DAT NUOCNguyen Khoa Diem

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1002.01 KB, 36 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Đất Nước

(Trường ca MẶT ĐƯỜNG KHÁT VỌNG)

Nguyễn Khoa Điềm

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi Những con rồng nằm im góp dịng sơng xanh thẳm

Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể. Người học trị nghèo cịn góp cho Đất Nước mình núi Bút non Nghiêng
Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn Con cóc, con gà quê hươngcũng góp cho Hạ Long thành thắng cảnh
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc Những người dân nào đã góp tên Ơng Đốc, Ơng Trang, Bà Đen, Bà Điểm
Tóc mẹ thì bới sau đầu Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi

Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn Chẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ơng cha 
Cái kèo, cái cột thành tên Ôi Đất Nước sau bốn nghìn năm đi đâu ta cũng thấy

Đất Nước có từ ngày đó… Những cuộc đời đã hố núi sơng ta…
Đất là nơi anh đến trường *

Nước là nơi em tắm Em ơi em
Đất Nước là nơi ta hò hẹn Hãy nhìn rất xa

Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm Vào bốn nghìn năm Đất Nước

Đất là nơi “con chim phượng hồng bay về hòn núi bạc” Năm tháng nào cũng người người lớp lớp
Nước là nơi “con cá ngư ơng móng nước biển khơi” Con gái, con trai bằng tuổi chúng ta
Thời gian đằng đẵng Cần cù làm lụng

Không gian mênh mông Khi có giặc người con trai ra trận
Đất Nước là nơi dân mình đồn tụ Người con gái trở về nuôi cái cùng con
Đất là nơi Chim về Ngày giặc đến nhà thì đàn bà cũng đánh

Nước là nơi Rồng ở Nhiều người đã trở thành anh hùng

Lạc Long Quân và Âu Cơ Nhiều anh hùng cả anh và em hôm nay đều nhớ
Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng Nhưng em biết không

Những ai đã khuất Có biết bao người con gái, con trai

Những ai bây giờ Trong bốn nghìn lớp người giống ta lứa tuổi

Yêu nhau và sinh con đẻ cái Họ đã sống và chết
Gánh vác phần người đi trước để lại Giản dị và bình tâm
Dặn dịn con cháu chuyện mai sau Không ai nhớ mặt đặt tên
Hằng năm ăn đâu làm đâu Nhưng họ đã làm ra Đất Nước

Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ. Họ giữ và truyền cho ta hật lúa ta trồng

Trong anh và em hôm nay Họ truyền lửa qua mội nhà, từ hịn thanh qua con cúi 
Đều có một phần Đất Nước Họ truyền giọng điệu mình cho con tập nói

Khi hai đứa cầm tay Họ gánh theo tên xã, tên làng trong mỗi chuyến di dân
Đất Nước trong chúng ta hài hoà nồng thắm Họ đắp đập be bờ cho đời sau trồng cây hái trái
Khi chúng ta cầm tay mọi người Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm

Đất Nước vẹn trịn, to lớn Có nội thù thì vùng lên đánh bại
Mai này con ta lớn lên Để Đất Nước này là Đất Nước Nhân dân

Con sẽ mang Đất Nước đi xa Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại
Đến những tháng ngày mơ mộng Dạy anh biết “yêu em từ thuở trong nôi”

Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội
Phải biết gắn bó và san sẻ Biết trồng trê đợi ngày thành gậy

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

I. TÌM HIỂU CHUNG:

1/ Tác giả:

- Nguyễn Khoa Điềm sinh năm 1943, tại Thừa Thiên-Huế. Ông
xuất thân trong một gia đình trí thức cách mạng, giàu truyền thống văn
chương. Sau khi tốt nghiệp Trường đại học Sư phạm Hà Nội, ông về
miền Nam tham gia chiến đấu chống đế quốc Mĩ.

- Nguyễn Khoa Điềm là một trong những nhà thơ tiêu biểu cho thế
hệ trẻ những năm chống Mĩ.

- Thơ Nguyễn Khoa Điềm giàu chất suy tư, xúc cảm dồn nén, thể
hiện tâm tư của người trí thức tham gia tích cực vào cuộc chiến đấu của
nhân dân.

- Tác phẩm chính: Đất ngoại ơ (tập thơ, 1972), Mặt đường khát
vọng (trường ca, 1974).

Hãy nêu những nét 
chính về tác giả Nguyễn

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

2/ Tác phẩm:

- Trường ca Mặt đường khát vọng được Nguyễn Khoa Điềm
hoàn thành ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in lần đầu năm 1974.
- Mặt đường khát vọng là bản trường ca viết về sự thức tỉnh
của tuổi trẻ các thành thị vùng tạm chiếm miền Nam, nhận rõ bộ mặt
xâm lược của đế quốc Mĩ, hướng về nhân dân, Đất Nước, đứng dậy
xuống đường đấu tranh hoà nhịp với cuộc chiến đấu của toàn dân
tộc.

