Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.88 MB, 329 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
<b>10 T´ıch phˆan bˆa<sub>´t di.nh</sub></b> <b>4</b>
10.1 C´ac phu.o.ng ph´ap t´ınh t´ıch phˆan . . . 4
10.1.1 Nguyˆen h`am v`a t´ıch phˆan bˆ<sub>a´t di.nh . . . .</sub> 4
10.1.2 Phu.o.ng ph´ap dˆo’i biˆe´n . . . 12
10.1.3 Phu.o.ng ph´ap t´ıch phˆan t`u.ng phˆ` n . . . .a 21
10.2 C´ac l´o.p h`am kha’ t´ıch trong l´o.p c´ac h`am so. cˆa´p . . . . 30
10.2.1 T´ıch phˆan c´ac h`am h˜u.u ty’ . . . 30
10.2.2 T´ıch phˆan mˆ<sub>o.t sˆo´ h`am vˆo ty’ do.n gia’n . . . . .</sub> 37
10.2.3 T´ıch phˆan c´ac h`<sub>am lu.o..ng gi´ac . . . .</sub> 48
<b>11 T´ıch phˆan x´<sub>ac di.nh Riemann</sub></b> <b>57</b>
<b>12 T´ıch phˆan h`am nhiˆ`u biˆe</b> <b>e´n</b> <b>117</b>
12.1 T´ıch phˆan 2-l´o.p . . . 118
12.1.1 Tru.`<sub>o.ng ho..p miˆe</sub>`n ch˜u. nhˆ<sub>a.t . . . 118</sub>
12.1.2 Tru.`<sub>o.ng ho..p miˆe</sub>`n cong . . . 118
12.1.3 Mˆ<sub>o.t v`ai ´u.ng du.ng trong h`ınh ho.c . . . 121</sub>
12.2 T´ıch phˆan 3-l´o.p . . . 133
12.2.1 Tru.`<sub>o.ng ho..p miˆe</sub><sub>`n h`ınh hˆo.p . . . 133</sub>
12.2.2 Tru.`<sub>o.ng ho..p miˆe</sub>`n cong . . . 134
12.2.3 . . . 136
12.2.4 Nhˆ<sub>a.n x´et chung . . . 136</sub>
12.3 T´ıch phˆan d u.`o.ng . . . 144
12.3.1 C´<sub>ac di.nh ngh˜ıa co. ba’n . . . 144</sub>
12.3.2 T´ınh t´ıch phˆan du.`o.ng . . . 146
12.4 T´ıch phˆan m˘<sub>a.t . . . 158</sub>
12.4.1 C´<sub>ac di.nh ngh˜ıa co</sub>. ba’n . . . 158
12.4.2 Phu.o.ng ph´ap t´ınh t´ıch phˆan m˘<sub>a.t . . . 160</sub>
12.4.3 Cˆong th´u.c Gauss-Ostrogradski . . . 162
12.4.4 Cˆong th´u.c Stokes . . . 162
<b>13 L´y thuyˆe´t chuˆo˜i</b> <b>177</b>
13.1 Chuˆo˜i sˆo´ du.o.ng . . . 178
13.1.1 C´<sub>ac di.nh ngh˜ıa co. ba’n . . . 178</sub>
13.1.2 Chuˆo˜i sˆo´ du.o.ng . . . 179
13.2 Chuˆo˜i hˆo.i tu. tuyˆe.t dˆo´i v`a hˆo.i tu. khˆong tuyˆe.t dˆo´i . . . 191
13.2.1 C´<sub>ac di.nh ngh˜ıa co. ba’n . . . 191</sub>
13.2.2 Chuˆo<sub>˜i dan dˆa´u v`a dˆa´u hiˆe.u Leibnitz . . . 192</sub>
13.3 Chuˆo˜i l˜uy th`u.a . . . 199
13.3.1 C´<sub>ac di.nh ngh˜ıa co. ba’n . . . 199</sub>
13.3.2 D- iˆe<sub>`u kiˆe.n khai triˆe’n v`a phu.o.ng ph´ap khai triˆe’n 201</sub>
13.4 Chuˆo˜i Fourier . . . 211
13.4.2 Dˆa´u hiˆ<sub>e.u du’ vˆe</sub><sub>` su.. hˆo.i tu. cu’a chuˆo˜i Fourier . . . 212</sub>
<b>14 Phu.o.ng tr`ınh vi phˆan</b> <b>224</b>
14.1 Phu.o.ng tr`ınh vi phˆan cˆa´p 1 . . . 225
14.1.1 Phu.o.ng tr`ınh t´ach biˆe´n . . . 226
14.1.2 Phu.o.ng tr`ınh d ˘a’ng cˆa´p . . . 231
14.1.3 Phu.o.ng tr`ınh tuyˆe´n t´ınh . . . 237
14.1.4 Phu.o.ng tr`ınh Bernoulli . . . 244
14.1.5 Phu.o.ng tr`ınh vi phˆan to`an phˆ` n . . . 247a
14.2.1 C´ac phu.o.ng tr`ınh cho ph´<sub>ep ha. thˆa´p cˆa´p . . . . 260</sub>
14.2.2 Phu.o.ng tr`ınh vi phˆan tuyˆe´n t´ınh cˆa´p 2 v´o.i hˆ<sub>e.</sub>
sˆo´ h˘a`ng . . . 264
14.2.3 Phu.o.ng tr`ınh vi phˆan tuyˆe´n t´ınh thuˆ` n nhˆa´ta
cˆa´p <i>nnn</i> (ptvptn cˆa´p<i>nnn) v´</i>o.i hˆ<sub>e. sˆo´ h˘a`ng . . . 273</sub>
14.3 Hˆ<sub>e. phu</sub>.o.ng tr`ınh vi phˆan tuyˆe´n t´ınh cˆa´p 1 v´o.i hˆe. sˆo´ h˘a`ng290
<b>15 Kh´ai niˆ<sub>e.m vˆe</sub>` phu.o.ng tr`ınh vi phˆ<sub>an da.o h`</sub>am riˆeng</b> <b>304</b>
15.1 Phu.o.ng tr`ınh vi phˆan cˆa´p 1 tuyˆe´n t´ınh dˆo´i v´o.i c´<sub>ac da.o</sub>
h`am riˆeng . . . 306
15.2 Gia’i phu.o.ng tr`ınh d a.o h`am riˆeng cˆa´p 2 d o.n gia’n nhˆa´t 310
15.3 C´ac phu.o.ng tr`ınh vˆ<sub>a.t l´y to´an co</sub>. ba’n . . . 313
15.3.1 Phu.o.ng tr`ınh truyˆ`n s´ong . . . 314e
15.3.2 Phu.o.ng tr`ınh truyˆ<sub>`n nhiˆe.t . . . 317</sub>e
15.3.3 Phu.o.ng tr`ınh Laplace . . . 320
<b>10.1 C´ac phu.o.ng ph´ap t´ınh t´ıch phˆan . . . .</b> <b>4</b>
10.1.1 Nguyˆen h`am v`a t´ıch phˆan bˆ<sub>a´t di.nh . . . . .</sub> 4
10.1.2 Phu.o.ng ph´ap dˆo’i biˆe´n . . . 12
10.1.3 Phu.o.ng ph´ap t´ıch phˆan t`u.ng phˆ` n . . . 21a
<b>10.2 C´ac l´o.p h`am kha’ t´ıch trong l´o.p c´ac h`am</b>
<b>so. cˆa´p . . . 30</b>
10.2.1 T´ıch phˆan c´ac h`am h˜u.u ty’ . . . 30
10.2.2 T´ıch phˆan mˆ<sub>o.t sˆo´ h`am vˆo ty’ do.n gia’n . . . 37</sub>
10.2.3 T´ıch phˆan c´ac h`<sub>am lu.o..ng gi´ac . . . 48</sub>
ta.i mˆo˜i diˆe’m trong cu’a khoa’ng v`a <i>F</i>0(x) =<i>f</i>(x).
<b>D- i.nh l´y 10.1.1.</b> (vˆ<sub>` su.. tˆo</sub>e <sub>` n ta.i nguyˆen h`am)</sub> <i>Mo<sub>. i h`</sub>am liˆen tu<sub>. c trˆ</sub>en</i>
<i>doa<sub>. n</sub></i> [a, b] <i>dˆ`u c´e</i> <i>o nguyˆen h`am trˆen khoa’ng</i> (a, b)<i>.</i>
<b>D- i.nh l´y 10.1.2.</b> <i>C´ac nguyˆen h`am bˆa´t k`y cu’a c`ung mˆo<sub>. t h`</sub>am l`a chı’</i>
<i>kh´ac nhau bo.’ i mˆo<sub>. t h˘</sub>a`ng sˆo´ cˆo<sub>. ng.</sub></i>
Kh´ac v´<sub>o.i da.o h`am, nguyˆen h`am cu’a h`am so. cˆa´p khˆong pha’i bao</sub>
gi`o. c˜ung l`a h`am so. cˆa´p. Ch˘<sub>a’ng ha.n, nguyˆen h`am cu’a c´ac h`am</sub> <i>e</i>−<i>x</i>2,
cos(x2<sub>), sin(x</sub>2<sub>),</sub> 1
lnx,
cos<i>x</i>
<i>x</i> ,
sin<i>x</i>
<i>x</i> ,... l`a nh˜u.ng h`am khˆong so. cˆa´p.
<b>D- i.nh ngh˜ıa 10.1.2.</b> Tˆ<sub>a.p ho..p mo.i nguyˆen h`am cu’a h`am</sub> <i>f(x) trˆ</i>en
khoa’ng (a, b<sub>) du.o..c go.i l`a t´ıch phˆan bˆa´t di.nh cu’a h`am</sub><i>f(x) trˆ</i>en khoa’ng
(a, b) v`<sub>a du.o.</sub>.c k´y hiˆe.u l`a
Z
<i>f(x)dx.</i>
Nˆe´u<i>F</i>(x) l`a mˆ<sub>o.t trong c´ac nguyˆen h`am cu’a h`am</sub><i>f(x) trˆ</i>en khoa’ng
(a, b<sub>) th`ı theo di.nh l´y 10.1.2</sub>
Z
<i>f</i>(x)dx=<i>F</i>(x) +<i>C,</i> <i>C</i> ∈R
trong d´o<i>C</i> l`a h˘a`ng sˆo´ t`uy ´y v`a d˘a’ng th´u.c cˆ` n hiˆe’u l`a d˘a’ng th´a u.c gi˜u.a
hai tˆ<sub>a.p ho..p.</sub>
C´ac t´ınh chˆa´t co. ba’n cu’a t´ıch phˆan bˆ<sub>a´t di.nh:</sub>
1) <i>d</i>
Z
<i>f(x)dx</i>
=<i>f(x)dx.</i>
2)
Z
<i>f(x)dx</i>
0
=<i>f(x).</i>
3)
Z
<i>df</i>(x) =
Z
<i>f</i>0(x)dx=<i>f</i>(x) +<i>C.</i>
I.
Z
0.dx=<i>C.</i>
II.
Z
1dx=<i>x</i>+<i>C.</i>
III.
Z
<i>xαdx</i> = <i>x</i>
<i>α</i>+1
<i>α</i>+ 1 +<i>C,</i> <i>α</i>6=−1
IV.
Z
<i>dx</i>
<i>x</i> = ln|<i>x</i>|+<i>C,</i> <i>x</i>6= 0.
V.
Z
<i>axdx</i>= <i>a</i>
<i>x</i>
lna +<i>C</i> (0 <i>< a</i>6= 1);
Z
<i>exdx</i>=<i>ex</i>+<i>C.</i>
VI.
Z
sin<i>xdx</i>=−cos<i>x</i>+<i>C.</i>
VII.
Z
cos<i>xdx</i> = sin<i>x</i>+<i>C</i>.
VIII.
Z
<i>dx</i>
cos2<i><sub>x</sub></i> = tgx+<i>C,x</i>6=
<i>π</i>
2 +<i>nπ,n</i> ∈Z.
IX.
Z <i><sub>dx</sub></i>
sin2<i>x</i> =−cotgx+<i>C,x</i>6=<i>nπ,</i> <i>n</i>∈Z.
X.
Z
<i>dx</i>
√
1−<i>x</i>2 =
arc sin<i>x</i>+<i>C,</i>
−arc cos<i>x</i>+<i>C</i>
−1<i>< x <</i>1.
XI.
Z
<i>dx</i>
1 +<i>x</i>2 =
arctgx+<i>C,</i>
−arccotgx+<i>C.</i>
XII.
Z
<i>dx</i>
√
<i>x</i>2<sub>±</sub><sub>1</sub> = ln|<i>x</i>+
√
<i>x</i>2<sub>±</sub><sub>1</sub><sub>|</sub><sub>+</sub><i><sub>C</sub></i>
(trong tru.`<sub>o.ng ho..p dˆa´u tr`u. th`ı</sub><i>x <</i> −1 ho˘<sub>a.c</sub><i>x ></i>1).
XIII.
Z
<i>dx</i>
1−<i>x</i>2 =
1
2ln
1 +<sub>1</sub><sub>−</sub><i>x<sub>x</sub></i>
1)
Z
<i>kf</i>(x)dx=<i>k</i>
Z
<i>f(x)dx,</i> <i>k</i>6= 0.
2)
Z
[f(x)±<i>g(x)]dx</i>=
Z
<i>f</i>(x)dx±
Z
<i>g(x)dx.</i>
3) Nˆe´u
Z
<i>f</i>(x)dx = <i>F</i>(x) +<i>C</i> v`a <i>u</i> = <i>ϕ(x) kha’ vi liˆ</i><sub>en tu.c th`ı</sub>
Z
<i>f</i>(u)du =<i>F</i>(u) +<i>C.</i>
<b>C ´AC V´I DU<sub>.</sub></b>
<b>V´ı du<sub>. 1.</sub></b> Ch´u.ng minh r˘a`ng h`am <i>y</i> = signx c´o nguyˆen h`am trˆen
khoa’ng bˆa´t k`y khˆong ch´u.a diˆe’m<i>x</i>= 0 v`a khˆong c´o nguyˆen h`am trˆen
mo.i khoa’ng ch´u.a diˆe’m<i>x</i> = 0.
<i>Gia’i.</i> 1) Trˆen khoa’ng bˆa´t k`y khˆong ch´u.a diˆe’m<i>x</i>= 0 h`am<i>y</i>= signx
l`a h˘a<sub>`ng sˆo´. Ch˘a’ng ha.n v´o.i mo.i khoa’ng (</sub><i>a, b), 0< a < b</i>ta c´o signx = 1
v`a do d´<sub>o mo.i nguyˆen h`am cu’a n´o trˆen (</sub><i>a, b) c´</i><sub>o da.ng</sub>
<i>F</i>(x) =<i>x</i>+<i>C,</i> <i>C</i> ∈R.
2) Ta x´et khoa’ng (a, b) m`a <i>a <</i> 0 <i>< b. Trˆ</i>en khoa’ng (a,<sub>0) mo.i</sub>
nguyˆen h`am cu’a signxc´<sub>o da.ng</sub><i>F</i>(x) =−<i>x</i>+<i>C</i>1 c`on trˆen khoa’ng (0, b)
nguyˆen h`am c´<sub>o da.ng</sub> <i>F</i>(x) =<i>x</i>+<i>C</i>2. V´o.i mo.i c´ach cho.n h˘a`ng sˆo´<i>C</i>1
v`a<i>C</i>2 ta thu du.o..c h`am [trˆen (a, b)] khˆong c´o da.o h`am ta.i diˆe’m<i>x</i>= 0.
Nˆ<sub>e´u ta cho.n</sub> <i>C</i> = <i>C</i>1 = <i>C</i>2 th`ı thu du.o..c h`am liˆen tu.c <i>y</i> = |<i>x</i>| +<i>C</i>
nhu.ng khˆ<sub>ong kha’ vi ta.i diˆe’m</sub> <i>x</i> = 0. T`u. d´<sub>o, theo di.nh ngh˜ıa 1 h`am</sub>
signx khˆong c´o nguyˆen h`am trˆen (a, b),<i>a <</i>0<i>< b.</i> N
<b>V´ı du<sub>. 2.</sub></b> T`ım nguyˆen h`am cu’a h`am <i>f(x) =e</i>|<i>x</i>|<sub>trˆ</sub><sub>en to`</sub>
an tru.c sˆo´.
<i>Gia’i.</i> V´o.i <i>x</i> > 0 ta c´o <i>e</i>|<i>x</i>| = <i>ex</i> v`a do d´o trong miˆ`ne <i>x ></i> 0 mˆ<sub>o.t</sub>
trong c´ac nguyˆen h`am l`a <i>ex</i><sub>. Khi</sub> <i><sub>x <</sub></i> <sub>0 ta c´</sub><sub>o</sub> <i><sub>e</sub></i>|<i>x</i>| <sub>=</sub> <i><sub>e</sub></i>−<i>x</i> <sub>v`</sub><sub>a do vˆ</sub>
a.y
trong miˆ`ne <i>x <</i> 0 mˆ<sub>o.t trong c´ac nguyˆen h`am l`a</sub> −<i>e</i>−<i>x</i>+<i>C</i> v´o.i h˘a`ng
sˆo´<i>C</i> bˆa´t k`y.
Theo di.nh ngh˜ıa, nguyˆen h`am cu’a h`am <i>e</i>|<i>x</i>| <sub>pha’i liˆ</sub>
pha’i tho’a m˜an diˆ<sub>`u kiˆe.n</sub>e
lim
<i>x</i>→0+0<i>e</i>
<i>x</i>
= lim
<i>x</i>→0−0(
−<i>e</i>−<i>x</i>+<i>C)</i>
t´u.c l`a 1 =−1 +<i>C</i> ⇒<i>C</i> = 2.
Nhu. vˆ<sub>a.y</sub>
<i>F</i>(x) =
<i>ex</i> <sub>nˆ</sub><sub>e´u</sub> <i><sub>x ></sub></i> <sub>0,</sub>
1 nˆe´u <i>x</i>= 0,
−<i>e</i>−<i>x</i>+ 2 nˆe´u <i>x <</i> 0
l`a h`am liˆ<sub>en tu.c trˆen to`an tru.c sˆo´. Ta ch´u</sub>.ng minh r˘a`ng<i>F</i>(x) l`a nguyˆen
h`am cu’a h`am <i>e</i>|<i>x</i>| trˆen to`<sub>an tru.c sˆo´. Thˆa.t vˆa.y, v´o.i</sub> <i>x ></i> 0 ta c´o
<i>F</i>0(x) = <i>ex</i> = <i>e</i>|<i>x</i>|, v´o.i <i>x <</i>0 th`ı<i>F</i>0(x) = <i>e</i>−<i>x</i> = <i>e</i>|<i>x</i>|. Ta c`on cˆ` n pha’ia
ch´u.ng minh r˘a`ng <i>F</i>0(0) =<i>e</i>0 = 1. Ta c´o
<i>F</i>+0(0) = lim
<i>x</i>→0+0
<i>F</i>(x)−<i>F</i>(0)
<i>x</i> = lim<i>x</i>→0+0
<i>ex</i>−1
<i>x</i> = 1,
<i>F</i><sub>−</sub>0(0) = lim
<i>x</i>→0−0
<i>F</i>(x)−<i>F</i>(0)
<i>x</i> = lim<i>x</i>→0−0
−<i>e</i>−<i>x</i><sub>+ 2</sub><sub>−</sub><sub>1</sub>
<i>x</i> = 1.
Nhu. vˆ<sub>a.y</sub> <i>F</i>+0(0) =<i>F</i>
0
−(0) =<i>F</i>
0
(0) = 1 = <i>e</i>|<i>x</i>|. T`u. d´o c´o thˆe’ viˆe´t:
Z
<i>e</i>|<i>x</i>|<i>dx</i>=<i>F</i>(x) +<i>C</i> =
<i>ex</i><sub>+</sub><i><sub>C,</sub></i> <i><sub>x <</sub></i><sub>0</sub>
−<i>e</i>−<i>x</i><sub>+ 2 +</sub><i><sub>C,</sub></i> <i><sub>x <</sub></i><sub>0.</sub> <sub>N</sub>
<b>V´ı du<sub>. 3.</sub></b> T`ım nguyˆen h`am c´o dˆ<sub>` thi. qua diˆe’m (</sub>o −2,2) dˆo´i v´o.i h`am
<i>f(x) =</i> 1
<i>x</i>, <i>x</i>∈(−∞<i>,</i>0).
<i>Gia’i.</i> V`ı (ln|<i>x</i>|)0 = 1
<i>x</i> nˆen ln|<i>x</i>| l`a mˆo.t trong c´ac nguyˆen h`am cu’a
h`am <i>f(x) =</i> 1
<i>x</i>. Do vˆa.y, nguyˆen h`am cu’a <i>f</i> l`a h`am <i>F</i>(x) = ln|<i>x</i>|+<i>C,</i>
<i>C</i> ∈ R. H˘a`ng sˆo´ <i>C</i> <sub>du.o..c x´ac di.nh t`u. diˆe</sub><sub>`u kiˆe.n</sub> <i>F</i>(−2) = 2, t´u.c l`a
ln2 +<i>C</i> = 2⇒<i>C</i> = 2−ln2. Nhu. vˆ<sub>a.y</sub>
<i>F</i>(x) = ln|<i>x</i>|+ 2−ln2 = ln
<b>V´ı du<sub>. 4.</sub></b> T´ınh c´ac t´ıch phˆan sau dˆay:
1)
Z <sub>2</sub><i>x</i>+1<sub>−</sub><sub>5</sub><i>x</i>−1
10<i>x</i> <i>dx,</i> 2)
Z <sub>2x</sub><sub>+ 3</sub>
3x+ 2<i>dx.</i>
<i>Gia’i.</i> 1) Ta c´o
<i>I</i> =
Z
2 2
10<i>x</i> −
5<i>x</i>
5·10<i>x</i>
<i>dx</i>=
Z h
21
5
<i>x</i>
− 1
5
<sub>1</sub>
2
<i>x</i>i
<i>dx</i>
= 2
Z <sub>1</sub>
5
<i>x</i>
<i>dx</i>−1
5
Z <sub>1</sub>
2
<i>x</i>
<i>dx</i>
= 2
<sub>1</sub>
5
<i>x</i>
ln1
5
− 1
5
<sub>1</sub>
2
<i>x</i>
ln1
2
+<i>C</i>
=− 2
5<i>x</i><sub>ln5</sub> +
1
5·2<i>x</i><sub>ln2</sub> +<i>C.</i>
<i>I</i> =
Z 2<i>x</i>+ 3
2
3<i>x</i>+ 2
3
<i>dx</i>= 2
3
h
<i>x</i>+2
3
+5
6
i
<i>x</i>+2
3
<i>dx</i>
= 2
3<i>x</i>+
5
9ln
<i>x</i>+2
3
+<i>C.</i>N
<b>V´ı du<sub>. 5.</sub></b> T´ınh c´ac t´ıch phˆan sau dˆay:
1)
Z
tg2<i>xdx,</i> 2)
Z
1 + cos2<i>x</i>
1 + cos 2x<i>dx,</i> 3)
Z <sub>√</sub>
1−sin 2xdx.
<i>Gia’i.</i> 1)
Z
tg2<i>xdx</i>=
Z
sin2<i>x</i>
cos2<i><sub>x</sub>dx</i>=
Z
1−cos2<i>x</i>
cos2<i><sub>x</sub></i> <i>dx</i>
=
Z
<i>dx</i>
cos2<i><sub>x</sub></i> −
Z
2)
Z <sub>1 + cos</sub>2<i><sub>x</sub></i>
1 + cos 2x<i>dx</i>=
Z <sub>1 + cos</sub>2<i><sub>x</sub></i>
2 cos2<i><sub>x</sub></i> <i>dx</i> =
1
2
Z <i><sub>dx</sub></i>
cos2<i><sub>x</sub></i>+
Z
<i>dx</i>
= 1
2(tgx+<i>x) +C.</i>
3)
Z <sub>√</sub>
1−sin 2xdx =Z psin2<i>x</i>−2 sin<i>x</i>cos<i>x</i>+ cos2<i><sub>xdx</sub></i>
=Z p(sin<i>x</i>−cos<i>x)</i>2<i><sub>dx</sub></i><sub>=</sub>
Z
|sin<i>x</i>−cos<i>x</i>|<i>dx</i>
= (sin<i>x</i>+ cos<i>x)sign(cosx</i>−sin<i>x) +C.</i> N
<b>B `AI T ˆA<sub>. P</sub></b>
B˘a`ng c´ac ph´ep biˆe´n dˆo’i dˆo` ng nhˆa´t, h˜ay du.a c´ac t´ıch phˆan d˜a cho
vˆ` t´ıch phˆan ba’ng v`a t´ınh c´ac t´ıch phˆan d´oe 1
<b>1.</b>
Z <i><sub>dx</sub></i>
<i>x</i>4<sub>−</sub><sub>1</sub>. (DS.
1
4ln
<i>x<sub>x</sub></i>−<sub>+ 1</sub>1− 1
2arctgx)
<b>2.</b>
Z <sub>1 + 2x</sub>2
<i>x</i>2<sub>(1 +</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>)</sub><i>dx.</i> (DS. arctgx−
1
<i>x</i>)
<b>3.</b>
Z √
<i>x</i>2<sub>+ 1 +</sub>√<sub>1</sub><sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2
√
1−<i>x</i>4 <i>dx.</i> (DS. arc sin<i>x</i>+ ln|<i>x</i>+
√
1 +<i>x</i>2<sub>|</sub><sub>)</sub>
<b>4.</b>
Z √
<i>x</i>2<sub>+ 1</sub><sub>−</sub>√<sub>1</sub><sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2
√
<i>x</i>4<sub>−</sub><sub>1</sub> <i>dx. (DS. ln</i>|<i>x</i>+
√
<i>x</i>2<sub>−</sub><sub>1</sub><sub>| −</sub><sub>ln</sub><sub>|</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+</sub>√<i><sub>x</sub></i>2<sub>+ 1</sub><sub>|</sub><sub>)</sub>
<b>5.</b>
Z √
<i>x</i>4<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>−4<sub>+ 2</sub>
<i>x</i>3 <i>dx.</i> (DS. ln|<i>x</i>| −
1
4x4)
<b>6.</b>
Z
23<i>x</i><sub>−</sub><sub>1</sub>
<i>ex</i><sub>−</sub><sub>1</sub> <i>dx.</i> (DS.
<i>e</i>2<i>x</i>
2 +<i>e</i>
<i>x</i><sub>+ 1)</sub>
1<sub>Dˆ</sub>
<b>7.</b>
Z
22<i>x</i>−1
√
2<i>x</i> <i>dx.</i> (DS.
2
ln2
h<sub>2</sub>3<i>x</i>
2
3 + 2
−<i>x</i>
2
i
)
<b>8.</b>
Z
<i>dx</i>
<i>x(2 + ln</i>2<i>x)</i>. (DS.
1
√
2arctg
lnx
√
Z √3
ln2<i>x</i>
<i>x</i> <i>dx.</i> (DS.
3
5ln
5<i>/</i>3
<i>x)</i>
<b>10.</b>
Z
<i>ex</i>+<i>e</i>2<i>x</i>
1−<i>ex</i> <i>dx.</i> (DS. −<i>e</i>
<i>x</i><sub>−</sub>
2ln|<i>ex</i>−1|)
<b>11.</b>
Z
<i>ex<sub>dx</sub></i>
1 +<i>ex</i>. (DS. ln(1 +<i>e</i>
<i>x</i><sub>))</sub>
<b>12.</b>
Z
sin2<i>x</i>
2<i>dx.</i> (DS.
1
2<i>x</i>−
sin<i>x</i>
2 )
<b>13.</b>
Z
cotg2<i>xdx.</i> (DS. −<i>x</i>−cotgx)
<b>14.</b>
Z <sub>√</sub>
1 + sin 2xdx,<i>x</i>∈
0,<i>π</i>
. (DS. −cos<i>x</i>+ sin<i>x)</i>
<b>15.</b>
Z
<i>e</i>cos<i>x</i>sin<i>xdx.</i> (DS. −<i>e</i>cos<i>x</i><sub>)</sub>
<b>16.</b>
Z
<i>ex</i>cos<i>exdx.</i> (DS. sin<i>ex</i>)
<b>17.</b>
Z
1
1 + cos<i>xdx.</i> (DS. tg
<i>x</i>
2)
<b>18.</b>
Z
<i>dx</i>
sin<i>x</i>+ cos<i>x</i>. (DS.
1
√
2ln
tg
<i><sub>x</sub></i>
2 +
<i>π</i>
8
<sub></sub><sub>)</sub>
<b>19.</b>
Z
1 + cos<i>x</i>
(x+ sin<i>x)</i>3<i>dx.</i> (DS. −
2
2(x+ sin<i>x)</i>2)
<b>20.</b>
Z
sin 2x
p
1−4 sin2<i>x</i>
<i>dx.</i> (DS. −1
2
p
1−4 sin2<i>x)</i>
<b>21.</b>
Z
sin<i>x</i>
p
2−sin2<i>x</i>
<i>dx.</i> (DS. −ln|cos<i>x</i>+
√
<b>22.</b>
Z <sub>sin</sub><i><sub>x</sub></i><sub>cos</sub><i><sub>x</sub></i>
p
3−sin4<i>x</i>
<i>dx.</i> (DS. 1
2arc sin
<sub>sin</sub>2
<i>x</i>
√
3
)
<b>23.</b>
Z
arccotg3x
1 + 9x2 <i>dx.</i> (DS. −
1
6arccotg
2
3x)
<b>24.</b>
Z
<i>x</i>+√arctg2x
1 + 4x2 <i>dx.</i> (DS.
1
8ln(1 + 4x
2<sub>) +</sub> 1
3arctg
3<i>/</i>2<sub>2x)</sub>
<b>25.</b>
Z
arc sin<i>x</i>−arc cos<i>x</i>
√
1−<i>x</i>2 <i>dx.</i> (DS.
1
2(arc sin
2
<i>x</i>+ arc cos2<i><sub>x))</sub></i>
<b>26.</b>
Z
<i>x</i>+ arc sin32x
√
1−4x2 <i>dx.</i> (DS. −
1
4
√
1−4x2<sub>+</sub>1
8arc sin
4
2x)
<b>27.</b>
Z
<i>x</i>+ arc cos3<i>/</i>2<i><sub>x</sub></i>
√
1−<i>x</i>2 <i>dx.</i> (DS. −
√
1−<i>x</i>2 <sub>−</sub>2
5arc cos
5<i>/</i>2
<i>x)</i>
<b>28.</b>
Z
<i>x</i>|<i>x</i>|<i>dx.</i> (DS. |<i>x</i>|
3
3 )
<b>29.</b>
Z
(2x−3)|<i>x</i>−2|<i>dx.</i>
(DS. <i>F</i>(x) =
−2
3<i>x</i>
3<sub>+</sub> 7
2<i>x</i>
2 <sub>−</sub><sub>6x</sub><sub>+</sub><i><sub>C,</sub></i> <i><sub>x <</sub></i> <sub>2</sub>
2
3<i>x</i>
3<sub>−</sub> 7
2<i>x</i>
2<sub>+ 6x</sub><sub>+</sub><i><sub>C,</sub></i> <i><sub>x</sub></i><sub>></sub><sub>2</sub>
)
<b>30.</b>
Z
<i>f(x)dx,</i> <i>f(x) =</i>
1−<i>x</i>2<i>,</i> |<i>x</i>|61,
1− |<i>x</i>|<i>,</i> |<i>x</i>|<i>></i>1.
<i>x</i>− <i>x</i>
3
3 +<i>C</i> nˆe´u|<i>x</i>|61
<i>x</i>− <i>x</i>|<i>x</i>|
2 +
1
6signx+<i>C</i> nˆe´u|<i>x</i>|<i>></i>1
)
1) <i>H`am</i> <i>x</i>=<i>ϕ(t)</i> <i>x´<sub>ac di.nh v`a kha’ vi trˆen khoa’ng</sub>T</i> <i>v´o.i tˆa<sub>. p ho</sub><sub>.</sub>.p gi´a</i>
<i>tri. l`a khoa’ng</i> <i>X.</i>
2) <i>H`am</i> <i>y</i>=<i>f(x)x´<sub>ac di.nh v`a c´o nguyˆen h`am</sub></i> <i>F</i>(x)<i>trˆen khoa’ng</i> <i>X.</i>
<i>Khi d´o h`am</i> <i>F</i>(ϕ(t)) <i>l`a nguyˆen h`am cu’a h`am</i> <i>f(ϕ(t))ϕ</i>0<sub>(t)</sub> <i><sub>trˆ</sub><sub>en</sub></i>
<i>khoa’ng</i> <i>T.</i>
T`<sub>u. di.nh l´y 10.1.1 suy r˘a`ng</sub>
Z
<i>f</i>(ϕ(t))ϕ0(t)dt=<i>F</i>(ϕ(t)) +<i>C.</i> (10.1)
V`ı
<i>F</i>(ϕ(t)) +<i>C</i> = (F(x) +<i>C)<sub>x</sub></i><sub>=</sub><i><sub>ϕ</sub></i><sub>(</sub><i><sub>t</sub></i><sub>)</sub> =
Z
<i>f</i>(x)dx<i><sub>x</sub></i><sub>=</sub><i><sub>ϕ</sub></i><sub>(</sub><i><sub>t</sub></i><sub>)</sub>
cho nˆen d˘a’ng th´u.c (10.1) c´o thˆe’ viˆe´t du.´<sub>o.i da.ng</sub>
Z
<i>f(x)dx<sub>x</sub></i><sub>=</sub><i><sub>ϕ</sub></i><sub>(</sub><i><sub>t</sub></i><sub>)</sub>=
Z
<i>f(ϕ(t))ϕ</i>0(t)dt. (10.2)
D˘a’ng th´<sub>u.c (10.2) du.o..c go.i l`a cˆong th´u.c dˆo’i biˆe´n trong t´ıch phˆan</sub>
bˆ<sub>a´t di.nh.</sub>
Nˆe´u h`am <i>x</i> = <i>ϕ(t) c´</i>o h`<sub>am ngu.o.</sub>.c <i>t</i> = <i>ϕ</i>−1<sub>(x) th`ı t`</sub><sub>u. (10.2) thu</sub>
du.o..c
Z
<i>f(x)dx</i>=
Z
<i>f(ϕ(t))ϕ</i>0(t)dt<i><sub>t</sub></i><sub>=</sub><i><sub>ϕ</sub></i>−1<sub>(</sub><i><sub>x</sub></i><sub>)</sub><i>.</i> (10.3)
Ta nˆeu mˆ<sub>o.t v`ai v´ı du. vˆe</sub>` ph´ep dˆo’i biˆe´n.
i) Nˆe´u biˆe’u th´u.c du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan c´o ch´u.a c˘an
√
<i>a</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>,</sub><i><sub>a ></sub></i><sub>0</sub>
th`ı su.<sub>’ du.ng ph´ep dˆo’i biˆe´n</sub><i>x</i>=<i>a</i>sin<i>t,</i> <i>t</i>∈−<i>π</i>
2<i>,</i>
<i>π</i>
2
.
ii) Nˆe´u biˆe’u th´u.c du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan c´o ch´u.a c˘an
√
<i>x</i>2<sub>−</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>,</sub><i><sub>a ></sub></i><sub>0</sub>
th`ı d`ung ph´ep dˆo’i biˆe´n<i>x</i>= <i>a</i>
cos<i>t</i>, 0 <i>< t <</i>
<i>π</i>
2 ho˘a.c<i>x</i>=<i>acht.</i>
iii) Nˆe´u h`am du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan ch´u.a c˘an th´u.c
√
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>,</sub> <i><sub>a ></sub></i> <sub>0</sub>
th`ı c´o thˆe’ d˘<sub>a.t</sub><i>x</i>=<i>atgt,</i> <i>t</i>∈− <i>π</i>
2<i>,</i>
<i>π</i>
2
ho˘<sub>a.c</sub><i>x</i> =<i>asht.</i>
<b>C ´AC V´I DU<sub>.</sub></b>
<b>V´ı du<sub>. 1.</sub></b> T´ınh
Z
<i>dx</i>
cos<i>x</i>.
<i>Gia’i.</i> Ta c´o
Z
<i>dx</i>
cos<i>x</i> =
Z
cos<i>xdx</i>
1−sin2<i>x</i> (d˘a.t <i>t</i> = sin<i>x, dt</i>= cos<i>xdx)</i>
=
Z
<i>dt</i>
1−<i>t</i>2 =
1
2ln
1 +<sub>1</sub><sub>−</sub><i>t<sub>t</sub></i>
+<i>C</i> = ln
<sub></sub><sub>+</sub><i><sub>C.</sub></i> <sub>N</sub>
<b>V´ı du<sub>. 2.</sub></b> T´ınh <i>I</i> =
Z
<i>x</i>3<i><sub>dx</sub></i>
<i>x</i>8<sub>−</sub><sub>2</sub>.
<i>Gia’i.</i> ta c´o
<i>I</i> =
Z 1
4<i>d(x</i>
4
)
<i>x</i>8<sub>−</sub><sub>2</sub> =
Z
√
2
4 <i>d</i>
<i><sub>x</sub></i>4
√
2
−2h1−<i>x</i>
4
√
2
2i
D˘<sub>a.t</sub> <i>t</i>= <i>x</i>
4
√
2 ta thu du.o..c
<i>I</i> =−
√
2
2 +<i>x</i>4
√
2−<i>x</i>4
+<i>C.</i> N
<b>V´ı du<sub>. 3.</sub></b> T´ınh <i>I</i> =
Z
<i>x</i>2<i>dx</i>
p
(x2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>)</sub>3 ·
<i>Gia’i.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x(t) =atgt</i>⇒<i>dx</i>= <i>adt</i>
cos2<i><sub>t</sub></i>. Do d´o
<i>I</i> =
Z
<i>a</i>3tg2<i>t</i>·cos3<i>tdt</i>
<i>a</i>3<sub>cos</sub>2<i><sub>t</sub></i> =
Z
sin2<i>t</i>
cos<i>tdt</i> =
Z
<i>dt</i>
cos<i>t</i> −
Z
cos<i>tdt</i>
= ln
tg<i>t</i>
2 +
<i>π</i>
4
<sub></sub><sub>−</sub><sub>sin</sub><i><sub>t</sub></i><sub>+</sub><i><sub>C.</sub></i>
V`ı<i>t</i>= arctg<i>x</i>
<i>a</i> nˆen
<i>I</i> = ln
tg
<sub>1</sub>
2arctg
<i>x</i>
<i>a</i> +
<i>π</i>
4
<sub></sub><sub>−</sub><sub>sin</sub>
arctg<i>x</i>
<i>a</i>
+<i>C</i>
=−√ <i>x</i>
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2 + ln|<i>x</i>+
√
Thˆ<sub>a.t vˆa.y, v`ı sin</sub><i>α</i> = cos<i>α</i>·tgα nˆen dˆ˜ d`ang thˆa´y r˘a`nge
sin
= √ <i>x</i>
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2 ·
Tiˆe´p theo ta c´o
sin1
2arctg
<i>x</i>
<i>a</i> +
<i>π</i>
4
cos1
2arctg
<i>x</i>
<i>a</i> +
<i>π</i>
4
=
1−cosarctg<i>x</i>
<i>a</i> +
<i>π</i>
2
1 + sinarctg<i>x</i>
<i>a</i>
−cos
arctg<i>x</i>
<i>a</i>
= <i>x</i>+
√
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2
<i>a</i>
v`a t`u. d´o suy ra diˆ`u pha’i ch´e u.ng minh. N
<b>V´ı du<sub>. 4.</sub></b> T´ınh <i>I</i> =
Z <sub>√</sub>
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2<i><sub>dx.</sub></i>
<i>Gia’i.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>=<i>asht. Khi d´</i>o
<i>I</i> =
Z q
<i>a</i>2<sub>(1 + sh</sub>2
<i>t)achtdt</i>=<i>a</i>2
Z
ch2<i>tdt</i>
=<i>a</i>2
Z
ch2t+ 1
2 <i>dt</i>=
<i>a</i>2
2
<sub>1</sub>
2sh2t+<i>t</i>
+<i>C</i>
= <i>a</i>
2
2(sht·cht+<i>t) +C.</i>
V`ı cht = p1 + sh2<i>t</i> =
r
1 +<i>x</i>
2
<i>a</i>2. <i>e</i>
<i>t</i>
= sht+ cht = <i>x</i>+
√
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2
<i>a</i> nˆen
<i>t</i>= ln
<i>x</i>+
√
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2
<i>a</i>
v`a do d´o
Z <sub>√</sub>
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2<i><sub>dx</sub></i><sub>=</sub> <i>x</i>
2
√
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>+</sub><i>a</i>
2
2 ln|<i>x</i>+
√
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>|</sub><sub>+</sub><i><sub>C.</sub></i> <sub>N</sub>
<b>V´ı du<sub>. 5.</sub></b> T´ınh
1) <i>I</i>1 =
Z
<i>x</i>2+ 1
√
<i>x</i>6<sub>−</sub><sub>7x</sub>4<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2<i>dx,</i> 2) <i>I</i>2 =
Z
3x+ 4
√
<i>Gia’i.</i> 1) Ta c´o
<i>I</i>1 =
Z 1 + 1
<i>x</i>2
r
<i>x</i>2 <sub>−</sub><sub>7 +</sub> 1
<i>x</i>2
<i>dx</i>=
Z <i>d</i>
<i>x</i>− 1
<i>x</i>
r
<i>x</i>− 1
<i>x</i>
2
−5
=
Z
<i>dt</i>
√
<i>t</i>2<sub>−</sub><sub>5</sub>
= ln|<i>t</i>+
√
<i>t</i>2<sub>−</sub><sub>5</sub><sub>|</sub><sub>+</sub><i><sub>C</sub></i> <sub>= ln</sub>
<i>x</i>− 1
<i>x</i> +
r
<i>x</i>2<sub>−</sub><sub>7 +</sub> 1
<i>x</i>2
+<i>C.</i>
2) Ta viˆe´t biˆe’u th´u.c du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan du.´<sub>o.i da.ng</sub>
<i>f</i>(x) =−3
2·
−2x+ 6
√
−<i>x</i>2<sub>+ 6x</sub><sub>−</sub><sub>8</sub> + 13·
1
√
−<i>x</i>2<sub>+ 6x</sub><sub>−</sub><sub>8</sub>
v`<sub>a thu du.o.</sub>.c
<i>I</i>2 =
Z
<i>f</i>(x)dx
=−3
2
Z
(−<i>x</i>2+ 6x−8)−12<i>d(</i>−<i>x</i>2+ 6x−8) + 13
Z <i><sub>d(x</sub></i><sub>−</sub><sub>3)</sub>
p
1−(x−3)2
=−3
√
−<i>x</i>2<sub>+ 6x</sub><sub>−</sub><sub>8 + 13 arc sin(x</sub><sub>−</sub><sub>3) +</sub><i><sub>C.</sub></i> <sub>N</sub>
<b>V´ı du<sub>. 6.</sub></b> T´ınh
1)
Z <i><sub>dx</sub></i>
sin<i>x,</i> 2) <i>I</i>2 =
Z <sub>sin</sub><i><sub>x</sub></i><sub>cos</sub>3<i><sub>x</sub></i>
1 + cos2<i><sub>x</sub>dx.</i>
<i>Gia’i</i>
1) <i>C´ach I</i>. Ta c´o
Z
<i>dx</i>
sin<i>x</i> =
Z
sin<i>x</i>
sin2<i>xdx</i>=
Z
<i>d(cosx)</i>
cos2<i><sub>x</sub></i><sub>−</sub><sub>1</sub> =
1
2ln
1−cos<i>x</i>
1 + cos<i>x</i> +<i>C.</i>
<i>C´ach II</i>.
