gi m năng su t ñ u ñ . Giai ño n này r t thu n l i cho s ñ tr ng c a trư ng
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

8


thành và s phát tri n c a sâu non. Trư ng thành thư ng ñ tr ng trên ñài và
cánh hoa. Sâu non di chuy n ra mép cánh hoa r i ñ c l chui vào bên trong n
hoa. Chúng thư ng t p trung t n công vào b ph n sinh s n c a hoa, phá h i
bao ph n, ch nh , vòi nh y, b u nh y, sau đó m i đ n tràng hoa (Jackai,
1990) [40]. Do đó

giai đo n đ u thư ng khơng phát hi n đư c sâu non

trong hoa. Các hoa b sâu non phá h i s b th i và r ng. S xu t hi n c a sâu
non ñ c qu ñ u

giai đo n cây hình thành n hoa có liên quan ch t ch ñ n

s thi t h i v năng su t (Karel, 1986) [44]. Thông thư ng trên m i n hoa có
t 1 đ n vài sâu non tu i nh , nhưng sau đó chúng phân tán sang n hoa khác.
Trong quá trình di chuy n gi a các b ph n c a hoa và gi a các hoa, sâu non
nh tơ g n k t các ph n đó l i, t o thành c u n i thu n ti n cho vi c di
chuy n. Sâu non thư ng di chuy n t hoa này ñ n hoa khác ñ gây h i, trung
bình m t sâu non có th gây h i t 4 ñ n 6 hoa. Khi chuy n sang tu i l n
chúng phá h i qu non và các h t đang phát tri n. Có trư ng h p chúng còn
phá h i trên c cu ng qu , cu ng lá, và cành non (Okigbo, 1978) [50]
Theo Jackai (1990) [40]; Taylor (1978) [56] cũng có nh n xét tương t
khi nghiên c u t p tính gây h i c a lồi này trên cây ñ u ñũa. Theo các tác
gi , s t n công vào thân cũng gây nh hư ng nghiêm tr ng, ñ c bi t v i
nh ng gi ng ñ u ñũa thân m m. Tuy nhiên theo th ng kê cho th y m c ñ
thi t h i gia tăng n u sâu non n nhi u vào th i kỳ cây ra hoa r và giai đo n
hình thành qu non.
Nh ng đ c tính sinh h c, sinh thái cơ b n c a loài sâu ñ c qu này
cũng ñã ñư c nhi u tác gi nghiên c u

ph m vi trong phịng thí nghi m và

c ngồi đ ng ru ng. Taylor (1978) [56] nghiên c u ñ c ñi m sinh h c, sinh
thái c a loài sâu này

khu v c nam Nigieria, b sung thêm chi ti t v ñ c

ñi m sinh h c c a loài sâu này. Theo nh n ñ nh chung c a nhi u nhà nghiên
c u, ñ c ñi m sinh h c c a lồi sâu này r t khó xác đ nh đư c do trư ng
thành khó ghép đơi và đ tr ng khi ni trong đi u ki n thí nghi m. Vì v y
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

9


c n ph i k t h p nghiên c u ngồi đ ng ru ng m i có th ñi ñ n k t lu n
chính xác.
ð c tính ghép đơi c a trư ng thành sâu đ c qu cũng ñư c nhi u tác
gi quan tâm nghiên c u. Theo Jackai và c ng s (1990) [40], n u trư ng
thành ghép đơi trong 4-5 đêm thì s cho t l giao ph i và ñ tr ng cao nh t.
Theo các tác gi trên, trư ng thành đ c có kh năng giao ph i nhi u l n, trong
khi trư ng thành cái ch giao ph i m t l n. Chúng thư ng giao ph i trong
kho ng th i gian t 21 gi t i ñ n 5 gi sáng nhi t ñ trung bình 20-22 và đ
m tương đ i cao (80% - 100%), v i th i gian cao ñi m c a s giao ph i vào
lúc 2-3 gi sáng.
Trư ng thành sâu ñ c qu ñ u ñ thư ng ñ tr ng trên n và hoa c a
cây ñ u. Tuy nhiên tr ng cũng ñư c tìm th y trên lá, nách lá, ñ nh sinh trư ng
và qu (Jackai, 1990) [40]; (Dabrowski, 1983) [36]; (Saxena, 1978) [54]. Khi
theo dõi v trí đ tr ng c a lồi sâu đ c qu h i đ u đ , Wallis và Byth (1968)
[58] cũng có k t lu n tương t . Tr ng có hình b u d c, kích thư c 0,65 x 0,45
mm màu vàng nh t, trên b m t có đư ng vân hình m ng lư i (Tayo, 1989)
[57]. Theo Jackai (1991) [41], tr ng thư ng có đư ng kính 0,35 mm và r t
khó phát hi n b ng m t thư ng. Vi c xác ñ nh kh năng ñ tr ng c a trư ng
thành r t khó do v trí đ tr ng ln thay đ i. Theo nghiên c u c a Taylor
(1978) [56] v s tr ng do m t trư ng thành cái ñ là t 8 – 140 qu . Theo
Jackai và c ng s (1990) [40] khi ni sâu trong phịng thí nghi m v i t l
10 ñ c : 10 cái cho k t qu trung bình 440 tr ng cao hơn nhi u so v i k t qu

