B
TR
GIÁO D CăVĨă ĨOăT O
NGă I H CăTH NGăLONG
---------------------
NGUY N H
TH C TR NG TIÊM CH NGă
LO I V C XIN
TR D
LIÊN QUAN T IăPH
MAI
Yă
VĨă ỎNGăL CH 8
I 1 TU I VÀ M T S
NG Ô CH
D A, QU Nă
HÀ N IăN Mă2019
LU NăV NăTH CăS ăYăT CÔNG C NG
HÀ N I ậ 2019
Y UT
NGă A,ă
GIÁO D CăVĨă ĨOăT O
TR
NGă I H CăTH NGăLONG
KHOA KHOA H C S C KHO
B MÔN Y T CÔNG C NG
--------------------B
NGUY N H
TH C TR NG TIÊM CH NGă
LO I V C XIN
TR D
LIÊN QUAN T IăPH
MAI
Yă
VĨă ỎNGăL CH 8
I 1 TU I VÀ M T S
NG Ô CH
D A, QU Nă
Y UT
NGă A,ă
HÀ N IăN Mă2019
Chuyên ngành : Y t công c ng
Mã s
: 8720701
LU NăV NăTH CăS ăYăT CÔNG C NG
Ng
ih
ng d n khoa h c:
PGS.TS. H
TH MINH LÝ
HĨăN Iăậ 2019
Thang Long University Library
L IăC Mă N
hoƠn thƠnh lu n v n nƠy, tôi đư nh n đ
c s quan tơm giúp đ t
nhi u phía, đó lƠ các th y cơ giáo, gia đình vƠ b n bè.
u tiên, em xin g i l i c m n chơn thƠnh vƠ lòng bi t n sơu s c t i
PGS.TS. H ăTh ăMinhăLỦ, ng
i đư t n tình ch d y vƠ h
ng d n em trong
su t quá trình h c t p, nghiên c u vƠ hoƠn thi n lu n v n. PGS.TSă Ơoă
Xuân Vinh đư giúp em đ nh h
ng trong vi c xơy d ng đ c
ng vƠ s a
ch a lu n v n.
Em xin chơn thƠnh c m n Ban giám hi u, phòng đƠo t o Sau đ i h c vƠ
các th y cô giáo B môn Y t công c ng - Tr
ng
i h c Th ng Long đư
truy n th vƠ giúp em trang b ki n th c trong quá trình h c t p.
Sau cùng, xin g i c m n sơu s c đ n nh ng ng
vƠ b n bè, lƠ nh ng ng
i luôn
i thơn trong gia đình
bên đ ng viên chia s vƠ ng h tơi đ tơi có
th hoƠn thƠnh lu n v n m t cách t t nh t.
Hà N i, ngày 20 tháng 10 n m 2019
H CăVIểN
Nguy năH ăMai
L IăCAMă OAN
Tôi xin cam đoan lu n v n nƠy lƠ cơng trình nghiên c u c a riêng tôi.
Các s li u, k t qu nêu trong lu n v n lƠ trung th c vƠ ch a t ng đ
cơng b trong b t kì cơng trình nƠo khác.
Tácăgi
Nguy năH ăMai
Thang Long University Library
c ai
DANH M C VI T T T
BCG
: V c xin phịng lao
CSSKB
: Ch m sóc s c kh e ban đ u
CTTC
: Chuyên trách tiêm ch ng
DPTậ VGB ậ Hib : V c xin ph i h p 5 thƠnh ph n phòng b nh B ch
h u ậ Ho gà ậ U n ván ậ viêm gan B ậ viêm màng
nưo m , viêm ph i do Haemophilus influenza týp B
GAVI
: Liên minh toƠn c u v v c xin vƠ tiêm ch ng
IPV
: V c xin B i li t tiêm
MMR
: V c xin S i-Quai b -Rubella
OPV
: V c xin B i li t u ng
TC
: Tiêm ch ng
TC
: Tiêm ch ng đ y đ
TCMR
: Tiêm ch ng m r ng
UNICEF
: Qu Nhi đ ng Liên hi p qu c
(United Nations Children's Fund)
UV
: U n ván
WHO
: T ch c Y t th gi i
(World Health Organization)
VX
: V c xin
M CL C
TV N
Ch
................................................................................................... 1
ng 1 ........................................................................................................... 3
T NG QUAN TÀI LI U ................................................................................. 3
1.1. Các khái ni m ..................................................................................................... 3
1.1.1. V c xin ............................................................................................ 3
1.1.2. Tiêm ch ng ..................................................................................... 3
1.1.3. Tiêm ch ng đ y đ .......................................................................... 4
1.1.4. Ph n ng sau tiêm ch ng ................................................................ 5
1.2. Ch
ng trình tiêm ch ng trên th gi i và t i Vi t Nam ................................. 5
1.2.1. Ch
ng trình tiêm ch ng trên th gi i............................................ 5
1.2.2. Ch
ng trình tiêm ch ng t i Vi t Nam .......................................... 7
1.3. Th c tr ng tiêm ch ng đ y đ
tr em d i 1 tu i........................................ 9
1.3.1. Trên th gi i ................................................................................................ 9
1.3.2. Vi t Nam...................................................................................................... 9
1.3.3. Ch
ng trình tiêm ch ng t i Hà N i ............................................ 12
1.4. M t s y u t liên quan đ n tiêm ch ng đ y đ
tr em............................. 12
1.4.1. Nghiên c u trên Th gi i ......................................................................... 13
1.4.2. Nghiên c u t i Vi t Nam .............................................................. 14
1.5. Gi i thi u v đ a đi m nghiên c u.................................................................. 16
1.6. Khung lý thuy t nghiên c u ............................................................................ 17
Ch
ng 2 ......................................................................................................... 18
IT
2.1.