Z
<i>dx</i>
sin<i>x</i> =
Z <i>d</i>
<i><sub>x</sub></i>
2
sin<i>x</i>
2cos
<i>x</i>
2
=
Z <i>d</i>
<i><sub>x</sub></i>
2
tg<i>x</i>
2 ·cos
2) Ta c´o
<i>I</i>2 =
Z
sin<i>x</i>cos<i>x[(cos</i>2<i><sub>x</sub></i><sub>+ 1)</sub><sub>−</sub><sub>1]</sub>
1 + cos2<i><sub>x</sub></i> <i>dx.</i>
Ta d˘<sub>a.t</sub> <i>t</i>= 1 + cos2<i><sub>x. T`</sub></i><sub>u. d´</sub><sub>o</sub> <i><sub>dt</sub></i><sub>=</sub><sub>−</sub><sub>2 cos</sub><i><sub>x</sub></i><sub>sin</sub><i><sub>xdx. Do d´</sub></i><sub>o</sub>
<i>I</i>2 =−
1
2
Z
<i>t</i>−1
<i>t</i> <i>dt</i> =−
<i>t</i>
2 + ln|<i>t</i>|+<i>C,</i>
trong d´o <i>t</i>= 1 + cos2<i>x.</i> N
<b>V´ı du<sub>. 7.</sub></b> T´ınh
1) <i>I</i>1 =
Z
<i>ex<sub>dx</sub></i>
√
<i>e</i>2<i>x</i><sub>+ 5</sub> <i>,</i> 2) <i>I</i>2 =
Z
<i>ex</i><sub>+ 1</sub>
<i>ex</i><sub>−</sub><sub>1</sub><i>dx.</i>
<i>Gia’i</i>
1) D˘<sub>a.t</sub><i>ex</i> =<i>t. Ta c´</i>o<i>exdx</i> =<i>dt</i> v`a
<i>I</i>1 =
Z
<i>dt</i>
√
<i>t</i>2<sub>+ 5</sub> = ln|<i>t</i>+
√
<i>t</i>2 <sub>+ 5</sub><sub>|</sub><sub>+</sub><i><sub>C</sub></i> <sub>= ln</sub><sub>|</sub><i><sub>e</sub>x</i>
+
√
<i>e</i>2<i>x</i><sub>+ 5</sub><sub>|</sub><sub>+</sub><i><sub>C.</sub></i>
2) Tu.o.ng tu.., d˘a.t <i>ex</i> =<i>t,</i> <i>exdx</i>=<i>dt,dx</i> = <i>dt</i>
<i>t</i> v`a thu du.o..c
<i>I</i>2 =
Z <i><sub>t</sub></i><sub>+ 1</sub>
<i>t</i>−1
<i>dt</i>
<i>t</i> =
Z <sub>2dt</sub>
<i>t</i>−1−
Z <i><sub>dt</sub></i>
<i>t</i> = 2ln|<i>t</i>−1| −ln|<i>t</i>|+<i>C</i>
= 2ln|<i>ex</i>−1| −lne<i>x</i>+<i>c</i>
= ln(e<i>x</i>−1)2 −<i>x</i>+<i>C.</i> N
<b>B `AI T ˆA<sub>. P</sub></b>
T´ınh c´ac t´ıch phˆan:
Z
<i>e</i>2<i>x</i>
4
√
<i>ex</i><sub>+ 1</sub><i>dx.</i> (DS.
4
21(3e
<i>x</i><sub>−</sub>
4)p4
(e<i>x</i><sub>+ 1)</sub>3<sub>)</sub>
<b>2.</b>
Z
<i>dx</i>
√
<i>ex</i><sub>+ 1</sub>. (DS. ln
√
1 +<i>ex</i><sub>−</sub><sub>1</sub>
√
1 +<i>ex</i><sub>+ 1</sub>
)
<b>3.</b>
Z
<i>e</i>2<i>x</i>
<i>ex</i><sub>−</sub><sub>1</sub><i>dx.</i> (DS. <i>e</i>
<i>x</i>
+ ln|<i>ex</i>−1|)
<b>4.</b>
Z √
1 + lnx
<i>x</i> <i>dx.</i> (DS.
2
3
p
(1 + lnx)3<sub>)</sub>
<b>5.</b>
Z √
1 + lnx
<i>xlnx</i> <i>dx.</i>
(DS. 2
√
1 + lnx−ln|lnx|+ 2ln|
√
1 + lnx−1|)
<b>6.</b>
Z
<i>dx</i>
<i>ex/</i>2<sub>+</sub><i><sub>e</sub>x</i>. (DS. −<i>x</i>−2e
−<i>x</i><sub>2</sub> <sub>+ 2ln(1 +</sub><i><sub>e</sub>x</i><sub>2</sub><sub>))</sub>
<b>7.</b>
Z
arctg√<i>x</i>
√
<i>x</i>
<i>dx</i>
1 +<i>x</i>. (DS. (arctg
√
<i>x)</i>2)
<b>8.</b>
Z <sub>√</sub>
<i>e</i>3<i>x</i><sub>+</sub><i><sub>e</sub></i>2<i>x<sub>dx.</sub></i> <sub>(DS.</sub> 2
3(e
<i>x</i><sub>+ 1)</sub>3<i>/</i>2<sub>)</sub>
<b>9.</b>
Z
<i>e</i>2<i>x</i>2+2<i>x</i>−1(2x+ 1)dx. (DS. 1
2<i>e</i>
2<i>x</i>2<sub>+2</sub><i><sub>x</sub></i><sub>−</sub><sub>1</sub>
)
<b>10.</b>
Z
<i>dx</i>
√
<i>ex</i><sub>−</sub><sub>1</sub>. (DS. 2arctg
√
<i>ex</i><sub>−</sub><sub>1)</sub>
<b>11.</b>
Z
<i>e</i>2<i>xdx</i>
√
<i>e</i>4<i>x</i><sub>+ 1</sub>. (DS.
2<i>x</i><sub>+</sub>√<i><sub>e</sub></i>4<i>x</i><sub>+ 1))</sub>
<b>12.</b>
Z <sub>2</sub><i>x<sub>dx</sub></i>
√
1−4<i>x</i>. (DS.
arc sin 2<i>x</i>
ln2 )
<b>13.</b>
Z
<i>dx</i>
1 +√<i>x</i>+ 1. (DS. 2[
√
<i>x</i>+ 1−ln(1 +√<i>x</i>+ 1)])
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>+ 1 =<i>t</i>2.
<b>14.</b>
Z
<i>x</i>+ 1
<i>x</i>√<i>x</i>−2<i>dx.</i> (DS. 2
√
<i>x</i>−2 +
√
2arctg
r
<i>x</i>−2
2 )
<b>15.</b>
Z
<i>dx</i>
√
<i>ax</i>+<i>b</i>+<i>m</i>. (DS.
2
<i>a</i>
√
<i>ax</i>+<i>b</i>−<i>mln</i>|
√
<b>16.</b>
Z
<i>dx</i>
3
√
<i>x(</i>√3<i><sub>x</sub></i><sub>−</sub><sub>1)</sub>. (DS. 3
3
√
<i>x</i>+ 3ln|√3<i><sub>x</sub></i><sub>−</sub><sub>1</sub><sub>|</sub><sub>)</sub>
<b>17.</b>
Z
<i>dx</i>
(1−<i>x</i>2<sub>)</sub>3<i>/</i>2. (DS. tg(arc sin<i>x))</i>
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>= sin<i>t,</i> <i>t</i>∈− <i>π</i>
2<i>,</i>
<i>π</i>
2
)
<b>18.</b>
Z
<i>dx</i>
(x2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>)</sub>3<i>/</i>2. (DS.
1
<i>a</i>2 sin
arctg<i>x</i>
<i>a</i>
)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>=<i>atgt,</i> <i>t</i>∈− <i>π</i>
2<i>,</i>
<i>π</i>
2
(x2<sub>−</sub><sub>1)</sub>3<i>/</i>2. (DS.−
1
cos<i>t</i>, <i>t</i>= arc sin
1
<i>x</i>)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>= 1
sin<i>t</i>,−
<i>π</i>
2 <i>< t <</i>0, 0<i>< t <</i>
<i>π</i>
2.
<b>20.</b>
Z <sub>√</sub>
<i>a</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<i><sub>dx.</sub></i> <sub>(DS.</sub> <i>a</i>
2
2arc sin
<i>x</i>
<i>x</i>√<i>a</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2
2 )
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>=<i>a</i>sin<i>t.</i>
<b>21.</b>
Z <sub>√</sub>
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2<i><sub>dx.</sub></i> <sub>(DS.</sub> <i>x</i>
2
√
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>+</sub><i>a</i>
2
2ln|<i>x</i>+
√
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>|</sub><sub>)</sub>
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>=<i>asht.</i>
<b>22.</b>
Z
<i>x</i>2
√
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2<i>dx.</i> (DS.
1
2
<i>x</i>
√
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><i><sub>a</sub></i>2
ln(x+
√
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>)</sub><sub>)</sub>
<b>23.</b>
Z
<i>dx</i>
<i>x</i>2√<i><sub>x</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2. (DS. −
√
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2
<i>a</i>2<i><sub>x</sub></i> )
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>= 1
<i>t</i> ho˘a.c <i>x</i>=<i>atgt, ho˘</i>a.c <i>x</i>=<i>asht.</i>
<b>24.</b>
Z <i><sub>x</sub></i>2<i><sub>dx</sub></i>
√
<i>a</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2. (DS.
<i>a</i>2
2arc sin
<i>x</i>
<i>a</i> −
<i>x</i>
<i>a</i>
√
<i>a</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>)</sub>
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>=<i>a</i>sin<i>t.</i>
<b>25.</b>
Z
<i>dx</i>
<i>x</i>
√
<i>x</i>2<sub>−</sub><i><sub>a</sub></i>2. (DS. −
1
<i>a</i>arc sin
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>= 1
<i>t</i>, ho˘a.c <i>x</i>=
<i>a</i>
cos<i>t</i> ho˘a.c <i>x</i>=<i>acht.</i>
<b>26.</b>
Z √
1−<i>x</i>2
<i>x</i>2 <i>dx.</i> (DS. −
√
1−<i>x</i>2
<i>x</i> −arc sin<i>x)</i>
<b>27.</b>
Z
<i>dx</i>
p
(a2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>)</sub>3. (DS.
<i>x</i>
<i>a</i>2√<i><sub>x</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2)
<b>28.</b>
Z <i><sub>dx</sub></i>
<i>x</i>2√<i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><sub>9</sub>. (DS.
√
<i>x</i>2<sub>−</sub><sub>9</sub>
9x )
Z
<i>dx</i>
p
(x2<sub>−</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>)</sub>3. (DS. −
<i>x</i>
<i>a</i>2√<i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><i><sub>a</sub></i>2)
<b>30.</b>
Z
<i>x</i>2
√
<i>a</i>2 <sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<i><sub>dx.</sub></i>
(DS. − <i>x</i>
4(a
2<sub>−</sub>
<i>x</i>2)3<i>/</i>2+<i>a</i>
2
8<i>x</i>
√
<i>x</i>2<sub>−</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>+</sub><i>a</i>
4
8arc sin
<i>x</i>
<i>a</i>)
<b>31.</b>
Z r
<i>a</i>+<i>x</i>
<i>a</i>−<i>xdx.</i> (DS. −
√
<i>a</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>+ arc sin</sub><i>x</i>
<i>a</i>)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>=<i>a</i>cos 2t.
<b>32.</b>
Z r
<i>x</i>−<i>a</i>
<i>x</i>+<i>adx.</i>
(DS.
√
<i>x</i>2<sub>−</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>−</sub><sub>2aln(</sub>√<i><sub>x</sub></i><sub>−</sub><i><sub>a</sub></i><sub>+</sub>√<i><sub>x</sub></i><sub>+</sub><i><sub>a) nˆ</sub></i><sub>e´u</sub> <i><sub>x > a,</sub></i>
−
√
<i>x</i>2<sub>−</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>+ 2aln(</sub>√<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+</sub><i><sub>a</sub></i><sub>+</sub>√<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i><sub>−</sub><i><sub>a) nˆ</sub></i><sub>e´u</sub> <i><sub>x <</sub></i><sub>−</sub><i><sub>a)</sub></i>
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>= <i>a</i>
cos 2t.
<b>33.</b>
Z r
<i>x</i>−1
<i>x</i>+ 1
<i>dx</i>
<i>x</i>2. (DS. arc cos
1
√
<i>x</i>2<sub>−</sub><sub>1</sub>
<i>x</i> )
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>= 1
<i>t</i>.
<b>34.</b>
Z
<i>dx</i>
√
<i>x</i>−<i>x</i>2. (DS. 2arc sin
√
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>= sin2<i>t.</i>
<b>35.</b>
Z √
<i>x</i>2<sub>+ 1</sub>
<i>x</i> <i>dx.</i> (DS.
√
<i>x</i>2<sub>+ 1</sub><sub>−</sub><sub>ln</sub>
1 +
√
<i>x</i>2<sub>+ 1</sub>
<i>x</i>
)
<b>36.</b>
Z
<i>x</i>3<i><sub>dx</sub></i>
√
2−<i>x</i>2. (DS. −
<i>x</i>2
3
√
2−<i>x</i>2<sub>−</sub> 4
3
√
2−<i>x</i>2<sub>)</sub>
<b>37.</b>
Z p
(9−<i>x</i>2<sub>)</sub>2
<i>x</i>6 <i>dx.</i> (DS. −
p
(9−<i>x</i>2<sub>)</sub>5
45x5 )
<b>38.</b>
Z
<i>x</i>2<i><sub>dx</sub></i>
√
<i>x</i>2<sub>−</sub><i><sub>a</sub></i>2. (DS.
<i>x</i>
2
√
<i>x</i>2<sub>−</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>+</sub><i>a</i>
2
2ln|<i>x</i>+
√
<i>x</i>2<sub>−</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>|</sub><sub>)</sub>
<b>39.</b>
Z
(x+ 1)dx
<i>x(1 +xex</i><sub>)</sub>. (DS. ln
<i>xex</i>
1 +<i>xex</i>
)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> Nhˆan tu.’ sˆo´ v`a mˆ˜u sˆo´ v´o.ia <i>ex</i> rˆ<sub>` i d˘a.t</sub>o <i>xex</i>=<i>t.</i>
<b>40.</b>
Z
<i>dx</i>
(x2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>)</sub>2. (DS.
1
2a3
h
arctg<i>x</i>
<i>a</i> +
<i>ax</i>
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2
i
)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>=<i>atgt.</i>
<b>D- i.nh l´y.</b> <i>Gia’ su.’ trˆen khoa’ngD</i> <i>c´ac h`am</i> <i>u(x)v`a</i> <i>v(x)kha’ vi v`a h`am</i>
<i>v(x)u</i>0<sub>(x)</sub> <i><sub>c´</sub><sub>o nguyˆ</sub><sub>en h`</sub><sub>am. Khi d´</sub><sub>o h`</sub><sub>am</sub></i> <i><sub>u(x)v</sub></i>0<sub>(x)</sub> <i><sub>c´</sub><sub>o nguyˆ</sub><sub>en h`</sub><sub>am trˆ</sub><sub>en</sub></i>
<i>D</i> <i>v`a</i>
Z
<i>u(x)v</i>0(x)dx=<i>u(x)v(x)</i>−
Z
<i>v(x)u</i>0(x)dx. (10.4)
Cˆong th´<sub>u.c (10.4) du.o..c go.i l`a cˆong th´u.c t´ınh t´ıch phˆan t`u.ng phˆa</sub>` n.
V`ı<i>u</i>0<sub>(x)dx</sub><sub>=</sub><i><sub>du</sub></i> <sub>v`</sub><sub>a</sub> <i><sub>v</sub></i>0<sub>(x)dx</sub><sub>=</sub><i><sub>dv</sub></i> <sub>nˆ</sub><sub>en (10.4) c´</sub><sub>o thˆ</sub><sub>e’ viˆ</sub><sub>e´t du.´</sub>
o.i da.ng
Z
<i>udv</i>=<i>uv</i>−
Z
<i>vdu.</i> (10.4*)
<i>Nh´om I</i>gˆ` m nh˜o u.ng t´ıch phˆan m`a h`am du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan c´o ch´u.a
th`u.a sˆo´ l`a mˆ<sub>o.t trong c´ac h`am sau dˆay: ln</sub><i>x, arc sinx, arc cosx, arctgx,</i>
(arctgx)2<sub>, (arc cos</sub><i><sub>x)</sub></i>2<sub>, lnϕ(x), arc sin</sub><i><sub>ϕ(x),...</sub></i>
Dˆe’ t´ınh c´ac t´ıch phˆan n`ay ta ´<sub>ap du.ng cˆong th´u.c (10.4*) b˘a`ng c´ach</sub>
d˘<sub>a.t</sub><i>u(x) b˘</i>a<sub>`ng mˆo.t trong c´ac h`am d˜a chı’ ra c`on</sub><i>dv</i> l`a phˆ<sub>` n c`on la.i cu’a</sub>a
biˆe’u th´u.c du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan.
<i>Nh´om II</i> gˆ` m nh˜o u.ng t´ıch phˆan m`a biˆe’u th´u.c du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan
c´<sub>o da.ng</sub> <i>P</i>(x)e<i>ax</i><sub>,</sub> <i><sub>P</sub></i><sub>(x) cos</sub><i><sub>bx,</sub><sub>P</sub></i><sub>(x) sin</sub><i><sub>bx</sub></i><sub>trong d´</sub><sub>o</sub> <i><sub>P</sub></i><sub>(x) l`</sub><sub>a da th´</sub><sub>u.c,</sub> <i><sub>a,</sub></i>
<i>b</i>l`a h˘a`ng sˆo´.
Dˆe’ t´ınh c´ac t´ıch phˆan n`ay ta ´<sub>ap du.ng (10.4*) b˘a`ng c´ach d˘a.t</sub><i>u(x) =</i>
<i>P</i>(x), <i>dv</i> l`a phˆ<sub>` n c`on la.i cu’a biˆe’u th´u.c du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan. Sau mˆo˜i</sub>a
lˆ` n t´ıch phˆan t`a u.ng phˆ<sub>` n bˆa.c cu’a da th´u.c s˜e gia’m mˆo.t do.n vi..</sub>a
<i>Nh´om III</i> gˆ` m nh˜o u.ng t´ıch phˆan m`a h`am du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan c´o
da.ng: <i>eax</i>sin<i>bx,</i> <i>eax</i>cos<i>bx, sin(lnx), cos(lnx),... Sau hai lˆ</i>` n t´ıch phˆana
t`u.ng phˆ<sub>` n ta la.i thu du.o..c t´ıch phˆan ban dˆa</sub>a <sub>` u v´o.i hˆe. sˆo´ n`ao d´o. D´o l`a</sub>
phu.o.ng tr`ınh tuyˆe´n t´ınh v´o.i ˆa’n l`a t´ıch phˆan cˆ` n t´ınh.a
Du.o.ng nhiˆen l`a ba nh´om v`u.a nˆeu khˆong v´et hˆ<sub>e´t mo.i t´ıch phˆan</sub>
t´ınh du.o..c b˘a`ng t´ıch phˆan t`u.ng phˆa` n (xem v´ı du. 6).
<i>Nhˆa<sub>. n x´</sub>et.</i> Nh`o. c´ac phu.o.ng ph´ap dˆo’i biˆe´n v`a t´ıch phˆan t`u.ng phˆ` na
ta ch´<sub>u.ng minh du.o..c c´ac cˆong th´u.c thu.`o.ng hay su.’ du.ng sau dˆay:</sub>
1)
Z
<i>dx</i>
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2 =
1
<i>a</i>arctg
<i>x</i>
<i>a</i> +<i>C,</i> <i>a</i>6= 0.
2)
Z
<i>dx</i>
<i>a</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2 =
1
2aln
<i>a</i>+<i>x</i>
<i>a</i>−<i>x</i>
+<i>C,</i> <i>a</i>6= 0.
3)
Z
<i>dx</i>
√
<i>a</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2 = arc sin
<i>x</i>
<i>a</i> +<i>C,</i> <i>a</i> 6= 0.
4)
Z
<i>dx</i>
√
<i>x</i>2<sub>±</sub><i><sub>a</sub></i>2 = ln|<i>x</i>+
√
<b>C ´AC V´I DU<sub>.</sub></b>
<b>V´ı du<sub>. 1.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan <i>I</i> =
Z <sub>√</sub>
<i>xarctg</i>√<i>xdx.</i>
<i>Gia’i.</i> T´ıch phˆan d˜a cho thuˆ<sub>o.c nh´om I. Ta d˘a.t</sub>
<i>u(x) = arctg</i>√<i>x,</i>
<i>dv</i> =√<i>xdx.</i>
Khi d´o <i>du</i>= 1
1 +<i>x</i> ·
<i>dx</i>
2√<i>x</i>, <i>v</i>=
2
3<i>x</i>
3
2. Do d´o
<i>I</i> = 2
3<i>x</i>
3
2arctg
√
<i>x</i>− 1
3
Z <i><sub>x</sub></i>
1 +<i>xdx</i>
= 2
3<i>x</i>
3
2arctg
√
<i>x</i>− 1
3
Z h
1− 1
1 +<i>x</i>
i
<i>dx</i>
= 2
3<i>x</i>
3
√
<i>x</i>− 1
3(x−ln|1 +<i>x</i>|) +<i>C.</i> N
<b>V´ı du<sub>. 2.</sub></b> T´ınh <i>I</i> =
Z
arc cos2<i>xdx.</i>
<i>Gia’i.</i> Gia’ su.’ <i>u</i>= arc cos2<i><sub>x,</sub></i> <i><sub>dv</sub></i><sub>=</sub><i><sub>dx. Khi d´</sub></i><sub>o</sub>
<i>du</i>=−2arc cos√ <i>x</i>
1−<i>x</i>2 <i>dx,</i> <i>v</i>=<i>x.</i>
Theo (10.4*) ta c´o
<i>I</i> =<i>xarc cos</i>2<i>x</i>+ 2
Z <i><sub>xarc cos</sub><sub>x</sub></i>
√
1−<i>x</i>2 <i>dx.</i>
Dˆe’ t´ınh t´ıch phˆan o.’ vˆe´ pha’i d˘a’ng th´<sub>u.c thu du.o.</sub>.c ta d˘a.t <i>u</i> =
1−<i>x</i>2. Khi d´o
<i>du</i>=−√ <i>dx</i>
1−<i>x</i>2 <i>,</i> <i>v</i>=−
Z
<i>d(</i>
√
1−<i>x</i>2<sub>) =</sub><sub>−</sub>
√
1−<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>C</sub></i>
1
v`a ta chı’ cˆ` n lˆa´ya <i>v</i> =−
√
1−<i>x</i>2<sub>:</sub>
Z
<i>xarc cosx</i>
√
21−<i>x</i>2<i>dx</i>=−
√
1−<i>x</i>2<sub>arc cos</sub><i><sub>x</sub></i><sub>−</sub>
Z
<i>dx</i>
=−
√
Cuˆo´i c`<sub>ung ta thu du.o.</sub>.c
<i>I</i> =<i>xarc cos</i>2<i>x</i>−2
√
1−<i>x</i>2<sub>arc cos</sub><i><sub>x</sub></i><sub>−</sub><sub>2x</sub><sub>+</sub><i><sub>C.</sub></i> <sub>N</sub>
<b>V´ı du<sub>. 3.</sub></b> T´ınh <i>I</i> =
Z
<i>x</i>2sin 3xdx.
<i>Gia’i.</i> T´ıch phˆan d˜a cho thuˆ<sub>o.c nh´om II. Ta d˘a.t</sub>
<i>u(x) =</i> <i>x</i>2<i>,</i>
<i>dv</i> = sin 3xdx.
Khi d´o <i>du</i>= 2xdx, <i>v</i>=−1
3cos 3x v`a
<i>I</i> =−1
3<i>x</i>
2
cos 3x+2
3
Z
<i>x</i>cos 3xdx =−1
3<i>x</i>
2
cos 3x+ 2
3<i>I</i>1<i>.</i>
Ta cˆ` n t´ınha <i>I</i>1. D˘a.t <i>u</i> = <i>x,</i> <i>dv</i> = cos 3xdx. Khi d´o <i>du</i> = 1dx,
<i>v</i>= 1
3sin 3x. T`u. d´o
3<i>x</i>
2
cos 3x+ 2
3
h<sub>1</sub>
3<i>x</i>sin 3x−
1
3
Z
sin 3xdx
i
=−1
3<i>x</i>
2
cos 3x+ 2
9<i>x</i>sin 3x+
27cos 3x+<i>C.</i> N
<i>Nhˆa<sub>. n x´</sub>et.</i> Nˆe´u d˘<sub>a.t</sub> <i>u</i> = sin 3x, <i>dv</i> = <i>x</i>2<i>dx</i> th`ı lˆ` n t´ıch phˆan t`a u.ng
phˆ` n th´a u. nhˆa´t khˆong du.a dˆe´n t´ıch phˆan do.n gia’n ho.n.
<b>V´ı du<sub>. 4.</sub></b> T´ınh <i>I</i> =
Z
<i>eax</i>cos<i>bx;</i> <i>a, b</i>6= 0.
<i>Gia’i.</i> Dˆay l`a t´ıch phˆan thuˆ<sub>o.c nh´om III. Ta d˘a.t</sub> <i>u</i> = <i>eax</i><sub>,</sub> <i><sub>dv</sub></i> <sub>=</sub>
cos<i>bxdx. Khi d´</i>o <i>du</i>=<i>aeax<sub>dx,</sub><sub>v</sub></i> <sub>=</sub> 1
<i>b</i>sin<i>bx</i> v`a
<i>I</i> = 1
<i>be</i>
<i>ax</i>
sin<i>bx</i>− <i>a</i>
<i>b</i>
Z
<i>eax</i>sin<i>bxdx</i>= 1
<i>be</i>
<i>ax</i>
sin<i>bx</i>− <i>a</i>
<i>bI</i>1<i>.</i>
Dˆe’ t´ınh <i>I</i>1 ta d˘a.t <i>u</i> = <i>eax</i>, <i>dv</i> = sin<i>bxdx. Khi d´</i>o <i>du</i> = <i>aeaxdx,</i>
<i>v</i>=−1
<i>b</i>cos<i>bx</i>v`a
<i>I</i>1 =−
1
<i>be</i>
<i>ax</i>
cos<i>bx</i>+<i>a</i>
<i>b</i>
Z
Thˆe´<i>I</i>1 v`ao biˆe’u th´u.c dˆo´i v´o.i <i>I</i> ta thu du.o..c
Z
<i>eax</i>cos<i>bxdx</i>= 1
<i>be</i>
<i>ax</i>
sin<i>bx</i>+ <i>a</i>
<i>b</i>2 cos<i>bx</i>−
<i>a</i>2
<i>b</i>2
Z
<i>eax</i>cos<i>bxdx.</i>
Nhu. vˆ<sub>a.y sau hai lˆa</sub>` n t´ıch phˆan t`u.ng phˆ<sub>` n ta thu du.o..c phu.o.ng</sub>a
tr`ınh tuyˆe´n t´ınh v´o.i ˆa’n l`a<i>I</i><sub>. Gia’i phu.o.ng tr`ınh thu du.o..c ta c´o</sub>
Z
<i>eax</i>cos<i>bxdx</i>=<i>eaxa</i>cos<i>bx</i>+<i>b</i>sin<i>bx</i>
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>b</sub></i>2 +<i>C.</i> N
<b>V´ı du<sub>. 5.</sub></b> T´ınh <i>I</i> =R sin(ln x)dx.
<i>Gia’i.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>u</i> = sin(lnx), <i>dv</i> = <i>dx. Khi d´</i>o <i>du</i> = 1
<i>x</i>cos(lnx)dx,
<i>v</i>=<i>x</i><sub>. Ta thu du.o..c</sub>
<i>I</i> =<i>x</i>sin(lnx)−
Z
cos(lnx)dx=<i>x</i>sin(lnx)−<i>I</i>1<i>.</i>
Dˆe’ t´ınh <i>I</i>1 ta la.i d˘a.t <i>u</i> = cos(lnx), <i>dv</i> = <i>dx.</i> Khi d´o <i>du</i> =
−1
<i>x</i>sin(lnx)dx,<i>v</i> =<i>x</i> v`a
<i>I</i>1 =<i>x</i>cos(lnx) +
Z
sin(lnx)dx.
Thay <i>I</i>1 v`ao biˆe’u th´u.c dˆo´i v´o.i <i>I</i> thu du.o..c phu.o.ng tr`ınh
<i>I</i> =<i>x(sin lnx</i>−cos lnx)−<i>I</i>
v`a t`u. d´o
<i>I</i> = <i>x</i>
2(sin lnx−cos lnx) +<i>C.</i> N
<b>V´ı du<sub>. 6.</sub></b> T´ınh
1) <i>I</i> =
Z
<i>xdx</i>
sin2<i>x</i>; 2) <i>In</i> =
Z
<i>dx</i>
(x2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>)</sub><i>n,</i> <i>n</i> ∈N.
<i>Gia’i.</i> 1) R˜o r`ang t´ıch phˆan n`ay khˆong thuˆ<sub>o.c bˆa´t c´u. nh´om n`ao</sub>
trong ba nh´om d˜a nˆeu. Thˆe´ nhu.ng b˘a<sub>`ng c´ach d˘a.t</sub><i>u</i> =<i>x,dv</i> = <i>dx</i>
sin2<i>x</i>
v`a ´<sub>ap du.ng cˆong th´u.c t´ıch phˆan t`u.ng phˆa</sub>` n ta c´o
<i>I</i> =−<i>xcotgx</i>+
Z
cotgxdx =−<i>xcotgx</i>+
Z
cos<i>x</i>
sin<i>xdx</i>
=−<i>xcotgx</i>+
Z
<i>d(sinx)</i>
sin<i>x</i> =−<i>xcotgx</i>+ ln|sin<i>x</i>|+<i>C.</i>
2) T´ıch phˆan <i>In</i> <sub>du.o.</sub>.c biˆe’u diˆe˜n du.´o.i da.ng
<i>In</i>= 1
<i>a</i>2
Z
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2
(x2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>)</sub><i>n</i> <i>dx</i>=
1
<i>a</i>2
h Z <i><sub>dx</sub></i>
(x2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>)</sub><i>n</i>−1 −
Z
<i>x</i>2<i><sub>dx</sub></i>
(x2 <sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>)</sub><i>n</i>
i
= 1
<i>a</i>2<i>In</i>−1−
1
2a2
Z
<i>x</i> 2xdx
(x2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>)</sub><i>n</i>·
Ta t´ınh t´ıch phˆan o.’ vˆe´ pha’i b˘a`ng phu.o.ng ph´ap t´ıch phˆan t`u.ng
phˆ<sub>` n. D˘a.t</sub>a <i>u</i> = <i>x,</i> <i>dv</i> = 2xdx
(x2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>)</sub><i>n</i> =
<i>d(x</i>2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>)</sub>
(x2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>)</sub><i>n</i>. Khi d´o <i>du</i> = <i>dx,</i>
<i>v</i> =− 1
(n−1)(x2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>)</sub><i>n</i>−1 v`a
1
2a2
Z
<i>x</i> 2xdx
−<i>x</i>
2a2<sub>(n</sub><sub>−</sub><sub>1)(x</sub>2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>)</sub><i>n</i>−1 +
1
2a2<sub>(n</sub><sub>−</sub><sub>1)</sub><i>In</i>−1
T`u. d´o suy r˘a`ng
<i>In</i>= 1
<i>a</i>2<i>In</i>−1+
<i>x</i>
2a2<sub>(n</sub><sub>−</sub><sub>1)(x</sub>2 <sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>)</sub><i>n</i>−1 −
1
2a2<sub>(n</sub><sub>−</sub><sub>1)</sub><i>In</i>−1
hay l`a
<i>In</i>= <i>x</i>
2a2<sub>(n</sub><sub>−</sub><sub>1)(x</sub>2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>)</sub><i>n</i>−1 +
2n−3
Ta nhˆ<sub>a.n x´et r˘a`ng t´ıch phˆan</sub><i>In</i>khˆong thuˆ<sub>o.c bˆa´t c´u</sub>. nh´om n`ao trong
ba nh´om d˜a chı’ ra.
Khi <i>n</i> = 1 ta c´o
<i>I</i>1 =
Z
<i>dx</i>
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2 =
1
<i>a</i>arctg
<i>x</i>
<i>a</i> +<i>C.</i>
´
Ap du.ng cˆong th´u.c truy hˆo` i (*) ta c´o thˆe’ t´ınh<i>I</i>2 qua <i>I</i>1 rˆ` io <i>I</i>3 qua
<i>I</i>2,... N
<b>V´ı du<sub>. 7.</sub></b> T´ınh <i>I</i> =
Z
<i>xeax</i>cos<i>bxdx.</i>
<i>Gia’i.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>u</i>=<i>x,</i> <i>dv</i>=<i>eax</i>cos<i>bxdx. Khi d´</i>o <i>du</i>=<i>dx,</i>
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>b</sub></i>2
(xem v´ı du. 4). Nhu. vˆa.y
<i>I</i> =<i>xeaxa</i>cos<i>bx</i>+<i>b</i>sin<i>bx</i>
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>b</sub></i>2 −
1
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>b</sub></i>2
Z
<i>eax</i>(acos<i>bx</i>+<i>b</i>sin<i>bx)dx</i>
=<i>xeaxa</i>cos<i>bx</i>+<i>b</i>sin<i>bx</i>
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>b</sub></i>2 −
<i>a</i>
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>b</sub></i>2
Z
<i>eax</i>cos<i>bxdx</i>
− <i>b</i>
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>b</sub></i>2
Z
<i>eax</i>sin<i>bxdx.</i>
T´ıch phˆan th´u. nhˆa´t o.<sub>’ vˆe´ pha’i du.o..c t´ınh trong v´ı du. 4, t´ıch phˆan</sub>
th´<sub>u. hai du.o..c t´ınh tu.o.ng tu.. v`a b˘a`ng</sub>
Z
<i>eax</i>sin<i>bxdx</i>=<i>eaxa</i>sin<i>bx</i>−<i>b</i>cos<i>bx</i>
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>b</sub></i>2 ·
Thay c´ac kˆ<sub>e´t qua’ thu du.o.</sub>.c v`ao biˆe’u th´u.c dˆo´i v´o.i I ta c´o
<i>I</i> = <i>e</i>
<i>ax</i>
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>b</sub></i>2
h
<i>x</i>− <i>a</i>
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>b</sub></i>2
(acos<i>bx</i>+<i>b</i>sin<i>bx)</i>
− <i>b</i>
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>b</sub></i>2(asin<i>bx</i>−<i>b</i>cos<i>bx)</i>
i
+<i>C</i> N
<b>1.</b>
Z
<i>x2xdx.</i> (DS. 2
<i>x</i><sub>(x</sub><sub>ln 2</sub><sub>−</sub><sub>1)</sub>
ln22 )
<b>2.</b>
Z
<i>x</i>2<i>e</i>−<i>xdx.</i> (DS. −<i>x</i>2<i>e</i>−<i>x</i>−2xe−<i>x</i>−2e−<i>x</i>)
<b>3.</b>
Z
<i>x</i>3<i>e</i>−<i>x</i>2<i>dx.</i> (DS. −1
2(x
2 <sub>+ 1)e</sub>−<i>x</i>2
)
<b>4.</b>
Z
(x3+<i>x)e</i>5<i>xdx.</i> (DS. 1
5<i>e</i>
5<i>x</i>
<i>x</i>3− 3
5<i>x</i>
2
+31
25<i>x</i>−
31
125
)
<b>5.</b>
Z
arc sin<i>xdx.</i> (DS. <i>xarc sinx</i>+√1−<i>x</i>2<sub>)</sub>
<b>6.</b>
Z
<i>xarc sinxdx.</i> (DS. 1
4(2x
2<sub>−</sub>
1)arc sin<i>x</i>+ 1
4<i>x</i>
√
1−<i>x</i>2<sub>)</sub>
<b>7.</b>
Z
<i>x</i>2arc sin 2xdx. (DS. <i>x</i>
3
3arc sin 2x+
2x2<sub>+ 1</sub>
36
√
1−4x2<sub>)</sub>
<b>8.</b>
Z
arctgxdx. (DS. <i>xarctgx</i>− 1
2ln(1 +<i>x</i>
2<sub>))</sub>
<b>9.</b>
Z
arctg√<i>xdx.</i> (DS. (1 +<i>x)arctg</i>√<i>x</i>−√<i>x)</i>
<b>10.</b>
Z
<i>x</i>3arctgxdx. (DS. <i>x</i>
4<sub>−</sub>
1
4 arctgx−
<i>x</i>3
12 +
<i>x</i>
(arctgx)2<i>xdx. (DS.</i> <i>x</i>
2<sub>+ 1</sub>
2 (arctgx)
2<sub>−</sub><i><sub>xarctgx</sub></i><sub>+</sub> 1
2ln(1 +<i>x</i>
2<sub>))</sub>
<b>12.</b>
Z
(arc sin<i>x)</i>2<i>dx.</i> (DS. <i>x(arc sinx)</i>2+ 2arc sin<i>x</i>
√
1−<i>x</i>2<sub>−</sub><sub>2x)</sub>
<b>13.</b>
Z
arc sin<i>x</i>
√
<i>x</i>+ 1<i>dx.</i> (DS. 2
√
<i>x</i>+ 1arc sin<i>x</i>+ 4√1−<i>x)</i>
<b>14.</b>
Z
arc sin<i>x</i>
<i>x</i>2 <i>dx.</i> (DS. −
arc sin<i>x</i>
<i>x</i> −ln
1 +
√
1−<i>x</i>2
<i>x</i>
)
1 +<i>x</i>2<i>dx.</i> (DS.
√
<b>16.</b>
Z
arc sin√<i>x</i>
√
1−<i>x</i> <i>dx.</i> (DS. 2(
√
<i>x</i>−√1−<i>xarc sin</i>√<i>x))</i>
<b>17.</b>
Z
ln<i>xdx.</i> (DS. <i>x(lnx</i>−1))
<b>18.</b>
Z <sub>√</sub>
<i>x</i>ln2<i>xdx.</i> (DS. 2
3<i>x</i>
3<i>/</i>2<sub>ln</sub>2
<i>x</i>− 4
3ln<i>x</i>+
8
9
)
<b>19.</b>
Z
ln(x+
√
16 +<i>x</i>2<sub>)dsx. (DS.</sub> <i><sub>x</sub></i><sub>ln(x</sub><sub>+</sub>√<sub>16 +</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>)</sub><sub>−</sub>√<sub>16 +</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>)</sub>
<b>20.</b>
Z
<i>x</i>ln(x+
√
1 +<i>x</i>2<sub>)</sub>
√
1 +<i>x</i>2 <i>dx.</i> (DS.
√
1 +<i>x</i>2<sub>ln(x</sub><sub>+</sub>√<sub>1 +</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>)</sub><sub>−</sub><i><sub>x)</sub></i>
<b>21.</b>
Z
sin<i>x</i>ln(tgx)dx. (DS. lntg<i>x</i>
2
−cos<i>x</i>ln(tgx))
<b>22.</b>
Z
<i>x</i>2ln(1 +<i>x)dx.</i> (DS. (x
3<sub>+ 1) ln(x</sub><sub>+ 1)</sub>
3 −
<i>x</i>3
9 +
<i>x</i>2
6 −
<i>x</i>
3)
<b>23.</b>
Z
<i>x</i>2sin 2xdx. (DS. 1−2x
2
4 cos 2x+
<i>x</i>
2sin 2x)
<b>24.</b>
Z
<i>x</i>3cos(2x2)dx. (DS. 1
8(2x
2
sin 2x2+ cos 2x2))
<b>25.</b>
Z
<i>ex</i>sin<i>xdx.</i> (DS. <i>e</i>
<i>x</i><sub>(sin</sub><i><sub>x</sub></i><sub>−</sub><sub>cos</sub><i><sub>x)</sub></i>
2 )
<b>26.</b>
Z
3<i>x</i>cos<i>xdx.</i> (DS. sin<i>x</i>+ (ln 3) cos<i>x</i>
1 + ln23 3
<i>x</i><sub>)</sub>
<b>27.</b>
Z
<i>e</i>3<i>x</i>(sin 2x−cos 2x)dx. (DS. <i>e</i>
3<i>x</i>
13(sin 2x−5 cos 2x))
<b>28.</b>
Z
<i>xe</i>2<i>x</i>sin 5xdx.
