ngày soạn 06012010 trường thpt hòa bình giáo án ngữ văn 10 ngày soạn 06012010 tiết 54 đại cáo bình ngô bình ngô đại cáo nguyễn trãi i mục tiêu bài học giúp hs nắm được những nét chính về cuộc đ

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

Ngày soạn:
06/01/2010
Tiết: 54

<b>ĐẠI CÁO BÌNH NGƠ</b>

(Bình Ngô đại cáo)-Nguyễn Trãi

I/ Mục tiêu bài học:

Giúp HS:

- Nắm được những nét chính về cuộc đời và sự nghiệp VH của Nguyễn Trãi - một nhân vật lịch sử,
một danh nhân văn hóa thế giới và vị trí của ông trong lịch sử văn học dân tộc: nhà văn chính luận
kiệt xuất, người khai sáng thơ ca tiếng Việt.

- Hiểu rõ những giá trị lớn về nội dung và nghệ thuật của “Đại cáo bình Ngơ”: bản tuyên ngôn độc
lập, áng văn yêu nước chói ngời tư tưởng nhân văn, kiệt tác văn học kết hợp hài hịa giữa yếu tố
chính luận và văn chương.

- Nắm vững đặc trưng của thể cáo đồng thời thấy được những sáng tạo của Nguyễn Trãi trong “Đại
cáo bình Ngơ”, có kĩ năng đọc- hiểu tác phẩm văn chính luận viết bằng thể văn biền ngẫu.

- Giáo dục, bồi dưỡng ý thức dân tộc, yêu quý di sản văn hóa của cha ơng.
<b>II/ Chuẩn bị của thầy và trò:</b>

- Giáo viên:Đọc SGK, TLTK, thiết kế bài giảng, sưu tầm tranh ảnh, một số tác phẩm của Nguyễn
Trãi…

- Học sinh: Học bài cũ, đọc và soạn bài trước ở nhà, ôn lại những tác phẩm đã học của Nguyễn Trãi
ở chương trình ngũ văn THCS…

III/ Phương pháp giảng dạy:

Phương pháp gợi mở, phát vấn, đàm thoại, so sánh, bình giảng, thảo luận…
IV/ Tiến trình lên lớp:

1.Kiểm tra bài cũ.: (5’)

<i><b> Câu hỏi: Đọc thuộc lòng đoạn 1 của bài “Phú sơng Bạch Đằng”, phân tích cảnh sơng Bạch </b></i>

Đằng và tâm trạng của nhân vật “khách”?
<i><b>Gợi ý trả lời:</b></i>

- HS tự đọc thuộc lịng.

- Cảnh sơng Bạch Đằng được miêu tả vừa có cảnh thực, đồng thời lại vừa có cảnh gợi về từ trong kí
ức của “khách”.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

2.Giảng bài mới.

TL Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung

12’ Hoạt động 1:

Hướng dẫn HS tìm
hiểu những nét cơ bản
về cuộc đời của tác giả
Nguyễn Trãi để thấy
được phẩm chất nhân
cách của một vị anh
hùng của dân tộc.
(?) Những tác phẩm

nào của Nguyễn Trãi
mà em từng học, đọc
qua? Hãy kể tên?
(?) Từ những tác phẩm
đó em biết gì về
Nguyễn Trãi?

- GV u cầu HS theo
dõi mục I trong SGK.
(?) Cuộc đời Nguyễn
Trãi có những điều gì
đáng chú ý Trình bày
ngắn gọn?

- GV nhận xét, bổ
sung, minh họa:
<i><b>+ “Ai lên ải Bắc ngày</b></i>
<i><b>xưa ấy-Khóc tiễn cha </b></i>
<i><b>đi mấy dặm trường”</b></i>
<i><b> (Tố Hữu)</b></i>

<i><b>+ “Bi kịch Lệ Chi </b></i>
<i><b>Viên để lụy bậc thiên </b></i>
<i><b>tài - Hận anh hùng, </b></i>
<i><b>nước biển Đông cũng</b></i>
<i><b>khơng rửa sạch.”</b></i>
<i><b>(Sóng Hồng)</b></i>
<i><b>+ “Ức Trai tâm </b></i>
<i><b>thượng quang kh </b></i>
<i><b>tảo”</b></i>

<i><b>(Lê Thánh Tơng.)</b></i>

(?) Qua tìm hiểu cuộc

-HS nhớ lại tác phẩm “Cửa
biển Bạch Đằng”, hai đoạn
trích :“Cơn Sơn ca”

và “Nước Đại Việt ta”.