NG VÀ PH
it
NG PHỄP NGHIÊN C U .................................... 18
ng, đ a đi m, th i gian nghiên c u .................................................... 18
2.1.1.
it
2.1.2.
a đi m nghiên c u................................................................................. 18
ng nghiên c u ............................................................................... 18
2.1.3. Th i gian nghiên c u ................................................................................ 18
2.2. Ph
ng pháp nghiên c u ................................................................................. 18
Thang Long University Library
2.2.1. Thi t k nghiên c u .................................................................................. 18
2.2.2. C m u, ph
ng pháp ch n m u nghiên c u ........................................ 19
2.2.3. Ph ng pháp thu th p thông tin............................................................... 20
2.3. Bi n s , ch s nghiên c u............................................................................... 20
2.3.1. Bi n s , ch s nghiên c u ............................................................ 20
2.3.2. Tiêu chí đánh giá ..................................................................................... 28
2.4. X lý và phân tích s li u .............................................................................. 30
2.5.
o đ c trong nghiên c u ............................................................................... 30
2.6. Sai s và cách kh c ph c ................................................................................. 30
2.7. H n ch nghiên c u.......................................................................................... 31
Ch
ng 3 ......................................................................................................... 32
K T QU NGHIÊN C U ............................................................................. 32
3.1. Thông tin chung v đ i t
ng nghiên c u ..................................................... 32
3.2. Th c tr ng tiêm ch ng đ y đ vƠ đúng l ch 8 lo i v c xin
tu i ph
tr em d
i1
ng Ô Ch D a n m 2019 ........................................................... 35
3.3. Phân tích m t s y u t liên quan đ n tiêm ch ng đ y đ vƠ đúng l ch tr
em d
Ch
i 1 tu i t i đ a đi m nghiên c u ........................................................ 39
ng 4 ......................................................................................................... 49
BÀN LU N .................................................................................................... 49
4.1. Th c tr ng tiêm ch ng đ y đ vƠ đúng l ch 8 lo i v c xin c a tr . ............. 49
4.2. M t s y u t liên quan đ n tiêm ch ng đ y đ vƠ đúng l ch c a tr . ........ 57
K T LU N .................................................................................................... 67
KHUY N NGH ............................................................................................ 69
TÀI LI U THAM KH O ...................................................................................
DANH M C B NG
B ng 3. 1. Tình tr ng c a tr tham gia nghiên c u ......................................... 32
B ng 3. 2. Thông tin chung v ng
i ch m sóc tr tham gia nghiên c u ...... 33
B ng 3. 3. Tình tr ng c a gia đình có tr tham gia nghiên c u ...................... 34
B ng 3.4. Tình tr ng tai bi n l n tiêm tr
c/s l n m, đi vi n n m qua c a
tr tham gia nghiên c u ................................................................................... 34
B ng 3.5. T l tiêm ch ng đ y đ , đúng l ch v c xin BCG
tr .................. 35
B ng 3.6. T l tr tiêm ch ng đ y đ , đúng l ch v i v c xin DPT ậ Hib ..... 36
B ng 3.7. T l tr tiêm ch ng đ y đ , đúng l ch v i v c xin phòng b nh viêm
gan B................................................................................................................ 36
B ng 3.8. T l tr tiêm ch ng đ y đ , đúng l ch v i..................................... 36
B ng 3.9 T l tiêm ch ng đ y đ , đúng l ch v i ........................................... 37
B ng 3.10 T l tiêm ch ng đ y đ , đúng l ch v i c 8 lo i v c xin
B ng 3.11 Lý do tr không đ
tr ..... 37
c tiêm ch ng đ y đ , đúng l ch..................... 38
B ng 3.12 M i liên quan gi a tu i, trình đ h c v n, ngh nghi p c a m và
t l tiêm ch ng đ y đ c a tr ....................................................................... 39
B ng 3.13 M i liên quan gi a vi c bà m gi s tiêm c a con và t l tiêm
ch ng đ y đ c a tr ....................................................................................... 40
B ng 3.14 M i liên quan gi a ki n th c c a m v tiêm ch ng và t l tiêm
ch ng đ y đ c a tr ....................................................................................... 41
B ng 3.15 M i liên quan gi a gi i c a tr và t l tiêm ch ng đ y đ .......... 41
B ng 3.16 M i liên quan gi a tình tr ng s c kh e c a tr và t l tiêm ch ng
đ y đ c a tr .................................................................................................. 42
B ng 3.17 M i liên quan gi a lo i hình tiêm ch ng c a tr và t l tiêm ch ng
đ y đ c a tr .................................................................................................. 42
B ng 3.18 M i liên quan gi a ngu n thông tin ng
ch ng và t l tiêm ch ng đ y đ
i m nh n đ
c v tiêm
tr ........................................................... 43
Thang Long University Library
B ng 3.19 M i liên quan gi a tu i m và t l tiêm ch ng đúng l ch c a tr 44
B ng 3.20 M i liên quan gi a s bà m gi s tiêm c a con và t l tiêm
ch ng đúng l ch c a tr ................................................................................... 45
B ng 3.21 M i liên quan gi a ki n th c c a m v tiêm ch ng và t l tiêm
ch ng đúng l ch c a tr ................................................................................... 45
B ng 3.22 M i liên quan gi a gi i c a tr và t l tiêm ch ng đúng l ch...... 46
B ng 3.23 M i liên quan gi a tình tr ng s c kh e c a tr và t l tiêm ch ng
đúng l ch c a tr .............................................................................................. 47
B ng 3.24 M i liên quan gi a lo i hình tiêm ch ng c a tr và t l tiêm ch ng
đúng l ch c a tr .............................................................................................. 47
B ng 3.25 M i liên quan gi a ngu n thông tin ng
ch ng và t l tiêm ch ng đúng l ch
i m nh n đ
c v tiêm
tr ....................................................... 48
DANH M C BI Uă
Bi u đ 1.1. K t qu tiêm ch ng đ y đ toàn qu c giai đo n 1985 ậ 2012 ... 10
1
T V Nă
H
ng đ n m c tiêu b o v tr em kh i các b nh truy n nhi m ph
bi n và gây t vong cao, ch
đ uđ
c tri n khai
ng trình tiêm ch ng m r ng (TCMR) đư b t
Vi t Nam t n m 1981 v i s h tr c a T ch c Y t
Th gi i (WHO) và Qu Nhi đ ng Liên h p qu c (UNICEF). T i Hà N i, sau
giai đo n tri n khai thí đi m, đ n n m 1985 ch
ng trình đư bao ph 100%
ng, th tr n trên đ a bàn thành ph , v i t l đ i t
các xã, ph
ch ng đ y đ n m sau cao h n n m tr
trong nhóm tr d
ng đ
c tiêm
c. T nhi u n m nay t l bao ph
i 1 tu i đ t trên 95%. Nh tiêm v c xin, t l m c các b nh
truy n nhi m gi m hàng ch c đ n hàng tr m l n góp ph n vào thành cơng
chung c a Vi t Nam: thanh toán đ
c b nh b i li t (n m 2000), lo i tr u n
ván s sinh (2005), ti n t i thanh toán, lo i tr t ng b nh có v c xin s d ng
trong ch
ng trình tiêm ch ng m r ng
nh ng n m ti p theo [6].