(DS. <i>e</i>
2<i>x</i>
29
h
2x+ 21
29
sin 5x+−5x+20
29
cos 5xi)
<b>29.</b>
Z
<i>x</i>2<i>ex</i>sin<i>xdx.</i> (DS. 1
2
<b>30.</b>
Z
<i>x</i>2<i>ex</i>cos<i>xdx.</i> (DS. (x−1)
2
sin<i>x</i>+ (x2−1) cos<i>x</i>
2 <i>e</i>
<i>x</i>
)
<b>31.</b>
Z
<i>x</i>2sin(ln<i>x)dx.</i> (DS. [3 sin<i>x(lnx)</i>−cos(ln<i>x)]x</i>
3
10 )
<b>32.</b> T`ım cˆong th´u.c truy hˆ` i dˆo´i v´o.i mˆo˜i t´ıch phˆano <i>In</i> <sub>du.o..c cho du.´o.i</sub>
1) <i>In</i> =
Z
<i>xneaxdx,</i> <i>a</i>6= 0. (DS. <i>In</i>= 1
<i>ax</i>
<i>n</i>
<i>eax</i>− <i>n</i>
<i>aIn</i>−1)
2) <i>In</i> =
Z
ln<i>nxdx.</i> (DS. <i>In</i>=<i>x</i>ln<i>nx</i>−<i>nIn</i>−1)
3) <i>In</i>=
Z
<i>xα</i>ln<i>nxdx,α</i> 6=−1. (DS. <i>In</i>= <i>x</i>
<i>α</i>+1
ln<i>nx</i>
<i>α</i>+ 1 −
<i>n</i>
<i>α</i>+ 1<i>In</i>−1)
4)<i>In</i> =
Z
<i>xn<sub>dx</sub></i>
√
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>,<i>n ></i>2. (DS.<i>In</i>=
<i>xn</i>−1√<i><sub>x</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>
<i>n</i> −
<i>n</i>−1
<i>n</i> <i>aIn</i>−2)
5)<i>In</i>=
Z
sin<i>nxdx,n ></i>2. (DS.<i>In</i>=−cos<i>x</i>sin
<i>n</i>−1
<i>x</i>
<i>n</i> +
<i>n</i>−1
<i>n</i> <i>In</i>−2)
6) <i>In</i> =
Z
cos<i>nxdx,</i> <i>n ></i>2. (DS. <i>In</i>= sin<i>x</i>cos
<i>n</i>−1<i><sub>x</sub></i>
<i>n</i> +
<i>n</i>−1
<i>n</i> <i>In</i>−2)
7) <i>In</i>=
Z
<i>dx</i>
cos<i>n<sub>x</sub></i>, <i>n ></i>2. (DS.<i>In</i> =
sin<i>x</i>
(n−1) cos<i>n</i>−1<i><sub>x</sub></i>+
<i>n</i>−2
<i>n</i>−1<i>In</i>−2)
trong d´o<i>Pm(x) l`</i>a da th´u.c bˆ<sub>a.c</sub><i>m,Qn(x) l`</i>a da th´u.c bˆ<sub>a.c</sub><i>n</i> <sub>du.o.</sub>.c go.i l`a
h`am h˜u.u ty’ (hay phˆan th´u.c h˜u.u ty’). Nˆe´u <i>m</i> > <i>n</i> th`ı<i>Pm(x)/Qn(x)</i>
du.o..c go.i l`a phˆan th´u.c h˜u.u ty’ khˆong thu..c su..; nˆe´u <i>m < n</i> th`ı
<i>Pm(x)/Qn(x</i><sub>) du.o..c go.i l`a phˆan th´u.c h˜u.u ty’ thu..c su...</sub>
Nˆe´u <i>R(x) l`</i>a phˆan th´u.c h˜u.u ty’ khˆ<sub>ong thu..c su.. th`ı nh`o. ph´ep chia</sub>
da th´u.c ta c´o thˆe’ t´ach phˆ` n nguyˆena <i>W</i>(x) l`a da th´u.c sao cho
<i>R(x) =</i> <i>Pm</i>(x)
<i>Qn(x)</i> =<i>W</i>(x) +
<i>Pk(x)</i>
<i>Qn(x)</i> (10.5)
trong d´o <i>k < n</i>v`a<i>W</i>(x) l`a da th´u.c bˆ<sub>a.c</sub><i>m</i>−<i>n.</i>
T`u. (10.5) suy r˘a<sub>`ng viˆe.c t´ınh t´ıch phˆan phˆan th´u.c h˜u.u ty’ khˆong</sub>
thu..c su.. du.o..c quy vˆe` t´ınh t´ıch phˆan phˆan th´u.c h˜<sub>u.u ty’ thu..c su.. v`a t´ıch</sub>
phˆan mˆ<sub>o.t da th´u.c.</sub>
<b>D- i.nh l´y 10.2.1.</b> <i>Gia’ su.’</i> <i>Pm(x)/Qn(x)</i> <i>l`a phˆan th´u.c h˜u.u ty’ thu..c su..</i>
<i>v`a</i>
<i>Q(x) = (x</i>−<i>a)α</i>· · ·(x−<i>b)β</i>(x2+<i>px</i>+<i>q)γ</i>· · ·(x2+<i>rx</i>+<i>s)δ</i>
<i>trong d´o</i> <i>a, . . . , b</i> <i>l`a c´ac nghiˆ<sub>e.m thu..c,</sub></i> <i>x</i>2 +<i>px</i>+<i>q, . . . , x</i>2+<i>rx</i>+<i>s</i> <i>l`a</i>
<i>nh˜u.ng tam th´u.c bˆa<sub>. c hai khˆ</sub>ong c´o nghiˆ<sub>e.m thu.</sub>.c. Khi d´o</i>
<i>P</i>(x)
<i>Q(x)</i> =
<i>Aα</i>
(x−<i>a)α</i> +· · ·+
<i>A</i>1
<i>x</i>−<i>a</i> +· · ·+
<i>Bβ</i>
(x−<i>b)β</i> +
<i>Bβ</i>−1
(x−<i>b)β</i>−1 +· · ·+
+ <i>B</i>1
<i>x</i>−<i>b</i>+
<i>Mγx</i>+<i>Nγ</i>
(x2 <sub>+</sub><i><sub>px</sub></i><sub>+</sub><i><sub>q)</sub>γ</i> +· · ·+
<i>M</i>1<i>x</i>+<i>N</i>1
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>px</sub></i><sub>+</sub><i><sub>q</sub></i> +· · ·+
+ <i>Kδx</i>+<i>Lδ</i>
(x2<sub>+</sub><i><sub>rx</sub></i><sub>+</sub><i><sub>s)</sub>δ</i> +· · ·+
<i>K</i>1<i>x</i>+<i>L</i>1
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>rx</sub></i><sub>+</sub><i><sub>s</sub>,</i> (10.6)
<i>trong d´o</i> <i>Ai,</i> <i>Bi,</i> <i>Mi,</i> <i>Ni,</i> <i>Ki</i> <i>v`a</i> <i>Li</i> <i>l`a c´ac sˆo´ thu<sub>.</sub>.c.</i>
C´ac phˆan th´u.c o.<sub>’ vˆe´ pha’i cu’a (10.6) du.o..c go.i l`a c´ac phˆan th´u.c do.n</sub>
gia’n hay c´ac phˆan th´u.c co. ba’n v`a d˘a’ng th´<sub>u.c (10.6) du.o..c go.i l`a khai</sub>
triˆe’n phˆan th´u.c h˜<sub>u.u ty’ thu..c su..</sub><i>P</i>(x)/Q(x) th`anh tˆo’ng c´ac phˆan th´u.c
co. ba’n v´o.i hˆ<sub>e. sˆo´ thu.</sub>.c.
<i>Phu.o.ng ph´ap I.</i> Quy dˆ` ng mˆa˜u sˆo´ d˘a’ng th´o u.c (10.6) v`a sau d´o cˆan
b˘a`ng c´ac hˆe. sˆo´ cu’a l˜uy th`u.a c`ung bˆa.c cu’a biˆe´n<i>x</i>v`a di dˆe´n hˆ<sub>e. phu</sub>.o.ng
tr`ınh dˆe’ x´<sub>ac di.nh</sub> <i>Ai, . . . , Li</i> (phu.o.ng ph´ap hˆ<sub>e. sˆo´ bˆa´t di.nh).</sub>
<i>Phu.o.ng ph´ap II.</i> C´ac hˆ<sub>e. sˆo´</sub><i>Ai, . . . , Li</i> c˜ung c´o thˆe’ x´<sub>ac di.nh b˘a`ng</sub>
c´ach thay<i>x</i>trong (10.6) (ho˘<sub>a.c d˘a’ng th´u.c tu.o.ng du.o.ng v´o.i (10.6)) bo.’i</sub>
c´ac sˆ<sub>o´ du.o.</sub>.c cho.n mˆo.t c´ach th´ıch ho..p.
T`u. (10.6) ta c´o
<b>D- i.nh l´y 10.2.2.</b> <i>T´ıch phˆan bˆ<sub>a´t di.nh cu’a mo.i h`am h˜u.u ty’ dˆe</sub>`u biˆe’u</i>
<i>diˆ˜n du.o..c qua c´ac h`am so. cˆa´p m`a cu. thˆe’ l`a qua c´ac h`am h˜u.u ty’, h`ame</i>
<i>lˆogarit v`a h`am arctang.</i>
<b>C ´AC V´I DU<sub>.</sub></b>
Z
<i>xdx</i>
(x−1)(x+ 1)2
<i>Gia’i.</i> Ta c´o
<i>x</i>
(x−1)(x+ 1)2 =
<i>A</i>
<i>x</i>−1 +
<i>B</i>1
<i>x</i>+ 1 +
<i>B</i>2
(x+ 1)2
T`u. d´o suy r˘a`ng
<i>x</i>=<i>A(x</i>+ 1)2+<i>B</i>1(x−1)(x+ 1) +<i>B</i>2(x−1). (10.7)
Ta x´<sub>ac di.nh c´ac hˆe. sˆo´</sub><i>A,B</i>1,<i>B</i>2 b˘a`ng c´ac phu.o.ng ph´ap sau dˆay.
<i>Phu.o.ng ph´ap I.</i> Viˆe´t d˘a’ng th´u.c (10.7) du.´<sub>o.i da.ng</sub>
<i>x</i>≡(A+<i>B</i>1)x2+ (2A+<i>B</i>2)x+ (A−<i>B</i>1−<i>B</i>2).
Cˆan b˘a<sub>`ng c´ac hˆe. sˆo´ cu’a l˜uy th`u.a c`ung bˆa.c cu’a</sub> <i>x</i> <sub>ta thu du.o.</sub>.c
<i>A</i>+<i>B</i>1= 0
2A+<i>B</i>2 = 1
<i>A</i>−<i>B</i>1−<i>B</i>2 = 0.
T`u. d´o <i>A</i>= 1
4, <i>B</i>1 =−
1
<i>Phu.o.ng ph´ap II.</i> Thay<i>x</i> = 1 v`ao (10.7) ta c´o 1 =<i>A</i>·4⇒<i>A</i>= 1
4.
Tiˆe´p theo, thay <i>x</i> = −1 v`<sub>ao (10.7) ta thu du.o..c:</sub> −1 = −<i>B</i>2 ·2 hay
l`a <i>B</i>2 =
1
2. Dˆe’ t`ım <i>B</i>1 ta thˆe´ gi´a tri. <i>x</i> = 0 v`ao (10.7) v`a thu du.o..c
0 =<i>A</i>−<i>B</i>1−<i>B</i>2 hay l`a<i>B</i>1 =<i>A</i>−<i>B</i>2 =−
1
4.
Do d´o
<i>I</i> = 1
4
Z
<i>dx</i>
<i>x</i>−1−
1
4
Z
<i>dx</i>
<i>x</i>+ 1 +
1
2
Z
<i>dx</i>
(x+ 1)2
=− 1
2(x+ 1) +
1
4ln
<i>x<sub>x</sub></i>−<sub>+ 1</sub>1+<i>C.</i> N
<b>V´ı du<sub>. 2.</sub></b> T´ınh <i>I</i> =
Z
3x+ 1
<i>x(1 +x</i>2<sub>)</sub>2<i>dx.</i>
<i>Gia’i.</i> Khai triˆe’n h`am du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan th`anh tˆo’ng c´ac phˆan
th´u.c co. ba’n
3x+ 1
<i>x(1 +x</i>2<sub>)</sub>2 =
<i>A</i>
<i>x</i> +
<i>Bx</i>+<i>C</i>
1 +<i>x</i>2 +
<i>Dx</i>+<i>F</i>
T`u. d´o
3x+ 1≡(A+<i>B)x</i>4+<i>Cx</i>3+ (2A+<i>B</i>+<i>D)x</i>2+ (C+<i>F</i>)x+<i>A.</i>
Cˆan b˘a<sub>`ng c´ac hˆe. sˆo´ cu’a c´ac l˜uy th`u.a c`ung bˆa.c cu’a</sub> <i>x</i> <sub>ta thu du.o..c</sub>
<i>A</i>+<i>B</i> = 0
<i>C</i> = 0
2A+<i>B</i>+<i>D</i> = 0 ⇒<i>A</i> = 1, B =−1, C = 0, D =−1, F = 3
<i>C</i> +<i>F</i> = 3
<i>A</i>= 1.
<i>I</i> =
Z
<i>dx</i>
<i>x</i> −
Z
<i>xdx</i>
1 +<i>x</i>2 −
Z
<i>xdx</i>
(1 +<i>x</i>2<sub>)</sub>2 + 3
Z
<i>dx</i>
(1 +<i>x</i>2<sub>)</sub>2
= ln|<i>x</i>| −1
2ln(1 +<i>x</i>
2
)−1
2(1 +<i>x</i>
2
)−2<i>d(1 +x</i>2) + 3
Z
<i>dx</i>
(1 +<i>x</i>2<sub>)</sub>2
= ln|<i>x</i>| −1
2ln(1 +<i>x</i>
2
) + 1
Ta t´ınh <i>I</i>2 =
Z
<i>dx</i>
(1 +<i>x</i>2<sub>)</sub>2 b˘a`ng cˆong th´u.c truy hˆ` i thu du.o..c trongo
10.1. Ta c´o
<i>I</i>2 =
1
2·
<i>x</i>
1 +<i>x</i>2 +
1
2<i>I</i>1 =
<i>x</i>
2(1 +<i>x</i>2<sub>)</sub>+
1
2
Z <i><sub>dx</sub></i>
1 +<i>x</i>2
= <i>x</i>
2(1 +<i>x</i>2<sub>)</sub>+
1
2arctgx+<i>C.</i>
Cuˆo´i c`<sub>ung ta thu du.o..c</sub>
<i>I</i> = ln|<i>x</i>| − 1
2ln(1 +<i>x</i>
2
) + 3x+ 1
2(1 +<i>x</i>2<sub>)</sub>+
3
2arctgx+<i>C.</i> N
<b>B `AI T ˆA<sub>. P</sub></b>
T´ınh c´ac t´ıch phˆan (1-12)
<b>1.</b>
Z
<i>xdx</i>
(x+ 1)(x+ 2)(x−3).
(DS. 1
4ln|<i>x</i>+ 1| −
2
5ln|<i>x</i>+ 2|+
20|<i>x</i>−3|)
<b>2.</b>
Z <sub>2x</sub>4 <sub>+ 5x</sub>2<sub>−</sub><sub>2</sub>
2x3 <sub>−</sub><i><sub>x</sub></i><sub>−</sub><sub>1</sub> <i>dx.</i>
DS. <i>x</i>
2
2 + ln|<i>x</i>−1|+ ln(2x
2
+ 2x+ 1) + arctg(2x+ 1))
<b>3.</b>
Z
2x3+<i>x</i>2+ 5x+ 1
(x2<sub>+ 3)(x</sub>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1)</sub><i>dx.</i>
DS. √1
3arctg
<i>x</i>
√
3+ ln(x
2
−<i>x</i>+ 1) + √2
3arctg
2x−1
√
3 )
<b>4.</b>
Z
<i>x</i>4+<i>x</i>2+ 1
<i>x(x</i>−2)(x+ 2)<i>dx.</i>
(DS. <i>x</i>
2
2 −
1
4ln|<i>x</i>|+
8 ln|<i>x</i>−2|+
21
<b>5.</b>
Z
<i>dx</i>
<i>x(x</i>−1)(x2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1)</sub>2.
(DS. ln
<i>x</i>−1
<i>x</i>
− 10
3
√
3arctg
2x−1
√
3
− 1
3
2x−1
<i>x</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1</sub>)
<b>6.</b>
Z
<i>x</i>4 <sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>+ 1</sub>
(x2<sub>−</sub><sub>1)(x</sub>2<sub>+ 4)(x</sub>2<sub>−</sub><sub>2)</sub><i>dx.</i>
(DS. − 1
10ln
<i>x<sub>x</sub></i>−<sub>+ 1</sub>1
+ 7
20arctg
<i>x</i>
2+
3x2+ 5x+ 12
(x2<sub>+ 3)(x</sub>2<sub>+ 1)</sub><i>dx.</i>
(DS. − 5
4ln(x
2
+ 3)−
√
3
+ 1) +9
2arctgx)
<b>8.</b>
Z
(x4+ 1)dx
<i>x</i>5<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>4 <sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>3<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2.
(DS. ln|<i>x</i>|+ 1
<i>x</i>+
1
2ln|<i>x</i>−1| −
1
2ln|<i>x</i>+ 1|+
1
<i>x</i>+ 1)
<b>9.</b>
Z
<i>x</i>3+<i>x</i>+ 1
<i>x</i>4<sub>−</sub><sub>1</sub> <i>dx.</i>
(DS. 3
4ln|<i>x</i>−1|+
1
4ln|<i>x</i>+ 1| −
1
2arctgx)
<b>10.</b>
Z
<i>x</i>4
1−<i>x</i>4<i>dx.</i>
(DS. −<i>x</i>+ ln
<i><sub>x</sub>x</i>+ 1<sub>−</sub><sub>1</sub>
3x+ 5
(x2<sub>+ 2x</sub><sub>+ 2)</sub>2<i>dx.</i>
(DS. 2x−1
<b>12.</b>
Z
<i>x</i>4−2x2+ 2
(x2<sub>−</sub><sub>2x</sub><sub>+ 2)</sub>2<i>dx.</i>
(DS. <i>x</i>+ 3−<i>x</i>
<i>x</i>2<sub>−</sub><sub>2x</sub><sub>+ 2</sub> + 2 ln(x
2
−2x+ 2) + arctg(x−1))
<b>13.</b>
Z
<i>x</i>2<sub>+ 2x</sub><sub>+ 7</sub>
(x−2)(x2<sub>+ 1)</sub>3<i>dx.</i>
(DS. 3
5ln|<i>x</i>
2
−2| − 3
10ln|<i>x</i>
2
+ 1|+ 1−<i>x</i>
<i>x</i>2<sub>+ 1</sub> −
11
5 arctgx)
<b>14.</b>
Z
<i>x</i>2
(x+ 2)2<sub>(x</sub><sub>+ 1)</sub><i>dx.</i>
(DS. 4
<i>x</i>+ 2 + ln|<i>x</i>+ 1|)
<b>15.</b>
Z <i><sub>x</sub></i>2<sub>+ 1</sub>
(x−1)3<sub>(x</sub><sub>+ 3)</sub><i>dx.</i>
(DS. − 1
4(x−1)2 −
3
8(x−1) +
5
32ln
<i>x</i>−1
<i>x</i>+ 3
)
<b>16.</b>
Z
<i>dx</i>
(DS. 1
<i>x</i> +
1
6ln
(x−1)2
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1</sub> +
1
√
3arctg
2x+ 1
√
3 )
<b>17.</b>
Z
3x2<sub>+ 8</sub>
<i>x</i>3<sub>+ 4x</sub>2 <sub>+ 4x</sub><i>dx.</i>
(DS. 2 ln|<i>x</i>|+ ln|<i>x</i>+ 2|+ 10
<i>x</i>+ 2)
<b>18.</b>
Z
2x5<sub>+ 6x</sub>3<sub>+ 1</sub>
<i>x</i>4<sub>+ 3x</sub>2 <i>dx.</i>
(DS. <i>x</i>2− 1
3x −
1
3
√
3arctg
<i>x</i>
√
<b>19.</b>
Z
<i>x</i>3+ 4x2−2x+ 1
<i>x</i>4<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i> <i>dx.</i>
(DS. ln|<i>x</i>|(x
2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1)</sub>
(x+ 1)2 +
2
√
3arctg
2x−1
√
3 )
<b>20.</b>
Z
<i>x</i>3<sub>−</sub><sub>3</sub>
<i>x</i>4<sub>+ 10x</sub>2<sub>+ 25</sub><i>dx.</i>
(DS. 1
2ln(x
2
+ 5) + 25−3x
10(x2 <sub>+ 5)</sub>−
3
10
√
5arctg
<i>x</i>
√
5)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> <i>x</i>4+ 10x2+ 25 = (x2+ 5)2.
ty’ dˆo´i v´o.i mˆo˜i biˆe´n<i>x</i>1<i>, x</i>2<i>, . . . , xn.</i>
I.<i>T´ıch phˆan c´ac h`am vˆo ty’ phˆan tuyˆe´n t´ınh.</i> T´ıch phˆ<sub>an da.ng</sub>
Z
<i>Rx,ax</i>+<i>b</i>
<i>cx</i>+<i>d</i>
<i>p</i>1
<i>, . . . ,ax</i>+<i>b</i>
<i>cx</i>+<i>d</i>
<i>pn</i>
<i>dx</i> (10.8)
trong d´o <i>n</i> ∈ N; <i>p</i>1<i>, . . . , pn</i> ∈ Q; <i>a, b, c</i>∈ R; <i>ad</i>−<i>bc</i> 6= 0 du.o..c h˜u.u ty’
h´oa nh`o. ph´ep dˆo’i biˆe´n
<i>ax</i>+<i>b</i>
<i>cx</i>+<i>d</i> =<i>t</i>
<i>m</i>
o.’ dˆay <i>m</i> l`a mˆa˜u sˆo´ chung cu’a c´ac sˆo´ h˜u.u ty’ <i>p</i>1<i>, . . . , pn.</i>
II. <i>T´ıch phˆan da<sub>. ng</sub></i>
Z
<i>R(x,</i>
√
c´o thˆe’ h˜u.u ty’ h´oa nh`o. ph´ep thˆe´ Euler:
(i)
√
<i>ax</i>2<sub>+</sub><i><sub>bx</sub></i><sub>+</sub><i><sub>c</sub></i><sub>=</sub><sub>±</sub>√<i><sub>ax</sub></i><sub>±</sub><i><sub>t, nˆ</sub></i><sub>e´u</sub> <i><sub>a ></sub></i><sub>0;</sub>
(ii)
√
<i>ax</i>2<sub>+</sub><i><sub>bx</sub></i><sub>+</sub><i><sub>c</sub></i><sub>=</sub><sub>±</sub><i><sub>xt</sub></i><sub>±</sub>√<i><sub>c, nˆ</sub></i><sub>e´u</sub><i><sub>c ></sub></i><sub>0;</sub>
(iii)√<i>ax</i>2<sub>+</sub><i><sub>bx</sub></i><sub>+</sub><i><sub>c</sub></i><sub>=</sub><sub>±</sub><sub>(x</sub><sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>
1)t
√
<i>ax</i>2<sub>+</sub><i><sub>bx</sub></i><sub>+</sub><i><sub>c</sub></i><sub>=</sub><sub>±</sub><sub>(x</sub><sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>
2)t
trong d´o<i>x</i>1 v`a<i>x</i>2 l`a c´ac nghiˆe.m thu..c kh´ac nhau cu’a tam th´u.c bˆa.c hai
<i>ax</i>2+<i>nbx</i>+<i>c. (Dˆ</i>a´u o.’ c´ac vˆe´ pha’i cu’a d˘a’ng th´u.c c´o thˆe’ lˆa´y theo tˆo’
ho..p t`uy ´y).
III. <i>T´ıch phˆan cu’a vi phˆ<sub>an nhi. th´u</sub>.c. D´o l`a nh˜u.ng t´ıch phˆan da.ng</i>
Z
<i>xm</i>(ax<i>n</i>+<i>b)pdx</i> (10.10)
trong d´o <i>a, b</i>∈R,<i>m, n, p</i> ∈Qv`a<i>a</i>= 0,6 <i>b</i>6= 0, <i>n</i>6= 0,<i>p</i>6= 0; biˆe’u th´u.c
<i>xm</i><sub>(zx</sub><i>n</i><sub>+</sub><i><sub>b)</sub>p</i>
du.o..c go.i l`a vi phˆan nhi. th´u.c.
T´ıch phˆan vi phˆ<sub>an nhi. th´u</sub>.c (10.10) du.a du.o..c vˆe` t´ıch phˆan h`am
h˜u.u ty’ trong ba tru.`<sub>o.ng ho..p sau dˆay:</sub>
1) <i>p</i> l`a sˆo´ nguyˆen,
2) <i>m</i>+ 1
<i>n</i> l`a sˆo´ nguyˆen,
3) <i>m</i>+ 1
<i>n</i> +<i>p</i> l`a sˆo´ nguyˆen.
<b>D- i.nh l´y</b> (Trebu.s´ep). <i>T´ıch phˆan vi phˆ<sub>an nhi. th´u.c</sub></i> (10.10) <i>biˆe’u diˆ˜ne</i>
<i>du.o<sub>.</sub>.c du.´o.i da.ng h˜u.u ha.n nh`o. c´ac h`am so. cˆa´p (t´u.c l`a du.a du.o..c vˆe`</i>
<i>t´ıch phˆan h`am h˜u.u ty’ hay h˜u.u ty’ h´oa du.o..c) khi v`a chı’ khi ´ıt nhˆa´t mˆo.t</i>
<i>trong ba sˆo´p,</i> <i>m</i>+ 1
<i>n</i> <i>,</i>
<i>m</i>+ 1
<i>n</i> +<i>p</i> <i>l`a sˆo´ nguyˆen.</i>
1) Nˆe´u<i>p</i> l`a sˆo´ nguyˆen th`ı ph´ep h˜u.u ty’ h´oa s˜e l`a
<i>x</i>=<i>tN</i>
trong d´o <i>N</i> l`a mˆa˜u sˆo´ chung cu’a c´ac phˆan th´u.c <i>m</i> v`a <i>n.</i>
2) Nˆe´u <i>m</i>+ 1
trong d´o <i>M</i> l`a mˆa˜u sˆo´ cu’a<i>p.</i>
3) Nˆe´u <i>m</i>+ 1
<i>n</i> +<i>p</i>l`a sˆo´ nguyˆen th`ı d˘a.t
<i>a</i>+<i>bx</i>−<i>n</i>=<i>tM</i>
trong d´o <i>M</i> l`a mˆa˜u sˆo´ cu’a<i>p.</i>
<b>C ´AC V´I DU<sub>.</sub></b>
<b>V´ı du<sub>. 1.</sub></b> T´ınh
1) <i>I</i>1 =
Z
<i>x</i>+ 3
√
<i>x</i>2<sub>+</sub>√6<i><sub>x</sub></i>
<i>x(1 +</i>√3 <i><sub>x)</sub></i> <i>dx ,</i> 2) <i>I</i>2=
Z
<i>dx</i>
3
p
(2 +<i>x)(2</i>−<i>x)</i>5·
<i>Gia’i.</i> 1) T´ıch phˆan d˜a cho c´<sub>o da.ng I, trong d´o</sub> <i>p</i>1 = 1, <i>p</i>2 =
1
3,
<i>p</i>3 =
1
6. Mˆa˜u sˆo´ chung cu’a <i>p</i>1<i>, p</i>2<i>, p</i>3 l`a <i>m</i> = 6. Do d´o ta d˘a.t <i>x</i> = <i>t</i>
6
.
Khi d´o:
<i>I</i> = 6
Z
<i>t</i>6+<i>t</i>4+<i>t</i>
<i>t</i>6<sub>(1 +</sub><i><sub>t</sub></i>2<sub>)</sub><i>t</i>
5
<i>dt</i>= 6
Z
<i>t</i>5+<i>t</i>3+ 1
1 +<i>t</i>2 <i>dt</i>
= 6
Z
<i>t</i>3<i>dt</i>+ 6
Z
<i>dt</i>
1 +<i>t</i>2 =
3
2
3
√
<i>x</i>2<sub>+ 6arctg</sub>√6
<i>x</i>+<i>C.</i>
<i>I</i>2=
Z
3
r
2−<i>x</i>
2 +<i>x</i>
<i>dx</i>
(2−<i>x)</i>2 ·
D´o l`a t´ıch phˆ<sub>an da.ng I. Ta d˘a.t</sub>
2−<i>x</i>
2 +<i>x</i> =<i>t</i>
3
v`<sub>a thu du.o..c</sub>
<i>x</i>= 21−<i>t</i>
3
1 +<i>t</i>3<i>,</i> <i>dx</i>=−12
<i>t</i>2<i><sub>dt</sub></i>
T`u. d´o
<i>I</i>2 =−12
Z
<i>t</i>3<sub>(t</sub>3<sub>+ 1)</sub>2<i><sub>dt</sub></i>
16t6<sub>(t</sub>3<sub>+ 1)</sub>2 =−
3
4
Z
<i>dt</i>
<i>t</i>3 =
3
8
3
r<sub>2 +</sub><i><sub>x</sub></i>
2−<i>x</i>
2
+<i>C.</i> N
<b>V´ı du<sub>. 2.</sub></b> T´ınh c´ac t´ıch phˆan
1) <i>I</i>1=
Z <i><sub>dx</sub></i>
<i>x</i>
√
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1</sub> <i>,</i> 2) <i>I</i>2 =
Z <i><sub>dx</sub></i>
(x−2)
√
−<i>x</i>2<sub>+ 4x</sub><sub>−</sub><sub>3</sub><i>,</i>
3) <i>I</i>3=
Z
<i>dx</i>
(x+ 1)
√
1 +<i>x</i>−<i>x</i>2 <i>,</i>·
<i>Gia’i.</i> 1) T´ıch phˆan <i>I</i>1 l`a t´ıch phˆan da.ng II v`a <i>a</i>= 1 <i>></i>0 nˆen ta su.’
du.ng ph´ep thˆe´ Euler (i)
√
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1 =</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+</sub><i><sub>t,</sub></i> <i><sub>x</sub></i>2 <sub>+</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1 =</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>+ 2tx</sub><sub>+</sub><i><sub>t</sub></i>2
<i>x</i>= <i>t</i>
2<sub>−</sub>
1
1−2t<i>,</i>
√
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1 =</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+</sub><i><sub>t</sub></i><sub>=</sub> −<i>t</i>
2
+<i>t</i>−1
1−2t
<i>dx</i>= 2(−<i>t</i>
2
+<i>t</i>−1)
(1−2t)2 <i>dt.</i>
T`u. d´o
<i>I</i>1 = 2
Z
<i>dt</i>
<i>t</i>2<sub>−</sub><sub>1</sub> = ln
1<sub>1 +</sub>−<i><sub>t</sub>t</i>
+<i>C</i> = ln
1 +<i>x</i>−
√
<i>x</i>2 <sub>+</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1</sub>
1−<i>x</i>+
√
<i>x</i>2 <sub>+</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1</sub>
+<i>C.</i>
2) Dˆo´i v´o.i t´ıch phˆan <i>I</i>2 (da.ng II) ta c´o
−<i>x</i>2+ 4x−3 =−(x−1)(x−3)
v`a do d´o ta su.<sub>’ du.ng ph´ep thˆe´ Euler (iii):</sub>
√
−<i>x</i>2<sub>+ 4x</sub><sub>−</sub><sub>3 =</sub><i><sub>t(x</sub></i><sub>−</sub><sub>1).</sub>
Khi d´o
−(x−1)(x−3) =<i>t</i>2(x−1)2<i>,</i> −(x−3) =<i>t</i>2(x−1), <i>t</i> =
r
3−<i>x</i>
<i>x</i>−1<i>,</i>
<i>x</i>= <i>t</i>
2<sub>+ 3</sub>
<i>t</i>2<sub>+ 1</sub><i>,</i>
√
−<i>x</i>2<sub>+ 4x</sub><sub>−</sub><sub>3 =</sub><i><sub>t(x</sub></i><sub>−</sub><sub>1) =</sub> 2t
<i>t</i>2<sub>+ 1</sub>
v`<sub>a thu du.o.</sub>.c
<i>I</i>2 = 2
Z
<i>dt</i>
<i>t</i>2<sub>−</sub><sub>1</sub> = ln
1<sub>1 +</sub>−<i>t<sub>t</sub></i>+<i>C</i> = ln<sub></sub>
√
<i>x</i>−1−√3−<i>x</i>
√
<i>x</i>−1 +√3−<i>x</i>
+<i>C.</i>
3) Dˆo´i v´o.i t´ıch phˆan <i>I</i>3 (da.ng III) ta c´o <i>C</i> = 1 <i>></i> 0. Ta su.’ du.ng
ph´ep thˆe´ Euler (ii) v`a
√
1 +<i>x</i>−<i>x</i>2 <sub>=</sub><i><sub>tx</sub></i><sub>−</sub><sub>1,</sub> <sub>1 +</sub><i><sub>x</sub></i><sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2
=<i>t</i>2<i>x</i>2−2tx+ 1,
<i>x</i>= 2t+ 1
<i>t</i>2<sub>+ 1</sub> <i>,</i>
√
1 +<i>x</i>−<i>x</i>2<sub>=</sub><i><sub>tx</sub></i><sub>−</sub><sub>1 =</sub> <i>t</i>
2<sub>+</sub><i><sub>t</sub></i><sub>−</sub><sub>1</sub>
<i>t</i>2<sub>+ 1</sub> <i>,</i>
<i>t</i>= 1 +
√
1 +<i>x</i>−<i>x</i>2
<i>x</i> <i>,</i> <i>dx</i> =
−2(t2<sub>+</sub><i><sub>t</sub></i><sub>−</sub><sub>1)</sub>
(t2<sub>+ 1)</sub>2 ·
Do d´o
<i>I</i>3 =−2
Z
<i>dt</i>
<i>t</i>2<sub>+ 2t</sub><sub>+ 2</sub> =−2
Z
<i>d(t</i>+ 1)
1 + (t+ 1)2 =−2arctg(t+ 1) +<i>C</i>
=−2arctg1 +<i>x</i>+
√
1 +<i>x</i>−<i>x</i>2
<i>x</i> +<i>C.</i> N
<b>V´ı du<sub>. 3.</sub></b> T´ınh c´ac t´ıch phˆan
1) <i>I</i>1 =
Z √
<i>x</i>
(1 +√3<i><sub>x)</sub></i>2<i>dx, x</i>>0; 2) <i>I</i>2 =
Z <sub>√</sub>
<i>x</i>4
s
1−√1
<i>x</i>3
<i>dx;</i>
3) <i>I</i>3 =
Z
<i>dx</i>
<i>x</i>2p3
(1 +<i>x</i>3<sub>)</sub>5 ·
<i>Gia’i.</i> 1) Ta c´o
<i>I</i>1=
Z
<i>x</i>12 1 +<i>x</i>
1
3−2<i>dx,</i>
trong d´o <i>m</i> = 1
2, <i>n</i> =
1
3, <i>p</i> = −2, mˆa˜u sˆo´ chung cu’a <i>m</i> v`a <i>n</i> b˘a`ng 6.
V`ı<i>p</i>=−2 l`a sˆo´ nguyˆen, ta ´<sub>ap du.ng ph´ep dˆo’i biˆe´n</sub><i>x</i>=<i>t</i>6 <sub>v`</sub>
a thu du.o..c
<i>I</i>1 = 6
Z
<i>t</i>8
(1 +<i>t</i>2<sub>)</sub>2<i>dt</i> = 6
Z
<i>t</i>4 −2t2+ 3− 4t
2<sub>+ 3</sub>
(1 +<i>t</i>2<sub>)</sub>2
<i>dt</i>
= 6
5<i>t</i>
5
−4t3+ 18t−18
Z
<i>dt</i>
1 +<i>t</i>2 −6
Z
<i>t</i>2
V`ı
Z
<i>t</i>2<i>dt</i>
(1 +<i>t</i>2<sub>)</sub>2 =−
1
2
Z
<i>td</i> 1
1 +<i>t</i>2
=− <i>t</i>
2(1 +<i>t</i>2<sub>)</sub> +
1
2arctgt
nˆen cuˆo´i c`<sub>ung ta thu du.o..c</sub>
<i>I</i>1 =
6
5<i>x</i>
5<i>/</i>6
−4x1<i>/</i>2+ 18x1<i>/</i>6+ 3x
1<i>/</i>6
1 +<i>x</i>1<i>/</i>3 −21arctgx
1<i>/</i>6
+<i>C.</i>
2) Ta viˆe´t<i>I</i>2 du.´o.i da.ng
<i>I</i>2 =
Z
<i>x</i>12 1−<i>x</i>−
3
2
1
4<i><sub>dx.</sub></i>
O’ dˆay. <i>m</i> = 1
2, <i>n</i>=−
3
2, <i>p</i>=
1
4 v`a
<i>m</i>+ 1
<i>n</i> =−1 l`a sˆo´ nguyˆen v`a ta
c´o tru.`<sub>o.ng ho.</sub>.p th´u. hai. Ta su.’ du.ng ph´ep dˆo’i biˆe´n
1− √1
<i>x</i>3 =<i>t</i>
4
<i>.</i>
Khi d´o <i>x</i>= (1−<i>t</i>4)−23, <i>dx</i>=
8
3(1−<i>t</i>
4
)−53<i>t</i>3<i>dt</i> v`a do vˆa.y
<i>I</i>2 =
8
3
Z
<i>t</i>4
(1−<i>t</i>4<sub>)</sub>2<i>dt</i>=
2
3
Z
<i>td</i> 1
1−<i>t</i>4
= 2
3
h <i><sub>t</sub></i>
1−<i>t</i>4 −
Z
<i>dt</i>
1−<i>t</i>2
i
= 2t
3(1−<i>t</i>4<sub>)</sub> −
1
3
Z h <sub>1</sub>
1−<i>t</i>2 +
1
1 +<i>t</i>2
i
<i>dt</i>
= 2t
3(1−<i>t</i>4<sub>)</sub> −
1
6ln
1 +<sub>1</sub><sub>−</sub><i>t<sub>t</sub></i>− 1
3arctgt+<i>C,</i>
trong d´o <i>t</i>= 1−<i>x</i>−3<i>/</i>21<i>/</i>4<sub>.</sub>
3) Ta viˆe´t<i>I</i>3 du.´o.i da.ng
<i>I</i>3 =
Z
<i>x</i>−2(1 +<i>x</i>3)−53<i>dx.</i>
O’ dˆay. <i>m</i> =−2, <i>n</i> = 3, <i>p</i>=−5
3 v`a
<i>m</i>+ 1
<i>n</i> +<i>p</i>=−2 l`a sˆo´ nguyˆen.
Do vˆ<sub>a.y ta c´o tru</sub>.`o.ng ho..p th´u. ba. Ta thu..c hiˆe.n ph´ep dˆo’i biˆe´n
T`u. d´o
<i>x</i>3 = 1
<i>t</i>3<sub>−</sub><sub>1</sub><i>,</i> 1 +<i>x</i>
3
= <i>t</i>
3
<i>t</i>3<sub>−</sub><sub>1</sub><i>,</i> <i>x</i>= (t
3 <sub>−</sub>
1)−13
<i>dx</i>=−<i>t</i>2(t3−1)−43<i>dt,</i> <i>x</i>−2 = (t3−1)
2
3<i>.</i>
Do vˆ<sub>a.y</sub>
<i>I</i>3 =−
Z
(t3−1)2<i>/</i>3
<i><sub>t</sub></i>3
<i>t</i>3<sub>−</sub><sub>1</sub>
−5<i>/</i>3
<i>t</i>2(t3−1)−43<i>dt</i>=
Z <sub>1</sub><sub>−</sub><i><sub>t</sub></i>3
<i>t</i>3 <i>dt</i>
=
Z
<i>t</i>−3<i>dt</i>−
Z
<i>dt</i> = <i>t</i>
−2
−2−<i>t</i>+<i>C</i> =<i>C</i>−
1 + 2t3
2t3
=<i>C</i>− 2 + 3x
3
2xp3
<b>B `AI T ˆA<sub>. P</sub></b>
T´ınh c´ac t´ıch phˆan (1-15)
<b>1.</b>
Z
<i>dx</i>
√
2x−1−√3
2x−1.
(DS. <i>u</i>3+3
2<i>u</i>
2
+ 3u+ 3 ln|<i>u</i>−1|<i>,</i> <i>u</i>6 = 2x−1)
<b>2.</b>
Z <i><sub>xdx</sub></i>
(3x−1)√3x−1.
(DS. 2
9
3x−2
√
3x−1)
<b>3.</b>
Z r
1−<i>x</i>
1 +<i>x</i>
<i>dx</i>
(DS. 1−
√
1−<i>x</i>2
<i>x</i> −arc sin<i>x)</i>
<b>4.</b>
Z
3
r
<i>x</i>+ 1
<i>x</i>−1
<i>dx</i>
<i>x</i>+ 1.
(DS. −1
2ln
(1−<i>t)</i>2
1 +<i>t</i>+<i>t</i>2 +
√
3arctg2t√+ 1
3 <i>,</i> <i>t</i>=
3
r
<i>x</i>+ 1
<i>x</i>−1)
<b>5.</b>
Z √
<i>x</i>+ 1−√<i>x</i>−1
√
<i>x</i>+ 1 +√<i>x</i>−1<i>dx.</i>
(DS. 1
2(x
2<sub>−</sub>
<i>x</i>
√
<i>x</i>2<sub>−</sub><sub>1 + ln</sub><sub>|</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+</sub>√<i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><sub>1</sub><sub>|</sub><sub>)</sub>
<b>6.</b>
Z
<i>xdx</i>
√
<i>x</i>+ 1−√3
<i>x</i>+ 1.
(DS. 6
h<sub>1</sub>
9<i>u</i>
9
+1
8<i>u</i>
8
+1
7<i>u</i>
7
+1
6<i>u</i>
6
+1
5<i>u</i>
5
+ 1
4<i>u</i>
4i
<b>7.</b>
Z
(x−2)
r
1 +<i>x</i>
1−<i>xdx.</i>
(DS. 1−1
2<i>x</i>
√
1−<i>x</i>2<sub>−</sub> 3
2arc sin<i>x)</i>
<b>8.</b>
Z
3
r
<i>x</i>+ 1
<i>x</i>−1
<i>dx</i>
(x−1)3.
(DS. 3
16
3
r<i><sub>x</sub></i><sub>+ 1</sub>
<i>x</i>−1
4
− 3
28
3
r<i><sub>x</sub></i><sub>+ 1</sub>
<i>x</i>−1
3
)
<b>9.</b>
Z
<i>dx</i>
p
(x−1)3<sub>(x</sub><sub>−</sub><sub>2)</sub>. (DS. 2
r
<i>x</i>−2
<i>x</i>−1)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> Viˆe´t p(x−1)3<sub>(x</sub><sub>−</sub><sub>2) = (x</sub><sub>−</sub> <sub>1)(x</sub> <sub>−</sub><sub>2)</sub>
r
<i>x</i>−1
<i>x</i>−2, d˘a.t
<i>t</i>=
r
<i>x</i>−1
<i>x</i>−2.
<b>10.</b>
Z
<i>dx</i>
3
p
(x−1)2<sub>(x</sub><sub>+ 1)</sub>.
(DS. 1
2ln
<i>u</i>2<sub>+</sub><i><sub>u</sub></i><sub>+ 1</sub>
<i>u</i>2<sub>−</sub><sub>2u</sub><sub>+ 1</sub> −
√
3arctg2u√+ 1
3 <i>,</i> <i>u</i>
3
= <i>x</i>+ 1
<i>x</i>−1)
<b>11.</b>
Z
<i>dx</i>
3
p
(x+ 1)2<sub>(x</sub><sub>−</sub><sub>1)</sub>4. (DS.
3
2
3
r
1 +<i>x</i>
<i>x</i>−1)
<b>12.</b>
Z
<i>dx</i>
4
p
(x−1)3<sub>(x</sub><sub>+ 2)</sub>5. (DS.
4
3
4
r
<i>x</i>−1
<i>x</i>+ 2)
<b>13.</b>
Z
<i>dx</i>
3
p
(x−1)7<sub>(x</sub><sub>+ 1)</sub>2. (DS.
3
16
3x−5
<i>x</i>−1
3
r
<i>x</i>+ 1
<i>x</i>−1)
<b>14.</b>
Z
<i>dx</i>
6
p
(x−7)7<sub>(x</sub><sub>−</sub><sub>5)</sub>5. (DS. −3
6
r
<i>x</i>−5
Z
<i>dx</i>
<i>n</i>
p
(x−<i>a)n</i>+1<sub>(x</sub><sub>−</sub><i><sub>b)</sub>n</i>−1, <i>a</i> 6=<i>b.</i> (DS.
<i>n</i>
<i>b</i>−<i>a</i>
<i>n</i>
r
<b>16.</b>
Z √
<i>x</i>+ 1−√<i>x</i>−1
√
<i>x</i>+ 1 +√<i>x</i>−1<i>dx.</i>
(DS. <i>x</i>
2
3 −
<i>x</i>√<i>x</i>2<sub>−</sub><sub>1</sub>
2 +
1
2ln|<i>x</i>+
√
<i>x</i>2<sub>−</sub><sub>1</sub><sub>|</sub><sub>)</sub>
Su.<sub>’ du.ng c´ac ph´ep thˆe´ Euler dˆe’ t´ınh c´ac t´ıch phˆan sau dˆay (17-22)</sub>
<b>17.</b>
Z
<i>dx</i>
<i>x</i>
√
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1</sub>. (DS. ln
1 +<i>x</i>−
√
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1</sub>
1−<i>x</i>+
√
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1</sub>
)
<b>18.</b>
Z
<i>dx</i>
(x−2)√−<i>x</i>2<sub>+ 4x</sub><sub>−</sub><sub>3</sub>. (DS. ln
√
<i>x</i>−1−√3−<i>x</i>
√
<i>x</i>−1 +√3−<i>x</i>
)
<b>19.</b>
Z
<i>dx</i>
(x+ 1)√1 +<i>x</i>−<i>x</i>2. (DS.−2arctg
1 +<i>x</i>+
√
1 +<i>x</i>−<i>x</i>2
<i>x</i> )
<b>20.</b>
Z
<i>dx</i>
(x−1)√<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1</sub>.
(DS.
√
3
3 ln
<i>x</i>−1
3 + 3x+ 2p3(x2 <sub>+</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1)</sub>
)
<b>21.</b>
Z
(x−1)dx
(x2<sub>+ 2x)</sub>√<i><sub>x</sub></i>2<sub>+ 2x</sub>. (DS.