- Mặt đường khát vọng là bản trường ca gồm chín chương. Đất
Nước là chương V đứng ở vị trí trụ cột trong kết cấu tác phẩm.

Hãy nêu hoàn cảnh 
sáng tác và chủ đề 
chính của trường ca 
Mặt đường khát vọng?

Hãy nêu vị trí đoạn 
trích trong kết cấu

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

II. ĐỌC-HIỂU:
 1/ Bố cục:

- Phần một: “Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi!...Làm nên Đất

Nước muôn đời…”: suy tư để nhận thức Đất Nước có từ bao giờ và Đất 
Nước là gì?

- Phần hai: “Những người vợ nhớ chồng cịn góp cho Đất Nước
những núi Vọng Phu…Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi.”: suy tư
để thấu hiểu Ai đã làm nên Đất Nước?

 Đọc đoạn thơ, ta thấy Nguyễn Khoa Điềm đã đặt ra và giải quyết triệt

để những suy tư sâu thẳm: Đất Nước có tự bao giờ? Đất Nước là gì? Ai 
đã làm nên Đất Nước? Những suy tư này vừa gọi nhau liên tiếp xuất hiện
vừa lồng vào nhau mà chất kết dính là tư tưởng Đất Nước của nhân dân.
Trang thơ đem đến một thơng điệp có tính triết lí: ở chiều rộng của khơng
gian địa lí và chiều dài của thời gian lịch sử, Đất Nước được cảm nhận
như sự thống nhất của các phương diện văn hoá, truyền thống, phong tục,
cái hằng ngày và cái vĩnh hằng, trong đời sống mỗi cá nhân và cả cộng
đồng.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

2/ Đọc-hiểu phần một:

a- Đoạn một:

“Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi…Đất Nước có từ ngày đó”:

Đất Nước có từ bao giờ?

- Trang thơ “Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm mở ra bằng sự
nhận thức về một điều đã là tất yếu:

+ “Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”: có thể hiểu “ta” là chủ thể 
trữ tình trong trang thơ “Đất Nước”, nhưng cũng có thể hiều “ta” là

người kể chuyện trong chương V-Đất Nước của trường ca Mặt Đường

Khát Vọng. Dù hiểu thế nào thì “ta” vẫn là người đại diện, nhân xưng
cho cả thế hệ trẻ nói lên ý thức tìm hiểu cội nguồn của Đất Nước. Ta suy
tư và nhận thức thật tự nhiên về một điều là hiển nhiên, là tất yếu: Đất 
Nước đã có rồi.

+ Dẫu biết rằng Đất Nước đã có rồi, nhưng Đất Nước có từ bao
giờ vẫn là một ẩn số, thơi thúc con người trong hiện tại tìm hiểu. Nguyễn
Khoa Điềm đã giải mã bằng nhận thức lắng sâu: “Đất Nước có trong

những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể”. 1 2
Đọc đoạn thơ: “Khi ta lớn

lên Đất Nước đã có rồi…
Đất Nước có từ ngày đó” và

cho biết nhà thơ đang suy tư 
để nhận thức về vấn đề gì?
Ta ở đây là chủ thể trữ tình

hay là người kể chuyện; là 
cá nhân hay là người đại

diện cho một thế hệ?
Tác giả đã trả lời câu hỏi 
Đất Nước có từ bao giờ như

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

+ Tham vọng tính tuổi của Đất Nước thật khó bởi cái “ngày xửa
ngày xưa” (thời gian nghệ thuật thường thấy trong truyện cổ tích) có tính
phiếm chỉ, trừu tượng, khơng xác định. Đó là thời gian huyền hồ, hư ảo,
thời gian mang sắc màu huyền sử, huyền thoại. Song nhà thơ lại nhận

thức được ở chính cái “ngày xửa ngày xưa” đó Đất Nước đã có từ rất lâu,
rất xa, trong sâu thẳm của thời gian lịch sử.

- Không dừng lại ở khát vọng đo đếm tuổi của Đất Nước, nhà thơ
cịn nổ lực hình dung về khởi đầu và quá trình trưởng thành của Đất
Nước. “Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn” cho ta nhận
thức: khởi thuỷ Đất Nước là văn hoá được kết tinh từ tâm hồn Việt. Từ
truyền thuyết, truyện cổ tích đến cao dao, tục ngữ, miếng trầu đã là một
hình tượng nghệ thuật giàu tính thẩm mĩ, là hiện thân của tình u

thương, lịng thuỷ chung của tâm hồn dân tộc.