Trong nh ng n m g n đơy, tình hình d ch b nh trên th gi i di n bi n
ph c t p. Th đô HƠ N i c ng khơng n m ngồi b i c nh đó, n m 2013 toƠn
thành ph ch ghi nh n 06 tr
tr
ng h p m c ho gà, s m c liên t c t ng lên 23
ng h p n m 2014 vƠ t ng đ t bi n n m 2015 v i 164 tr
có 1 tr
h p.
ng h p t vong và 08 tháng đ u n m 2016 đư ghi nh n 53 tr
c bi t, ph i k đ n d ch s i x y ra n m 2014, có đ n 1971 tr
s i, trong đó có 14 tr
ng
ng h p
ng h p t vong. Nguyên nhân là do t l tiêm ch ng
gi m. Trong th i gian v a qua đư x y ra m t s tr
tiêm ch ng liên quan đ n v c xin trong ch
ng
ng h p trong đó
ng h p tai bi n n ng sau
ng trình tiêm ch ng m r ng,
i dân dè d t khi đ a con em đi tiêm ch ng mi n phí, trong khi v c xin
d ch v khan hi m d n đ n h u qu tr không đ
c tiêm ch ng đ y đ ho c
tiêm ch ng không đúng l ch (chi m đ n 75% theo th ng kê t d ch s i n m
2014) [36].
Thang Long University Library
2
Ph
ng Ô Ch D a, qu n
ng
a lƠ m t trong nh ng ph
ng
khu
v c n i thành có tình hình dơn c ngày càng ph c t p, di bi n đ ng dơn c
nhi u, ho t đ ng giao thơng m nh, khói b i, ơ nhi m mơi tr
có nguy c xu t hi n. S đ i t
ng trong ch
ng, d ch b nh
ng trình tiêm ch ng m r ng
hƠng n m l n. Bên c nh hình th c tiêm ch ng mi n phí trong ch
tiêm ch ng m r ng, hình th c tiêm ch ng d ch v c ng đ
ch n nhi u (kho ng 15%). ơy lƠ thách th c đ i v i ch
c ng
ng trình
i dân l a
ng trình tiêm ch ng
m r ng thành ph trong vi c đ m b o t t công tác tiêm ch ng m r ng nh t
là không b sót đ i t
Tr
ng.
c tình hình đó, vi c xác đ nh t l tiêm ch ng đ y đ , đúng l ch và
phân tích các y u t liên quan t i ph
cao hi u qu c a ch
ng Ô Ch D a là r t c n thi t đ nâng
ng trình, đ ng th i đ a ra nh ng khuy n ngh thích h p
nh m h n ch d ch b nh l n có th bùng phát. Chính vì v y, chúng tôi ti n
hành nghiên c u v ắTh c tr ng tiêm ch ngăđ yăđ vƠăđúngăl ch 8 lo i v c
tr d
xin
qu nă
i 1 tu i và m t s y u t liên quan t iăph
ng Ô Ch D a,
ngă a,ăHƠăN iăn mă2019” v i các m c tiêu:
1. Mô t th c tr ng tiêm ch ng đ y đ và đúng l ch 8 lo i v c xin
d
i 1 tu i t i ph
ng Ô Ch D a, qu n
tr em
ng a, Hà N i n m 2019.
2. Phân tích m t s y u t liên quan đ n th c tr ng tiêm ch ng đ y đ và
đúng l ch c a 8 lo i v c xin
tr em d
i 1 tu i t i đ a đi m nghiên c u.
3
Ch
ngă1
T NG QUAN TÀI LI U
1.1. Các khái ni m
1.1.1. V c xin
V c xin là ch ph m sinh h c v i thành ph n là các kháng nguyên có
ngu n g c t các vi sinh v t gây b nh đư đ
kh n ng gơy b nh. V c xin đ
c bào ch đ làm gi m ho c m t
c ch đ ng đ a vƠo trong c th đ kích thích
c th sinh mi n d ch ch đ ng phòng b nh [29].
Ngày nay, khái ni m v v c xin đư đ
t vi sinh v t đ
c dùng đ phòng b nh, mà v c xin cịn đ
sinh h c khơng vi sinh v t vƠ đ
xin ch ng kh i u đ
đ
c m r ng, không ch là ch ph m
c làm t v t li u
c dùng v i các m c đích khác nhau nh : v c
c làm t các t bào sinh kh i u, v c xin ch ng th thai
c làm t th th (receptor) c a tr ng dùng đ ng n c n đi u ki n th
thai….[4].
1.1.2. Tiêm ch ng
Tiêm ch ng là vi c đ a v c xin vƠo c th con ng
i v i m c đích t o
cho c th kh n ng đáp ng mi n d ch đ d phòng b nh t t [6].
Tiêm ch ng là hình th c gây mi n d ch ch đ ng nh v c xin. M i tiêm
ch ng đ u tiên cho ng
i ch a bao gi ti p xúc v i kháng nguyên th
ng t o
ra kháng th lo i IgM. Tùy thu c vào kh n ng đáp ng và th i gian tiêm,
m i th 2 s kích thích đáp ng mi n d ch nhanh h n, cao h n vƠ th
ng là
kháng th lo i IgG. Sau tiêm đ các m i c b n, mi n d ch s duy trì
m c
đ cao trong th i gian dƠi vƠ cho dù l
c ch trí nh mi n d ch nên đa s tr
ng kháng th gi m xu ng nh ng do
ng h p v n có kh n ng kích thích c
th đáp ng nhanh khi ti p xúc l i v i m m b nh [22].
Thang Long University Library
4
1.1.3. Tiêm ch ng đ y đ , tiêm ch ng đúng l ch
Theo đ nh ngh a c a Vi n v sinh d ch t trung
tu i đ
c tiêm đ y đ lƠ đ
ng, m t tr d
i1
c nh n đ 8 lo i v c xin vƠ đ 14 li u nh sau:
V c xin BCG, 3 li u v c xin DPT, 3 li u v c xin VGB, 3 li u viêm màng não
m do Hib, 3 l n u ng v c xin OPV và tiêm v c xin S i. Viêm gan B s sinh
không đ
c đ a vƠo ch tiêu tiêm ch ng đ y đ [39]. Nh v y tr tiêm ch ng
không đ y đ là thi u 1 trong s 14 li u nh trên.