nghiên c u trư c đó.
Tayo (1989) [57] nghiên c u k t qu gi i ph u con trư ng thành cái th i
kỳ chu n b sinh s n cho th y có 200 -300 qu tr ng đã phát tri n ñ y ñ . Tr ng
thư ng ñư c ñ thành t ng ñ t t 2- 16 qu (Tayo, 1989) [57]; Jackai và c ng
s , 1990) [40]. Sau khi trư ng thành ñ t 2-3 ngày, tr ng n (Taylor, 1978)
[56]. K t qu nghiên c u c a Ramasubramanian và Babu (1989) [53] trên 3 lồi
Trư ng ð i h c Nơng Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

10


cây h ñ u cũng cho k t qu tương t . T i ðài Loan, th i gian phát d c c a
tr ng ñư c ghi nh n là 4-5 ngày (Chang và Chen, 1989) [35]
Sâu non c a lồi sâu đ c qu này có 5 tu i (Taylor, 1978) [56]. Th i gian
phát d c c a sâu non t 8-13 ngày và 10-14 ngày theo k t qu

(Taylor, 1978)

[56]. Công b c a Ramasubramanianvà Babu (1989) [53] là 13,32 ngày; 13,86
ngày; 12,9 ngày l n lư t trên ñ u tri u, ñ u ñũa, ñ u ván. Chang và Chen (1989)
[35] l i có k t qu 20-24 ngày.
Trư c khi hóa nh ng, sâu non nh tơ kéo kén ñ chu n b cho s hóa
nh ng sau này. Giai đo n này ñư c g i là th i kỳ ti n nh ng, thư ng kéo dài 1-2
ngày theo Ramasubramanian và Babu (1988) [52]. Lúc này chúng không c n ăn
thêm n a. Sau đó chúng hóa nh ng trong kén, dư i m t ñ t. Nh ng khi m i vũ
hóa có màu vàng nh t, sau chuy n sang màu nâu s m. Th i gian phát d c c a
pha nh ng thư ng kéo dài 6-8 ngày (Taylor, 1978) [56]; Ramasubramanian và
Babu, 1988) [52]. Nh ng nghiên c u c a Ke, Fang, Li (1985) [42] t i Qu ng
Châu - Trung Qu c cho th y nh ng c a loài sâu này thư ng qua đơng trong các
l p đ t b m t, ñ n tháng 5 m i hóa trư ng thành bay ra.