- “Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc” là
nhận thức về tính cách anh hùng của con người Việt Nam. Từ truyền
thuyết dân gian đến tác phẩm thơ hiện đại, cây tre đã trở thành biểu

tượng cho sức mạnh tinh thần dân tộc quật cường đánh giặc và giữ nước.

Tác giả đã hình dung về 
khởi đầu và quá trình 
trưởng thành của Đất 
Nước bằng những yếu tố

gì?

Tác giả đã cảm nhận về 
Đất Nước từ những

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

- Đất Nước có từ rất xa nhưng lại hiện hữu trong những gì gần gũi,

thân thiết nhất, trong lời kể chuyện của mẹ, trong miếng trầu bà ăn, trong
phong tục, tập quán, trong tình nghĩa thuỷ chung, trong cái kèo cái cột,
trong hạt gạo ta ăn hàng ngày…Nhà thơ khơng đặt vấn đề tìm hiểu cội
nguồn Đất Nước một cách trang trọng mà nhìn nhận từ những gì bình dị
nhất.

 Giọng thơ thâm trầm, trang nghiêm đã làm cho suy tư về cội nguồn

Đất Nước giàu chất triết luận mà vẫn tha thiết trữ tình.

Hãy cho biết giọng điệu 
và ý nghĩa của đoạn thơ

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

b- Đoạn hai:

“Đất là nơi anh đến trường…Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ
Tổ”: Đất Nước là gì?

- Với một loạt cấu trúc định nghĩa: Đất là…, Nước là…, Đất Nước 
là…, nhà thơ đã suy nguyên khái niệm Đất Nước. Có thể xem đây là lối
tư duy “chiết tự” để giải thích, cắt nghĩa hai tiếng Đất Nước thiêng liêng
bằng tinh thần luận lí chân xác.

+ Nếu tách ra thành những thành tố ngơn ngữ độc lập thì Đất và

Nước chỉ có ý nghĩa là không gian sinh tồn về mặt vật chất của con
người cá thể.

+ Nếu hợp thành một danh từ thì Đất Nước lại có ý nghĩa tinh
thần thiêng liêng, chỉ không gian sinh sống của cả một cộng đồng người

như anh em một nhà.

- Đất Nước là gì? Câu hỏi đã được nhà thơ trả lời qua nhận thức
theo cả hai phương diện: khơng gian địa lí và thời gian lịch sử. Những
nhận thức này lấy chất liệu văn hoá, văn học dân gian làm phương tiện
biểu hiện.

Đọc đoạn thơ: “Đất là nơi 
anh đến trường…Cũng biết 
cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ” và

cho biết nhà thơ đang tìm 
hiểu điều gì?

Hãy nhận xét cấu trúc 
ngôn ngữ: Đất là…, Nước

là…, Đất Nước là…
Nếu tách ra thành Đất và

Nước thì những yếu tố 
ngơn ngữ này có ý nghĩa

như thế nào?

Nếu hợp lại thành một từ 
thì Đất Nước có ý nghĩa

như thế nào?

Nhà thơ đã cảm nhận Đất 
Nước trên những phương

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

+ Về khơng gian địa lí, Đất Nước là núi sơng, rừng bể, “hịn núi
bạc, nước biển khơi…”; là nơi sinh sống của mỗi người, “nơi anh đến
trường, nơi em tắm…”; là nơi tình u lứa đơi này nở, “nơi em đánh rơi
chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm”; là không gian sinh tồn của cộng đồng
dân tộc qua bao thế hệ, “Những ai đã khuất…Dặn dò con cháu chuyện
mai sau”.

+ Về thời gian lịch sử, Đất Nước có cả chiều sâu và bề dày được
nhận thức từ huyền thoại Lạc Long Quân và Âu Cơ, từ truyền thuyết
Hùng Vương và ngày giỗ Tổ.

 Nguyễn Khoa Điềm đã sử dụng sáng tạo các yếu tố ca dao, truyền

thuyết dân gian để biểu hiện cho cách lí giải Đất Nước là gì? Ơng đã tạo
nên được những hình tượng nghệ thuật vừa gần gũi vừa mới mẻ về Đất
Nước trên cả bề rộng không gian địa lí và chiều dài thời gian lịch sử.

Về khơng gian địa lí, Đất 
Nước hiện lên như thế

nào?

Về thời gian lịch sử, Đất 
Nước hiện lên như thế

nào?

Nhà thơ đã sử dụng chất 
liệu gì để biểu hiện cách lí

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

c- Đoạn ba:

“Trong anh và em hôm nay…Làm nên Đất Nước muôn đời”:

Suy nghĩ, cảm nhận về Đất Nước của thế hệ trẻ trong hiện tại.