- HS tóm tắt những nét
chính về tác giả Nguyễn
Trãi.

- HS chú ý theo dõi.

- HS dựa vào nhũng sự
kiện , những nét lớn trong

I.Cuộc đời:

- Nguyễn Trãi (1380-1442), hiệu là Ức
Trai.

- Quê: làng Chi Ngại (Chí Linh-Hải
Dương) sau dời về Nhị Khê (Thường
Tín-Hà Tây).

- Nguồn gốc gia đình: +Cha là Nguyễn

Phi Khanh, đỗ tiến sĩ thời Trần.

+ Mẹ là Trần Thị Thái, con quan Tư
đồ Trần Ngun Đán.

→ Gia đình có 2 truyền thống lớn:
truyền thống yêu nước và truyền thống
văn học.

- Nguyễn Trãi đã phải ghánh chịu
những mất mát lớn từ khi còn nhỏ
(5 tuổi mồ côi mẹ, 10 tuổi ông ngoại
mất).

- Năm 1400, Nguyễn Trãi đỗ Thái học
sinh, hai cha con ông cùng ra làm
quan cho nhà Hồ.

- Năm 1407, giặc Minh sang xâm lược
nước ta, Nguyễn Phi Khanh bị bắt đưa
sang Trung Quốc. Nguyễn Trãi đi theo
nhưng cha ông khuyên ông nên trở về
“lập chí, rửa nhục cho nước, trả thù
cho cha như thế mới là đại hiếu”
- Sau khi thoát khỏi sự giam lỏng của
giặcở thành Đơng Quan, Nguyễn Trãi
đã tìm đường theo Lê Lợi, tham gia
cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đến ngày
toàn thắng.

- Nguyễn Trãi vẫn hăm hở xây dựng
đất nước nhưng lại bị bọn gian thần
gièm pha nên ơng khơng cịn được tin
dùng như trước nữa.

- Năm 1439, Nguyễn Trãi cáo quan về
ở ẩn tại Côn Sơn.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

đời của Nguyễn Trãi,
em có nhận xét gì?

-GV tổng hợp, chốt ý.

cuộc đời của Nguyễn Trãi
rút ra nhận xét.

- HS chú ý theo dõi.

- Năm 1464, vua Lê Thánh Tơng đã
minh oan, tìm lại sự công bằng cho
Nguyễn Trãi.

=>Nguyễn Trãi là bậc đai anh hùng,
một nhân vật tồn tài hiếm có, một
danh nhân văn hóa thế giới. Đồng
thời, Nguyễn Trãi cũng là một con
người chịu nhiều oan khiên thảm khốc
trong lịch sử chế độ phong kiến Việt
Nam.

22’ Hoạt động 2:

Hướng dẫn HS tìm
hiểu sự nghiệp văn
chương của Nguyễn
Trãi.

(?) Hãy kể tên những
tác phẩm chính của
Nguyễn Trãi?

- GV giới thiệu những
tác phẩm tiêu biểu:
+ “Quân trung từ
mệnh tâp”:Bao gồm
thư từ, biểu, quân lệnh
gửi cho các tướng của
ta và những bức thư
ông nhân danh Lê Lợi
viết để giao thiệp với
các tướng của giặc
nhằm thực hiện “kế
đánh vào lịng người”
+ “Bình Ngơ đại cáo”:
Tun cáo về việc dẹp
yên giặc Ngô. Tổng
kết về cuộc kháng
chiến chống quân
Minh một cách toàn
diện, sâu sắc. Tun

ngơn về lịng u hịa
bình của nhân dân ta.
+ “Ức Trai thi tập”:
Thể hiện những cảm
xúc trữ tình cá nhân.
+ “Chí Linh sơn phú”:
Nêu cao cơng đức của
Lê Lợi, vai trị của nhà