1 + 2x
√
<i>x</i>2<sub>+ 2x</sub>)
<b>22.</b>
Z
5x+ 4
√
<i>x</i>2<sub>+ 2x</sub><sub>+ 5</sub><i>dx.</i>
(DS. 5
√
<i>x</i>2<sub>+ 2x</sub><sub>+ 5</sub><sub>−</sub><sub>ln</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1 +</sub>
√
<i>x</i>2<sub>+ 2x</sub><sub>+ 5</sub><sub>)</sub>
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> C´o thˆe’ dˆo’i biˆe´n <i>t</i>= 1
2(x
2<sub>+ 2x</sub><sub>+ 5)</sub>0 <sub>=</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1.</sub>
T´ınh c´ac t´ıch phˆan cu’a vi phˆ<sub>an nhi. th´u.c</sub>
<b>23.</b>
Z
<i>x</i>−13(1−<i>x</i>1<i>/</i>6)−1<i>dx.</i> (DS. 6x
1
6 + 3x
1
3 + 2x
1
2 + 6 ln<i>x</i>
1
6 −1)
<b>24.</b>
Z
<i>x</i>−23(1 +<i>x</i>
1
3)−3<i>dx.</i> (DS. −3
2(1 +<i>x</i>
1
3)−2)
<b>25.</b>
Z
<i>x</i>−12(1 +<i>x</i>
1
4)−10<i>dx.</i> (DS. 4
9(1 +<i>x</i>
1
4)−9− 1
2(1 +<i>x</i>
1
<b>26.</b>
Z
<i>x</i>
p
1 + 3
√
<i>x</i>2
<i>dx.</i> (DS. 3
<i><sub>t</sub></i>5
5 −
2t3
3 +<i>t</i>
, <i>t</i>=
√
1 +<i>x</i>2<i>/</i>3<sub>)</sub>
<b>27.</b>
Z
<i>x</i>3(1 + 2x2)−23<i>dx.</i> (DS. <i>x</i>
2<sub>+ 1</sub>
2
√
2x2<sub>+ 1</sub>)
<b>28.</b>
Z
<i>dx</i>
<i>x</i>4√<sub>1 +</sub><i><sub>x</sub></i>2. (DS.
1
3<i>x</i>
−3<sub>(2x</sub>2<sub>−</sub><sub>1)</sub>√<i><sub>x</sub></i>2<sub>+ 1)</sub>
<b>29.</b>
Z
<i>dx</i>
<i>x</i>2<sub>(1 +</sub><i><sub>x</sub></i>3<sub>)</sub>5<i>/</i>3. (DS. −
1
8<i>x</i>
−1<sub>(3x</sub><sub>+ 4)(2 +</sub><i><sub>x</sub></i>3<sub>)</sub>−2<sub>3</sub><sub>)</sub>
Z
<i>dx</i>
√
<i>x</i>3p3 <sub>1 +</sub>√4
<i>x</i>3
. (DS. −23
q
(x−3
4 + 1)2)
<b>31.</b>
Z
<i>dx</i>
3
√
<i>x</i>2<sub>(</sub>√3 <i><sub>x</sub></i><sub>+ 1)</sub>3. (DS. −
3
2(√3<i><sub>x</sub></i><sub>+ 1)</sub>2)
<b>32.</b>
Z √3<i><sub>x</sub></i>
p
3
√
<i>x</i>+ 1<i>dx.</i>
(DS. 6
<i><sub>u</sub></i>7
7 −
3
5<i>u</i>
5
+<i>u</i>3−<i>u</i>2<i>,</i> <i>u</i>2= √3
<i>x</i>+ 1
)
<b>33.</b>
Z
<i>dx</i>
<i>x</i>6√<i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><sub>1</sub>.
(DS. <i>u</i>
5
5 −
2u3
3 +<i>u,</i> <i>u</i>=
√
1−<i>x</i>−2<sub>)</sub>
<b>34.</b>
Z
<i>dx</i>
<i>x</i>√3
1 +<i>x</i>5.
(DS. 1
10 ln
<i>u</i>
2 <sub>−</sub><sub>2u</sub><sub>+ 1</sub>
<i>u</i>2<sub>+</sub><i><sub>u</sub></i><sub>+ 1</sub>
+
√
3
5 arctg
2u+ 1
√
3 <i>,</i> <i>u</i>
3
= 1 +<i>x</i>5)
<b>35.</b>
Z
<i>x</i>7
√
1 +<i>x</i>2<i><sub>dx.</sub></i>
(DS. <i>u</i>
9
9 −
3u7
7 +
3u5
5 −
<i>u</i>3
3 <i>,</i> <i>u</i>
2
<b>36.</b>
Z
<i>dx</i>
3
√
1 +<i>x</i>3.
(DS. 1
6ln
<i>u</i>
2<sub>+</sub><i><sub>u</sub></i><sub>+ 1</sub>
<i>u</i>2<sub>−</sub><sub>2u</sub><sub>+ 1</sub>
− √1
3arctg
2u+ 1
√
3 <i>,</i> <i>u</i>
3
= 1 +<i>x</i>−3)
<b>37.</b>
Z
<i>dx</i>
4
√
1 +<i>x</i>4.
(DS. 1
4ln
<i>u<sub>u</sub></i>+ 1<sub>−</sub><sub>1</sub>
− 1
2arctgu, <i>u</i>
4
= 1 +<i>x</i>−4)
<b>38.</b>
Z
3
√
<i>x</i>−<i>x</i>3<i><sub>dx.</sub></i>
(DS. <i>u</i>
2(u3<sub>+ 1)</sub> −
1
12ln
<i>u</i>2<sub>+ 2u</sub><sub>+ 1</sub>
<i>u</i>2<sub>−</sub><i><sub>u</sub></i><sub>+ 1</sub> −
1
2
√
3arctg
2u−1
√
3 <i>, u</i>
3
=<i>x</i>−2−1)
I. T´ıch phˆ<sub>an da.ng</sub>
Z
<i>R(sinx,</i>cos<i>x)dx</i> (10.11)
trong d´o <i>R(u, v) l`</i>a h`am h˜u.u ty’ cu’a c´ac biˆe´n<i>u</i> b`a <i>v</i> luˆon luˆon c´o thˆe’
h˜u.u ty’ h´<sub>oa du.o..c nh`o. ph´ep dˆo’i biˆe´n</sub> <i>t</i> = tg<i>x</i>
2, <i>x</i>∈(−<i>π, π). T`</i>u. d´o
sin<i>x</i>= 2t
1 +<i>t</i>2<i>,</i> cos<i>x</i>=
1−<i>t</i>2
1 +<i>t</i>2<i>,</i> <i>dx</i>=
2dt
1 +<i>t</i>2 ·
Nhu.o..c diˆe’m cu’a ph´ep h˜u.u ty’ h´oa n`ay l`a n´o thu.`o.ng du.a dˆe´n nh˜u.ng
t´ınh to´an rˆa´t ph´<sub>u.c ta.p.</sub>
V`ı vˆ<sub>a.y, trong nhiˆe</sub><sub>`u tru.`o.ng ho..p ph´ep h˜u.u ty’ h´oa c´o thˆe’ thu..c hiˆe.n</sub>
du.o..c nh`o. nh˜u.ng ph´ep dˆo’i biˆe´n kh´ac.
II. Nˆe´u <i>R(</i>−sin<i>x,</i>cos<i>x) =</i> −<i>R(sinx,</i>cos<i>x) th`ı su.</i><sub>’ du.ng ph´ep dˆo’i</sub>
biˆe´n
v`a l´uc d´o
<i>dx</i> =−√ <i>dt</i>
1−<i>t</i>2
III. Nˆe´u <i>R(sinx,</i>−cos<i>x) =</i> −<i>R(sinx,</i>cos<i>x) th`ı su.</i><sub>’ du.ng ph´ep dˆo’i</sub>
biˆe´n
<i>t</i>= sin<i>x,</i> <i>dx</i> = √ <i>dt</i>
1−<i>t</i>2<i>,</i> <i>x</i>∈
− <i>π</i>
2<i>,</i>
<i>π</i>
2
<i>.</i>
IV. Nˆe´u <i>R(</i>−sin<i>x,</i>−cos<i>x) =</i> <i>R(sinx,</i>cos<i>x) th`ı ph´</i>ep h˜u.u ty’ h´oa
s˜e l`a <i>t</i>= tgx, <i>x</i>∈
− <i>π</i>
2<i>,</i>
<i>π</i>
2
:
sin<i>x</i> = √ <i>t</i>
1 +<i>t</i>2<i>,</i> cos<i>x</i>=
1
√
1 +<i>t</i>2<i>,</i> <i>x</i>= arctgt, <i>dx</i>=
<i>dt</i>
1 +<i>t</i>2·
V. Tru.`<sub>o.ng ho..p riˆeng cu’a t´ıch phˆan da.ng (10.11) l`a t´ıch phˆan</sub>
Z
sin<i>mx</i>cos<i>nxdx,</i> <i>m, n</i>∈Z (10.12)
(i) Nˆe´u sˆo´<i>m</i> le’ th`ı d˘<sub>a.t</sub><i>t</i> = cos<i>x, nˆ</i>e´u<i>n</i> le’ th`ı d˘<sub>a.t sin</sub><i>x</i>=<i>t.</i>
(ii) Nˆe´u<i>m</i>v`a<i>n</i>l`a nh˜u.ng sˆo´ ch˘a˜n khˆong ˆam th`ı tˆo´t ho.n hˆe´t l`a thay
sin2<i>x</i> v`a cos2<i>x</i> theo c´ac cˆong th´u.c
sin2<i>x</i>= 1
2(1−cos 2x), cos
2
<i>x</i>= 1
2(1 + cos 2x).
(iii) Nˆe´u<i>m</i> v`a <i>n</i> ch˘a˜n, trong d´o c´o mˆo.t sˆo´ ˆam th`ı ph´ep dˆo’i biˆe´n s˜e
l`a tgx =<i>t</i> hay cotgx=<i>t.</i>
(iv) Nˆe´u <i>m</i>+<i>n</i> = −2k, <i>k</i> ∈ N th`ı viˆe´t biˆe’u th´u.c du.´o.i dˆa´u t´ıch
phˆan bo.<sub>’ i da.ng phˆan th´u.c v`a t´ach cos</sub>2<i><sub>x</sub></i> <sub>(ho˘</sub>
a.c sin2<i>x) ra kho’i mˆ</i>a˜u sˆo´.
Biˆe’u th´u.c <i>dx</i>
cos2<i><sub>x</sub></i> (ho˘a.c
<i>dx</i>
sin2<i>x</i>) du.o..c thay bo.’i <i>d(tgx) (ho˘</i>a.c <i>d(cotgx))</i>
v`a ´<sub>ap du.ng ph´ep dˆo’i biˆe´n</sub> <i>t</i> = tgx (ho˘<sub>a.c</sub> <i>t</i>= cotgx).
VI. T´ıch phˆ<sub>an da.ng</sub>
Z
B˘a`ng ph´ep dˆo’i biˆe´n sin2<i>x</i>=<i>t</i> <sub>ta thu du.o.</sub>.c
<i>I</i> = 1
2
Z
<i>tα</i>−21(1−<i>t)</i>
<i>β</i>−1
2 <i>dt</i>
v`a b`ai to´<sub>an du.o..c quy vˆe</sub><sub>` t´ıch phˆan cu’a vi phˆan nhi. th´u.c.</sub>
<b>C ´AC V´I DU<sub>.</sub></b>
<b>V´ı du<sub>. 1.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
<i>I</i> =
Z
<i>dx</i>
3 sin<i>x</i>+ 4 cos<i>x</i>+ 5
<i>Gia’i.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>t</i> = tg<i>x</i>
2, <i>x</i>∈(−<i>π, π). Khi d´</i>o
<i>I</i> = 2
Z <i><sub>dt</sub></i>
<i>t</i>2 <sub>+ 6t</sub><sub>+ 9</sub> = 2
Z
(t+ 3)−2<i>dt</i>
=− 2
<i>t</i>+ 3 +<i>C</i> =−
2
3 + tg<i>x</i>
2
+<i>C.</i> N
<b>V´ı du<sub>. 2.</sub></b> T´ınh
<i>J</i> =
Z
<i>dx</i>
(3 + cos 5x) sin 5x
<i>Gia’i.</i> D˘<sub>a.t 5</sub><i>x</i>=<i>t</i><sub>. Ta thu du.o.</sub>.c
<i>J</i> = 1
5
Z
<i>dt</i>
(3 + cos<i>t) sint</i>
v`a (tru.`<sub>o.ng ho..p II) do d´o b˘a`ng c´ach d˘a.t ph´ep dˆo’i biˆe´n</sub> <i>z</i> = cos<i>t</i> ta c´o
<i>J</i> = 1
5
Z
<i>dz</i>
(z+ 3)(z2<sub>−</sub><sub>1)</sub> =
1
5
Z h <i><sub>A</sub></i>
<i>z</i>−1+
<i>B</i>
<i>z</i>−1+
<i>C</i>
<i>z</i>+ 3
i
<i>dz</i>
= 1
5
Z h <sub>1</sub>
8(z−1) −
1
4(z+ 1) +
1
8(z+ 3)
i
<i>dz</i>
= 1
5
h<sub>1</sub>
8ln|<i>z</i>−1| −
1
4ln|<i>z</i>+ 1|+
1
8ln|<i>z</i>+ 3|
i
+<i>C</i>
= 1
40 ln
(z−<sub>(z</sub>1)(z<sub>+ 1)</sub>+ 3)2
+<i>C</i>
= 1
40 ln
cos
2<i><sub>x</sub></i><sub>+ 2 cos 5x</sub><sub>−</sub><sub>3</sub>
(cos 5x+ 1)2
<b>V´ı du<sub>. 3.</sub></b> T´ınh
<i>J</i> =
Z
2 sin<i>x</i>+ 3 cos<i>x</i>
sin2<i>x</i>cos<i>x</i>+ 9 cos3<i><sub>x</sub>dx</i>
<i>Gia’i.</i> H`am du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan c´o t´ınh chˆa´t l`a
<i>R(</i>−sin<i>x,</i>−cos<i>x) =</i> <i>R(sinx,</i>cos<i>x).</i>
Do d´o ta su.<sub>’ du.ng ph´ep dˆo’i biˆe´n</sub> <i>t</i> = tgx, <i>x</i>∈
− <i>π</i>
2<i>,</i>
. Chia tu.’ sˆo´
v`a mˆa˜u sˆo´ cu’a biˆe’u th´u.c du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan cho cos3<i>x</i> ta c´o
<i>J</i> =
Z
2tgx+ 3
tg2<i><sub>x</sub></i><sub>+ 9</sub><i>d(tgx) =</i>
Z
2t+ 3
<i>t</i>2<sub>+ 9</sub><i>dt</i>
= ln(t2+ 9) + arctg<i>t</i>
3
+<i>C</i>
= ln(tg2<i>x</i>+ 9) + arctg
<sub>tgx</sub>
3
+<i>C.</i> N
<b>V´ı du<sub>. 4.</sub></b> T´ınh
<i>J</i> =
Z
<i>dx</i>
sin6<i>x</i>+ cos6<i><sub>x</sub></i>
<i>Gia’i.</i> <sub>Ap du.ng cˆong th´u</sub>´ .c
cos2<i>x</i>= 1
2(1 + cos 2x), sin
2
<i>x</i>= 1
2(1−sin 2x)
ta thu du.o..c
cos6<i>x</i>+ sin6<i>x</i>= 1
4(1 + 3 cos
2
2x).
D˘<sub>a.t</sub> <i>t</i> = tg2x<sub>, ta t`ım du.o..c</sub>
<i>J</i> =
Z
4dx
1 + 3 cos2<sub>2x</sub> = 2
Z
<i>dt</i>
<i>t</i>2<sub>+ 4</sub>
= arctg<i>t</i>
2+<i>C</i> = arctg
tg2x
<b>V´ı du<sub>. 5.</sub></b> T´ınh
<i>J</i> =
Z
sin32 <i>x</i>cos
1
2 <i>xdx.</i>
<i>Gia’i.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>z</i> = sin2<i>x</i> <sub>ta thu du.o..c</sub>
<i>J</i> = 1
2
Z
<i>z</i>1<i>/</i>4(1−<i>z)</i>−14<i>dx.</i>
D´o l`a t´ıch phˆan cu’a vi phˆ<sub>an nhi. th´u.c v`a</sub>
<i>m</i>+ 1
<i>n</i> +<i>p</i>=
1
4+ 1
1 −
1
4 = 1.
Do vˆ<sub>a.y ta thu.</sub>.c hiˆe.n ph´ep dˆo’i biˆe´n
1
<i>z</i> −1 =<i>t</i>
4
<i>,</i> −<i>dz</i>
<i>z</i>2 = 4t
3
<i>dt,</i> <i>z</i>2 = 1
(t4<sub>+ 1)</sub>2
v`a do d´o
<i>J</i> =−2
Z
<i>t</i>2
(t4<sub>+ 1)</sub>2<i>dt.</i>
D˘<sub>a.t</sub> <i>t</i> = 1
<i>y</i> ta thu du.o..c
<i>J</i> = 2
Z <i><sub>y</sub></i>4
(1 +<i>y</i>4<sub>)</sub>2<i>dy.</i>
Thu..c hiˆe.n ph´ep t´ıch phˆan t`u.ng phˆa`n b˘a`ng c´ach d˘a.t
<i>u</i>=<i>y,</i> <i>dv</i>= <i>y</i>
3
(1 +<i>y</i>4<sub>)</sub>2<i>dy</i>⇒<i>du</i>=<i>dy,</i> <i>v</i>=−
1
4(1 +<i>y</i>2<sub>)</sub>
ta thu du.o..c
<i>J</i> = 2h− <i>y</i>
4(1 +<i>y</i>4<sub>)</sub> +
1
4
Z
<i>dy</i>
1 +<i>y</i>4
i
=− <i>y</i>
2(1 +<i>y</i>4<sub>)</sub>+
Dˆe’ t´ınh <i>J</i>1 ta biˆe’u diˆ˜n tu.e ’ sˆo´ cu’a biˆe’u th´u.c du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan
nhu. sau:
1 = 1
2
(y2+ 1)−(y2−1)
v`a khi d´o
<i>J</i>1 =
1
2
Z
<i>y</i>2<sub>+ 1</sub>
<i>y</i>4<sub>+ 1</sub><i>dy</i>−
1
2
Z
<i>y</i>2<sub>−</sub><sub>1</sub>
<i>y</i>4<sub>+ 1</sub><i>dy</i>
= 1
2
Z 1 + 1
<i>y</i>2
<i>dy</i>
<i>y</i>2<sub>+</sub> 1
<i>y</i>2
− 1
2
Z 1− 1
<i>y</i>2
<i>dy</i>
<i>y</i>2<sub>+</sub> 1
<i>y</i>2
= 1
2
Z <i>d</i>
<i>y</i>+ 1
<i>y</i>
<i>y</i>− 1
<i>y</i>
2
+ 2
−1
2
Z <i>d</i>
<i>y</i>+ 1
<i>y</i>
<i>y</i>+1
<i>y</i>
2
−2
= 1
2
√
2arctg
<i>y</i>− 1
<i>y</i>
√
2
− 1
4
√
2ln
<i>y</i>+ 1
<i>y</i> −
√
2
<i>yb</i>+1
<i>y</i> +
√
2
+<i>C.</i>
Cuˆo´i c`<sub>ung ta thu du.o.</sub>.c
<i>J</i> =− <i>y</i>
2(1 +<i>y</i>4<sub>)</sub> +
1
4
√
2arctg
<i>y</i>− 1
4
√
2
− 1
8
√
<i>y</i> +
√
2
+<i>C</i>
trong d´o
<i>y</i>= 1
<i>t</i> <i>,</i> <i>t</i> =
4
r
1
<i>z</i> −1<i>,</i> <i>z</i> = sin
2
<i>x.</i> N
<b>B `AI T ˆA<sub>. P</sub></b>
<b>1.</b>
Z
sin3<i>xdx.</i> (DS.−cos<i>x</i>+ cos
3
<i>x</i>
3 )
<b>2.</b>
Z
cos4<i>xdx.</i> (DS. 3x
8 +
sin 2x
4 +
sin 4x
32 )
<b>3.</b>
sin5<i>xdx.</i> (DS. 2
3cos
3<i><sub>x</sub></i><sub>−</sub> cos
5<i><sub>x</sub></i>
5 −cos<i>x)</i>
<b>4.</b>
Z
cos7<i>xdx.</i> (DS. sin<i>x</i>−sin3<i>x</i>+3 sin
5
<i>x</i>
5 −
sin7<i>x</i>
7 )
<b>5.</b>
Z
cos2<i>x</i>sin2<i>xdx.</i> (DS. <i>x</i>
8 −
sin 4x
32 )
<b>6.</b>
Z
sin3<i>x</i>cos2<i>xdx.</i> (DS. cos
5<i><sub>x</sub></i>
5 −
cos3<i><sub>x</sub></i>
3 )
<b>7.</b>
Z
cos3<i>x</i>sin5<i>xdx.</i> (DS. sin
6
<i>x</i>
6 −
sin8<i>x</i>
8 )
<b>8.</b>
Z
<i>dx</i>
sin 2x. (DS.
1
2ln|tgx|)
<b>9.</b>
Z
<i>dx</i>
cos<i>x</i>
3
. (DS. 3 ln
tg<i>π</i>
4 +
<i>x</i>
6
<sub></sub><sub>)</sub>
<b>10.</b>
Z
sin<i>x</i>+ cos<i>x</i>
sin 2x <i>dx.</i> (DS.
1
2
h
ln
tg<i>x</i>
2
+ ln
tg<i>π</i>
4 +
<i>x</i>
2
<sub></sub>i
)
<b>11.</b>
Z
sin2<i>x</i>
cos6<i><sub>x</sub>dx.</i> (DS.
tg5<i><sub>x</sub></i>
5 +
tg3<i><sub>x</sub></i>
3 )
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>t</i>= tgx.
<b>12.</b>
Z
sin 3xcos<i>xdx.</i> (DS. −1
8(cos 4x+ 2 cos 2x))
<b>13.</b>
Z
sin<i>x</i>
3cos
2x
3 <i>dx.</i> (DS.
3
2cos
<i>x</i>
3 −
1
2cos<i>x)</i>
<b>14.</b>
Z
cos3<i>x</i>
sin2<i>xdx.</i> (DS. −
1
sin<i>x</i> −sin<i>x)</i>
<b>15.</b>
Z
sin3<i>x</i>
cos2<i><sub>x</sub>dx.</i> (DS.
1
<b>16.</b>
Z
cos3<i>x</i>
sin5<i>xdx.</i> (DS. −
cotg4<i>x</i>
4 )
<b>17.</b>
Z
sin5<i>x</i>
cos3<i><sub>x</sub>dx.</i> (DS.
1
2 cos2<i><sub>x</sub></i> + 2 ln|cos<i>x</i>| −
cos2<i>x</i>
2 )
<b>18.</b>
Z
tg5<i>xdx.</i> (DS. tg
4<i><sub>x</sub></i>
4 −
tg2<i><sub>x</sub></i>
2 −ln|cos<i>x</i>|)
Trong c´ac b`ai to´an sau dˆay h˜ay ´<sub>ap du.ng ph´ep dˆo’i biˆe´n</sub>
<i>t</i>= tg<i>x</i>
2<i>,</i> sin<i>x</i>=
2t
1 +<i>t</i>2<i>,</i> cos<i>x</i>=
1−<i>t</i>2
1 +<i>t</i>2<i>, x</i>= 2arctgt, dx =
2dt
1 +<i>t</i>2
<b>19.</b>
Z
<i>dx</i>
3 + 5 cos<i>x</i>. (DS.
1
4ln
2 + tg<i>x</i>
sin<i>x</i>+ cos<i>x</i>. (DS.
1
√
2ln
tg<i>x</i>
2 +
<i>π</i>
8
<sub></sub><sub>)</sub>
<b>21.</b>
Z
3 sin<i>x</i>+ 2 cos<i>x</i>
2 sin<i>x</i>+ 3 cos<i>xdx.</i>
(DS. 1
13(12x−5 ln|2tgx+ 3| −5 ln|cos<i>x</i>|)
<b>22.</b>
Z
<i>dx</i>
1 + sin<i>x</i>+ cos<i>x</i>. (DS. ln
1 + tg<i>x</i>
2
)
<b>23.</b>
Z <i><sub>dx</sub></i>
(2−sin<i>x)(3</i>−sin<i>x)</i>.
(DS. √2
3arctg
2tg<i>x</i>
2 −1
√
3
−√1
2arctg
3tg<i>x</i>
2 −1
2
√
2 )
T´ınh c´ac t´ıch phˆ<sub>an da.ng</sub>
Z
sin<i>mx</i>cos<i>nxdx,</i> <i>m, n</i>∈N.
<b>24.</b>
Z
sin3<i>x</i>cos5<i>xdx.</i> (DS. 1
8<i>cos</i>
8<i><sub>x</sub></i><sub>−</sub>1
6cos
<b>25.</b>
Z
sin2<i>x</i>cos4<i>xdx.</i> (DS. 1
16 <i>x</i>−
1
4sin 4x+
1
3sin
2
2x)
<b>26.</b>
Z
sin4<i>x</i>cos6<i>xdx.</i>
(DS. 1
211sin 8x−
1
28 sin 4x+
1
5·26 sin
5
2x+ 3
28<i>x)</i>
<b>27.</b>
Z
sin4<i>x</i>cos2<i>xdx.</i> (DS. <i>x</i>
16 −
sin 4x
64 −
sin22x
48 )
<b>28.</b>
Z
sin4<i>x</i>cos5<i>xdx.</i> (DS. 1
5sin
5
<i>x</i>− 2
7sin
7
<i>x</i>+1
9sin
9
<i>x)</i>
<b>29.</b>
Z
sin6<i>x</i>cos3<i>xdx.</i> (DS. 1
7sin
7
<i>x</i>− 1
9sin
9
<i>x)</i>
T´ınh c´ac t´ıch phˆ<sub>an da.ng</sub>
Z
sin<i>αx</i>cos<i>βxdx,</i> <i>α, β</i> ∈Q.
<b>30.</b>
Z
sin3<i>x</i>
cos<i>x</i>√3<sub>cos</sub><i><sub>x</sub>dx.</i> (DS.
3
5cos<i>x</i>
3
√
cos2<i><sub>x</sub></i><sub>+</sub> 3
3
√
cos<i>x</i>)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>t</i>= cos<i>x.</i>
<b>31.</b>
Z
<i>dx</i>
3
√
sin11<i>x</i>cos<i>x</i>. (DS.
− 3(1 + 4tg
2<i><sub>x)</sub></i>
8tg2<i><sub>x</sub></i><sub>·</sub>p3
tg2<i><sub>x</sub></i>)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>t</i>= tgx.
<b>32.</b>
Z
sin3<i>x</i>
3
√
cos2<i><sub>x</sub>dx.</i> (DS. 3
3
√
cos<i>x</i> 1
7cos
2<i><sub>x</sub></i><sub>−</sub><sub>1</sub><sub>)</sub>
<b>33.</b>
Z
3
√
cos2<i><sub>x</sub></i><sub>sin</sub>3
<i>xdx.</i> (DS. −3
5cos
5<i>/</i>3<i><sub>x</sub></i><sub>+</sub> 3
11cos
11
3 <i>x)</i>
<b>34.</b>
Z
sin3<i>x</i>cos5<i><sub>x</sub></i>. (DS. 4
4
√
tgx)
<b>35.</b>
Z
sin3<i>x</i>
5
√
cos<i>xdx.</i> (DS.
5
14cos
14
5 <i>x</i>− 5
4cos
4
<b>11.1 H`am kha’ t´ıch Riemann v`a t´ıch phˆan x´ac</b>
<b>di.nh . . . 58</b>
11.1.1 D- i.nh ngh˜ıa . . . 58
11.1.2 D- iˆe<sub>`u kiˆe.n dˆe’ h`am kha’ t´ıch . . . 59</sub>
11.1.3 C´ac t´ınh chˆa´t co. ba’n cu’a t´ıch phˆan x´<sub>ac di.nh 59</sub>
<b>11.2 Phu.o.ng ph´ap t´ınh t´ıch phˆan x´<sub>ac d i.nh . . . 61</sub></b>
<b>11.3 Mˆ<sub>o.t sˆ</sub>o´ ´u.ng du<sub>. ng cu</sub>’ a t´ıch phˆan x´<sub>ac d i.nh . 78</sub></b>
11.3.1 Diˆ<sub>e.n t´ıch h`ınh ph˘a’ng v`a thˆe’ t´ıch vˆa.t thˆe’ . . 78</sub>
11.3.2 T´ınh dˆ<sub>o. d`ai cung v`a diˆe.n t´ıch m˘a.t tr`on xoay 89</sub>
<b>11.4 T´ıch phˆan suy rˆo<sub>.ng . . . .</sub></b> <b>98</b>
Gia’ su.’ h`am <i>f(x) x´</i><sub>ac di.nh v`a bi. ch˘a.n trˆen doa.n [</sub><i>a, b]. Tˆ</i><sub>a.p ho..p h˜u.u</sub>
ha.n diˆe’m<i>xk</i> <i>n<sub>k</sub></i><sub>=0</sub>:
<i>a</i>=<i>x</i>0 <i>< x</i>1 <i>< x</i>2 <i><</i>· · ·<i>< xn</i>−1 <i>< xn</i>=<i>b</i>
du.o..c go.i l`a ph´ep phˆan hoa.ch doa.n [<i>a, b] v`</i><sub>a du.o.</sub>.c k´y hiˆe.u l`a <i>T</i>[a, b] hay
do.n gia’n l`a<i>T</i>.
<b>D- i.nh ngh˜ıa 11.1.1.</b> Gia’ su.’ [a, b] ⊂ R, <i>T</i>[a, b] = {<i>a</i> = <i>x</i>0 <i>< x</i>1 <i><</i>
· · ·<i>< xn</i> =<i>b</i>}l`a ph´ep phˆ<sub>an hoa.ch doa.n [</sub><i>a, b]. Trˆ</i>en mˆo<sub>˜i doa.n [</sub><i>xj</i>−1<i>, xj</i>],
<i>j</i> = 1, . . . , n <sub>ta cho.n mˆo.t c´ach t`uy ´y diˆe’m</sub> <i>ξj</i> v`a lˆ<sub>a.p tˆo’ng</sub>
<i>S(f, T, ξ) =</i>
<i>n</i>
X
<i>j</i>=1
<i>f(ξj</i>)∆xj, ∆xj =<i>xj</i> −<i>xj</i>−1
go.i l`a tˆo’ng t´ıch phˆan (Riemann) cu’a h`am <i>f(x</i><sub>) theo doa.n [</sub><i>a, b] tu.o.ng</i>
´
u.ng v´o.i ph´ep phˆ<sub>an hoa.ch</sub> <i>T</i> v`a c´<sub>ach cho.n diˆe’m</sub> <i>ξj</i>,<i>j</i> = 1, n. Nˆe´u gi´o.i
ha.n
lim
<i>d</i>(<i>T</i>)→0<i>S(f, T, ξ) = limd</i>(<i>T</i>)→0
<i>n</i>
X
<i>j</i>=1
<i>f</i>(ξj)∆xj (11.1)
tˆ<sub>` n ta.i h˜u.u ha.n khˆong phu. thuˆo.c v`ao ph´ep phˆan hoa.ch</sub>o <i>T</i> v`a c´ach
cho.n c´ac diˆe’m <i>ξj,</i> <i>j</i> = 1, n th`ı gi´<sub>o.i ha.n d´o du.o..c go.i l`a t´ıch phˆan x´ac</sub>
di.nh cu’a h`am <i>f(x).</i>
<b>D- i.nh l´y 11.1.1.</b> <i>Nˆe´u h`amf(x)liˆen tu<sub>. c trˆ</sub>en doa<sub>. n</sub></i>[a, b]<i>th`ıf</i> ∈ R[a, b]<i>.</i>
<b>Hˆ<sub>e. qua’.</sub></b> <i>Mo<sub>. i h`</sub>am so. cˆa´p dˆ<sub>`u kha’ t´ıch trˆen doa.n bˆa´t k`y n˘a`m tro.n</sub>e</i>
<i>trong tˆa<sub>. p ho</sub>..p x´ac di.nh cu’a n´o.</i>
<b>D- i.nh l´y 11.1.2.</b> <i>Gia’ su.’</i> <i>f</i> : [a, b] →R <i>l`a h`<sub>am bi. ch˘a.n v`a</sub></i> <i>E</i> ⊂ [a, b]
<i>l`a tˆa<sub>. p ho</sub>..p c´ac diˆe’m gi´an doa.n cu’a n´o. H`am</i> <i>f</i>(x) <i>kha’ t´ıch Riemann</i>
<i>trˆen doa<sub>. n</sub></i> [a, b] <i>khi v`a chı’ khi tˆa<sub>. p ho</sub><sub>.</sub>.p</i> <i>E</i> <i>c´o dˆo<sub>. do - khˆ</sub>ong, t´u.c l`a</i> <i>E</i>
<i>tho’a m˜an diˆ<sub>`u kiˆe.n:</sub>e</i> ∀<i>ε ></i>0<i>, tˆ<sub>` n ta.i hˆe. dˆe´m du.o..c (hay h˜u.u ha.n) c´ac</sub>o</i>
<i>khoa’ng</i> (ai, bi) <i>sao cho</i>
<i>E</i> ⊂
∞
[
<i>i</i>=1
(ai, bi),
∞
X
<i>i</i>=1
(bi−<i>ai) = lim</i>
<i>N</i>→∞
<i>N</i>
X
<i>i</i>=1
(bi−<i>ai)< ε.</i>
Nˆe´u c´ac diˆ<sub>`u kiˆe.n cu’a di.nh l´y 11.1.2 (go.i l`a tiˆeu chuˆa’n kha’ t´ıch</sub>e
Lo.be (Lebesgue)) du.o..c tho’a m˜an th`ı gi´a tri. cu’a t´ıch phˆan
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i>
khˆ<sub>ong phu. thuˆo.c v`ao gi´a tri. cu’a h`am</sub><i>f</i>(x<sub>) ta.i c´ac diˆe’m gi´an doa.n v`a</sub>
ta.i c´ac diˆe’m d´o h`am <i>f(x</i><sub>) du.o.</sub>.c bˆo’ sung mˆo.t c´ach t`uy ´y nhu.ng pha’i
ba’o to`<sub>an t´ınh bi. ch˘a.n cu’a h`am trˆen [</sub><i>a, b].</i>
1)
<i>a</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i>= 0.
2)
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx=−
<i>a</i>
Z
<i>b</i>
<i>f(x)dx.</i>
4) Nˆe´u<i>f</i> ∈ R[a, b] th`ı|<i>f</i>(x)| ∈ R[a, b] v`a
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i>
6
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
|<i>f(x)</i>|<i>dx,</i> <i>a < b.</i>
6) Nˆe´u<i>f g</i> ∈ D[a, b] v`a ]c, d]⊂[a, b] th`ı<i>f(x)g(x)</i>∈ R[c, d].
7) Nˆe´u <i>f</i> ∈ R[a, c], <i>f</i> ∈ R[c, b] th`ı<i>f</i> ∈ R[a, b], trong d´o diˆe’m <i>c</i> c´o
thˆe’ s˘a´p xˆe´p t`uy ´y so v´o.i c´ac diˆe’m <i>a</i> v`a <i>b.</i>
Trong c´ac t´ınh chˆa´t sau dˆay ta luˆon luˆon xem <i>a < b.</i>
8) Nˆe´u<i>f</i> ∈ R[a, b] v`a <i>f</i> >0 th`ı
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx>0.
9) Nˆe´u<i>f, g</i> ∈ R[a, b] v`a<i>f(x)</i>><i>g(x)</i>∀<i>x</i>∈[a, b] th`ı
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i>>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>g(x)dx.</i>
10) Nˆe´u<i>f</i> ∈ C[a, b],<i>f(x)</i>> 0,<i>f</i>(x) 6≡0 trˆen [a, b] th`ı∃<i>K ></i>0 sao
cho
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i>><i>K.</i>
11) Nˆe´u<i>f, g</i>∈ R[a, b],<i>g(x)</i>>0 trˆen [a, b].
<i>M</i> = sup
[<i>a,b</i>]
<i>f(x),</i> <i>m</i>= inf
[<i>a,b</i>]<i>f(x)</i>
th`ı
<i>m</i>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>g(x)dx</i>6
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)g(x)dx</i>≤<i>M</i>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
Gia’ su.’ h`am <i>f(x) kha’ t´ıch trˆ</i><sub>en doa.n [</sub><i>a, b]. H`</i>am
<i>F</i>(x) =
<i>x</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dt, <i>a</i> 6<i>x</i> 6<i>b</i>
du.o..c go.i l`a t´ıch phˆan v´o.i cˆa.n trˆen biˆe´n thiˆen.
<b>D- i.nh l´y 11.2.1.</b> <i>H`am</i> <i>f(x)</i> <i>liˆen tu<sub>. c trˆ</sub>en doa<sub>. n</sub></i> [a, b]<i>l`a c´o nguyˆen h`am</i>
<i>trˆen doa<sub>. n d´</sub>o. Mˆo<sub>. t trong c´</sub>ac nguyˆen h`am cu’a h`am</i> <i>f(x)</i> <i>l`a h`am</i>
<i>F</i>(x) =
<i>x</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(t)dt.</i> (11.2)
T´ıch phˆan v´o.i cˆ<sub>a.n trˆen biˆe´n thiˆen du.o..c x´ac di.nh dˆo´i v´o.i mo.i h`am</sub>
<i>f(x) kha’ t´ıch trˆ</i>en [a, b]. Tuy nhiˆen, dˆe’ h`am<i>F</i>(x<sub>) da.ng (11.2) l`a nguyˆen</sub>
h`am cu’a <i>f</i>(x) diˆ`u cˆo´t yˆe´u l`ae <i>f(x) pha’i liˆ</i><sub>en tu.c.</sub>
Sau dˆay l`<sub>a di.nh ngh˜ıa mo.’ rˆo.ng vˆe</sub>` nguyˆen h`am.
<b>D- i.nh ngh˜ıa 11.2.1.</b> H`am <i>F</i>(x<sub>) du.o..c go.i l`a nguyˆen h`am cu’a h`am</sub>
<i>f(x) trˆ</i><sub>en doa.n [</sub><i>a, b] nˆ</i>e´u
1) <i>F</i>(x) liˆ<sub>en tu.c trˆen [</sub><i>a, b].</i>
2) <i>F</i>0(x) =<i>f(x</i><sub>) ta.i c´ac diˆe’m liˆen tu.c cu’a</sub><i>f</i>(x).
<i>Nhˆa<sub>. n x´</sub>et.</i> H`am liˆ<sub>en tu.c trˆen doa.n [</sub><i>a, b] l`</i>a tru.`<sub>o.ng ho.</sub>.p riˆeng cu’a
h`am liˆ<sub>en tu.c t`u.ng doa.n. Do d´o dˆo´i v´o.i h`am liˆen tu.c di.nh ngh˜ıa 11.2.1</sub>
vˆ` nguyˆen h`am l`a tr`e ung v´<sub>o.i di.nh ngh˜ıa c˜u tru.´o.c dˆay v`ı</sub><i>F</i>0(x) =<i>f(x)</i>
<i>nguyˆen h`am l`a</i>
<i>F</i>(x) =
<i>x</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(t)dt.</i>
<b>D- i.nh l´y 11.2.3.</b> (Newton-Leibniz) <i>Dˆo´i v´o.i h`am liˆen tu<sub>. c t`</sub>u.ng doa<sub>. n</sub></i>
<i>trˆen</i> [a, b] <i>ta c´o cˆong th´u.c Newton-Leibniz:</i>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i>=<i>F</i>(b)−<i>F</i>(a) (11.3)
<i>trong d´o</i> <i>F</i>(x) <i>l`a nguyˆen h`am cu’a</i> <i>f(x)</i> <i>trˆen</i> [a, b] <i>v´o.i ngh˜ıa mo.’ rˆo<sub>. ng.</sub></i>
<b>D- i.nh l´y 11.2.4</b> (Phu.o.ng ph´ap dˆo’i biˆe´n) <i>Gia’ su.’ :</i>
(i) <i>f(x)</i> <i>x´<sub>ac di.nh v`a liˆen tu.c trˆen</sub></i> [a, b]<i>,</i>
(ii) <i>x</i> = <i>g(t)</i> <i>x´<sub>ac di.nh v`a liˆen tu.c c`ung v´o.i da.o h`am cu’a n´o trˆen</sub></i>
<i>doa<sub>. n</sub></i> [α, β]<i>, trong d´o</i> <i>g(α) =a,</i> <i>g(β</i>) =<i>bv`a</i> <i>a</i>6<i>g(t)</i>6<i>b.</i>
<i>Khi d´o</i>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx=
<i>β</i>
Z
<i>α</i>
<i>f</i>(g(t))g0(t)dt. (11.4)
<b>D- i.nh l´y 11.2.5</b> (Phu.o.ng ph´ap t´ıch phˆan t`u.ng phˆ` n).a <i>Nˆe´u</i> <i>f(x)</i> <i>v`a</i>
<i>g(x)</i> <i>c´o da<sub>. o h`</sub>am liˆen tu<sub>. c trˆ</sub>en</i> [a, b]<i>th`ı</i>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)g0(x)dx=<i>f</i>(x)g(x)<i>b<sub>a</sub></i>−
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>0(x)g(x)dx. (11.5)
<b>C ´AC V´I DU<sub>.</sub></b>
<b>V´ı du<sub>. 1.</sub></b> Ch´u.ng to’ r˘a<sub>`ng trˆen doa.n [</sub>−1,1] h`am
<i>f(x) = signx</i>=
1 v´o.i <i>x ></i> 0,
0 v´o.i <i>x</i>= 0, x∈[−1,1]
a) kha’ t´ıch, b) khˆong c´o nguyˆen h`am, c) c´o nguyˆen h`am mo.’ rˆ<sub>o.ng.</sub>
<i>Gia’i.</i> a) H`am <i>f(x) kha’ t´ıch v`ı n´</i>o l`a h`am liˆ<sub>en tu.c t`u</sub>.ng doa.n.
b) Ta ch´u.ng minh h`am <i>f</i>(x) khˆong c´o nguyˆen h`am theo ngh˜ıa c˜u.
Thˆ<sub>a.t vˆa.y mo.i h`am da.ng</sub>
<i>F</i>(x) =
−<i>x</i>+<i>C</i>1 khi <i>x <</i>0
<i>x</i>+<i>C</i>2 khi <i>x</i>>0
dˆ<sub>`u c´o da.o h`am b˘a`ng sign</sub>e <i>x</i> ∀<i>x</i> 6= 0, trong d´o <i>C</i>1 v`a <i>C</i>2 l`a c´ac sˆo´ t`uy
´
y. Tuy nhiˆen, thˆ<sub>a.m ch´ı h`am “tˆo´t nhˆa´t” trong sˆo´ c´ac h`am n`ay</sub>
<i>F</i>(x) =|<i>x</i>|+<i>C</i>
(nˆe´u <i>C</i>1 = <i>C</i>2 = <i>C</i>) c˜ung khˆong c´o da.o h`am ta.i diˆe’m <i>x</i> = 0. Do d´o
h`am signx (v`a do d´<sub>o mo.i h`am liˆen tu.c t`u.ng doa.n) khˆong c´o da.o h`am</sub>
trˆen khoa’ng bˆa´t k`y ch´u.a diˆe’m gi´<sub>an doa.n.</sub>
c) Trˆ<sub>en doa.n [</sub>−1,1] h`am signx c´o nguyˆen h`am mo.’ rˆ<sub>o.ng l`a h`am</sub>
<i>F</i>(x) =|<i>x</i>|v`ı n´o liˆ<sub>en tu.c trˆen doa.n [</sub>−1,1] v`a<i>F</i>0(x) =<i>f</i>(x) khi<i>x</i>6= 0.