- Đất Nước hoá thân, kết tinh trong cuộc sống của mỗi con người.
Trái lại sự sống của một người không chỉ là riêng của cá nhân mà còn
thuộc về Đất Nước. Bởi lẽ mỗi cuộc đời đều được thừa hưởng những di
sản văn hoá tinh thần và vật chất của dân tộc, của nhân dân. Vì vậy mỗi
cá nhân phải có trách nhiệm giữ gìn, phát triển nó, truyền lại cho các thế
hệ tiếp theo.

- Khi đã hiểu hết ý nghĩa thiêng liêng của Đất Nước, nhà thơ gửi
đến thế hệ trẻ thông điệp về trách nhiệm đối với Đất Nước. Lời nhắn nhủ
này mang tính chính luận nhưng khơng có ý nghĩa giáo huấn mà vẫn rất
trữ tình bởi chỉ như một lời tự dặn mình chân thành, tha thiết.

 Đất Nước có từ bao giờ và Đất Nước là gì? Đặt ra những câu hỏi này

để nhận thức, lí giải và thấu hiểu bằng những tri thức văn hoá dân tộc
chứng tỏ nhà thơ là người có niềm tự hào sâu sắc và tình yêu Đất Nước
thiết tha.

Đọc đoạn thơ: “Trong 
anh và em hôm nay…
Làm nên Đất Nước muôn

đời” và cho biết ý nghĩa 
của nó?

Tại sao nhà thơ lại cho 
rằng Đất Nước có trong 
mỗi người và mỗi người 
cũng đều có trong Đất

Nước?

Thơng điệp của nhà thơ 
gửi đến thế hệ trẻ trong

thời đại là gì?

Nhà thơ muốn nói lên tình 
cảm gì khi tìm hiểu Đất

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

2/ Đọc-hiểu phần hai:

a- Đoạn một:

“Những người vợ nhớ chồng cịn góp cho Đất Nước những núi
Vọng Phu…Những cuộc đời đã hố núi sơng ta”: Ai làm ra khơng gian 
địa lí-bức tranh văn hố Đất Nước muôn màu muôn vẻ?

- Nhà thơ đã kể ra, đã liệt kê một loạt kì quan thiên nhiên trải dài
trên lảnh thổ từ Bắc vào Nam như muốn phác thảo tấm bản đồ văn hoá
Đất Nước. Đây là những danh lam thắng cảnh do bàn tay tự nhiên kiến

tạo nhưng từ bao đời nay cha ông ta đã phú cho nó tính cách tâm hồn, lẽ
sống của dân tộc.

+ Cách nhìn của tác giả về những thắng cảnh trên khơng gian địa
lí lãnh thổ là một cách nhìn có chiều sâu và là một phát hiện mới mẻ.
Những ngọn núi, những dịng sơng kia chỉ trở thành thắng cảnh khi gắn
liền với con người, đựơc cảm thụ qua tâm hồn, qua lịch sử dân tộc.

1 2
Nhà thơ liệt kê những kì

quan thiên nhiên ở đây 
nhằm mục đích gì?
Ý nghĩa của cách nhìn 
trước những kì quan thiên

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

+ Bao thế hệ con người Việt Nam đã tạc vào núi sông vẻ đẹp tâm
hồn yêu thương thuỷ chung để ta có những núi Vọng Phu, những hịn

Trống Mái như những biểu tượng văn hố, vẻ đẹp lẽ sống anh hùng để ta
có những ao đầm, những ngọn núi như những di tích lịch sử về quá trình
dựng nước và giữa nước hào hùng…

- Đoạn thơ có cấu trúc quy nạp, đi từ liệt kê các hiện tượng cụ thể
đến khái quát mang tính triết lí sâu sắc. Dường như nhà thơ khơng thể kể
ra hết những danh lam thắng cảnh, đồng thời cũng là những nét đạp văn
hoá dân tộc nên đã khẳng định: trên khơng gian địa lí Đất Nước mỗi địa
danh đầu là một địa chỉ văn hoá được làm ra bởi sự hoá thân của bao
cuộc đời, bao tâm hồn con người Việt Nam.

Qua cách nhìn, cách cảm nhận của 
nhà thơ, những thắng cảnh thiên 
nhiên trên lãnh thổ Đất Nước mang

những vẻ đẹp gì của tính cách, tâm 
hồn con người Việt Nam?

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

b- Đoạn hai:

“Em ơi em…Có nội thù thì vùng lên đánh bại”: Ai đã làm ra 
lịch sử và truyền thống Đất Nước?