Tiêm ch ng đúng l ch là tr đ
c tiêm ch ng đ y đ vƠ theo đúng th i
gian quy đ nh c a B Y t , c th :
+ V c xin BCG:
Tiêm trong vòng 01 tháng tu i
Tr đ
c tiêm phòng b nh lao mu n là tr tiêm BCG trên 01 tháng
tu i
+ V c xin Viêm gan B:
Tiêm đ 03 m i, t đ 02 tháng tu i đ n tr
c 06 tháng tu i, các m i cách
nhau t i thi u 01 tháng
Tr tiêm khơng đúng l ch là khơng hồn thành 03 m i tr
c 06 tháng
+ V c xin DPT:
Tiêm 03 m i, t đ 02 tháng tu i đ n tr
c 06 tháng tu i, các m i
cách nhau t i thi u 01 tháng
Tr tiêm không đúng l ch là khơng hồn thành 03 m i tr
c 06 tháng
+ V c xin OPV/IPV:
U ng/tiêm (sau đơy g i chung là tiêm) đ 03 li u, t đ 02 tháng tu i
đ n tr
c 06 tháng tu i, các li u cách nhau t i thi u 01 tháng.
Tr tiêm không đúng l ch là không hoàn thành 03 li u tr
+ V c xin viêm màng não m do Hib:
c 06 tháng
5
Tiêm 03 m i, t đ 02 tháng tu i đ n tr
c 06 tháng tu i, các m i
cách nhau t i thi u 01 tháng
Tr tiêm khơng đúng l ch là khơng hồn thành 03 m i tr
c 06 tháng
+ V c xin S i:
Tiêm khi tr đ 09 tháng tu i đ n tr
c 11 tháng tu i
Tr tiêm không đúng l ch là tiêm khi tr đ 11 tháng
M t tr đ
c tiêm ch ng đ y đ vƠ đúng l ch m i có mi n d ch cho tr đó
phịng b nh. Kho ng cách gi a các li u v c xin ph i tuân th theo quy đ nh c a
nhà s n xu t c a t ng v c xin, kho ng cách đó lƠ t i thi u. Không đ c tiêm
ch ng tr
c l ch tiêm, vì nh v y tr s khơng đ
c mi n d ch t t nh t.
1.1.4. Ph n ng sau tiêm ch ng
Khái ni m
- Ph n ng sau tiêm ch ng là hi n t
ng b t th
ng v s c kh e bao
g m các bi u hi n t i ch tiêm ch ng ho c tồn thân x y ra sau tiêm ch ng,
khơng nh t thi t do vi c s d ng v c xin, bao g m ph n ng thông th
ng
sau tiêm ch ng và tai bi n n ng sau tiêm ch ng [6].
- Ph n ng sau tiêm ch ng là tình tr ng b nh x y ra sau khi tiêm ch ng
đ
c ngh lƠ do tiêm ch ng gơy ra. Các tr
ng h p này có th do v c xin ho c
liên quan t i quá trình tiêm ch ng [9].
1.2. Ch
1.2.1. Ch
Ch
ngătrìnhătiêmăch ng trênăth ăgi iăvƠăt iăVi tăNam
ng trình tiêm ch ng trên th gi i
ng trình tiêm ch ng m
Immunization ậ EPI) đ
r ng (Expanded Programme on
c WHO và UNICEF thi t l p t n m 1974 sau khi
thông qua Ngh quy t t i đ i h i đ ng Y t th gi i (WHA 27.57). Các v c
xin đ u tiên đ
c đ a vƠo ch
ng trình TCMR lƠ: Lao, b ch h u, ho gà, u n
ván, b i li t, s i ậ ơy lƠ 6 b nh truy n nhi m nguy hi m có t l m c và ch t
cao nh t
tr em. M c tiêu c a ch
em vƠo n m 1990.
ng trình lƠ ph c p tiêm ch ng cho tr
ó c ng lƠ m c tiêu ch y u c a WHO trong chi n l
Thang Long University Library
c
6
ph n đ u th c hi n s c kh e cho m i ng
các n
có kho ng 5% tr em
i vƠo n m 2000. Th i gian đ u ch
c phát tri n đ
c tiêm ch ng. Trong n m
2014, kho ng 86% (115 tri u) tr em trên toàn th gi i đ
c tiêm đ y đ 3
li u v c xin b ch h u - u n ván - ho gƠ (DTP3). Tính đ n n m 2014, có 129
qu c gia có ít nh t 90% tr đ
c tiêm ch ng v c xin DTP3 [57].
Trong h n 4 th p k qua, thông qua các v n phòng khu v c c a WHO
ch
ng trình TCMR th c hi n chi n l
l tiêm ch ng
c m r ng di n tri n khai vƠ t ng t
các khu v c và các qu c gia. Các v c xin: viêm gan B, viêm
màng não m do Hib l n l
tđ
h t các n
c đang phát tri n. Riêng v c xin Quinvaxem đư
đ
c, k c các n
c tri n khai trên 91 n
Ch
c b sung vƠo ch
ng trình TCMR c a h u
c trên th gi i.
ng trình TCMR đư góp ph n quan tr ng đ y lùi nhi u b nh t t và
gi m t l t vong c a con ng
i và h n ch nh ng di ch ng gây tàn ph dai
d ng cho b nh nhân, ti t ki m chi phí cho gia đình vƠ xư h i. T i các n
đang phát tri n, tr em lƠ đ i t
ng đ
c
c quan tơm hƠng đ u v v n đ tiêm
ch ng đ phòng tránh b nh t t và di ch ng do các b nh truy n nhi m. M i
n m trên th gi i có kho ng 3 tri u ng
TCMR.
n nay b nh b i li t đư đ
và ch còn l u hƠnh
1s n
iđ
c c u s ng nh ch
c thanh toán
nhi u n
c Chơu Phi, Chơu Ễ nh :
Pakistan, B ng la đét, … N m 2002, có 135 n
ng trình
c trên th gi i,
n
c đư lo i tr đ
, Công gô,
c u n ván s
sinh, gi m 1,55 l n so v i n m 1980. Cơng tác phịng ch ng b nh S i đư đ
đ y m nh. S tr em ch t vì b nh S i đư gi m kho ng 80%, t
tr
ng h p t vong vƠo n m 2000 xu ng 164.000 tr
c
733.000
ng h p t vong n m
2008 [55].