- Dựa vào SGK, soạn bài,
HS cần kể được những tác
phẩm chính của Nguyễn
Trãi: Những tác phẩm viết
<i>bằng chữ Hán : Quân </i>

<i>trung từ mệnh tập, Bình </i>
<i>Ngơ đại cáo, Ức Trai thi </i>
<i>tập, Chí Linh sơn phú, Lam</i>
<i>sơn thực lục, Băng Hồ di </i>
<i>sự lục, Lam Sơn Vĩnh Lăng</i>
<i>thần đạo bi…;Tác phẩm </i>

<i>viết bằng chữ Nôm: Quốc </i>

<i>âm thi tập.</i>

II.Sự nghiệp thơ văn:
1.Những tác phẩm chính:

<i>- Những tác phẩm viết bằng chữ Hán :</i>

<i>Quân trung từ mệnh tập, Bình Ngơ đại</i>
<i>cáo, Ức Trai thi tập, Chí Linh sơn </i>
<i>phú, Lam sơn thực lục, Băng Hồ di sự </i>
<i>lục, Lam Sơn Vĩnh Lăng thần đạo bi…</i>
<i> -Tác phẩm viết bằng chữ Nôm:Quốc </i>
<i>âm thi tập.</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

Lê đối với dân tộc.
+ “Quốc âm thi tập”:
Là tập thơ chữ Nôm
ghi lại những cảm xúc
cá nhân, cho ta thấy
đời sống tâm hồn
phong phú, những tư
tưởng cao quý của
Nguyễn Trãi.

(?) Em có nhận xét gì
về sự nghiệp văn
chương của Nguyễn
Trãi?

(?) Vì sao nói

“Nguyễn Trãi là nhà
văn chính luận kiệt
xuất”?

-Câu hỏi định hướng:

(?) Những tác phẩm
chính luận của ơng có
giá trị như thế nào?
(?) Nội dung thể hiện
điều gi?

(?) Tìm dẫn chứng
phân tích để thấy được
đặc điểm nghệ thuật
trong văn chính luận
của Nguyễn Trãi?

- GV nhận xét, chốt
ý….

(?) Hãy chứng minh
để làm sáng tỏ Nguyễn

- HS rút ra nhận xét chung,
phát biểu ý kiến.

- HS trao đổi, thảo luận,
trình bày ý kiến.

- Dẫn chứng:

“Người ta giỏi dùng binh là
ở chỗ hiểu thời biết thế.
Được thời và có thế thì
biến mất thành cịn, hóa

nhỏ thành lớn, mất thời và
khơng thế thì mạnh hóa ra
yếu, yên lại thành nguy sự
thay đổi ấy chỉ trong
khoảng trở bàn tay. Nay
các ông không hiểu rõ thời
thế lại che đậy bằng những
lời lẽ dối trá, thế chẳng
phải là hạng thất phu đớn
hèn ư? Sao đủ để cùng nói
việc binh được”

(Trích “Quân trung từ
mệnh tập”)

- HS tập trung lắng nghe.
- HS suy nghĩ, trả lời.
Tập trung khắc họa chân

2.Nguyễn Trãi –nhà văn chính luận
kiệt xuất:

- Nguyễn Trãi là nhà văn chính luận
xuất sắc nhất trong lịch sử văn học
trung đại Việt Nam.

-Những tác phẩm chính luận tiêu biểu:
+”Qn trung từ mệnh tâp”-“có sức
mạnh bằng mười vạn quân” (Phan
Huy Chú)

+”Đại cáo bình Ngô”-bản tuyên ngôn
độc lập lần thứ hai của dân tộc, “áng
thiên cổ hùng văn”.

- Luận điểm cốt lõi,xuyên suốt:lý
tưởng nhân nghĩa, tư tưởng yêu nước
thương dân.

- Văn chính luận của Nguyễn Trãi đạt
tới trình độ nghệ thuật mẫu mực :kết
cấu chặt chẽ, lập luận sắc bén giàu sức
thuyết phục…

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

Trãi với tư cách là một
nhà thơ trữ tình sâu
sắc?