- Nghĩ về bốn nghìn năm của Đất Nước, nhà thơ đã nhận thức được
người làm nên lịch sử không chỉ là những anh hùng nổi tiếng mà còn là
những con người vơ danh bình dị. Có sự gặp gỡ giữa Nguyễn Khoa

Điềm và Nguyễn Đình Thi ở quan niệm: Đất Nước anh hùng đựơc làm
nên bởi những con người bình dị mà phi thường, giản dị, mộc mạc mà
cao cả, kì vĩ:

“Ơm Đất Nước những người áo vải
Đã đứng lên thành những anh hùng”.

- Chính những con người vơ danh, bình dị đó đã giữ gìn và truyền
lại cho các thế hệ mai sau mọi giá trị văn hoá, văn minh tinh thần và vật
chất của Đất Nước: hạt lúa, ngọn lửa, ngôn ngữ, phong tục, tập quán…
Họ đã tạo dựng nền móng sự sống và họ luôn sẵn sàng vùng lên chống
ngoại xâm, đánh nội thù để giữ gìn sự sống đó và bảo vệ Đất Nước.

Đọc đoạn thơ: “Em ơi em…

Họ đắp đập be bờ cho người 
sau trồng cây hái trái” và cho

biết nhà thơ đang cảm nhận 
về vấn đề gì?

Theo tác giả ai là người 
làm nên lịch sử Đất

Nước?

Những con người đó 
khơng chỉ làm nên lịch sử 
mà còn tạo dựng và để lại

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

c- Đoạn ba:

“Để Đất Nước này là Đất Nước nhân dân…Gợi trăm màu trên
trăm dáng sông xuôi”: Tư tưởng Đất Nước của Nhân dân.

- Có thể khẳng định câu thơ “Để Đất Nước này là Đất Nước Nhân
dân” là tư tưởng, là cảm hứng chủ đạo bao trùm lên cả đoạn trích và cả
Chương V của Trường ca Mặt đường khát vọng. Đó là lời kết, là khái
quát từ những gì đã được triển khai trên cả chiều dài của trang thơ và
trong cả chiều sâu của dịng cảm hứng trữ tình-chính luận.

- Nhân dân sáng tạo ra mọi giá trị văn hoá như ca dao, thần thoại là
sáng tạo ra Đất Nước. Nguyễn Khoa Điềm đã lựa chọn ba câu ca dao để
nói về ba phương diện quan trọng nhấtcủa truyền thống nhân dân: giàu
lòng yêu thương, quý trọng nghĩa tình và kiên cường, bất khuất. Nhân

dân đã làm ra văn hố, làm ra Đất Nước bằng chính tính cách, lẽ sống
tâm hồn mình.

- Tuổi trẻ thế hệ Nguyễn Khoa Điềm nhận thức được nhân dân làm
nên lịch sử, làm ra văn hoá là sáng tạo Đất Nước để càng thêm tự hào và
ngân lên khúc hát ngợi ca dạt dào say mê.

Đọc đoạn thơ: “Để Đất Nước 
này là Đất Nước Nhân dân…
Gợi trăm màu trên trăm dáng

sông xuôi” và cho biết nhà 
thơ đang nói lên tư tưởng gì?

Câu thơ Để Đất Nước này là Đất 
Nước Nhân dân có vị trí và vai 
trị như thế nào trong đoạn trích 
và trong cả chương V-Đất Nước 
của Trường ca Mặt Đường Khát

Vọng?

Nhân dân đã làm ra 
Đất Nước như thế nào

và bằng cách nào?
Tác giả đã nói lên tình 
cảm gì khi nhận thức về 
Đất Nước văn hố, Đất

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

 Làm ra Đất Nước là nhân dân. Suy tư và nhận thức này của Nguyễn

Khoa Điềm là tư tưởng nghệ thuật đã trở thành truyền thống trong văn
học Việt Nam. Từ Nguyễn Trãi, Nguyễn Đình Chiểu, Phan Bội Châu đã
từng nói lên nhận thức về vai trò của nhân dân trong lịch sử. Đến các nhà
thơ, nhà văn trong thời kì kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ đã nâng
nhận thức này lên thành một tư tưởng có tầm cao mới.Hãy cho biết tư tưởng Đất Nước

của Nhân dân đã hình thành 
trong văn học Việt Nam như thế

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

III. TỔNG KẾT:

- Nội dung: Đoạn trích là sự cảm nhận, phát hiện về Đất Nước
trong một cái nhìn tổng hợp , tồn vẹn mang đậm tư tưởng nhân dân.

- Nghệ thuật: Thành công của Nguyễn Khoa Điềm ở trang thơ này
còn là tạo ra được một thế giới nghệ thuật với khơng khí, giọng đệiu

riêng gần gũi mà mĩ lệ: quen thuộc như ca dao, truyền thuyết…mà lại
mới mẻ trong cách cảm nhận và tư duy hiện đại, qua thể thơ tự do.