N
<b>V´ı du<sub>. 2.</sub></b> T´ınh
<i>a</i>
Z
0
√
<i>a</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<i><sub>dx,</sub></i> <i><sub>a ></sub></i><sub>0.</sub>
<i>Gia’i.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>= <i>a</i>sin<i>t. Nˆ</i>e´u <i>t</i> <sub>cha.y hˆe´t doa.n</sub> h0,<i>π</i>
2
i
th`ı<i>x</i> <sub>cha.y hˆe´t</sub>
doa.n [0<i>, a]. Do d´</i>o
<i>a</i>
Z
0
√
<i>a</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<i><sub>dx</sub></i><sub>=</sub>
<i>π/</i>2
Z
0
<i>a</i>2cos2<i>tdt</i>=<i>a</i>2
<i>π/</i>2
Z
0
1 + cos 2t
2 <i>dt</i>
= <i>a</i>
2
2
<i>π/</i>2
Z
0
<i>dt</i>+<i>a</i>
2
2
<i>π/</i>2
Z
0
cos 2tdt= <i>a</i>
2<i><sub>π</sub></i>
4 · N
<b>V´ı du<sub>. 3.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
<i>I</i> =
√
2<i>/</i>2
Z
0
r
<i>Gia’i.</i> <sub>Ta thu.</sub>.c hiˆe.n ph´ep dˆo’i biˆe´n <i>x</i> = cos<i>t. Ph´</i>ep dˆo’i biˆe´n n`ay
tho’a m˜an c´ac diˆ<sub>`u kiˆe.n sau:</sub>e
(1) <i>x</i>=<i>ϕ(t) = cost</i> liˆ<sub>en tu.c</sub>∀<i>t</i> ∈R
(2) Khi<i>t</i> biˆe´n thiˆen trˆ<sub>en doa.n</sub>
h<i><sub>π</sub></i>
4<i>,</i>
<i>π</i>
4
i
th`ı<i>x</i><sub>cha.y hˆe´t doa.n</sub>
h
0,
√
2
2
i
.
(3) <i>ϕ</i>
<i><sub>π</sub></i>
4
=
√
2
2 , <i>ϕ</i>
<i><sub>π</sub></i>
2
= 0.
(4) <i>ϕ</i>0<sub>(t) =</sub> <sub>−</sub><sub>sin</sub><i><sub>t</sub></i> <sub>liˆ</sub>
en tu.c ∀<i>t</i>∈h<i>π</i>
4<i>,</i>
<i>π</i>
2
i
.
Nhu. vˆ<sub>a.y ph´ep dˆo’i biˆe´n tho’a m˜an di.nh l´y 11.2.4 v`a do d´o</sub>
<i>x</i>= cos<i>t,</i> <i>dx</i>=−sin<i>tdt,</i>
<i>ϕ</i>
<i><sub>π</sub></i>
2
= 0, <i>ϕ</i>
<i><sub>π</sub></i>
4
=
√
2
2 ·
Nhu. vˆ<sub>a.y</sub>
<i>I</i> =
<i>π</i>
4
Z
−<i>π</i><sub>2</sub>
cotg<i>t</i>
2(−sin<i>t)dt</i>=
<i>π</i>
2
Z
<i>π</i>
4
(1 + cos<i>t)dt</i>
=<i>t</i>+ sin<i>tπ/<sub>π/</sub></i>2<sub>4</sub> = <i>π</i>
4 + 1−
√
2
2 ·<i>.</i> N
<i>I</i> =
√
3<i>/</i>2
Z
1<i>/</i>2
<i>dx</i>
<i>x</i>
√
1−<i>x</i>2·
<i>Gia’i.</i> <sub>Ta thu..c hiˆe.n ph´ep dˆo’i biˆe´n</sub>
<i>x</i>= sin<i>t</i>⇒<i>dx</i>= cos<i>tdt</i>
v`a biˆe’u th´u.c du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan c´<sub>o da.ng</sub>
cos<i>tdt</i>
sin<i>t</i>
√
cos2<i><sub>t</sub></i> =
<i>dt</i>
sin<i>t</i> nˆe´u cos<i>t ></i> 0,
− <i>dt</i>
C´ac cˆ<sub>a.n</sub> <i>α</i> v`a <i>β</i> cu’a t´ıch phˆan theo<i>t</i> du.o..c x´ac di.nh bo.’i
1
2 = sin<i>t</i> ⇒<i>α</i>=
<i>π</i>
6<i>,</i>
√
3
2 = sin<i>t</i> ⇒<i>β</i> =
<i>π</i>
3·
(Ta c˜ung c´o thˆe’ lˆa´y <i>α</i>1 =
5π
6 v`a <i>β</i>1 =
2π
3 ). Trong ca’ hai tru.`o.ng ho..p
biˆe´n <i>x</i>= sin<i>t</i> dˆ<sub>`u cha.y hˆe´t doa.n [</sub>e <i>a, b] =</i>
h<sub>1</sub>
2<i>,</i>
√
3
2
i
. Ta s˜e thˆa´y kˆe´t qua’
t´ıch phˆan l`a <i>nhu. nhau</i>. Thˆ<sub>a.t vˆa.y trong tru.`o.ng ho..p th´u. nhˆa´t ta c´o</sub>
cos<i>t ></i>0 v`a
<i>I</i> =
<i>π/</i>3
Z
<i>π/</i>6
<i>dt</i>
sin<i>t</i> = ln tg
<i>t</i>
2
<i>π/</i>3
Z
<i>π/</i>6
= ln2 +
√
3
3 ·
Trong tru.`<sub>o.ng ho..p th´u. hai</sub><i>t</i>∈h5π
6 <i>,</i>
2π
3
i
ta c´o cos<i>t <</i>0 v`a
<i>I</i> =−
2<i>π/</i>3
Z
5<i>π/</i>6
<i>dt</i>
sin<i>t</i> =−ln tg
<i>t</i>
2
2<i>π/</i>3
5<i>π/</i>6
= ln2 +
√
3
3 · N
<b>V´ı du<sub>. 5.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
<i>I</i> =
<i>π/</i>3
Z
0
<i>x</i>sin<i>x</i>
cos2<i><sub>x</sub>dx.</i>
<i>Gia’i.</i> Ta t´ınh b˘a`ng phu.o.ng ph´ap t´ıch phˆan t`u.ng phˆ` n.a
D˘<sub>a.t</sub>
<i>u</i>=<i>x</i>⇒<i>du</i>=<i>dx,</i>
<i>dv</i> = sin<i>xdx</i>
cos2<i><sub>x</sub></i> ⇒<i>v</i>=
Do d´o
<i>I</i> =<i>x</i>· 1
cos<i>x</i>
<i>π/</i>3
0
−
<i>π/</i>3
Z
0
<i>π</i>
3 cos<i>π</i>
3
−ln tg<i>x</i>
2 +
<i>π</i>
4
<sub></sub><i>π/</i>3
0
= 2π
3 −ln tg
<i><sub>π</sub></i>
6 +
<i>π</i>
4
+ ln tg<i>π</i>
4 =
2π
3 −ln tg
5π
12 · N
<b>V´ı du<sub>. 6.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
<i>I</i> =
1
Z
0
<i>x</i>2(1−<i>x)</i>3<i>dx.</i>
<i>Gia’i.</i> Ta d˘<sub>a.t</sub>
<i>u</i>=<i>x</i>2<i>,</i> <i>dv</i>= (1−<i>x)</i>3<i>dx</i>⇒
<i>du</i>= 2xdx, <i>v</i>=−(1−<i>x)</i>
4
4 ·
Do d´o
<i>I</i> =−<i>x</i>2(1−<i>x)</i>
4
4
1
0+
1
Z
0
2x(1−<i>x)</i>
4
4 <i>dx</i>
| {z }
<i>I</i>1
= 0 +<i>I</i>1<i>.</i>
T´ınh <i>I</i>1. T´ıch phˆan t`u.ng phˆ` na <i>I</i>1 ta c´o
<i>I</i>1 =
1
2
1
Z
0
<i>x(1</i>−<i>x)</i>4<i>dx</i>=−1
2<i>x</i>
(1−<i>x)</i>5
5
1
0+
1
2
1
Z
0
(1−<i>x)</i>5
5 <i>dx</i>
= 0− 1
10
(1−<i>x)</i>6
6
60 ⇒<i>I</i> =
1
60 · N
<b>V´ı du<sub>. 7.</sub></b> <sub>Ap du.ng cˆong th´u.c Newton-Leibnitz dˆe’ t´ınh t´ıch phˆan</sub>´
1) <i>I</i>1 =
100<i>π</i>
Z
0
√
1−cos 2xdx, 2) <i>I</i>2=
1
Z
0
<i>Gia’i.</i> Ta c´o
√
1−cos 2x=
√
2|sin<i>x</i>|. Do d´o
100<i>π</i>
Z
0
√
1−cos 2xdx=
√
2
100<i>π</i>
Z
0
|sin<i>x</i>|<i>dx</i>
=
√
2h
<i>π</i>
Z
0
sin<i>xdx</i>−
2<i>π</i>
Z
<i>π</i>
sin<i>xdx</i>+
3<i>π</i>
Z
2<i>π</i>
sin<i>xdx</i>−<i>. . .</i>
+· · ·+
100<sub>Z</sub> <i>π</i>
99<i>π</i>
sin<i>xdx</i>
i
=−
√
2[2 + 2 +· · ·+ 2] = 200
√
2.
2) Thu..c hiˆe.n ph´ep dˆo’i biˆe´n <i>t</i>=<i>e</i>−<i>x</i>, sau d´o ´<sub>ap du.ng phu.o.ng ph´ap</sub>
t´ıch phˆan t`u.ng phˆ` n. Ta c´oa
Z
<i>ex</i>arc sin(e−<i>x</i>)dx=−
Z
arc sin<i>t</i>
<i>t</i>2 <i>dt</i>
= 1
<i>t</i>arc sin<i>t</i>−
Z
<i>dt</i>
<i>t</i>
√
1−<i>t</i>2
= 1
<i>t</i>arc sin<i>t</i>+<i>I</i>1<i>.</i>
<i>I</i>1 =−
Z
<i>dt</i>
<i>t</i>√1−<i>t</i>2 =
Z <i>d</i>1
<i>t</i>
r<sub>1</sub>
<i>t</i>
2
−1
= ln1
<i>t</i> +
r
1
<i>t</i>2 −1
+<i>C.</i>
Do d´o
Z
<i>ex</i>arc sin<i>e</i>−<i>xdx</i>= arc sin<i>t</i>
<i>t</i> + ln
<sub>1</sub>
<i>t</i> +
r<sub>1</sub>
<i>t</i>2 −1
+<i>C</i>
=<i>ex</i>arc sin<i>e</i>−<i>x</i>+ ln(e<i>x</i>+
√
<i>e</i>2<i>x</i><sub>−</sub><sub>1) +</sub><i><sub>C</sub></i>
Nguyˆen h`am v`<sub>u.a thu du.o..c c´o gi´o.i ha.n h˜u.u ha.n ta.i diˆe’m</sub> <i>x</i> = 0. do
d´o theo cˆong th´u.c (11.3) ta c´o
1
Z
0
<i>ex</i>arc sin<i>e</i>−<i>xdx</i>=<i>earc sine</i>−1 −<i>π</i>
2 + ln(e+
√
<b>V´ı du<sub>. 8.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan Dirichlet
<i>π/</i>2
Z
0
sin(2n−1)x
sin<i>x</i> <i>dx,</i> <i>n</i>∈N.
<i>Gia’i.</i> Ta c´o cˆong th´u.c
1
2 +
<i>n</i>−1
X
<i>k</i>=1
cos 2kx= sin(2n−1)x
2 sin<i>x</i> ·
T`u. d´o v`a lu.u ´y r˘a`ng
<i>π/</i>2
Z
0
cos 2kxdx= 0, <i>k</i>= 1,2, . . . , n−1 ta c´o
<i>π/</i>2
Z
0
sin(2n−1)x
sin<i>x</i> <i>dx</i>=
<i>π</i>
2· N
<b>B `AI T ˆA<sub>. P</sub></b>
T´ınh c´ac t´ıch phˆan sau dˆay b˘a`ng phu.o.ng ph´ap dˆo’i biˆe´n (1-14).
<b>1.</b>
5
Z
0
<i>xdx</i>
√
1 + 3x. (DS. 4)
<b>2.</b>
ln 3
Z
ln 2
<i>dx</i>
<i>ex</i><sub>−</sub><i><sub>e</sub></i>−<i>x</i>. (DS.
ln3
2
2 )
<b>3.</b>
√
3
Z
1
(x3<sub>+ 1)dx</sub>
<i>x</i>2√<sub>4</sub><sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2. (DS.
7
2
√
3 −1). D˘a.t <i>x</i>= 2 sin<i>t.</i>
<b>4.</b>
<i>π/</i>2
Z
0
<i>dx</i>
2 + cos<i>x</i>. (DS.
<i>π</i>
3
√
<b>5.</b>
1
Z
0
<i>x</i>2<i>dx</i>
(x+ 1)4. (DS.
1
<b>6.</b>
ln 2
Z
0
√
<i>ex</i><sub>−</sub><sub>1dx.</sub> <sub>(DS.</sub> 4−<i>π</i>
2 )
<b>7.</b>
√
7
Z
√
3
<i>x</i>3<i>dx</i>
3
p
(x2<sub>+ 1)</sub>2. (DS. 3)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>t</i>=<i>x</i>2<sub>+ 1.</sub>
<b>8.</b>
<i>e</i>
Z
1
4
√
1 + ln<i>x</i>
<i>x</i> <i>dx.</i> (DS. 0,8(2
4
√
2−1))
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>t</i>= 1 + ln<i>x.</i>
<b>9.</b>
+√3
Z
−3
<i>x</i>2
√
9−<i>x</i>2<i><sub>dx.</sub></i> <sub>(DS.</sub> 81π
8 )
<i>chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>= 3 cos<i>t.</i>
<b>10.</b>
3
Z
0
r
<i>x</i>
6−<i>xdx.</i> (DS.
3(π−2)
2 )
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>= 6 sin2<i>t.</i>
<b>11.</b>
<i>π</i>
Z
0
sin6<i>x</i>
2<i>dx.</i> (DS.
5π
16)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>= 2t.
<b>12.</b>
<i>π/</i>4
Z
0
cos72xdx. (DS. 8
<b>13.</b>
√
2<i>/</i>2
Z
0
r
1 +<i>x</i>
1−<i>xdx.</i> (DS.
<i>π</i>
4 + 1−
√
2
2 )
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>= cos<i>t.</i>
<b>14.</b>
29
Z
3
3
p
(x−2)2
3 +p3
(x−2)2<i>dx.</i> (DS. 8 +
3
√
3
2 <i>π)</i>
T´ınh c´ac t´ıch phˆan sau dˆay b˘a`ng phu.o.ng ph´ap t´ıch phˆan t`u.ng
phˆ` n (15-32).a
<b>15.</b>
1
Z
0
<i>x</i>3arctgxdx. (DS. 1
6)
<b>16.</b>
<i>e</i>
Z
1<i>/e</i>
|ln<i>x</i>|<i>dx.</i> (DS. 2(1−1/e))
<b>17.</b>
<i>π</i>
Z
0
<i>ex</i>sin<i>xdx.</i> (DS. 1
2(e
<i>π</i>
+ 1))
<b>18.</b>
1
Z
0
<i>x</i>3<i>e</i>2<i>xdx.</i> (DS. <i>e</i>
2<sub>+ 3</sub>
8 )
<b>19.</b>
1
Z
0
arc sin<i>x</i>
√
1 +<i>xdx.</i> (DS. <i>π</i>
√
2−4)
<b>20.</b>
<i>π/</i>4
Z
0
ln(1 + tgx)dx. (DS. <i>π</i>ln 2
8 )
<b>21.</b>
<i>π/b</i>
Z
0
<i>eax</i>sin<i>bxdx.</i> (DS. <i>b</i>
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>b</sub></i>2 <i>e</i>
<i>πa</i>
<i>b</i> + 1)
<b>22.</b>
1
Z
0
<i>e</i>−<i>x</i>ln(e<i>x</i>+ 1)dx. (DS. −1 +<i>e</i>
<b>23.</b>
<i>π/</i>2
Z
0
sin 2x·arctg(sin<i>x)dx.</i> (DS. <i>π</i>
2 −1)
<b>24.</b>
2
Z
1
sin(ln<i>x)dx.</i> (DS. sin(ln 2)−cos(ln 2) + 1
2)
<b>25.</b>
<i>π</i>
Z
0
<i>x</i>3sin<i>xdx.</i> (DS. <i>π</i>3<sub>−</sub><sub>6π)</sub>
<b>26.</b>
2
Z
1
<i>xlog</i><sub>2</sub><i>xdx.</i> (DS. 2− 3
4 ln 2)
<b>27.</b>
<i>a</i>
√
7
Z
0
<i>x</i>3
3
√
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2<i>dx.</i> (DS.
141a3√3 <i><sub>a</sub></i>
20 )
<b>28.</b>
<i>a</i>
Z
0
√
<i>a</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<i><sub>dx.</sub></i> <sub>(DS.</sub> <i>πa</i>
2
4 )
<b>29.</b>
<i>π/</i>2
Z
<i>π/</i>6
<i>x</i>+ sin<i>x</i>
1 + cos<i>xdx.</i> (DS.
6(1 +
√
3))
<b>30.</b>
<i>π/</i>2
Z
0
sin<i>mx</i>cos(m+ 2)xdx. (DS. −
cos <i>mπ</i>
2
<i>m</i>+ 1 )
<b>31.</b>
<i>π/</i>2
Z
0
cos<i>mx</i>cos(m+ 2)xdx. (DS. 0)
<b>32.</b>
<i>π/</i>2
Z
0
cos<i>x</i>cos 2nxdx. (DS. <i>π</i>
4n(−1)
<b>33.</b> T´ınh
2
Z
0
<i>f</i>(x)dx, trong d´o
<i>f(x) =</i>
<i>x</i>2 <sub>khi 0</sub><sub>6</sub><i><sub>x</sub></i><sub>6</sub><sub>1</sub>
2−<i>x</i> khi 16<i>x</i>62
b˘a`ng hai phu.o.ng ph´ap; a) su.<sub>’ du.ng nguyˆen h`am cu’a</sub> <i>f</i>(x) trˆ<sub>en doa.n</sub>
[0,<sub>2]; b) chia doa.n [0</sub><i>,</i>2] th`<sub>anh hai doa.n [0</sub><i>,</i>1] v`a [1,2]. (DS. 5
6)
<b>34.</b> Ch´u.ng minh r˘a`ng nˆe´u <i>f</i>(x) liˆ<sub>en tu.c trˆen doa.n [</sub>−<i>`, `] th`ı</i>
(i)
<i>`</i>
Z
−<i>`</i>
<i>f</i>(x)dx = 2
<i>`</i>
Z
0
<i>f(x)dx</i> khi <i>f(x) l`</i>a h`am ch˘a˜n;
(ii)
<i>`</i>
Z
−<i>`</i>
<i>f</i>(x)dx = 0 khi <i>f(x) l`</i>a h`am le’.
<b>35.</b> Ch´u.ng minh r˘a`ng ∀<i>m, n</i> ∈ Z c´ac d˘a’ng th´u.c sau dˆ<sub>ay du.o..c tho’a</sub>
m˜an:
(i)
<i>π</i>
Z
−<i>π</i>
sin<i>mx</i>cos<i>nxdx</i>= 0.
(ii)
<i>π</i>
Z
−<i>π</i>
cos<i>mx</i>cos<i>nxdx</i>= 0, <i>m</i> 6=<i>n.</i>
(iii)
<i>π</i>
Z
−<i>π</i>
sin<i>mx</i>sin<i>nxdx</i>= 0, <i>m</i> 6=<i>n.</i>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i>=
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(a</i>+<i>b</i>−<i>x)dx.</i>
<b>37.</b> Ch´u.ng minh d˘a’ng th´u.c
<i>π/</i>2
Z
0
<i>f(cosx)dx</i>=
<i>π/</i>2
Z
0
<i>f</i>(sin<i>x)dx.</i>
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>t</i>= <i>π</i>
2 −<i>x.</i>
<b>38.</b> Ch´u.ng minh r˘a`ng nˆe´u <i>f</i>(x) liˆ<sub>en tu.c khi</sub> <i>x</i>>0 th`ı
<i>a</i>
Z
0
<i>x</i>3<i>f(x</i>2)dx= 1
2
<i>a</i>2
Z
0
<i>xf</i>(x)dx.
<b>39.</b> Ch´u.ng minh r˘a`ng nˆe´u <i>f</i>(t) l`a h`am le’ th`ı
<i>x</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(t)dt</i> l`a h`am ch˘a˜n,
t´u.c l`a
−<i>x</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(t)dt</i> =
<i>x</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(t)dt.
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>t</i>=−<i>x</i>v`a biˆe’u diˆe˜n
−<i>x</i>
Z
−<i>a</i>
<i>f(t)dt</i>=
<i>a</i>
Z
−<i>a</i>
+
−<i>x</i>
Z
<i>a</i>
v`a su.<sub>’ du.ng t´ınh ch˘a˜n le’ cu’a h`am</sub> <i>f.</i>
T´ınh c´ac t´ıch phˆan sau dˆay (40-65) b˘a<sub>`ng c´ach ´ap du.ng cˆong th´u.c</sub>
Newton-Leibnitz.
<b>40.</b>
5
Z
0
<i>xdx</i>
√
1 + 3x. (DS. 4)
<b>41.</b>
ln 3
Z
ln 2
<i>dx</i>
<i>ex</i><sub>−</sub><i><sub>e</sub></i>−<i>x</i>. (DS.
<b>42.</b>
√
3
Z
0
(x3<sub>+ 1)dx</sub>
<i>x</i>2√<sub>4</sub><sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2. (DS.
7
2
√
3
−1)
<b>43.</b>
<i>π/</i>2
Z
0
<i>dx</i>
2 + cos<i>x</i>. (DS.
<i>π</i>
3
√
3)
<b>44.</b>
ln 2
Z
0
√
<i>ex</i><sub>−</sub><sub>1dx.</sub> <sub>(DS.</sub> 4−<i>π</i>
2 )
<b>45.</b>
√
7
Z
√
3
<i>x</i>3<i><sub>dx</sub></i>
3
p
(x2<sub>+ 1)</sub>2. (DS. 3)
<b>46.</b>
<i>e</i>
Z
1
4
√
1 + ln<i>x</i>
<i>x</i> <i>dx.</i> (DS. 0,8(2
4
√
2−1))
<b>47.</b>
3
Z
−3
<i>x</i>2
√
9−<i>x</i>2<i><sub>dx.</sub></i> <sub>(DS.</sub> 81π
8 )
<b>48.</b>
3
Z
0
r
<i>x</i>
6−<i>xdx.</i> (DS.
3(π−2)
2 )
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>= 6 sin2<i>t.</i>
<b>49.</b>
4
Z
3
<i>x</i>2<sub>+ 3</sub>
<i>x</i>−2<i>dx.</i> (DS.
11
2 + 7ln2)
<b>50.</b>
−1
Z
−2
<i>x</i>+ 1
<i>x</i>2<sub>(x</sub><sub>−</sub><sub>1)</sub><i>dx.</i> (DS. 2 ln
4
3 −
1
2)
<b>51.</b>
1
Z
0
(x2<sub>+ 3x)dx</sub>
(x+ 1)(x2<sub>+ 1)</sub>. (DS.
<b>52.</b>
1
Z
0
<i>dx</i>
√
<i>x</i>2<sub>+ 2x</sub><sub>+ 2</sub>. (DS. ln
2 +
√
5
1 +
√
2)
<b>53.</b>
4
Z
0
<i>dx</i>
1 +√2x+ 1. (DS. 2−ln 2)
<b>54.</b>
2
Z
1
<i>e</i>1<i>x</i>
<i>x</i>3<i>dx.</i> (DS.
1
2(e−<i>e</i>
1
4))
<b>55.</b>
<i>e</i>
Z
1
<i>dx</i>
<i>x(1 + ln</i>2<i>x)</i>. (DS.
<i>π</i>
4)
<b>56.</b>
<i>e</i>
Z
1
cos(ln<i>x)</i>
<i>x</i> <i>dx.</i> (DS. sin 1)
<b>57.</b>
1
Z
0
<i>xe</i>−<i>xdx.</i> (DS. 1−2
<i>e</i>)
<b>58.</b>
<i>π/</i>3
Z
<i>π/</i>4
<i>xdx</i>
sin2<i>x</i>. (DS.
<i>π(9</i>−4
√
3)
36 )
<b>59.</b>
3
Z
1
ln<i>xdx.</i> (DS. 3 ln 3−2)
<b>60.</b>
2
Z
1
<i>x</i>ln<i>xdx.</i> (DS. 2 ln 2− 3
4)
<b>61.</b>
1<i>/</i>2
Z
0
arc sin<i>xdx.</i> (DS. <i>π</i>
12 +
√
3
2 −1)
<b>62.</b>
<i>π</i>
Z
0
<b>63.</b>
<i>π/</i>2
Z
0
<i>e</i>2<i>x</i>cos<i>xdx.</i> (DS. <i>e</i>
<i>π</i> <sub>−</sub>
2
5 )
<b>64.</b>
2
Z
0
|1−<i>x</i>|<i>dx.</i> (DS. 1)
<b>65.</b>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
|<i>x</i>|
<i>x</i> <i>dx.</i> (DS. |<i>b</i>| − |<i>a</i>|)
T´ınh c´ac t´ıch phˆan sau dˆay
<b>66.</b>
<i>a/b</i>
Z
0
<i>dx</i>
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>b</sub></i>2<i><sub>x</sub></i> =
<i>π</i>
4ab
<b>67.</b>
1
Z
0
<i>x</i>2<i><sub>dx</sub></i>
√
4 + 2x =
9
5
√
6− 64
15
<b>68.</b>
2
Z
0
<i>dx</i>
<i>x</i>2<sub>+ 5x</sub><sub>+ 4</sub> =
1
3ln
5
<b>69.</b>
1
Z
0
<i>dx</i>
<i>x</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1</sub> =
2π
3√3
<b>70.</b>
1
Z
0
(x2<sub>+ 1)</sub>
<i>x</i>4<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>+ 1</sub><i>dx</i>=
<i>π</i>
2√2
<i>pi/</i>2
Z
0
<i>dx</i>
1 + cos<i>x</i> = 1
<b>72.</b>
1
Z
0
√
<i>x</i>2<sub>+ 1dx</sub><sub>=</sub> <sub>√</sub>1
2+
1
2ln(1 +
√
<b>73.</b>
1
Z
0
1− 3
√
<i>x</i>23<i>/</i>2<i><sub>dx</sub></i> <sub>=</sub> 3π
32
D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>= sin3<i>ϕ.</i>
<b>74.</b>
<i>a</i>
Z
0
<i>x</i>2
r
<i>a</i>−<i>x</i>
<i>a</i>+<i>xdx</i>=
<i><sub>π</sub></i>
4 −
2
3
<i>a</i>2, <i>a ></i>0.
D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>=<i>a</i>cos<i>ϕ.</i>
<b>75.</b>
2<i>a</i>
Z
0
√
2ax−<i>x</i>2<i><sub>dx</sub></i><sub>=</sub> <i>πa</i>
2
2
D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>= 2asin2<i>ϕ.</i>
<b>76.</b>
1
Z
0
ln(1 +<i>x)</i>
1 +<i>x</i>2 <i>dx</i>=
<i>π</i>
8ln 2.
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>= tgt rˆ<sub>` i ´ap du.ng cˆong th´u.c</sub>o
sin<i>t</i>+ cos<i>t</i> =
√
2 cos<i>π</i>
4 −<i>t</i>
<b>77.</b>
<i>π</i>
Z
0
<i>x</i>sin<i>x</i>
1 + cos2<i><sub>x</sub>dx</i> =
<i>π</i>2
4
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> Biˆe’u diˆ˜ne
<i>π</i>
Z
0
=
<i>π/</i>2
Z
0
+
<i>π</i>
Z
<i>π/</i>2
rˆ<sub>` i thu..c hiˆe.n ph´ep dˆo’i biˆe´n trong</sub>o
t´ıch phˆan t`u.<i>π/2 dˆ</i>e´n <i>π.</i>
<b>78.</b>
<i>π</i>
Z
−<i>π</i>
3
√
sin<i>xdx</i>= 0
<b>79.</b>
<i>π</i>
Z
−<i>π</i>
<b>80.</b>
<i>π/</i>2
Z
−<i>π/</i>2
(cos2<i>x</i>+<i>x</i>2sin<i>x)dx</i>= <i>π</i>
2
<b>81.</b>
1
Z
−1
(e<i>x</i>+<i>e</i>−<i>x</i>)tgxdx= 0
<b>82.</b>
<i>pi/</i>2
Z
0
sin<i>x</i>sin 2x sin 3xdx = 1
6
<b>83.</b>
<i>e</i>
Z
1<i>/e</i>
|ln<i>x</i>|<i>dx</i> = 2(1−<i>e</i>−1)
<b>84.</b>
<i>π</i>
Z
0
<i>ex</i>cos2<i>xdx</i>= 3
5(e
<i>π</i><sub>−</sub>
1)
<b>85.</b>
<i>e</i>
Z
1
(1 + ln<i>x)</i>2<i>dx</i>= 2e−1
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> T´ıch phˆan t`u.ng phˆ` n.a
<i>x</i>=<i>a,</i> <i>x</i>=<i>b</i>v`<sub>a tru.c</sub> <i>Ox</i> <sub>du.o.</sub>.c t´ınh theo cˆong th´u.c
<i>SD</i> =
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx.</i> (11.6)
Nˆe´u <i>f(x)</i>60 ∀<i>x</i>∈[a, b] th`ı
<i>SD</i> =−
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx (11.6*)
Nˆe´u d´ay h`ınh thang cong n˘a<sub>`m trˆen tru.c</sub><i>Oy</i> th`ı
<i>SD</i> =
<i>d</i>
Z
<i>c</i>
<i>g(y)dy,</i> <i>x</i>=<i>g(y), y</i> ∈[c, d].
2+<sub>Nˆ</sub><sub>e´u du.`</sub><sub>o.ng cong</sub><sub>L</sub>
du.o..c cho bo.’i phu.o.ng tr`ınh tham sˆo´<i>x</i>=<i>ϕ(t),</i>
<i>y</i>=<i>ψ(t),t</i>∈[α, β] th`ı
<i>SD</i> =
<i>β</i>
Z
<i>α</i>
<i>ψ(t)ϕ</i>0(t)dt. (11.7)
3+ <sub>Diˆ</sub>
e.n t´ıch cu’a h`ınh qua.t gi´o.i ha.n bo.’i du.`o.ng cong cho du.´o.i da.ng
to.a dˆo. cu..c<i>ρ</i>=<i>f(ϕ) v`</i>a c´ac tia<i>ϕ</i>=<i>ϕ</i>0 v`a<i>ϕ</i>=<i>ϕ</i>1 du.o..c t´ınh theo cˆong
th´u.c
<i>SQ</i>= 1
2
<i>ϕ</i>1
Z
<i>ϕ</i>0
[f(ϕ)]2<i>dϕ.</i> (11.8)
4+ Nˆe´u miˆ`ne <i>D</i> ={(x, y) :<i>a</i>6<i>x</i>6<i>b;f</i>1(x)6<i>y</i> 6<i>f</i>2(x)} th`ı
<i>SD</i> =
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
2. <i>Thˆe’ t´ıch vˆa<sub>. t thˆ</sub>e’</i>
1+Nˆe´u biˆ<sub>e´t du.o.</sub>.c diˆe.n t´ıch<i>S(x) cu’a thiˆ</i>e´t diˆ<sub>e.n ta.o nˆen bo</sub>’ i vˆ. <sub>a.t thˆe’</sub>
v`a m˘<sub>a.t ph˘a’ng vuˆong g´oc v´o</sub>.i tru.c <i>Ox</i> <sub>ta.i diˆe’m c´o ho`anh dˆo.</sub> <i>x</i> th`ı khi
<i>x</i>thay dˆo’i mˆ<sub>o.t da.i lu.o..ng b˘a`ng</sub> <i>dx</i> th`ı vi phˆan cu’a thˆe’ t´ıch b˘a`ng
<i>dv</i>=<i>S(x)dx,</i>
v`a thˆe’ t´ıch to`an vˆ<sub>a.t thˆe’ du</sub>.o..c t´ınh theo cˆong th´u.c
<i>V</i> =
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>S(x)dx</i> (11.10)
trong d´o [a, b] l`a h`ınh chiˆe´u vuˆong g´oc cu’a vˆ<sub>a.t thˆe’ lˆen tru.c</sub> <i>Ox.</i>
2+ <sub>Nˆ</sub><sub>e´u vˆ</sub>
a.t thˆe’ du.o..c ta.o nˆen do ph´ep quay h`ınh thang cong gi´o.i
ha.n bo.’i du.`o.ng cong <i>y</i> = <i>f(x),</i> <i>f(x)</i> > 0 ∀<i>x</i> ∈ [a, b<sub>], tru.c</sub> <i>Ox</i> v`a c´ac
du.`o.ng th˘a’ng <i>x</i> =<i>a,</i> <i>x</i> =<i>b</i> <sub>xung quanh tru.c</sub> <i>Ox</i> th`ı diˆ<sub>e.n t´ıch</sub> <i>vˆa<sub>. t thˆ</sub>e’</i>
<i>tr`on xoay</i> d´<sub>o du.o..c t´ınh theo cˆong th´u.c</sub>
<i>Vx</i> =<i>π</i>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
[f(x)]2<i>dx.</i> (11.11)
Nˆ<sub>e´u quay h`ınh thang cong xung quanh tru.c</sub> <i>Oy</i> th`ı vˆ<sub>a.t tr`on xoay</sub>
thu du.o..c c´o thˆe’ t´ıch
<i>Vy</i> =<i>π</i>
<i>d</i>
Z
<i>c</i>
[x(y)]2<i>dy,</i> <i>x</i>=<i>x(y); [c, d] =prOyV.</i> (11.12)
3+ <sub>Nˆ</sub><sub>e´u h`</sub><sub>am</sub> <i><sub>y</sub></i><sub>=</sub><i><sub>f(x</sub></i>
) du.o..c cho bo.’i c´ac phu.o.ng tr`ınh tham sˆo´
<i>x</i>=<i>x(t)</i>
tho’a m˜an nh˜u.ng diˆ<sub>`u kiˆe.n n`ao d´o th`ı thˆe’ t´ıch vˆa.t thˆe’ ta.o nˆen bo.’i</sub>e
ph´<sub>ep quay h`ınh thang cong xung quanh tru.c</sub> <i>Ox</i> b˘a`ng
<i>Vx</i> =<i>π</i>
<i>β</i>
Z
<i>α</i>
<i>y</i>2(t)x0(t)dt (11.13)
4+ <sub>Nˆ</sub>
e´u h`ınh thang cong du.o..c gi´o.i ha.n bo.’i c´ac du.`o.ng cong 0 6
<i>y</i>1(x) 6<i>y</i>2(x) ∀<i>x</i> ∈[a, b], trong d´o <i>y</i>1(x) v`a <i>y</i>2(x) liˆen tu.c trˆen [<i>a, b]</i>
th`ı thˆe’ t´ıch vˆ<sub>a.t thˆe’ ta.o nˆen do ph´ep quay h`ınh thang d´o xung quanh</sub>
tru.c <i>Ox</i>b˘a`ng
<i>Vx</i> =<i>π</i>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
(y2(x))2−(y1(x))2
<i>dx.</i> (11.14)
5+ Dˆo´i v´o.i vˆ<sub>a.t thˆe’ thu du</sub>.o..c bo.’i ph´ep quay h`ınh thang cong xung
quanh tru.c <i>Oy</i> v`a tho’a m˜an mˆ<sub>o.t sˆo´ diˆe</sub><sub>`u kiˆe.n tu.o.ng tu.. ta c´o</sub>
<i>Vy</i> =<i>π</i>
<i>β</i>
Z
<i>α</i>
<i>x</i>2(t)y0(t)dt (11.15)
<i>Vy</i> =<i>π</i>
<i>d</i>
Z
<i>c</i>
(x2(y))2−(x1(y))2
<i>dy.</i> (11.16)
<b>C ´AC V´I DU<sub>.</sub></b>
<b>V´ı du<sub>. 1.</sub></b> T`ım diˆ<sub>e.n t´ıch h`ınh ph˘a’ng gi´o.i ha.n bo.’i du.`o.ng astroid</sub>
<i>x</i>=<i>a</i>cos3<i>t,</i> <i>y</i>=<i>a</i>sin3<i>t.</i>
c´<sub>ac tru.c to.a dˆo. (h˜ay v˜e h`ınh !) nˆen</sub>
<i>S</i> = 4S1 = 4
0
Z
<i>π/</i>2
<i>a</i>sin3<i>t</i>·3acos2<i>t(</i>−sin<i>t)dt</i>
= 12a2
<i>π/</i>2
Z
0
sin4<i>t</i>cos2<i>tdt</i>
= 3
2<i>a</i>
2
<i>π/</i>2
Z
0
(1−cos 2t)(1−cos22t)dt
= 3πa
3
8 N
<b>V´ı du<sub>. 2.</sub></b> Trˆen hypecbon <i>x</i>2−<i>y</i>2 =<i>a</i>2 cho diˆe’m <i>M</i>(x0<i>, y</i>0) <i>x</i>0 <i>></i> 0,
<i>y</i>0 <i>></i>0. T´ınh diˆe.n t´ıch h`ınh ph˘a’ng gi´o.i ha.n bo.’i tru.c <i>Ox, hypecbˆ</i>on v`a
tia<i>OM</i>.
<i>Gia’i.</i> Ta chuyˆ<sub>e’n sang to.a dˆo. cu..c theo cˆong th´u.c</sub> <i>x</i> = <i>r</i>cos<i>ϕ,</i>
<i>y</i>=<i>r</i>sin<i>ϕ. Khi d´</i>o phu.o.ng tr`ınh hypecbˆon c´<sub>o da.ng</sub>
<i>r</i>2 = <i>a</i>
2
cos2<i><sub>ϕ</sub></i><sub>−</sub><sub>sin</sub>2
<i>ϕ</i> =
<i>a</i>2
cos 2ϕ·
D˘<sub>a.t tg</sub><i>α</i>= <i>y</i>0
<i>x</i>0
v`a lu.u ´y r˘a`ng <i>x</i>2
0 −<i>y</i>02 =<i>a</i>2 ta thu du.o..c
<i>S</i> = 1
2
<i>α</i>
Z
0
<i>r</i>2<i>dϕ</i>= <i>a</i>
2
2
<i>α</i>
Z
0
<i>dϕ</i>
cos 2ϕ =
<i>a</i>2
4 ln
1 + tgα
1−tgα
= <i>a</i>
2
4 ln
(x0+<i>y</i>0)2
<i>a</i>2 =
<i>a</i>2
2 ln
<i>x</i>0+<i>y</i>0
<i>a</i> ·
O’ dˆay ta d˜a su.’ du.ng cˆong th´u.c.
Z
<i>dt</i>
cos<i>t</i> = ln
tg<i>t</i>
2 +
<i>π</i>
4
<b>V´ı du<sub>. 3.</sub></b> T´ınh diˆ<sub>e.n t´ıch h`ınh ph˘a’ng gi´o</sub>.i ha.n bo.’i c´ac du.`o.ng c´o phu.o.ng
tr`ınh<i>x</i>2
+<i>y</i>2 = 2y, <i>x</i>2+<i>y</i>2 = 4y; <i>y</i>=<i>x</i> v`a<i>y</i> =−<i>x.</i>
<i>Gia’i.</i> Du.a phu.o.ng tr`ınh du.`o.ng tr`on vˆ<sub>` da.ng ch´ınh t˘a´c ta c´o:</sub>e
<i>x</i>2<sub>+ (y</sub><sub>−</sub><sub>1)</sub>2 <sub>= 1 v`</sub><sub>a</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>+ (y</sub><sub>−</sub><sub>2)</sub>2 <sub>= 4. D´</sub><sub>o l`</sub><sub>a hai du.`</sub><sub>o.ng tr`</sub><sub>on tiˆ</sub><sub>e´p x´</sub><sub>uc</sub>
trong ta.i tiˆe´p diˆe’m <i>O(0,</i>0). T`u. d´o miˆ`n ph˘a’nge <i>D</i> gi´<sub>o.i ha.n bo.’i c´ac</sub>
du.`o.ng d˜a cho dˆo´i x´<sub>u.ng qua tru.c</sub> <i>Oy. L`</i>o.i gia’i s˜<sub>e du.o..c do.n gia’n ho.n</sub>
nˆe´u ta chuyˆ<sub>e’n sang to.a dˆo. cu..c (v´o.i tru.c cu..c tr`ung v´o.i hu.´o.ng du.o.ng</sub>
cu’a tru.c ho`anh):
<i>x</i>=<i>r</i>cos<i>ϕ</i>
<i>y</i> =<i>r</i>sin<i>ϕ</i> ⇒
(
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>= 2y</sub><sub>⇒</sub><i><sub>r</sub></i><sub>= 2 sin</sub><i><sub>ϕ,</sub></i>
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>= 4y</sub><sub>⇒</sub><i><sub>r</sub></i><sub>= 4 sin</sub><i><sub>ϕ,</sub></i>
v`a
<i>D</i> =
n
(r, ϕ) : <i>π</i>
4 6<i>ϕ</i>6
3π
4 ; 2 sin<i>ϕ</i>6<i>r</i>64 sin<i>ϕ</i>
o
<i>.</i>
K´y hiˆ<sub>e.u</sub><i>S</i>∗ l`a diˆ<sub>e.n t´ıch phˆa</sub><sub>` n h`ınh tr`on gi´o.i ha.n bo.’i du.`o.ng tr`on</sub><i>x</i>2+
<i>y</i>2 <sub>= 4y</sub> <sub>(t´</sub><sub>u.c l`</sub><sub>a</sub> <i><sub>r</sub></i> <sub>= 4 sin</sub><i><sub>ϕ) v`</sub></i><sub>a hai tia</sub> <i><sub>ϕ</sub></i> <sub>=</sub> <i>π</i>
4 v`a <i>ϕ</i> =
4 ; <i>S</i> l`a diˆe.n
t´ıch phˆan h`ınh tr`on gi´<sub>o.i ha.n bo</sub>’ i. <i>x</i>2+<i>y</i>2 = 2y (t´u.c l`a<i>r</i> = 2 sin<i>ϕ) v`</i>a
hai tia d˜a nˆeu. Khi d´o
<i>SD</i> =<i>S</i>∗−<i>S</i> = 2h1
2
<i>π/</i>2
Z
<i>π/</i>4
(4 sin<i>ϕ)</i>2<i>dϕ</i>−1
2
<i>π/</i>2
Z
<i>π/</i>4
(2 sin<i>ϕ)</i>2<i>dϕ</i>i
= 12
<i>π/</i>2
Z
<i>π/</i>4
sin2<i>ϕdϕ</i>= 3π
2 + 3. N
<b>V´ı du<sub>. 4.</sub></b> T´ınh thˆe’ t´ıch vˆ<sub>a.t tr`on xoay ta.o nˆen do ph´ep quay h`ınh</sub>
thang cong gi´<sub>o.i ha.n bo</sub>’ i c´. ac du.`o.ng <i>y</i>=±<i>b,</i> <i>x</i>
2
<i>a</i>2 −
<i>y</i>2
<i>b</i>2 = 1 xung quanh
tru.c <i>Oy.</i>
l`a du’. Ta c´o
<i>V</i> = 2V1 = 2π
<i>b</i>
Z
0
<i>x</i>2<i>dy</i>= 2πa2
<i>b</i>
Z
0
1 + <i>y</i>
2
<i>b</i>2
<i>dy</i>
= 2πa2<i>y</i>+ <i>y</i>
3
3b2
<sub></sub><i>b</i>
0
= 8
2
<i>b.</i> N
<b>V´ı du<sub>. 5.</sub></b> T´ınh thˆe’ t´ıch vˆ<sub>a.t thˆe’ lˆa.p nˆen do quay astroid</sub> <i>x</i>=<i>a</i>cos3<i><sub>t,</sub></i>
<i>y</i>=<i>a</i>sin3<i>t, 0</i>6<i>t</i>62π <sub>xung quanh tru.c</sub><i>Ox.</i>
<i>Gia’i.</i> Du.`o.ng astroid dˆo´i x´u.ng dˆo´i v´o.i c´<sub>ac tru.c</sub> <i>Ox</i>v`a <i>Oy. Do d´</i>o
<i>Vx</i> =<i>π</i>
<i>a</i>
Z
−<i>a</i>
<i>y</i>2<i>dx</i>= 2π
<i>a</i>
Z
0
<i>y</i>2<i>dx</i>
<i>y</i>2 =<i>a</i>2sin6<i>t,</i> <i>dx</i>=−3acos2<i>t</i>sin<i>tdt</i>
<i>t</i>= <i>π</i>
2 khi<i>x</i>= 0, <i>t</i>= 0 khi<i>x</i>=<i>a.</i>
Do d´o
<i>V</i> = 2π
<i>a</i>
Z
0
<i>y</i>2<i>dx</i>=−6a3<i>π</i>
0
Z
<i>π/</i>2
sin6<i>t</i>cos2<i>t</i>sin<i>tdt</i>
= 6a3<i>π</i>
0
Z
<i>π/</i>2
(1−cos2<i>t)</i>3cos2<i>t(</i>−sin<i>tdt)</i>
0
Z
<i>π/</i>2
(cos2<i>t</i>−3 cos4<i>t</i>+ 3 cos6<i>t</i>−cos8<i>t)(d(cost)</i>
=· · ·= 32
105<i>πa</i>
3
<i>.</i> N
<b>V´ı du<sub>. 6.</sub></b> T´ınh thˆe’ t´ıch vˆ<sub>a.t thˆe’ gi´o.i ha.n bo.’i hypecboloid mˆo.t tˆa</sub>` ng
<i>x</i>2
<i>a</i>2 +
<i>y</i>2
<i>b</i>2 −
<i>z</i>2
v`a c´ac m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>z</i> = 0, <i>z</i> =<i>h</i> (h >0).