- GV chốt ý:
+ “Nguyễn Trãi là
điển hình cao cả nhất,
tồn vẹn nhất về lịng
ưu ái, ưu quốc ái
dân”-(Xuân Diệu)

+ Xuân Diệu sinh thời
đã từng nhận định về
Nguyễn Trãi rất chính
xác “Nguyễn Trãi, con
người trần thế nhất

trần gian; chính con
người thơng thường
càng làm tăng thêm
giá trị cho con người
khác thường; chính cái
phần con người thơng
thường, cái phần như
mọi người thường làm
cho một vĩ nhân mới
hoàn chỉnh là một vĩ
nhân trọn vẹn.”(Xuân
Diệu )

dung Nguyễn Trãi: một con
người bình thường, con
người trần thế hịa quyện,
thống nhất với người anh
hùng của dân tộc.Trong cả

cuôc đời không biết bao đêm ơng thao thức,
khắc khoải vì lịng ưu ái. Ta

có cảm giác như Nguyễn
Trãi đem hết nỗi lo của

mn dân nén chặt vào lịng mình:
+ “Cịn có một lịng âu việc

nước –Đêm thức nhẵn nẻo
sơ chung”-(Bài 68)

+ “Giang sơn đường cách
muôn dặm-Ưu ái lịng
phiền nửa đêm”-(Bài115).
+ “Bui có một niềm trung
hiếu cũ-Chẳng nằm ,thức
dậy nẻo ba canh.”-(Bài
158)

- Nguyễn Trãi – con người
trần thế:

+ Nguyễn Trãi đau nỗi đau
của con người,yêu tình yêu
của con người ,xúc cảm
trước mọi tác động của
hiện thực.

+ Tình cảm với vua, với
cha qua những câu thơ xúc
động: “Qn thân chưa báo
lịng canh cánh-Tình phụ
cơm trời, áo cha”. Nguyễn
Trãi trong quan hệ bạn bè
thì trong sáng như “trăng
vằng vặc cao”.Với quê
hương, gia đình thì tình
cảm của Nguyễn Trãi lại
sâu lắng qua nỗi nhớ da diết
khi ông xa quê mười năm

mà chưa có dịp trở lại.

sắc:

- Những tác phẩm trữ tình tiêu biểu:
“Ức Trai thi tập”, “Quốc âm thi tập”.
- Nội dung: Tập trung khắc họa chân
dung Nguyễn Trãi: một con người
bình thường, con người trần thế hòa
quyện, thống nhất với người anh hùng
của dân tộc.

* Nguyễn Trãi-người anh hùng dân
tộc:

+ Sự hòa quyện giữa lý tưởng nhân
nghĩa và tư tưởng yêu nước thương
dân.

+ Phẩm chất ý chí của người anh
hùng: Nguyễn Trãi tự ví mình như cây
trúc cứng cỏi, cây tùng bản lĩnh, cây
mai trong trắng, thanh khiết…

* Nguyễn Trãi-con người đời thường:
- Nguyễn Trãi đau nỗi đau của con
người,yêu tình yêu của con người ,xúc
cảm trước mọi tác động của hiện thực.
-Tình cảm trong các mối quan hệ giữa
vua tơi,cha con,bè bạn,tình cảm gắn bó

với q hương, gia đình…đều rất chân
thành , cảm động.

- Nguyễn Trãi có một tình u thiên
nhiên tha thiết.Thiên nhiên trong thơ
ơng rất phong phú.

5’

Hoạt động 3:

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

nội dung bài học.
-Yêu cầu HS khái quát
lại bài học ở cả hai
phương diện: Cuộc đời
và sự nghiệp văn
chương của Nguyễn
Trãi.

- GV nhận xét, chốt ý.

- Qua tìm hiểu ở trên, HS
tự rút ra những nội dung cơ
bản của bài học: Nét nổi
bật trong cuộc đời và sự
nghiệp văn chương của
Nguyễn Trãi.

- HS chú ý theo dõi.
V/ Dặn dò: (1’)

- Nắm nội dung chính của bài học.

- Soạn bài tiếp theo: Đại cáo bình Ngơ – Phần hai: Tác phẩm.
VI/ Rút kinh nghiệm, bổ sung:

:

</div>

<!--links-->