Sau khi vũ hóa, trư ng thành cái khơng ñ tr ng mà nó c n m t th i
gian ăn thêm đ hồn thi n b máy sinh s n. Vào th i gian này ch t lư ng
th c ăn có nh hư ng r t l n t i th i ñi m ñ tr ng và s lư ng tr ng. Nh ng
nghiên c u trong phịng thí nghi m c a nhi u tác gi cho th y, n u ñư c ăn
thêm b ng đư ng Gluco 25% thì sau vũ hóa 3-4 ngày, trư ng thành cái b t
ñ u ñ tr ng. Cao ñi m c a s ñ tr ng là 6-8 ngày sau khi giao ph i, nghiên
c u c a Ke, Fang, Li (1985) [42]. Trư ng thành cái s ng trung bình 8,5 – 10
ngày. Trư ng thành đ c có th i gian s ng ng n hơn 5,9 – 6,1 ngày. Kh năng
ñ tr ng c a loài sâu này Ramasubramanian và Babu (1989) [53] nghiên c u
trên m t s ký ch khác nhau nh m xác đ nh ký ch thích h p đ ni chúng
trong phịng thí nghi m. K t qu tr ng ñư c ñ và t l n cao nh t trên ñ u
ván. Th i gian phát d c c a sâu non trên ñ u ván là ng n nh t (12,9 ngày) và
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

11


trư ng thành vũ hóa t sâu non s ng trên đ u ván có th i gian s ng lâu hơn.
Qua đó hai tác gi này k t lu n đ u ván là th c ăn thích h p cho vi c nhân
ni lồi sâu này trong phịng thí nghi m (Ramasubramanian, 1989) [53]
Các đ c tính sinh thái h c c a lồi sâu đ c qu ñ u ñ cũng ñư c nhi u
nhà khoa h c t p trung nghiên c u. T i ðài Loan, loài sâu này xu t hi n quanh
năm và s lư ng qu n th tăng d n t tháng 10 ñ n tháng 4 (Chang và Chen,
1989) [35]. Vịng đ i c a chúng thay đ i theo vùng sinh thái: 18-25 ngày Nam
Nigieria và 30-35 ngày mi n B c nư c này (Ogunwolu, 1990) [48].
Theo các nhà khoa h c sâu ñ c qu ñ u đ khơng có th i gian ng ng
ho t đ ng, sâu non c a loài này gây h i
hi n

t t c các mùa trong năm. N u xu t

cu i v đ u đ thì sau đó chúng s chuy n sang s ng trên các cây h

ñ u hoang d i, trên các lo i cây tr ng khác, th m chí trên c nơng s n b o
qu n theo Ke, Fang, Li (1985) [42]
Nigeria, thông qua vi c s d ng b y ánh sáng, xác ñ nh ñư c th i
gian ho t ñ ng c a trư ng thành lồi này trên đ u đũa. K t qu cho th y lồi
này t p trung phá h i m nh vào hai v t tháng 6 - tháng 8 và t tháng 10 tháng 11

Nam Nigeria và t tháng 7 – tháng 10

B c Nigeria. Vi c nghiên

c u các ñ c ñi m sinh h c, sinh thái và t p tính gây h i c a sâu ñ c qu ñ u
là cơ s khoa h c quan tr ng trong vi c đ xu t các bi n pháp phịng ch ng
loài sâu h i này (Ogunwolu, 1990) [48]
2.2.2. Nh ng nghiên c u v thiên ñ ch c a sâu h i đ u đ
Trong cơng tác phịng ch ng sâu ñ c qu ñ u, v n ñ s d ng k thù t
nhiên cũng ñư c ñ c p. Thành ph n c a các loài k thù t nhiên c a loài sâu
h i này cũng ñã ñư c nghiên c u t lâu. Lateef và Reddy (1984) [44] đã thu
th p đư c 16 lồi ký sinh sâu ñ c qu ñ u tri u

Icrisat trong đó có 14 lồi

ong ký sinh thu c b Hymenoptera, 2 lồi cịn l i thu c b Diptera. Trong s
đó, lồi ong Phanerotoma hendecasisella (h Braconidae) ký sinh v i t l
cao nh t là 13,8%.