IV. GHI NHỚ:

 Đoạn trích thể hiện cảm nghĩ mới mẻ của tác giả về Đất Nước

qua những vẻ đẹp được phát hiện ở chiều sâu trên nhiều bình diện: lịch
sử, địa lí, văn hố,…

 Đóng góp riêng của đoạn trích là ở sự nhấn mạnh tư tưởng “Đất

Nước của Nhân dân” bằng hình thức biểu đạt giàu suy tư, qua giọng thơ
trữ tình-chính luận sâu sắc, thiết tha.

 Các chất liệu của văn hoá dân gian đựơc sử dụng nhuần nhị, sáng

tạo, đem lại sực hấp dẫn cho đoạn trích.

Nêu nhận xét khái quát 
về nội dung của đoạn

trích?

Nêu nhận xét khái quát 
về nghệ thuật của đoạn

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

1/ Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm là người con của quê hương 
nào?

A. Hà Nội.
B. Nam Định.
C. Nghệ An.

D. Thừa Thiên Huế

2/ Nguyễn Khoa Điềm đã từng học ở trường đại học nào?

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

3/ Nguyễn Khoa Điềm bắt đầu sáng tác ở thời kì nào?

A. Trước Cách mạng tháng Tám 1945.

B. Trong những năm kháng chiến chống Pháp.
C. Trong những năm kháng chiến chống Mĩ.
D. Sau năm 1975.

4/ Nhận xét nào đúng nhất về phong cách nghệ thuật thơ 
Nguyễn Khoa Điềm?

A. Giàu chất suy tư, xúc cảm dồn nén.
B. Giàu chất lãng mạn bay bổng.

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

5/ Thể loại của tác phẩm Mặt đường khát vọng là gì?

A. Trường ca.
B. Thơ trữ tình.

C. Tiểu thuyết bằng thơ.
D. Truyện thơ.

6/ Tác phẩm Mặt đường khát vọng được Nguyễn Khoa Điềm 
hoàn thành vào năm:

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>

7/ Tác phẩm Mặt đường khát vọng đựơc sáng tác trong 
hoàn cảnh lịch sử nào?

A. Khi cuộc kháng chiến chống Pháp bước vào giai đoạn ác
liệt.

B. Khi miền Bắc nước ta bước vào thời kì xây dựng chủ
nghĩa xã hội.

C. Khi cuộc kháng chiến chống Mĩ đi đến thời kì quyết định.
D. Khi Đất Nước đã giành được thắng lợi hoàn toàn.

8/ Đặc điểm nổi bật của cám hứng ở tác phẩm Mặt đường 
khát vọng là gì?

A. Trữ tình lãng mạn.
B. Triết lí chính trị.

</div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

8/ Dịng nào sau đây nói đúng nội dung trường ca Mặt 
đường khát vọng?

A. Viết về sự thức tỉnh của tuổi trẻ miền Nam, nhận rõ bộ
mặt xâm lược của đế quốc Mĩ, hướng về nhân dân, Đất Nước, ý
thức được sứ mệnh của thế hệ mình, đứng dậy xuống đường đấu
tranh, hoà nhịp với cuộc chiến đấu của toàn dân tộc.

B. Viết về tuổi trẻ miền Nam đang chiến đấu anh dũng, sẵn
sàng xả thần vì sự nghiệp giải phóng Đất Nước.

C. Viết về tuổi trẻ miền Bắc đang hăng hái thi đua, lao động
sản xuất, xây dựng Đất Nước xã hội chủ nghĩa.

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

9/ Tư tưởng chủ đạo của chương Đất Nước của trường ca 
Mặt đường khát vọng là:

A. Tư tưởng Đất Nước của những người anh hùng.
B. Tư tưởng Đất Nước của những người trí thức.

C. Tư tưởng Đất Nước của những người chiến sĩ cách mạng.
D. Tư tưởng Đất Nước của Nhân dân.

10/ Chất liệu, phương tiện được nhà thơ sử dụng trong đoạn 
trích để biểu hiện cho tư tưởng chủ đạo là gì?

A. Văn hoá, văn học bát học.
B. Văn hoá, văn học dân gian.

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24>

11/ Phương thức nghệ thuật chủ yếu của đoạn trích là:

A. Kết hợp các yếu tố văn hoá, văn học dân gian truyền
thống.

B. Chỉ thuần tuý vận dụng các yếu tố văn hoá, văn học dân
gian truyền thống.

C. Chỉ thuần tuý là hình thức nghệ thuật hiện đại.

D. Kết hợp các yếu tố văn hố, văn học phương Đơng với
phương Tây.

12/ Ở đoạn thơ sau, tác giả nói lên suy tư, nhận thức gì?

Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi

…

Đất Nước có từ ngày ấy…

A. Tìm hiểu Đất Nước có tự bao giờ.
B. Tìm hiểu Đất Nước là gì.

</div>
(25)<div class='page_container' data-page=25>

13/ Câu hỏi Đất Nước có từ bao giờ? Đã được tác giả trả lời 
như thế nào?

A. Đất Nước có từ rất lâu, rất xa, trong sâu thẳm thời gian
lịch sử.

B. Đất Nước thật gần, thật quen và ở ngay bên mỗi người.
C. Khơng thể xác định được Đất Nước có từ bao giờ.

D. Đất Nước có từ lâu rồi nhưng lại hiện hữu gần gũi, quen
thộc với mỗi con người hôm nay.

14/ Những cấu trúc thơ Đất là…, Nước là…, cho thấy tư 
duy nghệ thuật của tác giả là gì?

</div>
(26)<div class='page_container' data-page=26>

15/ Trong đoạn thơ sau, tác giả suy tư để nhận thức về điều 
gì?

Đất là nơi anh đến trường
 …

Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ
A. Tìm hiểu ai đã làm ra Đất Nước.

B. Tìm hiểu Đất Nước có tự bao giờ.

C. Tìm hiểu Đất Nước lớn lên như thế nào.

D. Tìm hiểu Đất Nước là gì.

16/ Ý nghĩa của hai tiếng Đất Nước được nhà thơ lí giải, cảm 
nhận từ những phương diện nào?

A. Địa lí.
B. Lịch sử.
C. Xã hội.

</div>
(27)<div class='page_container' data-page=27>

17/ Hai câu thơ dưới đây nói lên nhận thức của thế hệ 
Nguyễn Khoa Điềm về mối quan hệ giữa con người với Đất 
Nước, cá nhân với cộng đồng là như thế nào?

Trong anh và em hôm nay
 Đều có một phần Đất Nước

A. Đất Nước kết tinh trong mỗi con người và sự sống của
mỗi cá nhân cũng thuộc về cộng đồng Đất Nước.

B. Đất Nước lớn lao, hoàn toàn xa cách với con người.
C. Cá nhân chỉ là cá nhân, khơng có quan hệ gì với cộng
đồng Đất Nước.

</div>
(28)<div class='page_container' data-page=28>

18/ Đoạn thơ:

Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình
 Phải biết gắn bó và san sẻ

Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở
 Làm nên Đất Nước muôn đời…

là lời:

A. Kêu gọi, đòi hỏi thế hệ trẻ phải có trách nhiệm với Đất
Nước.

B. Cổ vũ, động viên thế hệ trẻ hãy hiến dâng tất cả cho Đất
Nước.

C. Cảnh tỉnh có ý nghĩa “giáo huấn” thế hệ phải hi sinh vì
Đất Nước.

</div>
(29)<div class='page_container' data-page=29>

Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi Những ai đã khuất
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa Những ai bây giờ

ngày xưa…” mẹ thường hay kể Yêu nhau và sinh con đẻ cái

Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn Gánh vác phần người đi trước để lại
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre Dặn dò con cháu chuyện mai sau
 mà đánh giặc Hằng năm ăn đâu làm đâu

Tóc mẹ thì bới sau đầu Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ.
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn Trong anh và em hôm nay

Cái kèo, cái cột thành tên Đều có một phần Đất Nước
Đất Nước có từ ngày đó… Khi hai đứa cầm tay

Đất là nơi anh đến trường Đất Nước trong chúng ta hài hoà nồng thắm
Nước là nơi em tắm Khi chúng ta cầm tay mọi người

Đất Nước là nơi ta hò hẹn Đất Nước vẹn tròn, to lớn
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn Mai này con ta lớn lên

trong nỗi nhớ thầm Con sẽ mang Đất Nước đi xa
Đất là nơi “con chim phượng hoàng bay về Đến những tháng ngày mơ mộng

hòn núi bạc” Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình
Nước là nơi “con cá ngư ơng móng nước biển khơi” Phải biết gắn bó và san sẻ

Thời gian đằng đẵng Phải biết hoá thân cho dáng hình xứ sở
Khơng gian mênh mơng Làm nên Đất Nước muôn đời…

Đất Nước là nơi dân mình đồn tụ
Đất là nơi Chim về

Nước là nơi Rồng ở

Lạc Long Quân và Âu Cơ

</div>
(30)<div class='page_container' data-page=30>

Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi

Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…”

mẹ thường hay kể.

Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn

Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc

Tóc mẹ thì bới sau đầu

Cha mẹ thương nhau bằng cay muối mặn

Cái kèo, cái cột thành tên

</div>
(31)<div class='page_container' data-page=31>

Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm

Đất Nước là nơi ta hò hẹn

Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Đất là nơi “con chim phượng hồng bay về hịn núi bạc”
Nước là nơi “con cá ngư ơng móng nước biển khơi”
Thời gian đằng đẳng

Không gian mênh mông

Đất Nước là nơi dân mình đồn tụ
Đất là nơi Chim về

Nước là nơi Rồng ở

Lạc Long Quân và Âu Cơ

Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng
Những ai đã khuất

Những ai bây giờ

Yêu nhau và sinh con đẻ cái

Gánh vác phần người đi trước để lại
Dặn dò con cháu chuyện mai sau

Hằng năm ăn đâu làm đâu

</div>
(32)<div class='page_container' data-page=32>

Trong anh và em hơm nay
Đều có một phần Đất Nước
Khi hai đứa cầm tay

Đất Nước trong chúng ta hài hoà nồng thắm
Khi chúng ta cầm tay mọi người

Đất Nước vẹn tròn, to lớn
Mai này con ta lớn lên

Con sẽ mang Đất Nước đi xa

Đến những tháng ngày mơ mộng

Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình
Phải biết gắn bó và san sẻ

</div>
(33)<div class='page_container' data-page=33>

Những người vợ nhớ chồng cịn góp cho Đất Nước Nhiều anh hùng cả anh và em hôm nay đều nhớ
 những núi Vọng Phu Nhưng em biết khơng

Cặp vợ chồng u nhau góp nên hịn Trống Mái Có biết bao người con gái, con trai

Gót ngựa Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại Trong bốn nghìn lớp người giống ta lứa tuổi
Chín mươi chín con voi góp mình dựng đất Họ đã sống và chết

Tổ Hùng Vương Giản dị và bình tâm 
Những con rồng nằm im góp dịng sơng xanh thẳm Khơng ai nhớ mặt đặt tên
Người học trị nghèo góp cho Đất Nước mình núi Bút Nhưng họ đã làm ra Đất Nước

non Nghiên Họ giữ và truyền cho ta hạt lúa ta trồng

Con cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long Họ truyền lửa qua mỗi nhà, từ hòn than qua con cúi
 thành thắng cảnh Họ truyền giọng điệu mình cho con tập nói

Những người dân nào đã góp tên Ông Đốc, Ông Trang, Họ gánh theo tên xã, tên làng trong mỗi chuyến di dân
 Bà Đen, Bà Điểm Họ đắp đập be bờ cho người sau trồng cây hái trái
Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm

Chẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống Có nội thù thì vùng lên đánh bại 
 ông cha Để Đất Nước là Đất Nước Nhân dân

Ôi Đất Nước sau bốn nghì năm đi đâu ta cũng thấy Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại
Những cuộc đời đã hóa núi sông ta… Dạy anh biết “yêu em từ thuở trong nôi”

Em ơi em Biết quý công cầm vàng nững ngày lặn lội 
Hãy nhìn rất xa Biết trồng tre đợi ngày thành gậy

Vào bốn nghìn năm Đất Nước Đi trả thù mà không sợ dài lâu

Năm tháng nào cũng người người lớp lớp Ơi những dịng sơng bắt nguồn từ đâu
Con gái, con trai bằng tuổi chúng ta Mà khi về Đất Nước mình thì bắt lên câu hát
Cần cù làm lụng Người đến hát khi chèo đò, kéo thuyền vượt thác
Khi có giặc người con trai ra trận Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi…

</div>
(34)<div class='page_container' data-page=34>

Những người vợ nhớ chồng cịn góp cho Đất Nước những núi

Vọng Phu
Cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hịn Trống Mái

Gót ngựa Thánh Gióng đi qua cịn trăm ao đầm để lại

Chín mươi chín con voi góp mình dựng đất Tổ Hùng Vương
Những con rồng nằm im góp dịng sơng xanh thẵm

Người học trị nghèo góp cho Đất Nước mình núi Bút non Nghiên
Con cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắng cảnh
Những người dân nào đã góp tên Ơng Đốc, Ông Trang,

Bà Đen, Bà Điểm
Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi

Chẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ơng cha
Ơi Đất Nước sau bốn nghìn năm đi đâu ta cũng thấy

Những cuộc đời đã hố núi sơng ta…

Núi Vọng Phu
Hòn Trống Mái
Cổng đền Hùng

</div>
(35)<div class='page_container' data-page=35>

Em ơi em

Hãy nhìn rất xa

Vào bốn nghìn năm Đất Nước

Năm tháng nào cũng người người lớp lớp
Con gái, con trai bằng tuổi chúng ta

Cần cù làm lụng

Khi có giặc người con trai ra trận

Người con gái trở về nuôi cái cùng con
Ngày giặc đến nhà thì đàn bà cũng đánh
Nhiều người đã trở thành anh hùng