N m 1999, Liên minh toƠn c u v v c xin và tiêm ch ng (GAVI) đ
thành l p v i m c đích c i thi n s c kh e tr em
cách m r ng t m v i c a ch
các n
c
c nghèo nh t b ng
ng trình TCMR. GAVI t p h p thành 1 liên
7
minh l n vƠ đư giúp đ i m i quan tâm và duy trì t m quan tr ng c a tiêm
ch ng trong đ u tranh ch ng l i gánh n ng b nh t t do các b nh truy n nhi m
gây ra. GAVI là t ch c đư tƠi tr cho ch
ng trình TCMR trong công tác
tri n khai tiêm v c xin Viêm gan B s sinh t 2003 và Quinvaxem t 2010.
Nh có liên minh GAVI, tr em Vi t Nam đư có c h i ti p c n v i V c xin
m iđ
c s n xu t v i cơng ngh cao trong ch
Tuy nhiên, ch
ng trình TCMR [56].
ng trình TCMR c ng đang đ ng tr
th c l n: b nh b i li t ch a đ
c r t nhi u thách
c thanh tốn trên quy mơ tồn c u, cơng tác
lo i tr u n ván s sinh cịn g p khó kh n
các n
c nghèo t i khu v c châu
Phi vƠ chơu Ễ. N m 2009 l i xu t hi n d ch s i l n
nhi u n
c nh
Afghanistan, Angola, Bangladesh, Philippines, Nam Phi, Thái Lan, V
ng
qu c Liên hi p Anh và B c Isaland, Vi t Nam, Zimbabwe …[55]
1.2.2. Ch
Ch
ng trình tiêm ch ng t i Vi t Nam
ng trình Tiêm ch ng m r ng b t đ u đ
t n m 1981 do B Y t kh i x
c tri n khai
Vi t Nam
ng v i s h tr c a T ch c Y t Th gi i
và Qu Nhi đ ng Liên h p qu c. Ch
ng trình có m c tiêu ban đ u là cung
c p d ch v tiêm ch ng mi n phí cho tr em d
i 1 tu i, b o v tr kh i m c 6
lo i b nh truy n nhi m ph bi n và gây t vong cao: Lao, b ch h u, ho gà,
u n ván và s i. Sau m t th i gian thí đi m, ch
r ng d n c v đ a bƠn vƠ đ i t
tr em d
cđ
cm
ng tiêm ch ng. T n m 1985 t i nay toàn b
i 1 tu i trên tồn qu c đư có c h i đ
TCMR. Sau khi có ch tr
ng trình t ng b
c ti p c n v i Ch
ng trình
ng đ a v c xin m i phòng b nh viêm ph i/viêm
màng não m do vi khu n Hib c ng nh b sung các m i tiêm nh c c a v c
xin s i và v c xin DPT vƠo ch
ng trình. NgƠy 17/03/2010 B Y t có quy t
đ nh s 845/2010/Q -BYT thay đ i v l ch tiêm các v c xin phòng b nh
viêm gan B, b ch h u, ho gà, u n ván, b i li t, s i vƠ Hib nh sau [3]:
Thang Long University Library
8
B ng 1.1. L ch tiêm ch ngătrongăch
STT
Tu iăc aătr
1
S sinh
2
02 tháng
3
03 tháng
4
04 tháng
5
09 tháng
6
18 tháng
ngătrìnhăTiêm ch ng m r ng
V căxinăs ăd ng
- BCG
- Viêm gan B (VGB) m i 0 trong vòng 24 gi
- DPT-VGB-Hib m i 1
- OPV l n 1
- DPT-VGB-Hib m i 2
- OPV l n 2
- DPT-VGB-Hib m i 3
- OPV l n 3
-S im i1
- DPT m i 4
-S im i2
Ngu n: B Y t [3]
Nh có chính sách Y t và s thành cơng trong vi c xã h i hóa tiêm
ch ng mƠ ngƠy nay ch
ng trình TCMR đư tr thành 1 d ch v quan tr ng
không th thi u trong công tác CSSKB
ch ng ngƠy cƠng đ
t i Vi t Nam. Ch t l
c chú tr ng và nâng cao. T n m 1993 đ n n m 2010, t
l tiêm ch ng đ y đ cho tr d
ch đ t 81,8% do nh h
i 1 tu i luôn đ t trên 90%, riêng n m 2007
ng c a các ph n ng sau tiêm viêm gan B; t l tiêm
ch ng v c xin U n ván cho ph n có thai và ph n
đ t trên 80% đ n 90% [10], [11], [12], [13].
đ
ng tiêm
c nh ng m c tiêu chi n l
truy n nhi m nguy hi m
đ tu i sinh đ ln
ó lƠ n n t ng đ Vi t Nam đ t
c v kh ng ch , lo i tr , thanh toán các b nh
tr em.
S thành cơng c a ch
ng trình TCMR đư lƠm thay đ i c c u b nh t t
tr em. N m 2000, Vi t Nam chính th c đ
c WHO cơng nh n thanh tốn
b nh b i li t. N m 2005, Vi t Nam ti p t c đ
c công nh n lo i tr u n ván
9
s sinh trên đ n v huy n. Các ho t đ ng tiêm ch ng v c xin u n ván cho ph
n có thai, ph n trong đ tu i sinh đ v n đ
c duy trì đ u đ n [6], [21].
1.3.ăTh cătr ngătiêmăch ngăđ yăđ ,ăđúngăl ch ătr ăemăd
iă1ătu i
1.3.1. Trên th gi i
N m 2011 t i Kenya, b ng ph
ng pháp ch n m u chùm trên 380 tr em
t 12 đ n 23 tháng tu i và bà m / ng
i giám h tr đó cho th y t l tiêm
ch ng đ y đ là 76,6%. T l tiêm ch ng các lo i v c xin riêng cao (trên
90%), th p nh t là t l tiêm ch ng v c xin S i (77,4%). T l b m i tiêm
gi a m i đ u tiên vƠ m i th 3 v c xin DPT là 8,9% [53].
N m 2013, nghiên c u c t ngang d a vào c ng đ ng t i 15 qu n huy n
t i mi n nam Ethiapia trên 630 tr trong đ tu i 12 tháng đ n 23 tháng tu i
cho k t qu g n 3/4 tr em đ
c tiêm ch ng đ y đ (73,2%), 20,3% tr đ
c
tiêm ch ng 1 l n [58].