<i>Gia’i.</i> Ta s˜e ´<sub>ap du.ng cˆong th´u</sub>.c (11.10), trong d´o ta x´et c´ac thiˆe´t
diˆ<sub>e.n ta.o nˆen bo.’i c´ac m˘a.t ph˘a’ng vuˆong g´oc v´o.i tru.c</sub><i>Oz. Khi d´</i>o (11.10)
c´<sub>o da.ng</sub>
<i>V</i> =
<i>h</i>
Z
0
<i>S(z)dz,</i>
trong d´o<i>S(z) l`</i>a diˆ<sub>e.n t´ıch cu’a thiˆe´t diˆe.n phu. thuˆo.c v`ao</sub> <i>z. Khi c˘</i>a<sub>´t vˆa.t</sub>
thˆe’ bo.’ i m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>z</i><sub>= const ta thu du.o..c elip v´o.i phu.o.ng tr`ınh</sub>
<i>x</i>2
<i>a</i>2 +
<i>y</i>2
<i>b</i>2 = 1 +
<i>z</i>2
<i>c</i>2
<i>z</i> = const
⇔
<i>x</i>2
<i>a</i>2<sub>1 +</sub> <i>z</i>
2
<i>c</i>2
+ <i>y</i>
2
<i>b</i>2<sub>1 +</sub> <i>z</i>
2
<i>c</i>2
= 1
<i>z</i>= const
T`u. d´o suy r˘a`ng
<i>a</i>1 =
r
<i>a</i>2<sub>1 +</sub><i>z</i>
2
<i>c</i>2
<i>,</i> <i>b</i>1 =
r
<i>b</i>2<sub>1 +</sub><i>z</i>
2
<i>c</i>2
l`a c´ac b´<sub>an tru.c cu’a elip. Nhu</sub>.ng ta biˆe´t r˘a`ng diˆe.n t´ıch h`ınh elip v´o.i
b´<sub>an tru.c</sub><i>a</i>1,<i>b</i>1 l`a<i>πa</i>1<i>b</i>1 (c´o thˆe’ t´ınh b˘a`ng cˆong th´u.c (11.7) dˆo´i v´o.i elip
c´o phu.o.ng tr`ınh tham sˆo´<i>x</i>=<i>a</i>1cos<i>t,</i> <i>y</i>=<i>b</i>1sin<i>t,</i> <i>t</i>∈[0,2π]).
Nhu. vˆ<sub>a.y</sub>
<i>S(z) =πab</i>1 +<i>z</i>
2
<i>c</i>2
<i>,</i> <i>z</i> ∈[0, h].
T`u. d´o theo cˆong th´u.c (11.10) ta c´o
<i>V</i> =
<i>h</i>
Z
0
<i>πab</i>1 + <i>z</i>
2
<i>c</i>2
<i>dz</i> =<i>πabh</i>1 + <i>h</i>
2
3c2
<i>.</i> N
<i>Gia’i.</i> Vˆa.t tr`on xoay thu du.o..c c´o t´ınh chˆa´t l`a mo.i thiˆe´t diˆe.n ta.o
bo.’ i m˘<sub>a.t ph˘a’ng vuˆong g´oc v´o</sub>.i tru.c quay dˆe`u l`a v`anh tr`on gi´o.i ha.n bo.’i
c´ac du.`o.ng tr`on dˆ<sub>` ng tˆam. X´et thiˆe´t diˆe.n c´ach gˆo´c to.a dˆo. khoa’ng b˘a`ng</sub>o
<i>y</i> (0 6<i>y</i>64). Ta c´o
<i>S</i> =<i>πR</i>2−<i>πr</i>2 =<i>π[(3 +x)</i>2−(3−<i>x)</i>2] = 12πx= 12πp4−<i>y</i>
v`ı<i>x</i> l`a ho`anh dˆ<sub>o. cu’a diˆe’m trˆen parabˆon d˜a cho. Khi</sub> <i>y</i> thay dˆ<sub>o’i da.i</sub>
lu.o..ng <i>dy</i> th`ı vi phˆan thˆe’ t´ıch
<i>dv</i> =<i>S(y)dy</i> = 12πp4−<i>ydy.</i>
Do d´o thˆe’ t´ıch to`an vˆ<sub>a.t b˘a`ng</sub>
<i>V</i> = 12π
4
Z
0
p
4−<i>ydy</i>= 8π(4−<i>y)</i>3<i>/</i>2
0
4
= 64π. N
<b>V´ı du<sub>. 8.</sub></b> T`ım thˆe’ t´ıch vˆ<sub>a.t thˆe’ gi´o.i ha.n bo.’i c´ac m˘a.t</sub> <i>x</i>2+<i>y</i>2 = <i>R</i>2;
<i>y</i>= 0, <i>z</i> = 0, <i>x</i>
<i>R</i> +
<i>z</i>
<i>h</i>−1 = 0,
<i>x</i>
<i>R</i> −
<i>z</i>
<i>h</i> −1 = 0.
<i>Gia’i.</i> Do t´ınh dˆo´i x´u.ng (h˜ay v˜e h`ınh) cu’a vˆ<sub>a.t thˆe’ dˆo´i v´o.i m˘a.t</sub>
ph˘a’ng <i>x</i> = 0 nˆen ta chı’ cˆ` n t´ınh thˆe’ t´ıch phˆaa ` n n˘a`m trong g´oc phˆa` n
t´am th´u. nhˆ<sub>a´t. Mo.i thiˆe´t diˆe.n ta.o nˆen bo.’i c´ac m˘a.t ph˘a’ng</sub> ⊥<i>Ox</i> dˆ`ue
l`a h`ınh ch˜u. nhˆ<sub>a.t ABCD v´o</sub>.i<i>OA</i>=<i>x. Khi d´</i>o
<i>S(x) =SABCD</i> =<i>AB</i>·<i>AD</i>= <i>h</i>
<i>R</i>(R−<i>x)</i>·
√
<i>R</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<i><sub>.</sub></i>
T`u. d´<sub>o thu du.o.</sub>.c
<i>V</i> = 2
<i>R</i>
Z
0
<i>S(x)dx</i>= 2<i>h</i>
<i>R</i>
<i>R</i>
Z
0
(R−<i>x)</i>
√
<i>R</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<i><sub>dx</sub></i> <sub>(d˘</sub><sub>a.t</sub><i><sub>x</sub></i><sub>=</sub><i><sub>R</sub></i><sub>sin</sub><i><sub>t)</sub></i>
= 2hR2
<i>π/</i>2
Z
0
(1−sin<i>t) cos</i>2<i>tdt</i>= <i>hR</i>
2<sub>(3π</sub><sub>−</sub><sub>4)</sub>
<b>B `AI T ˆA<sub>. P</sub></b>
Trong c´ac b`ai to´an sau dˆay (1-17) t´ınh diˆ<sub>e.n t´ıch c´ac h`ınh ph˘a’ng</sub>
gi´<sub>o.i ha.n bo</sub>’ i c´. ac du.`o.ng d˜a chı’ ra.
<b>1.</b> <i>y</i>= 6x−<i>x</i>2 <sub>−</sub><sub>7,</sub> <i><sub>y</sub></i><sub>=</sub><i><sub>x</sub></i><sub>−</sub><sub>3.</sub> <sub>(DS.</sub> 9
2)
<b>2.</b> <i>y</i>= 6x−<i>x</i>2, <i>y</i> = 0. (DS. 36)
<b>3.</b> 4y= 8x−<i>x</i>2<sub>, 4y</sub><sub>=</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 6.</sub> <sub>(DS. 5</sub> 5
24)
<b>4.</b> <i>y</i>= 4−<i>x</i>2<sub>,</sub><i><sub>y</sub></i><sub>=</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><sub>2x.</sub> <sub>(DS. 9)</sub>
<b>5.</b> 6x=<i>y</i>3−16y, 24x=<i>y</i>3−16y. (DS. 16)
<b>7.</b> <i>y</i>=<i>x</i>2<sub>−</sub><sub>6x</sub><sub>+ 10,</sub><i><sub>y</sub></i><sub>= 6x</sub><sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>;</sub> <i><sub>x</sub></i><sub>=</sub><sub>−</sub><sub>1. (DS. 21</sub>1
3)
<b>8.</b> <i>y</i>= arc sin<i>x,y</i>=±<i>π</i>
2, <i>x</i>= 0. (DS. 2)
<b>9.</b> <i>y</i>=<i>ex</i><sub>,</sub><i><sub>y</sub></i> <sub>=</sub><i><sub>e</sub></i>−<i>x</i><sub>,</sub> <i><sub>x</sub></i><sub>= 1.</sub> <sub>(DS.</sub> (e−1)
2
<i>e</i> )
<b>10.</b> <i>y</i>2 = 2px, <i>x</i>2 = 2py. (DS. 4
3<i>p</i>
2
)
<b>11.</b> <i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>+ 6x</sub><sub>−</sub><sub>2y</sub><sub>+ 8 = 0,</sub> <i><sub>y</sub></i><sub>=</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>+ 6x</sub><sub>+ 10</sub>
(DS. <i>S</i>1 =
3π+ 2
6 <i>,</i> <i>S</i>2 =
9π−2
<b>12.</b> <i>x</i>=<i>a(t</i>−sin<i>t),y</i>=<i>a(1</i>−cos<i>t),t</i> ∈[0,2π]. (DS. 3πa2)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> Dˆay l`a phu.o.ng tr`ınh tham sˆo´ cu’a du.`o.ng xycloid.
<b>13.</b> <i>x</i>=<i>a</i>cos3<i><sub>t,</sub></i> <i><sub>y</sub></i><sub>=</sub><i><sub>a</sub></i><sub>sin</sub>3
<i>t,t</i> ∈[0,2π]. (DS. 3πa
2
8 )
<b>14.</b> <i>x</i>=<i>a</i>cos<i>t,y</i> =<i>b</i>sin<i>t,t</i>∈[0,2π]. (DS. <i>πab)</i>
<b>15.</b> Du.`o.ng lemniscate Bernoulli<i>ρ</i>2 <sub>=</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>cos 2ϕ. (DS.</sub> <i><sub>a</sub></i>2<sub>)</sub>
<b>16.</b> Du.`o.ng h`ınh tim (Cacdioid)<i>ρ</i>=<i>a(1 + cosϕ).</i>
(DS. 3πa
2
<b>17</b>∗ C´ac du.`o.ng tr`on <i>ρ</i>= 2
√
3acos<i>ϕ,</i> <i>ρ</i>= 2asin<i>ϕ.</i>
(DS. <i>a</i>25
6<i>π</i>−
√
3)
Trong c´ac b`ai to´an sau (18-22) h˜ay t´ınh thˆe’ t´ıch vˆ<sub>a.t thˆe’ theo diˆe.n</sub>
t´ıch c´ac thiˆe´t diˆ<sub>e.n song song.</sub>
<b>18.</b> Thˆe’ t´ıch h`ınh elipxoid <i>x</i>
2
<i>a</i>2 +
<i>y</i>3
<i>b</i>2 +
<i>z</i>2
<i>c</i>2 = 1. (DS.
4
3<i>πabc)</i>
<b>19.</b> Thˆe’ t´ıch vˆ<sub>a.t thˆe’ gi´o</sub>.i ha.n bo.’i m˘a.t tru. <i>x</i>2+<i>y</i>2 =<i>a</i>2,<i>y</i>2+<i>z</i>2 =<i>a</i>2.
(DS. 16
3 <i>a</i>
3<sub>)</sub>
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> Do t´ınh dˆo´i x´u.ng, chı’ cˆ<sub>` n t´ınh thˆe’ t´ıch mˆo.t phˆa</sub>a ` n t´am
vˆ<sub>a.t thˆe’ v´o</sub>.i<i>x ></i> 0,<i>y ></i> 0, <i>z ></i>0 l`a du’. C´o thˆe’ lˆa´y c´ac thiˆe´t diˆ<sub>e.n song</sub>
song v´o.i m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>xOz. D´</i>o l`a c´ac h`ınh vuˆong.
<b>20.</b> Thˆe’ t´ıch vˆ<sub>a.t thˆe’ h`ınh n´on v´o.i b´an k´ınh d´ay</sub> <i>R</i> v`a chiˆ`u caoe <i>h.</i>
(DS. <i>πR</i>
2<i><sub>h</sub></i>
3 )
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> <sub>Di.ch chuyˆe’n h`ınh n´on vˆe</sub><sub>` vi. tr´ı v´o.i dı’nh ta.i gˆo´c to.a dˆo.</sub>
v`<sub>a tru.c dˆo´i x´u</sub>.ng l`a<i>Ox. Thiˆ</i>e´t diˆ<sub>e.n cˆa</sub>` n t`ım l`a h`ınh tr`on v´o.i b´an k´ınh
<i>r(x) =</i> <i>R</i>
<i>xx</i> (?).
<b>21.</b> Thˆe’ t´ıch vˆ<sub>a.t thˆe’ gi´o</sub>.i ha.n bo.’i c´ac m˘a.t n´on
(z−2)2 = <i>x</i>
2
3 +
<i>y</i>2
2 v`a m˘a.t ph˘a’ng<i>z</i> = 0.
(DS. 8π
√
6
3 )
<b>22.</b> Thˆe’ t´ıch vˆ<sub>a.t thˆe’ gi´o.i ha.n bo.’i m˘a.t tru. partabolic</sub> <i>z</i> = 4−<i>y</i>2<sub>, c´</sub><sub>ac</sub>
m˘<sub>a.t ph˘a’ng to.a dˆo. v`a m˘a.t ph˘a’ng</sub> <i>x</i>=<i>a.</i> (DS. 16a
3 )
Trong c´ac b`ai to´an sau dˆay (23-34) h˜ay t´ınh thˆe’ t´ıch cu’a vˆ<sub>a.t tr`on</sub>
xoay thu du.o..c bo.’i ph´ep quay h`ınh ph˘a’ng <i>D</i> gi´<sub>o.i ha.n bo</sub>’ i du.`. o.ng (c´ac
du.`o.ng) cho tru.´<sub>o.c xung quanh tru.c cho tru</sub>.´o.c
<b>23.</b> <i>D</i> :<i>y</i>2<sub>= 2px,</sub><i><sub>x</sub></i><sub>=</sub><i><sub>a</sub></i>
<b>24.</b> <i>D</i> : <i>x</i>
2
<i>a</i>2 +
<i>y</i>2
<i>b</i>2 61 (b < a) xung quanh tru.c <i>Oy. (DS.</i>
4π
3 <i>a</i>
2
<i>b)</i>
<b>25.</b> <i>D</i> : <i>x</i>
2
<i>a</i>2 +
<i>y</i>2
<i>b</i>2 61 (b < a) xung quanh tru.c <i>Ox. (DS.</i>
4π
3 <i>ab</i>
2
)
<b>26.</b> <i>D</i> : 2y=<i>x</i>2; 2x+ 2y−<sub>3 = 0 xung quanh tru.c</sub><i>Ox. (DS. 18</i> 2
15<i>π)</i>
<b>27.</b> <i>D</i> :<i>x</i>2+<i>y</i>2 = 1; <i>x</i>+<i>y</i><sub>= 1 xung quanh tru.c</sub> <i>Ox. (DS.</i> <i>π</i>
3)
<b>28.</b> <i>D</i> :<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>= 4,</sub> <i><sub>x</sub></i><sub>=</sub><sub>−</sub><sub>1,</sub><i><sub>x</sub></i><sub>= 1,</sub> <i><sub>y ></sub></i>
0 xung quanh tru.c<i>Ox.</i>
(DS. 8π)
<b>29.</b> <i>D</i> :<i>y</i>= sin<i>x, 0</i> 6<i>x</i>6<i>π,</i> <i>y</i><sub>= 0 xung quanh tru.c</sub> <i>Ox. (DS.</i> <i>π</i>
2
2 )
<b>30.</b> <i>D</i> : <i>x</i>
2
<i>a</i>2 −
<i>y</i>2
<i>b</i>2 = 1, <i>y</i> = 0,<i>y</i>=<i>b</i>xung quanh tru.c <i>Oy. (DS.</i>
4
3<i>πa</i>
2
<i>b)</i>
<b>31.</b> <i>D</i> :<i>y</i>2+<i>x</i>−4 = 0, <i>x</i><sub>= 0 xung quanh tru.c</sub><i>Oy. (DS. 34</i> 2
15<i>π)</i>
<b>32.</b> <i>D</i> :<i>xy</i>= 4,<i>y</i> = 0, <i>x</i>= 1, <i>x</i><sub>= 4 xung quanh tru.c</sub> <i>Ox. (DS. 12π)</i>
<b>33.</b> <i>D</i> :<i>x</i>2+ (y−<i>b)</i>2 6<i>R</i>2 (0 <i>< R</i>6<i>b</i><sub>) xung quanh tru.c</sub> <i>Ox.</i>
(DS. 2π2<i><sub>bR</sub></i>2<sub>)</sub>
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> H`ınh tr`on <i>D</i> c´o thˆe’ xem nhu. hiˆ<sub>e.u cu’a hai thang cong</sub>
<i>D</i>1 =
(x, y) :−<i>R</i>6 <i>x</i>6<i>R,</i>06<i>y</i> 6−
√
<i>R</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2 <sub>v`</sub><sub>a</sub>
<i>D</i>2 =
(x, y) :−<i>R</i>6 <i>x</i>6<i>R,</i>06<i>y</i> 6+
√
<i>R</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2 <i><sub>.</sub></i>
<b>34</b>∗<b><sub>.</sub></b> <i><sub>D</sub></i> <sub>=</sub> <sub>(x, y) : 0</sub> <sub>6</sub> <i><sub>y</sub></i> <sub>6</sub> √<i><sub>R</sub></i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2 <sub>xung quanh du.`</sub><sub>o.ng th˘</sub><sub>a’ng</sub>
<i>y</i>=<i>R.</i>
(DS. 3π−4
3 <i>πR</i>
3
)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> Chuyˆe’n gˆ<sub>o´c to.a dˆo. vˆe</sub>` diˆe’m (0, R).
<i>y</i>=<i>ψ(t) th`ı vi phˆ</i>an dˆ<sub>o. d`ai cung du</sub>.o..c biˆe’u diˆe˜n bo.’i cˆong th´u.c
<i>d</i>=p1 + (y0
<i>x</i>)2<i>dx</i>=
q
1 + (x0
<i>y</i>)2<i>dy</i> =
q
<i>x</i>0
<i>t</i>
2
+<i>y</i>0
<i>t</i>
2
<i>dt</i> (11.17)
v`a dˆ<sub>o. d`ai cu’a du</sub>.`o.ng cong L(A, B<sub>) du.o.</sub>.c t´ınh bo.’i cˆong th´u.c
<i>`(A, B) =</i>
<i>x<sub>A</sub></i>=<i>a</i>
p
1 + (y0<sub>)</sub>2<i><sub>dx</sub></i><sub>=</sub>
<i>yB</i>
Z
<i>y<sub>A</sub></i>
q
1 + (x0
<i>y</i>)2<i>dy</i>
=
<i>tB</i>
Z
<i>t<sub>A</sub></i>
q
<i>x</i>0
<i>t</i>
2
+<i>y</i>0
<i>t</i>
2
<i>dt.</i> (11.18)
Nˆe´u du.`<sub>o.ng cong du.o.</sub>.c cho bo.’i phu.o.ng tr`ınh trong to.a dˆo. cu..c<i>ρ</i>=<i>ρ(ϕ)</i>
th`ı
<i>d`</i> =
q
<i>ρ</i>2<sub>+</sub> <i><sub>ρ</sub></i>0
<i>ϕ</i>
2
<i>dϕ</i>
v`a
<i>`(A, B) =</i>
<i>ϕB</i>
Z
<i>ϕA</i>
q
<i>ρ</i>2 <sub>+</sub> <i><sub>ρ</sub></i>0
<i>ϕ</i>
2
<i>dϕ.</i> (11.19)
2+ Nˆe´u m˘<sub>a.t</sub> <i>σ</i> <sub>thu du.o..c do quay du.`o.ng cong cho trˆen [</sub><i>a, b] bo.</i>’ i
h`am khˆong ˆam <i>y</i> = <i>f(x)</i> > <sub>0 xung quanh tru.c</sub> <i>Ox</i> th`ı vi phˆan diˆ<sub>e.n</sub>
t´ıch m˘<sub>a.t</sub>
<i>ds</i>= 2π·<i>y</i>+ (y+<i>dy)</i>
2 <i>d`</i>=<i>π(2y</i>+<i>dy)d`</i>≈ 2πyd`
v`a diˆ<sub>e.n t´ıch m˘a.t tr`on xoay du</sub>.o..c t´ınh theo cˆong th´u.c
<i>Sx</i>= 2π
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)p1 + (f0
Nˆe´u quay du.`o.ng cong L(A, B<sub>) xung quanh tru.c</sub><i>Oy</i> th`ı<i>ds</i>≈2πx(y)d`
<i>Sy</i> = 2π
<i>yB</i>
Z
<i>yA</i>
<i>x(y)</i>
q
1 + (x0
<i>y</i>)2<i>dy.</i> (11.21)
Nˆe´u du.`o.ng congL(A, B<sub>) du.o.</sub>.c cho bo.’i phu.o.ng tr`ınh tham sˆo´<i>x</i>=<i>ϕ(t),</i>
<i>y</i>=<i>ψ(t)</i>>0 (t∈[α, β]) th`ı
<i>Sx</i> = 2π
<i>β</i>
Z
<i>α</i>
<i>ψ(t)</i>
q
<i>ϕ</i>02
+<i>ψ</i>02<i><sub>dt.</sub></i> <sub>(11.22)</sub>
Tu.o.ng tu.. ta c´o
<i>Sy</i> = 2π
<i>β</i>
Z
<i>α</i>
<i>ϕ(t)</i>
q
<i>ϕ</i>02
+<i>ψ</i>02<i><sub>dt,</sub></i> <i><sub>ϕ(t)</sub></i><sub>></sub><sub>0.</sub> <sub>(11.23)</sub>
<b>C ´AC V´I DU<sub>.</sub></b>
<b>V´ı du<sub>. 1.</sub></b> T´ınh dˆ<sub>o. d`ai du.`o.ng tr`on b´an k´ınh</sub> <i>R.</i>
<i>Gia’i.</i> Ta c´o thˆe’ xem du.`o.ng tr`on d˜a cho c´o tˆ<sub>am ta.i gˆo´c to.a dˆo..</sub>
Phu.o.ng tr`ınh du.`o.ng tr`on du.´<sub>o.i da.ng tham sˆo´ c´o da.ng</sub> <i>x</i> = <i>R</i>cos<i>t,</i>
<i>y</i>=<i>R</i>sin<i>t,t</i>∈[0,2π]. Ta chı’ cˆ<sub>` n t´ınh dˆo. d`ai cu’a mˆo.t phˆa</sub>a ` n tu. du.`o.ng
tr`on ´u.ng v´o.i 0 6<i>t</i>6 <i>π</i>
2 l`a du’. Theo cˆong th´u.c (11.18) ta c´o
<i>`</i>= 4
Z
0
p
(−<i>R</i>sin<i>t)</i>2<sub>+ (R</sub><sub>cos</sub><i><sub>t)</sub></i>2<i><sub>dt</sub></i><sub>= 4Rt</sub>
<i>π/</i>2
0 = 2πR. N
<b>V´ı du<sub>. 2.</sub></b> T´ınh dˆ<sub>o. d`ai cu’a v`ong th´u. nhˆa´t cu’a du.`o.ng xo˘a´n ˆo´c</sub>
Archimedes<i>ρ</i>=<i>aϕ.</i>
<i>Gia’i.</i> <sub>Theo di.nh ngh˜ıa, du</sub>.`o.ng xo˘a´n ˆo´c Archimedes l`a du.`o.ng cong
t`u. gˆ<sub>o´c-cu.</sub>.c m`a tia n`ay la.i quay xung quanh gˆo´c cu..c v´o.i vˆa.n tˆo´c g´oc
cˆ<sub>o´ di.nh. V`ong th´u</sub>. nhˆa´t cu’a du.`o.ng xo˘a´n ˆo´c Archimedes du.o..c ta.o nˆen
khi g´<sub>oc cu..c</sub> <i>ϕ</i> biˆe´n thiˆen t`u. 0 dˆe´n 2π. Do d´o theo cˆong th´u.c (11.19)
ta c´o
<i>`</i> =
2<i>π</i>
Z
0
p
<i>a</i>2<i><sub>ϕ</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>a</sub></i>2<i><sub>dϕ</sub></i><sub>=</sub><i><sub>a</sub></i>
2<i>π</i>
Z
0
p
<i>ϕ</i>2<sub>+ 1dϕ.</sub>
T´ıch phˆan t`u.ng phˆ<sub>` n b˘a`ng c´ach d˘a.t</sub>a <i>u</i>=p<i>ϕ</i>2<sub>+ 1,</sub> <i><sub>dv</sub></i><sub>=</sub><i><sub>dϕ</sub></i><sub>ta c´</sub><sub>o</sub>
<i>`</i>=<i>a</i>h<i>ϕ</i>p<i>ϕ</i>2<sub>+ 1</sub><sub></sub>2<i>π</i>
0
−
2<i>π</i>
Z
0
<i>ϕ</i>2
p
<i>ϕ</i>2<sub>+ 1</sub><i>dϕ</i>
i
=<i>a</i>
h
<i>ϕ</i>p<i>ϕ</i>2<sub>+ 1</sub>
2<i>π</i>
0
−
2<i>π</i>
Z
0
<i>ϕ</i>2+ 1−1
p
<i>ϕ</i>2<sub>+ 1</sub> <i>dϕ</i>
i
=<i>a</i>h1
2<i>ϕ</i>
p
<i>ϕ</i>2 <sub>+ 1 +</sub>1
2ln(ϕ+
p
<i>ϕ</i>2<sub>+ 1)</sub>i
2<i>π</i>
0
=<i>a</i>h<i>π</i>
√
4π2<sub>+ 1 +</sub> 1
2 2π+
√
4π2<sub>+ 1</sub>i<i><sub>.</sub></i><sub>N</sub>
<b>V´ı du<sub>. 3.</sub></b> T´ınh diˆ<sub>e.n t´ıch m˘a.t cˆa</sub>` u b´an k´ınh <i>R.</i>
<i>Gia’i.</i> C´o thˆe’ xem m˘<sub>a.t cˆa</sub><sub>` u c´o tˆam ta.i gˆo´c to.a dˆo. v`a thu du.o..c bo.’i</sub>
ph´ep quay nu.’ a du.`o.ng tr`on <i>y</i>=
√
<i>R</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2 <sub>xung quanh tru.c</sub> <i><sub>Ox.</sub></i>
Phu.o.ng tr`ınh du.`o.ng tr`on c´<sub>o da.ng</sub> <i>x</i>2 + <i>y</i>2 = <i>R</i>2. Do d´o <i>y</i>0 =
−√ <i>x</i>
<i>R</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2. Theo cˆong th´u.c (11.20) ta c´o
<i>Sx</i> = 2π
<i>R</i>
Z
−<i>R</i>
√
<i>R</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>·</sub>
s
1 + <i>x</i>
2
<i>R</i>2 <sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<i>dx</i>= 2π
<i>R</i>
Z
−<i>R</i>
√
<i>R</i>2 <sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2<i><sub>dx</sub></i>
= 2πRx
<i>R</i>
−<i>R</i> = 4πR
2
<i>.</i> N
<i>Gia’i.</i> Biˆe´n <i>ρ</i> chı’ nhˆ<sub>a.n gi´a tri. thu.</sub>.c khi cos 2ϕ > 0 t´u.c l`a khi
−<i>π/4</i>6<i>ϕ</i>6<i>π/4 (nh´</i>anh bˆen pha’i) hay khi 3π/46<i>ϕ</i>65π/4 (nh´anh
bˆen tr´ai). Vi phˆan cung cu’a lemniscat b˘a`ng
<i>d`</i>=
q
<i>ρ</i>2<sub>+</sub><i><sub>ρ</sub></i>02
<i>dϕ</i>=
s
<i>a</i>2<sub>cos 2ϕ</sub><sub>+ (</sub><sub>−</sub><sub>√</sub><i>a</i>sin 2ϕ
cos 2ϕ
2
<i>dϕ</i>
= √<i>adϕ</i>
cos 2ϕ·
Ngo`ai ra<i>y</i> =<i>ρ</i>sin<i>ϕ</i>=<i>a</i>√cos 2ϕ·sin<i>ϕ. T`</i>u. d´o diˆ<sub>e.n t´ıch cˆa</sub>` n t`ım b˘a`ng
hai lˆ<sub>` n diˆe.n t´ıch cu’a m˘a.t thu du.o..c bo.’i ph´ep quay nh´anh pha’i. Do d´o</sub>a
theo (11.20)
<i>S</i> = 2·2π
<i>π/</i>4
Z
0
<i>yds</i>= 4π
<i>π/</i>4
Z
0
<i>a</i>√cos 2ϕ·sin<i>ϕ</i>·<i>adϕ</i>
√
cos 2ϕ
= 4π
<i>π/</i>4
Z
0
<i>a</i>2sin<i>ϕdϕ</i>= 2πa2(2−
√
2). N
<b>V´ı du<sub>. 5.</sub></b> T`ım diˆ<sub>e.n t´ıch m˘a.t ta.o nˆen bo.’i ph´ep quay cung parabˆon</sub>
<i>y</i>= <i>x</i>
2
2 , 06<i>x</i>6
√
3 xung quanh tru.c<i>Oy.</i>
<i>Gia’i.</i> Ta c´o <i>x</i> = √2y, <i>x</i>0 = √1
2y. Do d´o, ´ap du.ng cˆong th´u.c
(11.18) ta thu du.o..c
<i>S</i> = 2π
3<i>/</i>2
Z
0
p
2y
r
1 + 1
2y<i>dy</i> = 2π
3<i>/</i>2
Z
0
p
2y+ 1dy
= 2π· (2y+ 1)
3<i>/</i>2
3
3<i>/</i>2
0
= 14π
3 · N
<b>V´ı du<sub>. 6.</sub></b> T`ım diˆ<sub>e.n t´ıch m˘a.t ta.o nˆen bo.’i ph´ep quay elip</sub><i>x</i>2<sub>+ 4y</sub>2 <sub>= 26</sub>
xung quanh: a) tru.c<i>Ox</i><sub>; b) tru.c</sub> <i>Oy.</i>
<i>Gia’i.</i> Nu.’ a trˆen cu’a elip d˜a cho c´o thˆe’ xem nhu. dˆ<sub>` thi. cu’a h`am</sub>o
<i>y</i>= 1
2
√
c`on trˆen khoa’ng (−6,<sub>6) da.o h`am khˆong bi. ch˘a.n. Do vˆa.y khˆong thˆe’</sub>
t´ınh b˘a`ng cˆong th´<sub>u.c (11.20) trong to.a dˆo. Dˆe</sub><sub>` c´ac du.o..c.</sub>
Dˆe’ kh˘a<sub>´c phu.c kh´o kh˘an d´o, ta d`ung ph´ep tham sˆo´ h´oa du.`o.ng elip:</sub>
<i>x</i> = 6 cos<i>t,</i> <i>y</i>= 3 sin<i>t,</i> 06<i>t</i>62π.
1+Ph´<sub>ep quay xung quanh tru.c</sub><i>Ox. Ta x´</i>et nu.’ a trˆen cu’a elip tu.o.ng
´
u.ng v´o.i 06<i>t</i>6<i>π. Theo cˆ</i>ong th´u.c (11.22) du.´<sub>o.i da.ng tham sˆo´ ta c´o</sub>
<i>Sx</i> = 2π
Z
0
3 sin<i>t</i>·p36 sin2<i>t</i>+ 9 cos2<i><sub>tdt.</sub></i>
D˘<sub>a.t cos</sub><i>t</i> = √2
3sin<i>ϕ</i> ta c´o
<i>Sx</i>= 24
√
3π
<i>π/</i>3
Z
−<i>π/</i>3
cos2<i>ϕdϕ</i>= 2
√
3π(4π+ 3
√
3).
2+ <sub>Ph´</sub>
ep quay xung quanh tru.c <i>Oy. Ta x´</i>et nu.’ a bˆen pha’i cu’a elip
(tu.o.ng ´u.ng v´o.i<i>t</i> ∈−<i>π</i>
2<i>,</i>
<i>π</i>
2
i
. Tu.o.ng tu.. nhu. trˆen ta ´ap du.ng (11.23)
v`<sub>a thu du.o..c</sub>
<i>Sy</i> = 2π
<i>π/</i>2
Z
−<i>π/</i>2
6 cos<i>t</i>·p36 sin2<i>t</i>+ 9 cos2<i><sub>tdt</sub></i> <sub>D˘</sub><sub>a.t sin</sub><i><sub>t</sub></i> <sub>=</sub> <sub>√</sub>1
3shϕ
= 24
√
3π
arcsh<sub>Z</sub> √3
−arcsh√3
ch2<i>ϕdϕ</i>= 24
√
3π 2
√
3 + ln(2 +
√
3)<i>.</i> N
<b>B `AI T ˆA<sub>. P</sub></b>
T´ınh dˆ<sub>o. d`ai cung cu’a du</sub>.`o.ng cong
<b>1.</b> <i>y</i>=<i>x</i>3<i>/</i>2 t`u.<i>x</i>= 0 dˆe´n <i>x</i>= 4. (DS. 8
27(10
√
<b>2.</b> <i>y</i>=<i>x</i>2<sub>−</sub><sub>1 t`</sub><sub>u.</sub><i><sub>x</sub></i><sub>=</sub><sub>−</sub><sub>1 dˆ</sub><sub>e´n</sub> <i><sub>x</sub></i><sub>= 1. (DS.</sub> √<sub>5 +</sub> 1
2ln(2 +
√
5))
<b>3.</b> <i>y</i>= <i>a</i>
2 <i>e</i>
<i>x/a</i><sub>+</sub><i><sub>e</sub></i>−<i>x/a</i> <sub>t`</sub><sub>u.</sub><i><sub>x</sub></i><sub>= 0 dˆ</sub><sub>e´n</sub> <i><sub>x</sub></i><sub>=</sub><i><sub>a. (DS.</sub></i> <i>a(e</i>
2<sub>−</sub><sub>1)</sub>
2e )
<b>4.</b> <i>y</i>= ln cos<i>x</i> t`u.<i>x</i>= 0 dˆe´n <i>x</i>= <i>π</i>
6. (DS.
1
2ln 3)
<b>5.</b> <i>y</i>= ln sin<i>x</i> t`u.<i>x</i> = <i>π</i>
3 dˆe´n<i>x</i> =
2π
3 . (DS. ln 3)
<b>6.</b> <i>x</i>=<i>et</i><sub>sin</sub><i><sub>t,</sub><sub>y</sub></i> <sub>=</sub><i><sub>e</sub>t</i><sub>cos</sub><i><sub>t, 0</sub></i><sub>6</sub><i><sub>t</sub></i> <sub>6</sub> <i>π</i>
2. (DS.
√
2(e<i>π/</i>2<sub>−</sub><sub>1))</sub>
<b>7.</b> <i>x</i>=<i>a(t</i>−sin<i>t),y</i>=<i>a(1</i>−cos<i>t); 0</i>6<i>t</i>62π. (DS. 8a)
<b>8.</b> <i>x</i>=<i>a</i>cos3<i><sub>t,</sub><sub>y</sub></i><sub>=</sub><i><sub>a</sub></i><sub>sin</sub>3
<i>t; 0</i>6<i>t</i>62π. (DS. 6a)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> V`ıp<i>x</i>0
<i>t</i>
2
+<i>y</i>0
<i>t</i>
2
= 3a
1 |sin 2t|v`a h`am|sin 2t|c´o chu k`y<i>π/2</i>
nˆen <i>`</i>= 4
<i>π/</i>2
Z
0
<i>d`.</i>
<b>9.</b> <i>x</i>=<i>et</i>cos<i>t,</i> <i>y</i>=<i>et</i>sin<i>t</i> t`u.<i>t</i> = 0 dˆe´n<i>t</i> = ln<i>π. (DS.</i>
√
2(π−1))
<b>10.</b> <i>x</i> = 8 sin<i>t</i>+ 6 cos<i>t,</i> <i>y</i>= 6 sin<i>t</i>−8 cos<i>t</i> t`u.<i>t</i> = 0 dˆe´n <i>t</i>= <i>π</i>
2. (DS.
5π)
<b>11.</b> <i>ρ</i>=<i>aekθ</i> <sub>(du.`</sub><sub>o.ng xo˘</sub><sub>´n ˆo´c lˆoga) t`</sub><sub>a</sub> <sub>u.</sub><i><sub>θ</sub></i> <sub>= 0 dˆ</sub><sub>e´n</sub><i><sub>θ</sub></i> <sub>=</sub><i><sub>T</sub></i><sub>.</sub>
(DS. <i>a</i>
<i>k</i>
√
1 +<i>k</i>2<sub>(e</sub><i>kT</i> <sub>−</sub><sub>1))</sub>
<b>12.</b> <i>ρ</i>=<i>a(1</i>−cos<i>ϕ),a ></i>0, 06<i>ϕ</i>62π (du.`o.ng h`ınh tim). (DS. 8a)
<b>13</b>∗<b><sub>.</sub></b> <i><sub>ρϕ</sub></i> <sub>= 1 t`</sub><sub>u. diˆ</sub><sub>e’m</sub> <i><sub>A</sub></i><sub>2,</sub>1
2
dˆe´n diˆe’m <i>B</i>1
2<i>,</i>2
- du.`o.ng xo˘a´n ˆo´c
hypecbon.
(DS.
√
5
2 + ln
3 +
√
5
2 )
T´ınh diˆ<sub>e.n t´ıch c´ac m˘a.t tr`on xoay thu du.o..c khi quay cung du.`o.ng</sub>
cong hay du.`<sub>o.ng cong xung quanh tru.c cho tru.´o.c.</sub>
<b>14.</b> Cung cu’a du.`o.ng <i>y</i> = <i>x</i>3 t`u.<i>x</i>= −2
3 dˆe´n <i>x</i> =
2
(DS. 2π
27
<sub>125</sub>
27 −1
)
<b>15.</b> Du.`o.ng <i>x</i>=<i>a</i>cos3<i><sub>t,</sub></i> <i><sub>y</sub></i><sub>=</sub><i><sub>a</sub></i><sub>sin</sub>3
<i>t</i> <sub>xung quanh tru.c</sub><i>Ox.</i>
(DS. 12
5 <i>πa</i>
2
)
<b>16.</b> <i>x</i>
2
<i>a</i>2 +
<i>y</i>2
<i>b</i>2 = 1, <i>a > b</i> xung quanh tru.c <i>Ox.</i>
(DS. 2πb
<i>b</i>+<i>a</i>
<i>ε</i>arc sin<i>ε</i>
, <i>ε</i> l`a tˆam sai cu’a elip)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> <sub>Da.o h`am hai vˆe´ phu</sub>.o.ng tr`ınh elip rˆo`i r´ut ra <i>yy</i>0 =
−<i>bx</i>
2
<i>a</i>2 , c`on biˆe’u th´u.c du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan du.o..c viˆe´t <i>y</i>
p
1 +<i>y</i>02
<i>dx</i> =
p
<i>y</i>2<sub>+ (yy</sub>0<sub>)</sub>3<i><sub>dx.</sub></i>
<b>17.</b> Cung du.`o.ng tr`on <i>x</i>2 <sub>+ (y</sub><sub>−</sub><i><sub>b)</sub></i>2 <sub>=</sub> <i><sub>R</sub></i> <sub>(khˆ</sub><sub>ong c˘</sub><sub>a</sub><sub>´t tru.c</sub> <i><sub>Oy) t`</sub></i><sub>u.</sub><i><sub>y</sub></i>
1
dˆe´n <i>y</i>2 xung quanh tru.c<i>Oy. (DS. 2πR(y</i>2−<i>y</i>1))
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> M˘<sub>a.t thu du.o..c l`a</sub> <i>d´o.i cˆ` ua</i> .