Gana, có 6 lồi ong ký sinh trên trên sâu non sâu đ c

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

12


qu ñ u ñũa ñã ñư c phát hi n th y g m 3 loài thu c b Diptera, 2 loài thu c
b Hymenoptera, 1 loài thu c b Acarina (Agyen, 1978) [30]
ðã có khá nhi u cơng b v thành ph n thiên đ ch và vai trị c a chúng
trong h n ch s lư ng sâu ñ c qu ñ u. ð n nay, ñã phát hi n đư c 57 lồi
thiên đ ch trên sâu ñ c qu ñ u. Chúng g m 33 loài ký sinh, 19 loài b t m i
ăn th t và 5 loài v t gây b nh (Sharma,1999) [61].
Srilanca ngư i ta đã s d ng các lồi ong ký sinh Ancyclostomia
stercorea, Bracon thurberiphagae và Bracon cajania trong phòng tr sinh
h c ñ i v i sâu ñ c qu đ u đ nhưng cho đ n nay khơng lồi nào đư c s
d ng l i. Nhìn chung vi c s d ng cơn trùng ký sinh ít mang l i hi u qu tích
c c trong phịng tr loài sâu h i này (Subasinghhe, 1978) [55]
Tuy nhiên, hư ng s d ng vi sinh v t gây b nh cho sâu ñ c qu l i cho
th y m t tri n v ng m i. Vi c th nghi m ch ph m Bt trên loài sâu này cũng cho
k t qu đáng khích l (Taylor, 1978) [56]. T i Kenya, các nhà khoa h c thu th p
m u c a loài sâu này trên lúa, ngơ, đ u đũa và xác đ nh các loài n m, vi khu n gây
b nh

hai pha nh ng và sâu non. Các ch ng lo i n m ký sinh ñư c phát hi n là

Aspergillus, Rhizopus và m t s khác chưa ñ nh tên. T l sâu non b n m ký sinh
là 27 %. Các lồi vi khu n đư c tìm th y là Bacillus, Diplococcus và Monococus
v i t l gây b nh trên sâu non đ n 62,2%. Ngồi ra cịn phát hi n 2 ch ng virus là
Nuclear polyhedrosis và Granulosis virus gây b nh cho sâu non v i t l 2,7%
trong phịng và 1,1% ngồi đ ng (Odindo, Otieno, 1989) [47]
ðây là cơ s khoa h c trong vi c nghiên c u phịng tr sâu đ c qu ñ u

ñ b ng bi n pháp sinh h c mang l i hi u qu , không gây h i mơi trư ng,
đ m b o s n ph m an toàn.
2.2.3. Nh ng nghiên c u v bi n pháp phịng tr sâu đ c qu đ u
Bi n pháp sinh h c: Trong cơng tác phịng ch ng sâu ñ c qu ñ u,
bi n pháp sinh h c ñã ñư c các nhà khoa h c t p trung nghiên c u, vi c xác
ñ nh thành ph n các loài k thù t nhiên c a lồi sâu h i này cũng đư c quan
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

13


tâm. Lateef và Reedy (1984) [44] ñã thu th p đư c 16 lồi kí sinh sâu đ c qu
đ u

Icrisat.
ð i v i các thí nghi m trong phịng đã cho th y lồi Trichogrammatoisea

sp. đã kí sinh trên hơn 70% s lư ng tr ng thí nghi m. Các k t qu nghiên
c u cũng cho th y 3 lồi ong kí sinh : Dohchogenidea sp., Phanerotoma
leucobasis Kriechbaumer và Braunsia knegeri Enderlein (Hymenoptera :
Braconidae) là 3 lồi có kh năng kí sinh cao tiêu bi u cho t p đồn kí sinh
trên sâu non sâu đ c qu M. vitrata Fabr (Lateef và Reedy, 1984) [44]. ðã xác
ñ nh các loài n m, vi khu n gây b nh

hai pha nh ng và sâu non c a sâu ñ c

qu ñ u ñ . Vi c th nghi m ch ph m Bt trên loài sâu này cũng cho k t qu
đáng khích l (Taylor, 1978) [56]
S d ng thu c hóa h c: Các lo i thu c hóa h c s d ng tr sâu đ c
qu ñư c s d ng r ng rãi t nh ng năm 70 c a th k trư c. (Amatobi