B ng ph
ng pháp ch n m u 30 c m c a WHO, t i Mumbai n m 2013
c ng có nghiên c u đánh giá t l tiêm ch ng đ y đ cho tr d
k t qu : t l tiêm ch ng đ y đ cho tr d
i 1 tu i cho
i 1 tu i lƠ h n 80%, cao nh t là
v c xin BCG(97,1%), th p nh t là v c xin s i (87,6%) [46].
1.3.2. Vi t Nam
K t n m 1994, sau khi 100% s xư ph
trình TCMR, t l s tr d
i 1 tu i đ
ng đ
c bao ph Ch
c tiêm ch ng đ y đ tr thành m t
trong nh ng ch tiêu quan tr ng nh t đ đánh giá ch t l
ng c a Ch
trình. T l này liên t c t ng lên theo các n m, k t n m 1995 luôn đ
trì
m c trên 90%
duy trì
quy mơ tuy n huy n [6].
Thang Long University Library
ng
c duy
quy mô tuy n t nh. T n m 2004 t l nƠy luôn đ
m c trên 90%
ng
c
10
Bi uăđ ă1.1.ăK tăqu ătiêmăch ngăđ yăđ ătoƠnăqu căgiaiăđo nă1985ăậ 2012
Ngu n: B Y t [6]
S li u c p nh t c aăCh
ngătrìnhătiêmăch ng m r ng tínhăđ n 2016
N mă2013
2014
2015
3/2016
91,4
97,1
97,2
22,5
Ngu n: [1]
Trong giai đo n nƠy, Vi t Nam ti p t c duy trì các thƠnh qu đư đ t
đ
c trong nh ng n m v a qua. T l tr d
i 1 tu i đ
n m 2011 vƠ 2012 lƠ 96% v i 8 lo i v c xin đ
đ tr d
c tiêm ch ng đ y đ
c tiêm. T l tiêm ch ng đ y
i 1 tu i giai đo n 2013-2016 t ng đ n 97,2% (2015). K t qu tiêm
ch ng đư đ t đ
c m c tiêu phát tri n thiên niên k [5].
N m 2010, nghiên c u c a Tr
ng V n D ng th c hi n t i huy n Chơu
ThƠnh, t nh TrƠ Vinh trên 644 tr t 10 đ n 36 tháng tu i vƠ 644 bƠ m c a
tr đó b ng ph
ng pháp mô t c t ngang cho k t qu t l tr tiêm ch ng đ y
đ đ t 96,27%, cịn 3,73% tr khơng tiêm ch ng đ y đ [14].
11
Trong nghiên c u c a tác gi T ng Thi n Anh t i huy n Bình Xuyên,
t nh V nh Phúc n m 2007 trên 210 tr cho th y: t l tiêm ch ng đ y đ khi
tr d
i 1 tu i đ t 93,3%, v
t so v i ch tiêu CTTCMR qu c gia [2].
M t nghiên c u d ch t h c mô t c t ngang k t h p h i c u h s tiêm
ch ng đư đ
c ti n hành trên toàn b 151 tr em t 12 đ n 23 tháng tu i t i xã
B c S n, huy n An D
ng, thƠnh ph
H i Phòng t
01/02/2015 đ n
01/04/2015 đư ch ra t l tiêm ch ng đ y đ t t c các lo i v c-xin trong
ch
ng trình tiêm ch ng m r ng là 84,8%. T l tiêm ch ng đ y đ t ng lo i
v c-xin: viêm gan B m i 0 chi m 39,7%; lao đ t 98,7%; tiêm đ 3 m i DPTVGB-Hib đ t 84,8%; u ng đ 3 l n OPV đ t 88,1%; s i m i 1 đ t 98% [17].
N m 2015, Nguy n Th Thanh H
ng s d ng ph
ng pháp mô t c t
ngang d a vào cách ch n m u 30 c m, m i c m 7 tr t 12 đ n 23 tháng tu i
theo h
ng d n c a WHO t i 17 xư, ph
ng c a thành ph Móng Cái, Qu ng
Ninh chot h y t l tiêm ch ng đ y đ c a tr đ t 65% [24].
C ng n m 2015, H a Hoàng Tây và c ng s
s d ng ph
ng pháp
nghiên c u mô t c t ngang th c hi n nghiên c u t i qu n Cái R ng, TP. C n
Th trên 320 bà m có con t 12 đ n 24 tháng tu i, ph i h p h i c u h s
tiêm ch ng cá nhân c a tr nh m đánh giá t l tiêm ch ng đ y đ , đúng l ch
c a tr vƠ xác đ nh m t s y u t liên quan. Nghiên c u đư cho th y t l tiêm
ch ng đ y đ c a tr đ t 92,2%, nh ng ch có 7,8% tr đ
đ vƠ đúng l ch các lo i v c xin có trong ch
c tiêm ch ng đ y
ng trình TCMR. Tr tiêm đ
li u vƠ đúng l ch m i th nh t c a v c xin phòng b nh s i và BCG chi m t
l cao nh t (62%), viêm gan B s sinh lƠ v c xin có t l tiêm ch ng đ li u
vƠ đúng l ch th p nh t (26,3%) [30].
Tác gi Nguy n Tu n, Lê Quang Phong, Võ Vi t Quang và c ng s
trong nghiên c u v th c tr ng tiêm ch ng m r ng t i HƠ T nh cho tr d
i1
tu i cho th y t l tiêm v c xin Quinvaxem m i 1 lƠ 93,2%, sau đó gi m d n
Thang Long University Library
12
m i 2 vƠ th p nh t lƠ m i 3 v i 82,8%. Ki n th c c a nhân viên y t v li u
l
ng, đ
ng dùng, v trí tiêm c a v c xin đ t khá cao (80-x p x 98%) trong khi
ch có 7,3% các bà m bi t đ y đ các ph n ng sau tiêm ch ng [37].
Nghiên c u c a Nguy n Th Lý n m 2016 t i th xã Chí Linh ậ H i
D
ng trên 312 tr và bà m /ng
ch ng đ y đ , đúng l ch c a tr d
i ch m sóc tr nh m đánh giá t l tiêm
i 1 tu i và m t s y u t
nh h
ng c ng
cho th y t l tiêm ch ng đ y đ 8 lo i v c xin lƠ 91,7%, trong đó, cao nh t là
t l tiêm ch ng đ y đ c a v c xin BCG chi m 99,4%, th p nh t là v c xin
OPV (93,6%). T l tiêm ch ng đúng l ch c a 8 lo i v c xin là 22,9% [27].