<b>18.</b> <i>y</i>= sin<i>x</i>t`u.<i>x</i>= 0 dˆe´n <i>x</i>=<i>π</i> <sub>xung quanh tru.c</sub><i>Ox.</i>
(DS. 2π
√
2 + ln(1 +
√
2))
<b>19.</b> <i>y</i>= <i>x</i>
3
3 t`u.<i>x</i>=−2 dˆe´n <i>x</i>= 2 xung quanh tru.c <i>Ox.</i>
(DS. 34
√
17−2
9 <i>π)</i>
<b>20.</b> Cung bˆen tr´ai du.`o.ng th˘a’ng <i>x</i> = 2 cu’a du.`o.ng cong <i>y</i>2 = 4 +<i>x,</i>
xung quanh tru.c<i>Ox. (DS.</i> 62π
3 )
<b>21.</b> <i>y</i>= <i>a</i>
2 <i>e</i>
<i>x/a</i><sub>+</sub><i><sub>e</sub></i>−<i>x/a</i> <sub>t`</sub><sub>u.</sub><i><sub>x</sub></i><sub>= 0 dˆ</sub><sub>e´n</sub><i><sub>x</sub></i><sub>=</sub><i><sub>a</sub></i> <sub>(a ></sub><sub>0).</sub>
(DS. <i>πa</i>
2
4 (e
2<sub>+ 4</sub><sub>−</sub><i><sub>e</sub></i>−2<sub>))</sub>
<b>22.</b> <i>y</i>2 <sub>= 4x</sub> <sub>t`</sub><sub>u.</sub><i><sub>x</sub></i><sub>= 0 dˆ</sub><sub>e´n</sub> <i><sub>x</sub></i>
= 3, xung quanh tru.c <i>Ox. (DS.</i> 56π
3 )
<b>23.</b> <i>x</i>=<i>et</i>sin<i>t,</i> <i>y</i>=<i>et</i>cos<i>t</i> t`u.<i>t</i>= 0 dˆe´n<i>t</i> = <i>π</i>
2, xung quanh tru.c<i>Ox.</i>
(DS. 2π
√
2
<b>24.</b> <i>x</i>=<i>a</i>cos3<i>t,</i> <i>y</i>=<i>a</i>sin3<i>t, 0</i>6<i>t</i>62π<sub>; quay xung quanh tru.c</sub><i>Ox.</i>
(DS. 12
5 <i>πa</i>
2
)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> V`ı du.`o.ng cong c´o t´ınh dˆo´i x´u.ng qua c´<sub>ac tru.c to.a dˆo. nˆen</sub>
chı’ cˆ<sub>` n t´ınh diˆe.n t´ıch ta.o nˆen bo.’i mˆo.t phˆa</sub>a <sub>` n tu. du.`o.ng thuˆo.c g´oc I</sub>
quay xung quanh tru.c <i>Ox.</i>
<b>25.</b> <i>x</i> = <i>t</i> −sin<i>t,</i> <i>y</i> = 1−cos<i>t</i> (diˆ<sub>e.n t´ıch du</sub>.o..c ta.o th`anh khi quay
mˆ<sub>o.t cung); xung quanh tru.c</sub> <i>Ox.</i>
(DS. 64π
3 )
<b>26.</b> <i>y</i>= sin 2x t`u.<i>x</i>= 0 dˆe´n <i>x</i>= <i>π</i>
2; xung quanh tru.c<i>Ox.</i>
(DS. <i>π</i>
2
2
√
5 + ln(
√
5 + 2))
<b>27.</b> 3x2<sub>+ 4y</sub>2
= 12; xung quanh tru.c <i>Oy. (DS. 2π(4 + 3 ln 3))</i>
<b>28.</b> <i>x</i>2 <sub>=</sub><i><sub>y</sub></i><sub>+ 4,</sub> <i><sub>y</sub></i>
= 2; xung quanh tru.c <i>Oy. (DS.</i> 62π
3 )
<b>29.</b> Cung cu’a du.`o.ng tr`on <i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>= 4 (y ></sub><sub>0) gi˜</sub><sub>u.a hai diˆ</sub><sub>e’m c´</sub><sub>o ho`</sub><sub>anh</sub>
dˆ<sub>o.</sub> <i>x</i>=−1 v`a <i>x</i><sub>= 1; xung quanh tru.c</sub> <i>Ox. (DS. 8π)</i>
<b>30.</b> Du.`o.ng h`ınh tim (cacdiod) <i>ρ</i> = <i>a(1 + cosϕ); quay xung quanh</i>
tru.c cu..c.
(DS. 32πa
2
5 )
<b>31.</b> Du.`o.ng tr`on<i>ρ</i>= 2rsin<i>ϕ</i><sub>; quay xung quanh tru.c cu.</sub>.c. (DS. 4π2<i><sub>r</sub></i>2<sub>)</sub>
<b>32.</b> Cung
<i>_</i>
<i>AB</i> cu’a du.`o.ng xicloid <i>x</i> = <i>a(t</i>−sin<i>t),</i> <i>y</i> = <i>a(1</i>−cos<i>t);</i>
quay xung quanh du.`o.ng th˘a’ng <i>y</i>=<i>a. (DS. 16</i>√2<i>πa</i>
2
3 )
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> <sub>Ap du.ng cˆong th´u</sub>´ .c
<i>S</i> = 2π
3<i>π</i>
Z
<i>π/</i>2
2(y(t)−<i>a)</i>
q
<i>x</i>0
<i>t</i>
2
+<i>y</i>0
<i>t</i>
2
1. Gia’ su.’ h`am <i>f(x) x´</i><sub>ac di.nh</sub> ∀<i>x</i>><i>a</i> v`a kha’ t´ıch trˆ<sub>en mo.i doa.n [</sub><i>a, b].</i>
Nˆe´u tˆ<sub>` n ta.i gi´o.i ha.n h˜u.u ha.n</sub>o
lim
<i>b</i>→+∞
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i> (11.24)
th`ı gi´<sub>o.i ha.n d´o du</sub>.o..c go.i l`a t´ıch phˆan suy rˆo.ng cu’a h`am <i>f(x) trˆ</i>en
khoa’ng [a,+∞) v`a k´y hiˆ<sub>e.u l`a</sub>
+∞
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx.</i>
Trong tru.`<sub>o.ng ho..p n`ay ngu.`o.i ta c`on n´oi r˘a`ng t´ıch phˆan suy rˆo.ng</sub>
(11.24) hˆ<sub>o.i tu. v`a h`am</sub><i>f</i>(x) kha’ t´ıch theo ngh˜ıa suy rˆ<sub>o.ng trˆen khoa’ng</sub>
[a,+∞). Nˆe´u gi´<sub>o.i ha.n (11.24) khˆong tˆo</sub><sub>` n ta.i th`ı t´ıch phˆan</sub>
+∞
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i>
du.o..c go.i l`a t´ıch phˆan phˆan k`y v`a h`am<i>f(x) khˆ</i>ong kha’ t´ıch theo ngh˜ıa
suy rˆ<sub>o.ng trˆen [</sub><i>a,</i>+∞).
Tu.o.ng tu.. nhu. trˆen, theo di.nh ngh˜ıa
<i>b</i>
Z
−∞
<i>f</i>(x)dx = lim
<i>a</i>→−∞
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i> (11.25)
+∞
Z
−∞
<i>f(x)dx</i>=
<i>c</i>
Z
−∞
<i>f</i>(x)dx+
+∞
Z
<i>c</i>
<i>f(x)dx,</i> <i>c</i>∈R. (11.26)
2. <b>C´ac cˆong th´u.c co. ba’n dˆo´i v´o.i t´ıch phˆan suy rˆ<sub>o.ng</sub></b>
1) <i>T´ınh tuyˆe´n t´ınh</i>. Nˆe´u c´ac t´ıch phˆan suy rˆ<sub>o.ng</sub>
+∞
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx v`a
+∞
Z
<i>a</i>
<i>g(x)dx</i>hˆ<sub>o.i tu.</sub> ∀<i>α, β</i> ∈Rth`ı t´ıch phˆan
+∞
Z
<i>a</i>
v`a
+∞
Z
<i>a</i>
(αf(x) +<i>βg(x))dx</i>=<i>α</i>
+∞
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx+<i>β</i>
+∞
Z
<i>a</i>
<i>g(x)dx.</i>
2)<i>Cˆong th´u.c Newton-Leibnitz</i>. Nˆe´u trˆen khoa’ng [a,+∞) h`am<i>f(x)</i>
liˆ<sub>en tu.c v`a</sub> <i>F</i>(x),<i>x</i>∈[a,+∞) l`a nguyˆen h`am n`ao d´o cu’a n´o th`ı
+∞
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i>=<i>F</i>(x)<i><sub>a</sub></i>+∞=<i>F</i>(+∞)−<i>F</i>(a)
trong d´o <i>F</i>(+∞) = lim
<i>x</i>→+∞<i>F</i>(x).
3) <i>Cˆong th´u.c dˆo’i biˆe´n</i>. Gia’ su.’ <i>f</i>(x), <i>x</i>∈[a,+∞) l`a h`am liˆ<sub>en tu.c,</sub>
<i>ϕ(t),</i> <i>t</i> ∈[α, β] l`a kha’ vi liˆ<sub>en tu.c v`a</sub> <i>a</i> =<i>ϕ(α)</i> 6 <i>ϕ(t)</i> <i><</i> lim
<i>t</i>→<i>β</i>−0<i>ϕ(t) =</i>
+∞. Khi d´o:
+∞
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx=
<i>β</i>
Z
<i>α</i>
<i>f(ϕ(t))ϕ</i>0(t)dt. (11.27)
4)<i>Cˆong th´u.c t´ıch phˆan t`u.ng phˆ` n.a</i> Nˆe´u<i>u(x) v`</i>a<i>v(x),x</i>∈[a,+∞)
l`a nh˜u.ng h`am kha’ vi liˆ<sub>en tu.c v`a lim</sub>
<i>x</i>→+∞(uv) tˆ` n ta.i th`ı:o
+∞
Z
<i>a</i>
<i>udv</i>=<i>uv</i>+<i><sub>a</sub></i>∞−
+∞
Z
<i>a</i>
<i>vdu</i> (11.28)
trong d´o <i>uv</i>+<i><sub>a</sub></i>∞= lim
<i>x</i>→+∞(uv)
−<i>u(a)v(a).</i>
3. <b>C´ac diˆ`u kiˆe</b> <b><sub>e.n hˆo.i tu.</sub></b>
1) <i>Tiˆeu chuˆa’n Cauchy</i>. T´ıch phˆan
+∞
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i> hˆ<sub>o.i tu. khi v`a chı’ khi</sub>
∀<i>ε ></i>0, ∃<i>b</i>=<i>b(ε)</i>><i>a</i> sao cho∀<i>b</i>1 <i>> b</i> v`a∀<i>b</i>2 <i>> b</i> ta c´o:
<i>b</i>2
Z
<i>b</i>1
<i>f</i>(x)dx
2) <i>Dˆa´u hiˆ<sub>e.u so s´anh I</sub></i>. Gia’ su.’ <i>g(x)</i> > <i>f</i>(x) > 0 ∀<i>x</i> > <i>a</i> v`a <i>f(x),</i>
<i>g(x) kha’ t´ıch trˆ</i><sub>en mo.i doa.n [</sub><i>a, b],b <</i>+∞. Khi d´o:
(i) Nˆe´u t´ıch phˆan
+∞
Z
<i>a</i>
<i>g(x)dx</i> hˆ<sub>o.i tu. th`ı t´ıch phˆan</sub>
+∞
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx hˆ<sub>o.i tu..</sub>
(ii) Nˆe´u t´ıch phˆan
+∞
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dxphˆan k`y th`ı t´ıch phˆan
+∞
Z
<i>a</i>
<i>g(x)dx</i>phˆan
k`y.
3) <i>Dˆa´u hiˆ<sub>e.u so s´anh II</sub></i>. Gia’ su.’ <i>f</i>(x)>0,<i>g(x)></i>0 ∀<i>x</i>><i>a</i> v`a
lim
<i>x</i>→+∞
<i>f(x)</i>
<i>g(x)</i> =<i>λ.</i>
(i) Nˆe´u 0 <i>< λ <</i> +∞ th`ı c´ac t´ıch phˆan
+∞
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i> v`a
+∞
Z
<i>a</i>
<i>g(x)dx</i>
dˆ<sub>` ng th`o.i hˆo.i tu. ho˘a.c dˆo</sub>o ` ng th`o.i phˆan k`y.
(ii) Nˆe´u <i>λ</i> = 0 v`a t´ıch phˆan
+∞
Z
<i>a</i>
<i>g(x)dx</i> hˆ<sub>o.i tu. th`ı t´ıch phˆan</sub>
+∞
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx hˆ<sub>o.i tu..</sub>
(iii) Nˆe´u <i>λ</i> = +∞ v`a t´ıch phˆan
+∞
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i> hˆ<sub>o.i tu. th`ı t´ıch phˆan</sub>
+∞
Z
<i>a</i>
<i>g(x)dx</i> hˆ<sub>o.i tu..</sub>
Dˆe’ so s´anh ta thu.`o.ng su.’ du.ng t´ıch phˆan
+∞
Z
<i>a</i>
<i>dx</i>
<i>xα</i>
%
&
hˆ<sub>o.i tu. nˆe´u</sub> <i>α ></i>1,
phˆan k`y nˆe´u <i>α</i>61.
<b>D- i.nh ngh˜ıa.</b> T´ıch phˆan
+∞
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx du.o..c go.i l`a hˆo.i tu. tuyˆe.t dˆo´i nˆe´u
t´ıch phˆan
+∞
Z
<i>a</i>
|<i>f</i>(x)|<i>dx</i> hˆ<sub>o.i tu. v`a du.o..c go.i l`a hˆo.i tu. c´o diˆe</sub><sub>`u kiˆe.n nˆe´u</sub>
t´ıch phˆan
+∞
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx hˆ<sub>o.i tu. nhu.ng t´ıch phˆan</sub>
+∞
Z
<i>a</i>
|<i>f(x)</i>|<i>dx</i> phˆan k`y.
Mo.i t´ıch phˆan hˆo.i tu. tuyˆe.t dˆo´i dˆe`u hˆo.i tu..
3) T`u. dˆa´u hiˆ<sub>e.u so s´anh II v`a (11.29) r´ut ra</sub>
<i>Dˆa´u hiˆ<sub>e.u thu.</sub>.c h`anh.</i> Nˆe´u khi <i>x</i> → +∞ h`am du.o.ng <i>f</i>(x) l`a vˆo
c`ung b´e cˆa´p <i>α ></i>0 so v´o.i 1
<i>x</i> th`ı
(i) t´ıch phˆan
+∞
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx hˆ<sub>o.i tu. khi</sub> <i>α ></i>1;
(ii) t´ıch phˆan
+∞
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx phˆan k`y khi <i>α</i> 61.
<b>C ´AC V´I DU<sub>.</sub></b>
<b>V´ı du<sub>. 1.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
<i>I</i> =
+∞
Z
2
<i>dx</i>
<i>x</i>2√<i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><sub>1</sub>·
<i>Gia’i.</i> <sub>Theo di.nh ngh˜ıa ta c´o</sub>
+∞
Z
2
<i>dx</i>
<i>x</i>2√<i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><sub>1</sub> = lim<i>b</i>→+∞
<i>b</i>
Z
2
<i>dx</i>
<i>x</i>2√<i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><sub>1</sub>·
D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i> = 1
<i>I(b) =</i>
<i>b</i>
Z
2
<i>dx</i>
<i>x</i>2√<i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><sub>1</sub> =
1<i>/b</i>
Z
1<i>/</i>2
−<i>dt</i>
<i>t</i>2<sub>·</sub> 1
<i>t</i>2
r
1
<i>t</i>2 −1
=−
1<i>/b</i>
Z
1<i>/</i>2
<i>tdt</i>
√
1−<i>t</i>2
=
√
1−<i>t</i>2<sub></sub>
1<i>/b</i>
1<i>/</i>2
=
r
1− 1
<i>b</i>2 −
r
1− 1
4<i>.</i>
T`u. d´o suy r˘a`ng <i>I</i> = lim
<i>b</i>→+∞<i>I(b) =</i>
2−
√
3
2 . Nhu. vˆa.y t´ıch phˆan d˜a cho
hˆ<sub>o.i tu..</sub> N
<b>V´ı du<sub>. 2.</sub></b> Kha’o s´<sub>at su.. hˆo.i tu. cu’a t´ıch phˆan</sub>
+∞
Z
1
2x2<sub>+ 1</sub>
<i>x</i>3<sub>+ 3x</sub><sub>+ 4</sub><i>dx.</i>
<i>Gia’i.</i> H`am du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan <i>></i>0∀<i>x</i>>1. Ta c´o
<i>f(x) =</i> 2x
2
+ 1
<i>x</i>3<sub>+ 3x</sub><sub>+ 4</sub> =
2 + 1
<i>x</i>2
<i>x</i>+ 3
<i>x</i>+
4
<i>x</i>2
·
V´o.i <i>x</i> du’ l´o.n h`am <i>f(x) c´</i>o d´ang diˆ<sub>e.u nhu.</sub> 2
<i>x</i>. Do d´o ta lˆa´y h`am
<i>ϕ(x) =</i> 1
<i>x</i> dˆe’ so s´anh v`a c´o
lim
<i>x</i>→+∞
<i>f(x)</i>
<i>ϕ(x)</i> = lim<i>x</i>→+∞
(2x2+ 1)x
<i>x</i>2<sub>+ 3x</sub><sub>+ 4</sub> = 26= 0.
V`ı t´ıch phˆan
∞
Z
1
<i>dx</i>
<i>x</i> phˆan k`y nˆen theo dˆa´u hiˆe.u so s´anh II t´ıch phˆan d˜a
cho phˆan k`y. N
<b>V´ı du<sub>. 3.</sub></b> Kha’o s´<sub>at su.</sub>. hˆo.i tu. cu’a t´ıch phˆan
∞
Z
2
<i>dx</i>
3
√
<i>Gia’i.</i> Ta c´o bˆa´t d˘a’ng th´u.c
1
3
√
<i>x</i>3<sub>−</sub><sub>1</sub> <i>></i>
1
<i>x</i> khi<i>x ></i>2.
Nhu.ng t´ıch phˆan
∞
Z
2
<i>dx</i>
<i>x</i> phˆan k`y, do d´o theo dˆa´u hiˆe.u so s´anh I t´ıch
phˆan d˜a cho phˆan k`y. N
<b>V´ı du<sub>. 4.</sub></b> Kha’o s´<sub>at su.. hˆo.i tu. v`a d˘a.c t´ınh hˆo.i tu. cu’a t´ıch phˆan</sub>
+∞
Z
1
sin<i>x</i>
<i>x</i> <i>dx.</i>
<i>Gia’i.</i> Dˆ` u tiˆen ta t´ıch phˆan t`a u.ng phˆ<sub>` n mˆo.t c´ach h`ınh th´u.c</sub>a
+∞
Z
1
sin<i>x</i>
<i>x</i> <i>dx</i>=−
cos<i>x</i>
<i>x</i>
+∞
1
−
+∞
Z
1
cos<i>x</i>
<i>x</i>2 <i>dx</i>= cos 1−
+∞
Z
1
cos<i>x</i>
<i>x</i>2 <i>dx.</i>
(11.30)
T´ıch phˆan
+∞
Z
1
cos<i>x</i>
<i>x</i>2 <i>dx</i> hˆo.i tu. tuyˆe.t dˆo´i, do d´o n´o hˆo.i tu.. Nhu. vˆa.y
ca’ hai sˆ<sub>o´ ha.ng o.’ vˆe´ pha’i (11.30) h˜u.u ha.n. T`u. d´o suy ra ph´ep t´ıch</sub>
phˆan t`u.ng phˆ<sub>` n d˜a thu..c hiˆe.n l`a ho..p l´y v`a vˆe´ tr´ai cu’a (11.30) l`a t´ıch</sub>a
phˆan hˆ<sub>o.i tu..</sub>
Ta x´<sub>et su.. hˆo.i tu. tuyˆe.t dˆo´i. Ta c´o</sub>
|sin<i>x</i>|> sin2<i>x</i>= 1−cos 2x
2
<i>b</i>
Z
1
|sin<i>x</i>|
<i>x</i> <i>dx</i>>
1
2
<i>b</i>
Z
1
<i>dx</i>
<i>x</i> −
1
2
<i>b</i>
Z
1
cos 2x
T´ıch phˆan th´u. nhˆa´t o.’ vˆe´ pha’i cu’a (11.31) phˆan k`y. T´ıch phˆan th´u.
hai o.’ vˆe´ pha’i d´o hˆ<sub>o.i tu. (diˆe</sub><sub>`u d´o du.o..c suy ra b˘a`ng c´ach t´ıch phˆan t`u.ng</sub>
phˆ<sub>` n nhu. (11.30)). Qua gi´o.i ha.n (11.31) khi</sub>a <i>b</i> → +∞ ta c´o vˆe´ pha’i
cu’a (11.31) dˆ` n dˆe´na ∞ v`a do d´o t´ıch phˆan vˆe´ tr´ai cu’a (11.31) phˆan
k`y, t´u.c l`a t´ıch phˆan d˜a cho hˆ<sub>o.i tu. c´o diˆe</sub><sub>`u kiˆe.n (khˆong tuyˆe.t dˆo´i).</sub> N
<b>B `AI T ˆA<sub>. P</sub></b>
T´ınh c´ac t´ıch phˆan suy rˆ<sub>o.ng cˆa.n vˆo ha.n</sub>
<b>1.</b>
∞
Z
0
<i>xe</i>−<i>x</i>2<i>dx</i> (DS. 1
2)
<b>2.</b>
∞
Z
0
<i>dx</i>
<i>x</i>
√
<i>x</i>2<sub>−</sub><sub>1</sub>. (DS.
<i>π</i>
6)
<b>3.</b>
∞
Z
0
<i>dx</i>
(x2<sub>+ 1)</sub>2. (DS.
<i>π</i>−2
8 )
<b>4.</b>
∞
Z
0
<i>x</i>sin<i>xdx.</i> (DS. Phˆan k`y)
<b>5.</b>
∞
Z
−∞
2xdx
<i>x</i>2 <sub>+ 1</sub>. (DS. Phˆan k`y)
<b>6.</b>
∞
Z
0
<i>e</i>−<i>x</i>sin<i>xdx.</i> (DS. 1
2)
<b>7.</b>
+∞
Z
2
<sub>1</sub>
<i>x</i>2<sub>−</sub><sub>1</sub> +
2
(x+ 1)2
<i>dx.</i> (DS. 2
3 +
1
2ln 3)
<b>8.</b>
+∞
Z
−∞
<i>dx</i>
<i>x</i>2 <sub>+ 4x</sub><sub>+ 9</sub>. (DS.
<i>π</i>
√
<b>9.</b>
+∞
Z
√
2
<i>xdx</i>
(x2<sub>+ 1)</sub>3. (DS.
1
36). <i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘a.t <i>x</i>=
√
<i>t.</i>
<b>10.</b>
+∞
Z
1
<i>dx</i>
<i>x</i>
√
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i><sub>+ 1</sub>. (DS. ln
1 +√2
3
). <i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub><i>x</i>= 1
<i>t</i>.
<b>11.</b>
+∞
Z
1
arctgx
<i>x</i>2 <i>dx.</i> (DS.
<i>π</i>
4 +
ln 2
2 )
<b>12.</b>
+∞
Z
3
2x+ 5
<i>x</i>2<sub>+ 3x</sub><sub>−</sub><sub>10</sub><i>dx.</i> (DS. Phˆan k`y)
<b>13.</b>
∞
Z
0
<i>e</i>−<i>ax</i>sin<i>bxdx,a ></i>0. (DS. <i>b</i>
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>b</sub></i>2)
<b>14.</b>
+∞
Z
0
<i>e</i>−<i>ax</i>cos<i>bxdx,</i> <i>a ></i>0. (DS. <i>a</i>
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>b</sub></i>2)
Kha’o s´<sub>at su.</sub>. hˆo.i tu. cu’a c´ac t´ıch phˆan suy rˆo.ng cˆa.n vˆo ha.n
<b>15.</b>
∞
Z
1
<i>e</i>−<i>x</i>
<i>x</i> <i>dx.</i> (DS. Hˆo.i tu.)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> <sub>Ap du.ng bˆa´t d˘a’ng th´u</sub>´ .c <i>e</i>
−<i>x</i>
<i>x</i> 6<i>e</i>
−<i>x</i> <sub>∀</sub>
<b>16.</b>
+∞
Z
2
<i>xdx</i>
√
<i>x</i>4 <sub>+ 1</sub>. (DS. Phˆan k`y)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> <sub>Ap du.ng bˆa´t d˘a’ng th´u</sub>´ .c
<i>x</i>
√
<i>x</i>4<sub>+ 1</sub> <i>></i>
<i>x</i>
√
<i>x</i>4<sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>4 ∀<i>x</i>> 2.
<b>17.</b>
+∞
Z
1
sin23x
3
√
<b>18.</b>
+∞
Z
1
<i>dx</i>
√
4x+ ln<i>x</i>. (DS. Phˆan k`y)
<b>19.</b>
+∞
Z
1
ln1 +1
<i>x</i>
<i>xα</i> <i>dx.</i> (DS. Hˆo.i tu. nˆe´u <i>α ></i>0)
<b>20.</b>
+∞
Z
0
<i>xdx</i>
3
√
<i>x</i>5<sub>+ 2</sub>. (DS. Hˆo.i tu.)
<b>21.</b>
+∞
Z
1
cos 5x−cos 7x
<i>x</i>2 <i>dx.</i> (DS. Hˆo.i tu.)
<b>22.</b>
+∞
Z
0
<i>xdx</i>
3
√
1 +<i>x</i>7. (DS. Hˆo.i tu.)
<b>23.</b>
+∞
Z
0
√
<i>x</i>+ 1
1 + 2√<i>x</i>+<i>x</i>2<i>dx.</i> (DS. Hˆo.i tu.)
<b>24.</b>
∞
Z
1
1
√
<i>x</i>(e
1<i>/x</i><sub>−</sub>
1)dx. (DS. Hˆ<sub>o.i tu.)</sub>
<b>25.</b>
∞
Z
1
<i>x</i>+√<i>x</i>+ 1
<i>x</i>2<sub>+ 2</sub>√5
<i>x</i>4<sub>+ 1</sub><i>dx.</i> (DS. Phˆan k`y)
<b>26.</b>
∞
Z
3
<i>dx</i>
p
<i>x(x</i>−1)(x−2). (DS. Hˆo.i tu.)
<b>27</b>∗<b>.</b>
∞
Z
0
(3x4−<i>x</i>2)e−<i>x</i>2<i>dx.</i> (DS. Hˆ<sub>o.i tu.)</sub>
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> So s´anh v´o.i t´ıch phˆan hˆ<sub>o.i tu.</sub>
+∞
Z
0
<i>e</i>−<i>x</i>
2
2 <i>dx</i>(ta.i sao ?) v`a ´ap
<b>28</b>∗<b>.</b>
+∞
Z
5
ln(x−2)
<i>x</i>5 <sub>+</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>+ 1</sub><i>dx.</i> (DS. Hˆo.i tu.)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> <sub>Ap du.nng hˆe. th´u.c</sub>´
lim
<i>t</i>→+∞
ln<i>t</i>
<i>tα</i> = 0 ∀<i>α ></i>0⇒<i><sub>x</sub></i><sub>→</sub>lim<sub>+</sub><sub>∞</sub>
ln(x−2)
<i>xα</i> = 0 ∀<i>α ></i>0.
T`u. d´o so s´anh t´ıch phˆan d˜a cho v´o.i t´ıch phˆan hˆ<sub>o.i tu.</sub>
+∞
Z
5
<i>dx</i>
<i>xα</i>, <i>α ></i> 1.
Tiˆe´p dˆe´n ´<sub>ap du.ng dˆa´u hiˆe.u so s´anh II.</sub>
lim
<i>ξ</i>→<i>b</i>−0
<i>ξ</i>
Z
0
<i>f(x)dx</i> (11.32)
th`ı gi´<sub>o.i ha.n d´o du.o..c go.i l`a t´ıch phˆan suy rˆo.ng cu’a h`am</sub><i>f</i>(x) trˆen [a, b)
v`a k´y hiˆ<sub>e.u l`a:</sub>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx.</i> (11.33)
Trong tru.`<sub>o.ng ho..p n`ay t´ıch phˆan suy rˆo.ng (11.33) du.o..c go.i l`a t´ıch</sub>
phˆan hˆ<sub>o.i tu.. Nˆe´u gi´o.i ha.n (11.32) khˆong tˆo</sub><sub>` n ta.i th`ı t´ıch phˆan suy</sub>
rˆ<sub>o.ng (11.33) phˆan k`y.</sub>
Di.nh ngh˜ıa t´ıch phˆan suy rˆo.ng cu’a h`am<i>f</i>(x) x´<sub>ac di.nh trˆen khoa’ng</sub>
(a, b<sub>] du.o.</sub>.c ph´at biˆe’u tu.o.ng tu...
doa.n [<i>a, b] v`</i>a trong tru.`<sub>o.ng ho.</sub>.p n`ay t´ıch phˆan suy rˆo.ng du.o..c x´ac di.nh
bo.’ i d˘a’ng th´u.c:
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i>=
<i>c</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i>+
<i>b</i>
Z
<i>c</i>
<i>f(x)dx.</i>
2. <b>C´ac cˆong th´u.c co. ba’n</b>
1) Nˆe´u c´ac t´ıch phˆan
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i> v`a
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>g(x)dx</i> hˆ<sub>o.i tu. th`ı</sub>∀<i>α, β</i> ∈R
ta c´o t´ıch phˆan
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
[αf(x) +<i>βg(x)]dx</i> hˆ<sub>o.i tu. v`a</sub>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
[αf(x) +<i>βg(x)]dx</i>=<i>α</i>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx+<i>β</i>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>g(x)dx.</i>
2) Cˆong th´u.c Newton-Leibnitz. Nˆe´u h`am <i>f(x),</i> <i>x</i>∈ [a, b) liˆ<sub>en tu.c</sub>
v`a <i>F</i>(x) l`a mˆ<sub>o.t nguyˆen h`am n`ao d´o cu’a</sub> <i>f</i> trˆen [a, b) th`ı:
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i>=<i>F</i>(x)<i><sub>a</sub>b</i>−0 =<i>F</i>(b−0)−<i>F</i>(a),
<i>F</i>(b−0) = lim
<i>x</i>→<i>b</i>−0<i>F</i>(x).
3) Cˆong th´u.c dˆo’i biˆe´n. Gia’ su.’ <i>f</i>(x) liˆ<sub>en tu.c trˆen [</sub><i>a, b) c`</i>on <i>ϕ(t),</i>
<i>t</i> ∈ [α, β) kha’ vi liˆ<sub>en tu.c v`a</sub> <i>a</i> = <i>ϕ(α)</i> 6 <i>ϕ(t)</i> <i><</i> lim
<i>t</i>→<i>β</i>−0<i>ϕ(t) =b. Khi</i>
d´o:
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i>=
<i>β</i>
Z
<i>α</i>
4) Cˆong th´u.c t´ıch phˆan t`u.ng phˆ` n. Gia’ su.a ’ <i>u(x),x</i>∈[a, b) v`a<i>v(x),</i>
<i>x</i>∈[a, b) l`a nh˜u.ng h`am kha’ vi liˆ<sub>en tu.c v`a lim</sub>
<i>x</i>→<i>b</i>−0(uv) tˆ` n ta.i. Khi d´o;o
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>udv</i> =<i>uvb<sub>a</sub></i>−
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>vdu</i>
<i>uvb<sub>a</sub></i> = lim
<i>x</i>→<i>b</i>−0(uv)
−<i>u(a)v(a).</i>
3. <b>C´ac diˆ`u kiˆe</b> <b><sub>e.n hˆo.i tu.</sub></b>
1) Tiˆeu chuˆa’n Cauchy. Gia’ su.’ h`am <i>f(x) x´</i><sub>ac di.nh trˆen khoa’ng</sub>
[a, b), kha’ t´ıch theo ngh˜ıa thˆong thu.`o.ng trˆ<sub>en mo.i doa.n [</sub><i>a, ξ],</i> <i>ξ < b</i>
v`a khˆ<sub>ong bi. ch˘a.n trong lˆan cˆa.n bˆen tr´ai cu’a diˆe’m</sub> <i>x</i> = <i>b. Khi d´</i>o
t´ıch phˆan
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx hˆ<sub>o.i tu. khi v`a chı’ khi</sub> ∀<i>ε ></i> 0, ∃<i>η</i> ∈[a, b) sao cho
∀<i>η</i>1<i>, η</i>2 ∈(η, b) th`ı
<i>η</i>2
Z
<i>η</i>1
<i>f</i>(x)dx
<i>< ε.</i>
2) <i>Dˆa´u hiˆ<sub>e.u so s´anh I.</sub></i> Gia’ su.’ <i>g(x)</i> ><i>f</i>(x) > 0 trˆen khoa’ng [a, b)
v`a kha’ t´ıch trˆen mˆo˜i doa.n con [<i>a, ξ],</i> <i>ξ < b. Khi d´</i>o:
(i) Nˆe´u t´ıch phˆan
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>g(x)dx</i> hˆ<sub>o.i tu. th`ı t´ıch phˆan</sub>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dxhˆ<sub>o.i tu..</sub>
(ii) Nˆe´u t´ıch phˆan
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i>phˆan k`y th`ı t´ıch phˆan
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>g(x)dx</i> phˆan
k`y.
3) <i>Dˆa´u hiˆ<sub>e.u so s´anh II.</sub></i> Gia’ su.’ <i>f(x)</i>>0, <i>g(x)></i>0,<i>x</i>∈[a, b) v`a
lim
<i>x</i>→<i>b</i>−0
(i) Nˆe´u 0<i>< λ <</i>+∞ th`ı c´ac t´ıch phˆan
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dxv`a
Z
<i>a</i>
<i>g(x)dx</i> dˆ` ngo
th`o.i hˆ<sub>o.i tu. ho˘a.c dˆo</sub>` ng th`o.i phˆan k`y.
(ii) Nˆe´u<i>λ</i> = 0 v`a t´ıch phˆan
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>g(x)dx</i>hˆ<sub>o.i tu. th`ı t´ıch phˆan</sub>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f(x)dx</i>
hˆ<sub>o.i tu..</sub>
(iii) Nˆe´u <i>λ</i> = +∞ v`a t´ıch phˆan
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx hˆ<sub>o.i tu. th`ı t´ıch phˆan</sub>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>g(x)dx</i> hˆ<sub>o.i tu..</sub>
Dˆe’ so s´anh ta thu.`o.ng su.<sub>’ du.ng t´ıch phˆan:</sub>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>dx</i>
(b−<i>x)α</i>
%
&
hˆ<sub>o.i tu. nˆe´u</sub> <i>α <</i>1
phˆan k`y nˆe´u<i>α</i>> 1
ho˘<sub>a.c</sub>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>dx</i>
(x−<i>a)α</i>
%
&
hˆ<sub>o.i tu. nˆe´u</sub> <i>α <</i>1
phˆan k`y nˆe´u <i>α</i>>1.
<b>D- i.nh ngh˜ıa.</b> T´ıch phˆan
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx <sub>du.o..c go.i l`a hˆo.i tu. tuyˆe.t dˆo´i nˆe´u</sub>
t´ıch phˆan
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
|<i>f(x)</i>|<i>dx</i>hˆ<sub>o.i tu. v`a du</sub>.o..c go.i l`a hˆo.i tu. c´o diˆe`u kiˆe.n nˆe´u t´ıch
phˆan
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dxhˆ<sub>o.i tu. nhu</sub>.ng
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>Dˆa´u hiˆ<sub>e.u thu.</sub>.c h`anh.</i> Nˆe´u khi <i>x</i> → <i>b</i>−0 h`am <i>f</i>(x) > 0 x´<sub>ac di.nh</sub>
v`a liˆ<sub>en tu.c trong [</sub><i>a, b) l`</i>a vˆo c`ung l´o.n cˆa´p <i>α</i> so v´o.i 1
<i>b</i>−<i>x</i> th`ı
(i) t´ıch phˆan
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx hˆ<sub>o.i tu. khi</sub><i>α <</i>1;
(ii) t´ıch phˆan
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(x)dx phˆan k`y khi <i>α</i>>1.
<b>C ´AC V´I DU<sub>.</sub></b>
<b>V´ı du<sub>. 1.</sub></b> X´et t´ıch phˆan
1
Z
0
<i>dx</i>
√
1−<i>x</i>2.
<i>Gia’i.</i> H`am <i>f(x) =</i> √ 1
1−<i>x</i>2 liˆen tu.c v`a do d´o n´o kha’ t´ıch trˆen mo.i
doa.n [0<i>,</i>1−<i>ε],ε ></i>0, nhu.ng khi <i>x</i>→1−0 th`ı<i>f(x)</i>→+∞. Ta c´o
<i>ε</i>→0
1−<i>ε</i>
Z
0
<i>dx</i>
√
1−<i>x</i>2 = lim<i>ε</i>→0arc sin(1
−<i>ε) = asrc sin 1 =</i> <i>π</i>
2·
Nhu. vˆ<sub>a.y t´ıch phˆan d˜a cho hˆo.i tu..</sub> N
<b>V´ı du<sub>. 2.</sub></b> Kha’o s´<sub>at su.. hˆo.i tu. cu’a t´ıch phˆan</sub>
1
Z
0
√
<i>xdx</i>
√
1−<i>x</i>4 ·
<i>Gia’i.</i> H`am du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan c´o gi´<sub>an doa.n vˆo c`ung ta.i diˆe’m</sub>
<i>x</i>= 1. Ta c´o
√
<i>x</i>
√
1−<i>x</i>4 6
1
√
1−<i>x</i> ∀<i>x</i>∈[0,1).
Nhu.ng t´ıch phˆan
1
Z
0
<i>dx</i>
√
<b>V´ı du<sub>. 3.</sub></b> Kha’o s´<sub>at su.</sub>. hˆo.i tu. cu’a t´ıch phˆan
1
Z
0
<i>dx</i>
<i>ex</i><sub>−</sub><sub>cos</sub><i><sub>x</sub></i>·
<i>Gia’i.</i> O’ dˆay h`am du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan c´o gi´an doa.n vˆo c`ung ta.i.
diˆe’m <i>x</i>= 0. Khi <i>x</i>∈(0,1] ta c´o
1
<i>ex</i><sub>−</sub><sub>cos</sub><i><sub>x</sub></i> >
1
<i>xe</i>
v`ı r˘a`ng <i>xe</i>><i>ex</i><sub>−</sub><sub>cos</sub><i><sub>x</sub></i>
(ta.i sao ?). Nhu.ng t´ıch phˆan
1
Z
0
1
<i>xedx</i> phˆan k`y
nˆen t´ıch phˆan d˜a cho phˆan k`y. N
<b>V´ı du<sub>. 4.</sub></b> Kha’o s´<sub>at su.</sub>. hˆo.i tu. cu’a t´ıch phˆan
+∞
Z
0
arctgx
<i>xα</i> <i>dx,</i> <i>α</i>> 0.
<i>Gia’i.</i> Ta chia khoa’ng lˆa´y t´ıch phˆan l`am hai sao cho khoa’ng th´u.
nhˆa´t h`am c´o bˆa´t thu.`<sub>o.ng ta.i diˆe’m</sub><i>x</i>= 0. Ch˘<sub>a’ng ha.n ta chia th`anh hai</sub>
nu.’ a khoa’ng (0,1] v`a [1,+∞). Khi d´o ta c´o
+∞
Z
0
arctgx
<i>xα</i> <i>dx</i>=
1
Z
0
arctgx
<i>xα</i> <i>dx</i>+
+∞
Z
0
arctgx
<i>xα</i> <i>dx.</i> (11.34)
Dˆ` u tiˆen x´et t´ıch phˆana
1
Z
0
arctgx
<i>xα</i> <i>dx, Ta c´</i>o
<i>f</i>(x) = arctgx
<i>xα</i> <sub>(</sub><i><sub>x</sub></i>∼<sub>→</sub><sub>0)</sub>
<i>x</i>
<i>xα</i> =
1
T´ıch phˆan
1
Z
0
<i>ϕ(x)dx</i> hˆ<sub>o.i tu. khi</sub> <i>α</i>−1 <i><</i> 1 ⇒ <i>α <</i> 2. Do d´o t´ıch
phˆan
1
Z
0
<i>f</i>(x)dx c˜ung hˆ<sub>o.i tu. khi</sub> <i>α <</i>2 theo dˆa´u hiˆ<sub>e.u so s´anh II.</sub>
X´et t´ıch phˆan
∞
Z
1
<i>f</i>(x)dx. ´<sub>Ap du.ng dˆa´u hiˆe.u so s´anh II trong 1</sub>◦ <sub>ta</sub>
d˘<sub>a.t</sub> <i>ϕ(x) =</i> 1
<i>xα</i> v`a c´o
lim
<i>x</i>→+∞
<i>f(x)</i>
<i>ϕ(x)</i> = lim<i>x</i>→+∞
<i>xα</i>arctgx
<i>xα</i> =
<i>π</i>
2 ·
V`ı t´ıch phˆan
∞
Z
0
<i>dx</i>
<i>xα</i> hˆo.i tu. khi <i>α ></i> 1 nˆen v´o.i <i>α ></i> 1 t´ıch phˆan du.o..c
x´et hˆ<sub>o.i tu.. Nhu</sub>. vˆa.y ca’ hai t´ıch phˆan o.’ vˆe´ pha’i (11.34) chı’ hˆo.i tu. khi
1<i>< α <</i>2.
D´o ch´ınh l`a diˆ<sub>`u kiˆe.n hˆo.i tu. cu’a t´ıch phˆan d˜a cho.</sub>e N
<b>V´ı du<sub>. 5.</sub></b> Kha’o s´<sub>at su.. hˆo.i tu. cu’a t´ıch phˆan</sub>
1
Z
0
ln(1 + 3
√
<i>x</i>2<sub>)</sub>
√
<i>x</i>sin√<i>x</i> <i>dx.</i>
<i>Gia’i.</i> H`am du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan khˆ<sub>ong bi. ch˘a.n trong lˆan cˆa.n pha’i</sub>
cu’a diˆe’m <i>x</i>= 0. Khi <i>x</i>→0 + 0 ta c´o
ln(1 + 3
√
<i>x</i>2<sub>)</sub>
√
<i>x</i>sin√<i>x</i> (<i>x</i>→∼0+0)
3
√
<i>x</i>2
<i>x</i> =
1
3
√
<i>x</i> =<i>ϕ(x).</i>
V`ı t´ıch phˆan
1
Z
0
<i>dx</i>
3
√
<b>B `AI T ˆA<sub>. P</sub></b>
T´ınh c´ac t´ıch phˆan suy rˆ<sub>o.ng sau.</sub>
<b>1.</b>
6
Z
2
<i>dx</i>
3
p
(4−<i>x)</i>2. (DS. 6
3
√
2)
<b>2.</b>
2
Z
0
<i>dx</i>
3
p
(x−1)2. (DS. 6)
<b>3.</b>
<i>e</i>
Z
1
<i>dx</i>
<i>x</i>ln<i>x</i>. (DS. Phˆan k`y)
<b>4.</b>
2
Z
0
<i>dx</i>
<i>x</i>2<sub>−</sub><sub>4x</sub><sub>+ 3</sub>. (DS. Phˆan k`y)
<b>5.</b>
1
Z
0
<i>x</i>ln<i>xdx.</i> (DS. −0,25)
<b>6.</b>
3
Z
2
<i>xdx</i>
4
√
<i>x</i>2<sub>−</sub><sub>4</sub>. (DS.
2
3
4
√
125)
<b>7.</b>
2
Z
0
<i>dx</i>
(x−1)2. (DS. Phˆan k`y)
<b>8.</b>
2
Z
−2
<i>xdx</i>
<i>x</i>2<sub>−</sub><sub>1</sub>. (DS. Phˆan k`y)
<b>9.</b>
2
Z
0
<i>x</i>3<i>dx</i>
√
4−<i>x</i>2. (DS.