,1995) [31]; Jackai, 1986 [39]; Karel, 1985 [43]; Taylor, 1978 [56]
Trung Qu c, vào các năm 1978 – 1979, ngư i ta ñã s d ng thu c
DDVP ñ phun cho cây ñ u v i m c 2-3 l n/ 1 v khi m t ñ sâu non và
tr ng

trên hoa lên ñ n 40%, ñã thu ñư c k t qu t t (Karel, 1985) [43]. Các

k t qu nghiên c u kh o sát thu c tr sâu h i ñ u ñ

Nigeria năm 1984-

1985 cũng cho th y thu c hóa h c có th làm tăng năng su t 5-8 l n so v i
ru ng không phun (Jackai, 1986) [39]
Vi c s d ng h n h p các lo i thu c tr d ch h i cho k t qu phòng tr
cao hơn, ñ c bi t

nh ng nơi sâu b nh t p trung gây h i n ng. Theo Oladiran

(1990) [51], vi c dùng h n h p Benomyl 0,5kg/ha v i Monocrotophos
0,7kg/ha và th i ñi m 34-49 ngày sau khi gieo ñ u ñũa cho k t qu phòng tr
t t nh t v i n m Colletotrichum trieucatur, Corticium solani, Cercospora lecy
và sâu ñ c qu ñ u, nh đó năng su t đ u đũa tăng trong 2 v liên ti p. Các
lo i thu c hóa h c thư ng đư c s d ng: Chlo h u cơ, lân h u cơ, cácbamat,
pyrethroit (Amatobi, 1995) [31]
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

14


Tuy nhiên th i ñi m x lý và s l n phun thu c cho cây ñ u ñ có ý nghĩa

r t quan tr ng trong cơng tác di t tr sâu đ c qu mà khơng nh hư ng ñ n s c
kh e con ngư i và mơi trư ng. Các nhà khoa h c đã ch ra ñư c phun thu c vào
th i ñi m chi u mu n có hi u qu phịng tr cao nh t do sâu non có t p tính đ c
bi t là r i b ch

n n p, chui ra ngoài vào th i gian trên (Singh,1978).

Bi n pháp k thu t canh tác: M t trong nh ng bi n pháp k thu t c
ñi n nh t nhưng mang l i hi u qu cao trong vi c tiêu di t sâu ñ c qu
nh ng khu ru ng có di n tích canh tác không l n là b t sâu b ng tay. Ngư i
nơng dân có th thu hái các qu b sâu đ c ho c dùng tay bóp ch t sâu non
ngay trên ñư ng ñ c mà v n gi qu trên cây (Subasinghhe, 1978) [55]
Vi c tr ng xen v i các cây tr ng khác như ngũ c c, bông, s n, h tiêu
nh m h n ch s gây h i c a sâu. Th i ñi m tr ng xen cũng r t quan tr ng, gieo
tr ng ngơ cùng th i đi m v i ñ u ñ làm tăng m t ñ sâu ñ c qu . Gieo ñ u ñũa
vào tu n th 12 sau khi gieo tr ng ngô s gi m thi t h i năng su t do 3 lồi sâu
h i chính gây ra, trong đó có sâu ñ c qu ñ u. (Ezuch, Taylor, 1984) [57]
M t ñ gieo tr ng cũng nh hư ng l n ñ n s phát sinh gây h i c a các
loài sâu h i và năng su t cây tr ng. Theo Karel và Mghogho (1985) [43], ñ u
cove ñư c tr ng v i m t ñ 200.000 ñ n 300.000 cây/ha hoa và qu s ít b
h i nh t và năng su t ñ t cao nh t

nh ng ru ng tr ng v i m t ñ 100.000

cây/ha b nh hư ng n ng nh t b i lồi sâu đ c qu này.
Tóm l i, trong cơng tác phịng tr sâu h i nói chung và sâu h i đ u đ
nói riêng thì vi c s d ng ñơn l t ng bi n pháp đ u khơng đem l i hi u qu
cao nh t, mà c n ph i có s ph i h p áp d ng bi n pháp phòng tr t ng h p
d ch h i cây tr ng. S d ng các bi n pháp k thu t canh tác, bi n pháp sinh
h c, s d ng gi ng ch ng ch u, s d ng thu c hóa h c, thu c sinh h c … d a

trên s hi u bi t v m i quan h và tác ñ ng qua l i gi a 3 y u t : Cây tr ng –
sâu h i – mơi trư ng m i đem l i hi u qu (Hohmann, 1982) [38].

M ,k t

qu thu đư c trong q trình th nghi m chương trình phịng tr t ng h p trên
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………….

15