1.3.3. Ch
H
ng trình tiêm ch ng t i Hà N i
ng
ng phát đ ng c a WHO, n m 1979 B Y t cho Hà N i
tri n khai thí đi m tiêm ch ng v c xin phòng b nh t i các ph
qu n (Hoàn Ki m,
ng
a, Hai BƠ Tr ng, Ba
ng c a 4
ình) vƠ xư T
Hi p
huy n Thanh Trì. Trên c s k t qu tri n khai thí đi m t i Hà N i, n m
1985 ch
ng trình TCMR đ
c B Y t chính th c đ
c tri n khai trên
toàn qu c. Tr i qua h n 30 n m ho t đ ng, hƠng n m s tr em d
tu i đ
thu đ
c tiêm ch ng đ y đ luôn đ t t l cao, góp ph n cùng c n
i1
c
c nh ng thành t u to l n [35].
1.4. M tăs ăy uăt ăliênăquanăđ nătiêmăch ngăđ yăđ ,ăđúngăl ch ătr ăem
Trên th gi i đư có nhi u nghiên c u v tiêm ch ng đ
c th c hi n
nh m đánh giá đ bao ph tiêm ch ng trong c ng đ ng, t đó đ a ra các bi n
pháp can thi p phù h p v i t ng đ a ph
đ
cm ts y ut
nh h
ng. Các nghiên c u đó đư xác minh
ng đ n t l tiêm ch ng đ y đ c a tr d
i 1 tu i
nh : y u t thu c v bà m bao g m: trình đ h c v n, s tr , th t tr , n i
s ng, kho ng cách t nhƠ đ n đ a đi m tiêm ch ng, thi u ki n th c v s c n
thi t c a tiêm ch ng, l ch tiêm ch ng, các lo i v c xin c n tiêm, s ph n ng
ph sau tiêm ch ng; y u t thu c v d ch v bao g m: thái đ và th c hành
13
c a nhân viên y t , t v n không đ y đ ; y u t môi tr
thông ch a đ t hi u qu ; y u t cá nhân tr nh b
ng xã h i nh truy n
m đúng ngƠy tiêm ch ng.
C th trong các nghiên c u sau:
1.4.1. Nghiên c u trên th gi i
Nghiên c u n m 2010 c a m t nhóm tác gi t i Bungudu, Zamfara,
mi n b c Nigeria (n i có t l tiêm ch ng r t th p 5,4%) v i c m u 450 tr
em t 12 đ n 23 tháng tu i b ng ph
ng pháp ch n m u c m l i cho k t qu
là ki n th c và tình tr ng h c v n c a bà m là m t trong nh ng y u t quan
tr ng quy t đ nh t l tiêm ch ng đ y đ cho tr [44].
N m 2011 t i Kenya trên 380 tr em t 12 đ n 23 tháng tu i và bà m /
ng
i giám h tr ch ra m t s y u t liên quan đ n tình tr ng tiêm ch ng
đ y đ c a tr bao g m s l
ng tr em trong gia đình, n i sinh c a tr , l i
khuyên c a các nhân viên tiêm ch ng t i các c s tiêm ch ng cho các bà m
v ngày tiêm ch ng ti p theo, các bà m /ng
i giám h tham gia đánh giá các
d ch v tiêm ch ng t i khu v c là r t t t có kh n ng tiêm ch ng đ y đ cho
tr cao h n 2,21 l n nh ng ng
i cho ý ki n là t t [53].
N m 2013, nghiên c u c t ngang d a vào c ng đ ng t i 15 qu n huy n
t i mi n nam Ethiapia trên 630 tr cho th y m t s y u t liên quan đ n tình
tr ng tiêm ch ng c a tr lƠ trình đ h c v n c a m , hi u bi t c a m v các
lo i v c xin, ki n th c c a bà m v l ch tiêm ch ng [58].
C ng n m 2013, m t nghiên c u v các y u t h n ch t l tiêm ch ng
đô th Dili, Timor-Leste b ng nhi u ph
ng pháp k t h p
đ it
ng ng
i
ch m sóc tr t 6 tháng đ n 23 tháng tu i đư ch ra nh ng lý do chính cho t
l tiêm ch ng th p g m: ki n th c, thái đ i c a ng
i ch m sóc tr th p; ti p
c n v i các d ch v , thông tin tiêm ch ng h n ch ; lo ng i v tác d ng ph sau
tiêm ch ng; m t s y u t v gia đình nh đơng thƠnh viên trong gia đình,
thi u s h tr c a ch ng, ông bƠ … y u t quan tr ng khác đ
c ch ra trong
Thang Long University Library
14
nghiên c u nƠy lƠ thái đ và th c hành c a nhân viên y t trong l nh v c tiêm
ch ng [40].
B ng ph
ng pháp ch n m u 30 c m c a WHO, t i Mumbai n m 2013
c ng có nghiên c u đánh giá cho th y lý do chính c a vi c không tiêm ch ng
đ y đ cho tr d
i 1 tu i là tr b b nh t i th i đi m tiêm ch ng, ki n th c
c a m v t m quan tr ng c a tiêm ch ng: trình đ h c v n c a m th p, th
t sinh tr , đ a đi m tiêm ch ng c ng liên quan m t thi t v i t l tiêm ch ng
không đ y đ cho tr [46].
1.4.2. Nghiên c u t i Vi t Nam
N m 2009, m t nghiên c u c t ngang mô t ti n hành trên 476 bà m sinh
con t 01/01/2009 đ n 31/12/2009 trong 60 c m thu c 12 xã, th tr n huy n
Th i Bình, t nh Cà Mau ch ra các y u t liên quan t i k t qu tiêm ch ng đ y
đ , đúng l ch nh tu i đ i bà m , ngh nghi p, h c v n, ki n th c v m c đích
tiêm ch ng, l ch tiêm, ph n ng sau tiêm, th i gian t ch c m t đ t tiêm ch ng,
đ a đi m tiêm ch ng, các lo i v c xin c n tiêm; thái đ v ph n ng sau tiêm
ch ng, s thu n ti n c a đi m tiêm, s ph c v c a nhân viên y t [25].
Nghiên c u c a Hu nh Giao vƠ Phan Lê An t i b nh vi n Nhi đ ng 2 vƠ
qu n Tơn Phú ThƠnh ph H Chí Minh n m 2009 cho th y hi u bi t c a bƠ m
v s c n thi t c a tiêm ch ng khá cao (81,3%), nh ng ki n th c v l ch tiêm
ch ng ch chi m 33,3% vƠ ch có 30,8% có ki n th c v các b nh phòng ng a
đ
c. Nghiên c u đư ch ra đ
m có nh h
đ
c s thi u h t v ki n th c tiêm ch ng c a các bƠ
ng đ n t l tiêm ch ng c a tr , tuy nhiên nghiên c u ch a ch ra
c c th m i liên quan gi a ki n th c v tiêm ch ng c a ng
im đ nt l
tiêm ch ng c a tr đ có nh ng bi n pháp c th tác đ ng vƠo đ i t
nh m nơng cao t l tiêm ch ng đ y đ cho tr d
ng bƠ m ,
i 1 tu i [16].
Nghiên c u do m t nhóm tác gi thu c TTYT huy n Nam ông ậ Th a
Thiên Hu n m 2011 th c hi n trên 433 tr d
i 1 tu i và bà m c a các tr
15
đó cho th y 95,6% các bà m đ u bi t l i ích c a vi c tiêm ch ng, nh ng s
bà m bi t đúng s l n tiêm và bi t đúng l ch tiêm ch ng ch chi m 24,7% và
28,4%, y u t v con, trình đ h c v n, ngh nghi p c a ng
i m liên quan
đ n t l tiêm chúng c a tr [15].
M t nghiên c u d ch t h c khác s d ng h i c u h s tiêm ch ng c a
toàn b 151 tr em t 12 đ n 23 tháng tu i t i xã B c S n, huy n An D
ng,
thành ph H i Phòng t 01/02/2015 đ n 01/04/2015. K t qu nghiên c u đư
ch ra t l tiêm ch ng đ y đ t t c các lo i v c-xin trong ch
ng trình tiêm
ch ng m r ng là 84,8%. T l tiêm ch ng đ y đ t ng lo i v c-xin: viêm
gan B m i 0 chi m 39,7%; lao đ t 98,7%; tiêm đ 3 m i DPT-VGB-Hib đ t
84,8%; u ng đ 3 l n OPV đ t 88,1%; s i m i 1 đ t 98%. Y u t liên quan
đ n tình tr ng tiêm ch ng đ y đ c a tr là s lo l ng c a bà m v tính an
tồn c a v c xin (OR = 27,78) [17].
N m 2015, Nguy n Th Thanh H
t 12 đ n 23 tháng tu i t i 17 xư, ph
ng th c hi n nghiên c u trên 210 tr
ng c a thành ph Móng Cái, Qu ng
Ninh, k t qu cho th y t l tiêm ch ng đ y đ c a tr đ t 65%. Lý do tr
không tiêm ch ng đ y đ là do s tác d ng ph chi m 48%, tr
m không đ a
đi tiêm chi m 33,3%. Ngh nghi p vƠ trình đ h c v n c a bà m là m t trong
nh ng y u t liên quan đ n ki n th c và th c hành tiêm ch ng đ y đ cho tr
[24].
Nghiên c u c a Nguy n V n Hòa, Nguy n Th Ngà, Tr n
i Tri Hãn
và c ng s t i t nh Th a Thiên Hu ch ra r ng, t l tiêm ch ng v c xin
Quinvaxem th p là do 2 nguyên nhân chính: thi u v c xin (57,3%) và tr b
m (52,4%). Tr không đ
c tiêm ch ng do lo s ph n ng sau tiêm ch ng
ch chi m 1,8%. Khơng có m i liên quan gi a t l tiêm ch ng Quinvaxem
v i trình đ h c v n c a bà m /ng
i ch m sóc, tình tr ng kinh t c a h gia
đình vƠ kho ng cách t nhƠ đ n tr m y t [19].
Thang Long University Library
16
C ng trong n m 2010, nghiên c u c a Tr
huy n Chơu ThƠnh, t nh TrƠ Vinh, đư ch ra đ
ch ng đ y đ lƠ do tr
ng V n D ng th c hi n t i
c nguyên nhơn tr không tiêm
m (43,3%), h t v c xin (33,7%) vƠ do m b n vi c
(9,64%). NgoƠi ra còn cho k t qu y u t h c v n c a bƠ m có nh h
đ n s hi u bi t v ch
ng
ng trình tiêm ch ng c a bƠ m [14].
N m 2015, s d ng ph
ng pháp nghiên c u mô t c t ngang t i qu n
Cái R ng, TP. C n Th c a H a Hoàng Tây ti n hành ph ng v n 320 bà m
có con t 12 đ n 24 tháng tu i, ph i h p h i c u h s tiêm ch ng cá nhân
c a tr nh m đánh giá t l tiêm ch ng đ y đ , đúng l ch c a tr vƠ xác đ nh
m t s y u t liên quan cho k t qu : t l tiêm ch ng đ y đ c a tr đ t
92,2%, ch có 7,8% tr đ
có trong ch
c tiêm ch ng đ y đ vƠ đúng l ch các lo i v c xin
ng trình TCMR. Tr tiêm đ li u vƠ đúng l ch m i S i 1 và
BCG chi m t l cao nh t lƠ 62%, viêm gan B s sinh lƠ v c xin có t l tiêm
ch ng đ li u vƠ đúng l ch th p nh t 26,3%. Nghiên c u ch ra m t s y u t
liên quan đ n t l tiêm ch ng đ y đ , đúng l ch là: th t con, trình đ h c
v nc am .
Nghiên c u c a Nguy n Th Lý n m 2016 t i th xã Chí Linh ậ H i
D
ng cho th y y u t
nh h
ng đ n t l tiêm ch ng đ y đ
v c s ng, ki n th c c a m , ch m sóc tr
tr là: khu
c sinh c a m [27].
1.5. Gi i thi u v đ aăđi m nghiên c u
Ô Ch D a là m t ph
ph
ng n m
ng thu c qu n
ngư n m c a các ph
ng
a, thƠnh ph Hà N i ậ
ê La ThƠnh, HƠo Nam, HoƠng C u và
ph Ô ch D a m i. Hi n nay trên đ a bƠn ph
ng tính đ n 5/2019 có 637 tr
có đ tu i t 12-23 tháng tu i.
Trên đ a bƠn ph
ch ng m r ng thì ng
v
ng, ngồi Tr m Y t ph
ng Ơ Ch D a có tiêm
i dân có th ti p c n khá nhi u phòng tiêm ch ng d ch
xung quanh trên đ a bàn thành ph .