16
3 ). <i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘a.t<i>x</i> = 2 sin<i>t.</i>
<b>10.</b>
0
Z
−1
<i>e</i>1<i>/x</i>
<i>x</i>3 <i>dx.</i> (DS. −
<b>11.</b>
1
Z
0
<i>e</i>1<i>/x</i>
<i>x</i>3 <i>dx.</i> (DS. Phˆan k`y)
<b>12.</b>
1
Z
0
<i>dx</i>
p
<i>x(1</i>−<i>x)</i>. (DS. <i>π)</i>
<b>13.</b>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>dx</i>
p
(x−<i>a)(b</i>−<i>x)</i>; <i>a < b.</i> (DS. <i>π)</i>
<b>14.</b>
1
Z
0
<i>x</i>ln2<i>xdx.</i> (DS. 1
4)
Kha’o s´<sub>at su.. hˆo.i tu. cu’a c´ac t´ıch phˆan suy rˆo.ng sau dˆay.</sub>
<b>15.</b>
1
Z
0
cos2<i>x</i>
3
√
1−<i>x</i>2<i>dx.</i> (DS. Hˆo.i tu.)
<b>16.</b>
1
Z
0
ln(1 +√3<i><sub>x</sub></i>
<i>e</i>sin<i>x</i><sub>−</sub><sub>1</sub> <i>dx.</i> (DS. Hˆo.i tu.)
<b>17.</b>
1
Z
0
<i>dx</i>
<i>e</i>√<i>x</i><sub>−</sub><sub>1</sub>. (DS. Hˆo.i tu.)
<b>18.</b>
1
Z
0
√
<i>xdx</i>
<i>e</i>sin<i>x</i><sub>−</sub><sub>1</sub>. (DS. Hˆo.i tu.)
<b>19.</b>
1
Z
0
<i>x</i>2<i><sub>dx</sub></i>
3
p
(1−<i>x</i>2<sub>)</sub>5. (DS. Phˆan k`y)
<b>20.</b>
1
Z
0
<i>x</i>3<i><sub>dx</sub></i>
3
p
<b>21.</b>
1
Z
0
<i>dx</i>
<i>ex</i><sub>−</sub><sub>cos</sub><i><sub>x</sub></i>. (DS. Phˆan k`y)
<b>22.</b>
<i>π/</i>4
Z
0
ln(sin 2x)
5
√
<i>x</i> <i>dx.</i> (DS. Hˆo.i tu.)
<b>23.</b>
1
Z
0
ln<i>x</i>
√
<i>xdx.</i> (DS. Hˆo.i tu.)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> Su.<sub>’ du.ng hˆe. th´u.c lim</sub>
<i>x</i>→0+0<i>x</i>
<i>α</i><sub>ln</sub><i><sub>x</sub></i><sub>= 0</sub> <sub>∀</sub><i><sub>α ></sub></i><sub>0</sub><sub>⇒</sub> <sub>c´</sub><sub>o thˆ</sub><sub>e’ lˆ</sub><sub>a´y</sub>
<i>α</i>= 1
4 ch˘a’ng ha.n ⇒
|<i>lnx</i>|
√
<i>x</i> <i><</i>
1
<i>x</i>3<i>/</i>4.
<b>24.</b>
1
Z
0
sin<i>x</i>
<i>x</i>2 <i>dx.</i> (DS. Phˆan k`y)
<b>25.</b>
2
Z
0
<i>dx</i>
√
<i>x</i>−<i>x</i>3. (DS. Hˆo.i tu.)
<b>26.</b>
2
Z
1
(x−2)
<i>x</i>2<sub>−</sub><sub>3x</sub>2<sub>+ 4</sub><i>dx.</i> (DS. Phˆan k`y)
<b>27.</b>
1
Z
0
<i>dx</i>
p
<i>x(ex</i><sub>−</sub><i><sub>e</sub></i>−<i>x</i><sub>)</sub>. (DS. Hˆo.i tu.)
<b>28.</b>
2
Z
0
s
16 +<i>x</i>4
16−<i>x</i>4<i>dx.</i> (DS. Hˆo.i tu.)
<b>29.</b>
1
Z
0
√
<i>ex</i><sub>−</sub><sub>1</sub>
sin<i>x</i> <i>dx.</i> (DS. Hˆo.i tu.)
<b>30.</b>
1
Z
0
3
p
ln(1 +<i>x)</i>
<b>12.1 T´ıch phˆan 2-l´o.p</b> <b>. . . 118</b>
12.1.1 Tru.`<sub>o.ng ho..p miˆe</sub>`n ch˜u. nhˆ<sub>a.t . . . 118</sub>
12.1.2 Tru.`<sub>o.ng ho.</sub>.p miˆe`n cong . . . 118
12.1.3 Mˆ<sub>o.t v`ai ´u</sub>.ng du.ng trong h`ınh ho.c . . . 121
<b>12.2 T´ıch phˆan 3-l´o.p</b> <b>. . . 133</b>
12.2.1 Tru.`<sub>o.ng ho..p miˆe</sub>`n h`ınh hˆ<sub>o.p . . . 133</sub>
12.2.2 Tru.`<sub>o.ng ho..p miˆe</sub>`n cong . . . 134
12.2.3 . . . 136
12.2.4 Nhˆ<sub>a.n x´et chung . . . 136</sub>
<b>12.3 T´ıch phˆan d u.`o.ng</b> <b>. . . 144</b>
12.3.1 C´<sub>ac di.nh ngh˜ıa co. ba’n . . . 144</sub>
12.3.2 T´ınh t´ıch phˆan du.`o.ng . . . 146
<b>12.4 T´ıch phˆan m˘a<sub>. t . . . 158</sub></b>
12.4.3 Cˆong th´u.c Gauss-Ostrogradski . . . 162
12.4.4 Cˆong th´u.c Stokes . . . 162
<i>D</i> = [a, b]×[c, d] ={(x, y) :<i>a</i> 6<i>x</i>6<i>b, c</i> 6<i>y</i> 6<i>d</i>}
v`a h`am <i>f(x, y) liˆ</i><sub>en tu.c trong miˆe</sub>`n <i>D. Khi d´</i>o t´ıch phˆan 2-l´o.p cu’a
h`am <i>f(x, y) theo miˆ</i>`n ch˜e u. nhˆ<sub>a.t</sub>
<i>D</i> ={(x, y) :<i>a</i>6<i>x</i>6 <i>b;c</i>6<i>y</i>6<i>d</i>}
du.o..c t´ınh theo cˆong th´u.c
ZZ
<i>D</i>
<i>f</i>(M)dxdy=
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>dx</i>
<i>d</i>
Z
<i>c</i>
<i>f(M</i>)dy; (12.1)
ZZ
<i>D</i>
<i>f</i>(M)dxdy=
<i>d</i>
Z
<i>c</i>
<i>dy</i>
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f</i>(M)dx, <i>M</i> = (x, y). (12.2)
Trong (12.1): dˆ` u tiˆen t´ınh t´ıch phˆan tronga <i>I</i>(x) theo<i>y</i> xem<i>x</i>l`a h˘a`ng
sˆo´, sau d´o t´ıch phˆan kˆ<sub>e´t qua’ thu du.o..c</sub> <i>I(x) theo</i> <i>x. Dˆ</i>o´i v´o.i (12.2) ta
c˜ung tiˆe´n h`<sub>anh tu.o.</sub>.ng tu.. nhu.ng theo th´u. tu.. ngu.o..c la.i.
trong d´o <i>y</i>=<i>ϕ</i>1(x) l`a biˆen du.´o.i,<i>y</i> =<i>ϕ</i>2(x) l`a biˆen trˆen, ho˘a.c
<i>D</i> ={(x, y) :<i>c</i>6<i>y</i>6<i>d;g</i>1(y)6<i>x</i>6<i>g</i>2(y)}
trong d´o <i>x</i> = <i>g</i>1(y) l`a biˆen tr´ai c`on <i>x</i> = <i>g</i>2(y) l`a biˆen pha’i, o.’ dˆay
ta luˆon gia’ thiˆe´t c´ac h`am <i>ϕ</i>1<i>, ϕ</i>2<i>, g</i>1<i>, g</i>2 dˆ`u liˆen tu.c trong c´ac khoa’nge
tu.o.ng ´u.ng. Khi d´o t´ıch phˆan 2-l´o.p theo miˆ`ne <i>D</i> luˆon luˆon tˆ<sub>` n ta.i.</sub>o
Dˆe’ t´ınh t´ıch phˆan 2-l´o.p ta c´o thˆe’ ´<sub>ap du.ng mˆo.t trong hai phu.o.ng</sub>
ph´ap sau.
1+ Phu.o.ng ph´<sub>ap Fubini du..a trˆen di.nh l´y Fubini vˆe</sub><sub>` viˆe.c du.a t´ıch</sub>
phˆan 2-l´o.p vˆ<sub>` t´ıch phˆan l˘a.p. Phu.o.ng ph´ap n`ay cho ph´ep ta du.a t´ıch</sub>e
phˆan 2-l´o.p vˆ<sub>` t´ıch phˆan l˘a.p theo hai th´u. tu.. kh´ac nhau:</sub>e
ZZ
<i>D</i>
<i>f</i>(M)dxdy =
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
h <i>ϕ</i>Z2(<i>x</i>)
<i>ϕ</i>1(<i>x</i>)
<i>f</i>(M)dyi<i>dx</i> =
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>dx</i>
<i>ϕ</i>Z2(<i>x</i>)
<i>ϕ</i>1(<i>x</i>)
<i>f(M</i>)dy, (12.3)
ZZ
<i>D</i>
<i>f</i>(M)dxdy =
<i>d</i>
Z
<i>c</i>
h <i>g</i>Z2(<i>y</i>)
<i>g</i>1(<i>y</i>)
<i>f(M</i>)dxi<i>dy</i> =
<i>d</i>
Z
<i>c</i>
<i>dy</i>
<i>g</i>Z2(<i>y</i>)
<i>g</i>1(<i>y</i>)
<i>f(M</i>)dx. (12.4)
T`u. (12.3) v`a (12.4) suy r˘a`ng <i>cˆa<sub>. n cu’a c´</sub>ac t´ıch phˆan trong biˆe´n thiˆen</i>
<i>v`a phu<sub>. thuˆ</sub>o<sub>. c v`</sub>ao biˆe´n m`a khi t´ınh t´ıch phˆan trong, n´o du.o<sub>.</sub>.c xem l`a</i>
<i>khˆong dˆo’i. Cˆa<sub>. n cu’a t´ıch phˆ</sub>an ngo`ai luˆon luˆon l`a h˘a`ng sˆo´.</i>
Nˆe´u trong cˆong th´u.c (12.3) (tu.o.ng ´u.ng: (12.4)) phˆ` n biˆen du.´o.ia
hay phˆ` n biˆen trˆen (tu.o.ng ´a u.ng: phˆ` n biˆen tr´ai hay pha’i) gˆoa ` m t`u. mˆ<sub>o.t</sub>
sˆo´ phˆ` n v`a mˆo˜i phˆaa ` n c´o phu.o.ng tr`ınh riˆeng th`ı miˆe`n<i>D</i> cˆ` n chia th`anha
nh˜u.ng miˆ`n con bo.e ’ i c´ac du.`o.ng th˘a’ng song song v´<sub>o.i tru.c</sub> <i>Oy</i> (tu.o.ng
´
u.ng: song song v´<sub>o.i tru.c</sub><i>Ox) sao cho mˆ</i>o˜i miˆe`n con d´o c´ac phˆa` n biˆen
du.´o.i hay trˆen (tu.o.ng ´u.ng: phˆ` n biˆen tr´ai, pha’i) dˆea <sub>`u chı’ du.o..c biˆe’u</sub>
diˆe˜n bo.’ i mˆ<sub>o.t phu.o.ng tr`ınh.</sub>
2+ Phu.o.ng ph´ap dˆo’i biˆe´n. Ph´ep dˆo’i biˆe´n trong t´ıch phˆan 2-l´o.p
du.o..c thu..c hiˆe.n theo cˆong th´u.c
ZZ
<i>D</i>
<i>f(M</i>)dxdy=
Z Z
<i>D</i>∗
<i>f[ϕ(u, v), ψ(u, v)]</i>
<i>D(x, y)</i>
<i>D(u, v)</i>
trong d´o <i>D</i>∗ l`a miˆ<sub>`n biˆe´n thiˆen cu’a to.a dˆo. cong (</sub>e <i>u, v) tu.o.ng ´</i>u.ng
khi c´ac diˆe’m (x, y) biˆe´n thiˆen trong <i>D:</i> <i>x</i> = <i>ϕ(u, v),</i> <i>y</i> = <i>ψ(u, v);</i>
(u, v)∈<i>D</i>∗<sub>, (x, y)</sub><sub>∈</sub><i><sub>D; c`</sub></i><sub>on</sub>
<i>J</i> = <i>D(x, y)</i>
<i>D(u, v)</i> =
<i>∂x</i>
<i>∂u</i>
<i>∂x</i>
<i>∂v</i>
<i>∂y</i>
<i>∂u</i>
<i>∂y</i>
<i>∂v</i>
6= 0 (12.6)
l`a Jacobiˆen cu’a c´ac h`am <i>x</i>=<i>ϕ(u, v),y</i> =<i>ψ(u, v).</i>
To.a dˆo. cong thu.`o.ng d`ung ho.n ca’ l`a to.a dˆo. cu..c (<i>r, ϕ). Ch´</i>ung
liˆen hˆ<sub>e. v´o.i to.a dˆo. Dˆecac bo.’i c´ac hˆe. th´u.c</sub> <i>x</i> = <i>r</i>cos<i>ϕ,</i> <i>y</i> = <i>r</i>sin<i>ϕ,</i>
0 6 <i>r <</i> +∞, 0 6 <i>ϕ <</i> 2π. T`u. (12.6) suy ra <i>J</i> = <i>r</i> v`<sub>a trong to.a dˆo.</sub>
cu..c (12.5) c´o da.ng
ZZ
<i>D</i>
<i>f(M</i>)dxdy =
ZZ
<i>D</i>∗
<i>f</i>(rcos<i>ϕ, r</i>sin<i>ϕ)rdrdϕ.</i> (12.7)
K´y hiˆ<sub>e.u vˆe´ pha’i cu’a (12.7) l`a</sub> <i>I(D</i>∗<sub>). C´</sub><sub>o c´</sub><sub>ac tru.`</sub>
o.ng ho..p cu. thˆe’ sau
dˆay.
(i) Nˆ<sub>e´u cu..c cu’a hˆe. to.a dˆo. cu..c n˘a`m ngo`ai</sub><i>D</i> th`ı
<i>I(D</i>∗) =
<i>ϕ</i>2
Z
<i>ϕ</i>1
<i>dϕ</i>
<i>r</i>Z2(<i>ϕ</i>)
<i>r</i>1(<i>ϕ</i>)
<i>f</i>(rcos<i>ϕ, r</i>sin<i>ϕ)rdr.</i> (12.8)
(ii) Nˆ<sub>e´u cu.</sub>.c n˘a`m trong <i>D</i> v`a mˆo˜i tia di ra t`<sub>u. cu.</sub>.c c˘a´t biˆen <i>∂D</i>
khˆong qu´a mˆ<sub>o.t diˆe’m th`ı</sub>
<i>I(D</i>∗) =
2<i>π</i>
Z
0
<i>dϕ</i>
<i>r</i>(<i>ϕ</i>)
Z
0
<i>f</i>(rcos<i>ϕ, r</i>sin<i>ϕ)rdr.</i> (12.9)
(iii) Nˆ<sub>e´u cu.</sub>.c n˘a`m trˆen biˆen <i>∂D</i> cu’a <i>D</i> th`ı
<i>I(D</i>∗) =
<i>ϕ</i>2
Z
<i>ϕ</i>1
<i>dϕ</i>
<i>r</i>(<i>ϕ</i>)
Z
0
1+ Diˆ<sub>e.n t´ıch</sub><i>SD</i> cu’a miˆ`n ph˘a’nge <i>D</i> <sub>du.o..c t´ınh theo cˆong th´u.c</sub>
ZZ
<i>D</i>
<i>dxdy</i>⇒<i>SD</i> =
ZZ
<i>D</i>∗
<i>rdrdϕ.</i> (12.11)
2+ Thˆe’ t´ıch vˆ<sub>a.t thˆe’ h`ınh tru. th˘a’ng d´u.ng c´o d´ay l`a miˆe</sub>`n<i>D</i> (thuˆ<sub>o.c</sub>
m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>Oxy) v`</i>a gi´<sub>o.i ha.n ph´ıa trˆen bo</sub>’ i m˘. <sub>a.t</sub> <i>z</i> =<i>f</i>(x, y)<i>></i><sub>0 du.o.</sub>.c
t´ınh theo cˆong th´u.c
<i>V</i> =
ZZ
<i>D</i>
<i>f(x, y)dxdy.</i> (12.12)
3+ <sub>Nˆ</sub><sub>e´u m˘</sub>
a.t (<i>σ</i><sub>) du.o.</sub>.c cho bo.’i phu.o.ng tr`ınh <i>z</i> = <i>f</i>(x, y) th`ı diˆ<sub>e.n</sub>
t´ıch cu’a n´<sub>o du.o..c biˆe’u diˆe˜n bo.’i t´ıch phˆan 2-l´o.p</sub>
<i>Sσ</i> =
ZZ
<i>D</i>(<i>x,y</i>)
q
1 + (f0
<i>x</i>)2+ (f<i>y</i>0)2<i>dxdy,</i> (12.13)
trong d´o <i>D(x, y) l`</i>a h`ınh chiˆe´u vuˆong g´oc cu’a m˘<sub>a.t (</sub><i>σ) lˆ</i>en m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub>
to.a dˆo.<i>Oxy.</i>
<b>C ´AC V´I DU<sub>.</sub></b>
<b>V´ı du<sub>. 1.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
Z Z
<i>D</i>
<i>xydxdy,</i> <i>D</i> ={(x, y) : 16<i>x</i>62; 16<i>y</i> 62}<i>.</i>
<i>Gia’i.</i> Theo cˆong th´u.c (12.2):
ZZ
<i>D</i>
<i>xydxdy</i> =
2
Z
1
<i>dy</i>
2
Z
1
T´ınh t´ıch phˆan trong (xem<i>y</i> l`a khˆong dˆo’i) ta c´o
<i>I</i>(x) =
2
Z
1
<i>xydx</i>=<i>yx</i>
2
2
= 2y− 1
2<i>y.</i>
Bˆay gi`o. t´ınh t´ıch phˆan ngo`ai:
ZZ
<i>D</i>
<i>xydxdy</i> =
2
Z
1
2y−1
2<i>y</i>
<i>dy</i>= 9
4· N
<b>V´ı du<sub>. 2.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
Z Z
<i>D</i>
<i>xydxdy</i> nˆe´u <i>D</i> <sub>du.o..c gi´o.i ha.n bo.’i c´ac</sub>
du.`o.ng cong <i>y</i>=<i>x</i>−4,<i>y</i>2= 2x.
<i>Gia’i.</i> B˘a<sub>`ng c´ach du..ng c´ac du.`o.ng gi˜u.a c´ac giao diˆe’m</sub> <i>A(8,</i>4) v`a
<i>B(2,</i>−2) cu’a ch´<sub>ung, ba.n do.c s˜e thu du.o..c miˆe</sub>`n lˆa´y t´ıch phˆan <i>D.</i>
Nˆe´u dˆ` u tiˆen lˆa´y t´ıch phˆan theoa <i>x</i> v`a tiˆe´p dˆe´n lˆa´y t´ıch phˆan theo
<i>y</i> th`ı t´ıch phˆan theo miˆ`ne <i>D</i> <sub>du.o..c biˆe’u diˆe˜n bo.’i mˆo.t t´ıch phˆan bˆo.i</sub>
<i>I</i> =
ZZ
<i>D</i>
<i>xydxdy</i> =
4
Z
−2
<i>ydy</i>
<i>y</i>4
Z
<i>y</i>2<i><sub>/</sub></i><sub>2</sub>
<i>xdx,</i>
trong d´<sub>o doa.n [</sub>−2,4] l`a h`ınh chiˆe´u cu’a miˆ`ne <i>D</i> lˆ<sub>en tru.c</sub><i>Oy. T`</i>u. d´o
<i>I</i> =
4
Z
−2
<i>y</i>
h<i><sub>x</sub></i>2
2
<i>y</i>4
<i>y</i>2<i><sub>/</sub></i><sub>2</sub>
i
<i>dy</i> = 1
2
4
Z
−2
<i>y</i>
h
(y+ 4)2 −<i>y</i>
4
4
i
<i>dy</i>= 90.
Nˆe´u t´ınh t´ıch phˆan theo th´<sub>u. tu.. kh´ac: dˆa</sub>` u tiˆen theo <i>y, sau d´</i>o theo
<i>x</i>th`ı cˆ` n chia miˆea `n<i>D</i> th`anh hai miˆ`n con bo.e ’ i du.`o.ng th˘a’ng qua<i>B</i> v`a
song song v´<sub>o.i tru.c</sub> <i>Oy</i> v`<sub>a thu du.o.</sub>.c
<i>I</i> =
ZZ
<i>D</i>1
+
Z Z
<i>D</i>2
=
2
Z
0
<i>xdx</i>
√
2<i>x</i>
Z
−√2<i>x</i>
<i>ydy</i>+
8
Z
2
<i>xdx</i>
√
2<i>x</i>
Z
<i>x</i>−4
<i>ydy</i>
=
2
Z
0
<i>xdx</i>·0 +
8
Z
2
<i>x</i>h<i>y</i>
2
2
√
2<i>x</i>
<i>x</i>−4
i
Nhu. vˆ<sub>a.y t´ıch phˆan 2-l´o</sub>.p d˜a cho khˆong phu. thuˆo.c th´u. tu.. t´ınh t´ıch
phˆan. Do vˆ<sub>a.y, cˆa</sub><sub>` n cho.n mˆo.t th´u. tu.. t´ıch phˆan dˆe’ khˆong pha’i chia</sub>
miˆ`n.e N
<b>V´ı du<sub>. 3.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
ZZ
<i>D</i>
(y− <i>x)dxdy. trong d´</i>o miˆ`ne <i>D</i> <sub>du.o..c</sub>
gi´<sub>o.i ha.n bo.’i c´ac du.`o.ng th˘a’ng</sub> <i>y</i> = <i>x</i>+ 1, <i>y</i> = <i>x</i>−3, <i>y</i> = −1
3<i>x</i>+
7
3,
<i>y</i>=−1
3<i>x</i>+ 5.
<i>Gia’i.</i> Dˆe’ tr´<sub>anh su.</sub>. ph´u.c ta.p, ta su.’ du.ng ph´ep dˆo’i biˆe´n<i>u</i>=−<i>y</i>−<i>x;</i>
<i>v</i>=<i>y</i>+1
3<i>x</i> v`a ´ap du.ng cˆong th´u.c (12.5). Qua ph´ep dˆo’i biˆe´n d˜a cho.n,
du.`o.ng th˘a’ng <i>y</i>=<i>x</i>+ 1 biˆe´n th`anh du.`o.ng th˘a’ng <i>u</i>= 1; c`on <i>y</i>=<i>x</i>−3
biˆe´n th`anh<i>u</i>=−3 trong m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub><i>Ouv</i><sub>; tu.o.ng tu.</sub>., c´ac du.`o.ng th˘a’ng
<i>y</i>=−1
3<i>x</i>+
7
3,<i>y</i>=−
1
3<i>x</i>+ 5 biˆe´n th`anh c´ac du.`o.ng th˘a’ng<i>v</i>=
7
3,<i>v</i> = 5.
Do d´o miˆ`ne <i>D</i>∗ tro.’ th`anh miˆ`ne <i>D</i>∗ = [−3,1]×
h<sub>7</sub>
3<i>,</i>5
. Dˆ˜ d`ang thˆa´ye
<i>D(u, v)</i> =−
3
4. Do d´o theo cˆong th´u.c (12.5):
ZZ
<i>D</i>
(y−<i>x)dxdy</i> =
ZZ
<i>D</i>∗
h<sub>1</sub>
4<i>u</i>+
3
4<i>v</i>
−− 3
4<i>u</i>+
3
4<i>v</i>
i<sub>3</sub>
4<i>dudv</i>
=
ZZ
<i>D</i>∗
3
4<i>ududv</i>=
5
Z
7<i>/</i>3
<i>dv</i>
4
Z
−3
3
4<i>udu</i>=−8. N
<i>Nhˆa<sub>. n x´</sub>et.</i> Ph´ep dˆo’i biˆe´n trong t´ıch phˆan hai l´o.p nh˘a<sub>`m mu.c d´ıch</sub>
do.n gia’n h´oa miˆ`n lˆa´y t´ıch phˆan. C´o thˆe’ l´e uc d´o h`am du.´o.i dˆa´u t´ıch
phˆan tro.’ nˆen ph´<sub>u.c ta.p ho.n.</sub>
<b>V´ı du<sub>. 4.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
ZZ
<i>D</i>
(x2+<i>y</i>2)dxdy, trong d´o <i>D</i> l`a h`ınh tr`on
gi´<sub>o.i ha.n bo.’i du.`o.ng tr`on</sub> <i>x</i>2+<i>y</i>2 = 2x.
c´<sub>o da.ng</sub>
<i>x</i>=<i>r</i>cos<i>ϕ,</i> <i>y</i>=<i>r</i>sin<i>ϕ.</i> (12.14)
Thˆe´ (12.14) v`ao phu.o.ng tr`ınh du.`o.ng tr`<sub>on ta thu du.o.</sub>.c<i>r</i>2 = 2rcos<i>ϕ</i>⇒
<i>r</i>= 0 ho˘<sub>a.c</sub> <i>r</i>= 2 cos<i>ϕ</i> (dˆay l`a phu.o.ng tr`ınh du.`o.ng tr`<sub>on trong to.a dˆo.</sub>
cu..c). Khi d´o
<i>D</i>∗ =n(r, ϕ) :−<i>π</i>
2 6<i>ϕ</i>6
<i>π</i>
2<i>,</i>06<i>r</i> 62 cos<i>ϕ</i>
o
T`u. d´<sub>o thu du.o..c</sub>
<i>I</i> =
ZZ
<i>D</i>
(x2+<i>y</i>2)dxdy=
ZZ
<i>D</i>∗
<i>r</i>3<i>drdϕ</i> =
<i>π/</i>2
Z
−<i>π/</i>2
<i>dϕ</i>
2 cos<sub>Z</sub> <i>ϕ</i>
0
<i>r</i>3<i>dr</i>
=
<i>π/</i>2
Z
−<i>π/</i>2
<i><sub>r</sub></i>4
4
2 cos<i>ϕ</i>
0
<i>dϕ</i>= 4
<i>π/</i>2
Z
−<i>π/</i>2
cos4<i>ϕf ϕ</i>= 3π
2 · N
<i>Nhˆa<sub>. n x´</sub>et.</i> Nˆe´u lˆ<sub>a´y cu.</sub>.c ta.i tˆam h`ınh tr`on th`ı
<i>x</i>−1 = <i>r</i>cos<i>ϕ</i>
<i>y</i>=<i>r</i>sin<i>ϕ</i>
<i>D</i>∗ =(r, ϕ) : 06<i>r</i> 61,06<i>ϕ</i>62π}
v`a do <i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>= 1 + 2r</sub><sub>cos</sub><i><sub>ϕ</sub></i><sub>+</sub><i><sub>r</sub></i>2 <sub>nˆ</sub><sub>en</sub>
<i>I</i> =
Z Z
<i>D</i>∗
<i>r(1 + 2r</i>cos<i>ϕ</i>+<i>r</i>2)drdϕ
=
2<i>π</i>
Z
0
<i>dϕ</i>
1
Z
0
(r+ 2r2cos<i>ϕ</i>+<i>r</i>3)dr= 3π
2 ·
<b>V´ı du<sub>. 5.</sub></b> T´ınh thˆe’ t´ıch vˆ<sub>a.t thˆe’</sub><i>T</i> gi´<sub>o.i ha.n bo</sub>’ i paraboloid. <i>z</i> =<i>x</i>2+<i>y</i>2,
m˘<sub>a.t tru.</sub> <i>y</i>=<i>x</i>2 <sub>v`</sub><sub>a c´</sub><sub>ac m˘</sub>
<i>Gia’i.</i> H`ınh chiˆe´u cu’a vˆ<sub>a.t thˆe’</sub><i>T</i> lˆen m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub><i>Oxy</i> l`a
<i>D(x, y) =</i>n(x, y) :−16<i>x</i>61, x2 6<i>y</i> 61o<i>.</i>
Do d´o ´<sub>ap du.ng (12.12) ta c´o</sub>
<i>V</i>(T) =
ZZ
<i>D</i>(<i>x,y</i>)
<i>zdxdy</i>=
ZZ
<i>D</i>(<i>x,y</i>)
(x2+<i>y</i>2)dxdy =
1
Z
−1
<i>dx</i>
1
Z
<i>x</i>2
(x2+<i>y</i>2)dy
=
1
Z
−1
h
<i>x</i>2<i>y</i>+ <i>y</i>
3
3
<sub></sub>1
<i>x</i>2
i
<i>dx</i>= 88
105· N
<b>V´ı du<sub>. 6.</sub></b> T`ım diˆ<sub>e.n t´ıch m˘a.t cˆa</sub>` u b´an k´ınh<i>R</i> v´o.i tˆ<sub>am ta.i gˆo´c to.a dˆo..</sub>
<i>Gia’i.</i> Phu.o.ng tr`ınh m˘<sub>a.t cˆa</sub><sub>` u d˜a cho c´o da.ng</sub>
<i>x</i>2+<i>y</i>2+<i>z</i>2 =<i>R</i>2<i>.</i>
Do d´o phu.o.ng tr`ınh nu.’ a trˆen m˘<sub>a.t cˆa</sub>` u l`a
<i>z</i> =p<i>R</i>2 <sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><i><sub>y</sub></i>2<i><sub>.</sub></i>
Do t´ınh dˆo´i x´u.ng nˆen ta chı’ t´ınh diˆ<sub>e.n t´ıch nu</sub>’ a trˆen l`. a du’. Ta c´o
<i>ds</i> =
q
1 +<i>z</i>0
<i>x</i>
2
+<i>z</i>0
2
<i>dxdy</i> = <sub>p</sub> <i>Rdxdy</i>
<i>R</i>2 <sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><i><sub>y</sub></i>2 ·
Miˆ`n lˆa´y t´ıch phˆane <i>D(x, y) =</i>{(x, y) :<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2
6<i>R</i>2<sub>}</sub><sub>. Do d´</sub><sub>o</sub>
<i>S</i> = 2
ZZ
<i>D</i>(<i>x,y</i>)
<i>R</i>
p
<i>R</i>2 <sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><i><sub>y</sub></i>2<i>dxdy</i>=
<i>x</i>=<i>r</i>cos<i>ϕ</i>
<i>y</i>=<i>r</i>sin<i>ϕ</i>
<i>J</i> =<i>r</i>
= 2R
2<i>π</i>
Z
0
<i>dϕ</i>
<i>R</i>
Z
0
<i>rdr</i>
√
<i>R</i>2<sub>−</sub><i><sub>r</sub></i>2
= 4πR
h
−
√
<i>R</i>2 <sub>−</sub><i><sub>r</sub></i>2<i>R</i>
0
i
<b>V´ı du<sub>. 7.</sub></b> T´ınh diˆ<sub>e.n t´ıch phˆa</sub><sub>` n m˘a.t tru.</sub> <i>x</i>2 = 2z gi´<sub>o.i ha.n bo</sub>’ i giao.
tuyˆe´n cu’a m˘<sub>a.t tru. d´o v´o</sub>.i c´ac m˘a.t ph˘a’ng<i>x</i>−2y= 0, <i>y</i>= 2x,<i>x</i>= 2
√
2.
<i>Gia’i.</i> Dˆ˜ thˆa´y r˘a`ng h`ınh chiˆe´u cu’a phˆae <sub>` n m˘a.t d˜a nˆeu l`a tam gi´ac</sub>
v´o.i c´<sub>ac ca.nh n˘a`m trˆen giao tuyˆe´n cu’a m˘a.t ph˘a’ng</sub> <i>Oxy</i> v´o.i c´ac m˘<sub>a.t</sub>
ph˘a’ng d˜a cho.
T`u. phu.o.ng tr`ınh m˘<sub>a.t tru. ta c´o</sub><i>z</i> = <i>x</i>
2
2, do vˆa.y
<i>∂x</i> =<i>x,</i>
<i>∂z</i>
<i>∂y</i> = 0 →<i>dS</i> =
√
1 +<i>x</i>2<i><sub>dxdy.</sub></i>
T`u. d´o suy r˘a`ng
<i>S</i> =
2√2
Z
0
√
1 +<i>x</i>2<i><sub>dx</sub></i>
2<i>x</i>
Z
<i>x/</i>2
<i>dy</i> = 3
2
2√2
Z
0
<i>x</i>
√
1 +<i>x</i>2<i><sub>dx</sub></i><sub>= 13.</sub> <sub>N</sub>
<b>B `AI T ˆA<sub>. P</sub></b>
T`ım cˆ<sub>a.n cu’a t´ıch phˆan hai l´o</sub>.p
Z Z
<i>D</i>
<i>f(x, y)dxdy</i> theo miˆ`ne <i>D</i> gi´o.i
ha.n bo.’i c´ac du.`o.ng d˜a chı’ ra . (Dˆe’ ng˘a´n go.n ta k´y hiˆe.u<i>f</i>(x, y) =<i>f</i>(−)).
<b>1.</b> <i>x</i>= 3, <i>x</i>= 5, 3x−2y+ 4 = 0, 3x−2y+ 1 = 0.
(DS.
5
Z
3
<i>dx</i>
3<i>x</i>+4
5
Z
3<i>x</i>+1
5
<i>f(</i>−)dy)
<b>2.</b> <i>x</i>= 0, <i>y</i> = 0, <i>x</i>+<i>y</i>= 2
(DS.
2
Z
0
<i>dx</i>
2−<i>x</i>
Z
0
<b>3.</b> <i>x</i>2+<i>y</i>2 61,<i>x</i>>0, <i>y</i>>0.
(DS.
1
Z
0
<i>dx</i>
√
1−<i>x</i>2
Z
0
<i>f(</i>−)dy)
<b>4.</b> <i>x</i>+<i>y</i>61,<i>x</i>−<i>y</i>61, <i>x</i>>0.
(DS.
1
Z
0
<i>dx</i>
1−<i>x</i>
Z
<i>x</i>−1
<i>f</i>(−)dy)
<b>5.</b> <i>y</i>><i>x</i>2<sub>,</sub> <i><sub>y</sub></i><sub>6</sub><sub>4</sub><sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>.</sub>
(DS.
√
2
Z
−√2
<i>dx</i>
4−<i>x</i>2
Z
<i>x</i>2
<i>f(</i>−)dy)
<b>6.</b> <i>x</i>
2
4 +
<i>y</i>2
9 61.
(DS.
+2
Z
−2
<i>dx</i>
3
2
√
4−<i>x</i>2
Z
−3
2
√
4−<i>x</i>2
<i>f</i>(−)dy)
<b>7.</b> <i>y</i>=<i>x</i>2,<i>y</i> =√<i>x.</i>
(DS.
1
Z
0
<i>dx</i>
√
<i>x</i>
Z
<i>x</i>2
<i>f(</i>−)dy)
<b>8.</b> <i>y</i>=<i>x,</i> <i>y</i>= 2x, <i>x</i>+<i>y</i> = 6.
(DS.
2
Z
0
<i>dx</i>
2<i>x</i>
Z
<i>x</i>
<i>f</i>(−)dy+
3
Z
2
<i>dx</i>
6−<i>x</i>
Z
<i>x</i>
<b>9.</b>
4
Z
0
<i>dy</i>
4
Z
<i>y</i>
<i>f</i>(−)dx. (DS.
4
Z
2
<i>dx</i>
<i>x</i>
Z
2
<i>f(</i>−)dy)
<b>10.</b>
0
Z
−1
1−<i>x</i>2
Z
<i>x</i>+1
<i>f(</i>−)dy. (DS.
1
Z
0
<i>dy</i>
<i>y</i>−1
Z
−
√
1−<i>y</i>2
<i>f</i>(−)dx)
<b>11.</b>
1
Z
0
<i>dx</i>
2−<i>x</i>2
Z
<i>x</i>
<i>f(</i>−)dy. (DS.
1
Z
0
<i>dy</i>
<i>y</i>
Z
0
<i>f dx</i>+
2
Z
1
<i>dy</i>
√
2−<i>y</i>
Z
0
<i>f dx)</i>
<b>12.</b>
2
Z
1
<i>dy</i>
<i>y</i>
Z
1<i>/y</i>
<i>f dx.</i> (DS.
1
Z
1<i>/</i>2
<i>dx</i>
2
Z
1<i>/x</i>
<i>f dy</i>+
2
Z
1
<i>dx</i>
2
Z
<i>x</i>
<i>f dy)</i>
T´ınh c´ac t´ıch phˆan l˘<sub>a.p sau</sub>
<b>13.</b>
1
Z
0
<i>dx</i>
2<i>x</i>
Z
<i>x</i>
(x−<i>y</i>+ 1)dy. (DS. 1
3)
<b>14.</b>
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<i>dx.</i> (DS. 6π)
<b>15.</b>
0
Z
2
<i>dy</i>
<i>y</i>2
Z
0
(x+ 2y)dx. (DS. −11,2)
<b>16.</b>
5
Z
0
<i>dx</i>
5−<i>x</i>
Z
0
p
4 +<i>x</i>+<i>ydy.</i> (DS. 506
15 )
<b>17.</b>
4
Z
3
<i>dx</i>
2
Z
1
<i>dy</i>
(x+<i>y)</i>2. (DS.
25
24)
<b>18.</b>
<i>a</i>
Z
0
<i>dx</i>
2<sub>Z</sub>√<i>ax</i>
−2√<i>ax</i>
(x2+<i>y</i>2)dy. (DS. 344
105<i>a</i>
4
<b>19.</b>
2<i>π</i>
Z
0
<i>dϕ</i>
<i>a</i>
Z
<i>a</i>sin<i>ϕ</i>
<i>rdr.</i> (DS. <i>πa</i>
2
2 )
<b>20</b>∗<b><sub>.</sub></b>
1
Z
0
<i>dx</i>
√
1−<i>x</i>2
Z
0
p
1−<i>x</i>2<sub>−</sub><i><sub>y</sub></i>2<i><sub>dy.</sub></i> <sub>(DS.</sub> <i>π</i>
6)
T´ınh c´ac t´ıch phˆan 2-l´o.p theo c´ac h`ınh ch˜u. nhˆ<sub>a.t d˜a chı’ ra.</sub>
<b>21.</b>
ZZ
<i>D</i>
(x+<i>y</i>2)dxdy; 26<i>x</i>63, 16 <i>y</i>62. (DS. 45
6)
<b>22.</b>
ZZ
<i>D</i>
(x2+<i>y)dxdy; 1</i>6<i>x</i>62, 06 <i>y</i>61. (DS. 25
6)
<b>23.</b>
ZZ
<i>D</i>
(x2+<i>y</i>2)dxdy; 0 6<i>x</i>61, 0 6<i>y</i> 61. (DS. 2
3)
<b>24.</b>
ZZ
<i>D</i>
3y2<i>dxdy</i>
1 +<i>x</i>2 ; 0 6<i>x</i>61, 0 6<i>y</i>61. (DS.
<i>π</i>
ZZ
<i>D</i>
sin(x+<i>y)dxdy; 0</i> 6<i>x</i>6 <i>π</i>
2, 06<i>y</i> 6
<i>π</i>
2. (DS. 2)
<b>26.</b>
ZZ
<i>D</i>
<i>xexydxdy; 0</i>6 <i>x</i>61, −16<i>y</i>60. (DS. 1
<i>e</i>)
<b>27.</b>
ZZ
<i>D</i>
<i>dxdy</i>
(x−<i>y)</i>2; 1 6<i>x</i>62, 36<i>y</i>64. (DS. ln
4
3)
T´ınh c´ac t´ıch phˆan 2-l´o.p theo miˆ`ne <i>D</i> gi´<sub>o.i ha.n c´ac du</sub>.`o.ng d˜a chı’
ra
<b>28.</b>
ZZ
<i>D</i>
<i>xydxdy;</i> <i>y</i> = 0, <i>y</i>=<i>x,x</i>= 1. (DS. 1
8)
<b>29.</b>
ZZ
<i>D</i>
<i>xydxdy;</i> <i>y</i> =<i>x</i>2<sub>,</sub> <i><sub>x</sub></i><sub>=</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>.</sub> <sub>(DS.</sub> 1
<b>30.</b>
ZZ
<i>D</i>
<i>xdxdy;y</i>=<i>x</i>3, <i>x</i>+<i>y</i>= 2, <i>x</i>= 0. (DS. 7
ZZ
<i>D</i>
<i>xdxdy;xy</i> = 6, <i>x</i>+<i>y</i>−7 = 0. (DS. 205
6)
<b>32.</b>
ZZ
<i>D</i>
<i>y</i>2<i>xdxdy;</i> <i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>= 4,</sub> <i><sub>x</sub></i><sub>+</sub><i><sub>y</sub></i><sub>−</sub><sub>2 = 0.</sub> <sub>(DS. 1</sub>3
5)
<b>33.</b>
ZZ
<i>D</i>
(x+<i>y)dxdy; 0</i> 6<i>y</i>6<i>π, 0</i>6<i>x</i>6 sin<i>y.</i> (DS. 5π
4 )
<b>34.</b>
ZZ
<i>D</i>
sin(x+<i>y)dxdy;x</i>=<i>y,</i> <i>x</i>+<i>y</i> = <i>π</i>
2, <i>y</i>= 0. (DS.
1
2)
<b>35.</b>
ZZ
<i>D</i>
<i>e</i>−<i>y</i>2<i>dxdy;</i> <i>D</i> l`a tam gi´ac v´o.i dı’nh <i>O(0,</i>0), <i>B(0,</i>1), <i>A(1,</i>1).
(DS. − 1
2e +
1
2)
<b>36.</b>
ZZ
<i>D</i>
<i>xydxdy;D</i> l`a h`ınh elip 4x2+<i>y</i>2 64. (DS. 0)
<b>37.</b>
ZZ
<i>D</i>
<i>x</i>2<i>ydxdy;</i> <i>y</i>= 0, <i>y</i>=√2ax−<i>x</i>2<sub>.</sub> <sub>(DS.</sub> 4a
5
5 )
<b>38.</b>
ZZ
<i>D</i>
<i>xdxdy</i>
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2; <i>y</i>=<i>x,</i> <i>x</i>= 2, <i>x</i>= 2y. (DS.
<i>π</i>
2 −2arctg
1
2)
<b>39.</b>
ZZ
<i>D</i>
√
<i>x</i>+<i>ydxdy;</i> <i>x</i>= 0, <i>y</i>= 0, <i>x</i>+<i>y</i>= 1. (DS. 2
5)
<b>40.</b>
ZZ
<i>D</i>
(x−<i>y)dxdy;</i> <i>y</i>= 2−<i>x</i>2<sub>,</sub> <i><sub>y</sub></i> <sub>= 2x</sub><sub>−</sub><sub>1.</sub> <sub>(DS. 4</sub> 4
15)
<b>41.</b>
ZZ
<i>D</i>
<b>42.</b>
ZZ
<i>D</i>
<i>xdxdy;</i> <i>x</i>= 2 + sin<i>y,x</i> = 0, <i>y</i>= 0, <i>y</i>= 2π. (DS. 9π
2 )
<b>43.</b>
ZZ
<i>D</i>
<i>xydxdy; (x</i>−2)2 +<i>y</i>2 = 1. (DS. 4
3)
<b>44.</b>
ZZ
<i>D</i>
<i>dxdy</i>
√
2a−<i>x</i>; <i>D</i> l`a h`ınh tr`on b´an k´ınh <i>a</i> n˘a`m trong g´oc vuˆong I
v`a tiˆe´p x´uc v´o.i c´<sub>ac tru.c to.a dˆo.. (DS.</sub> 8
3<i>a</i>
√
2a)
<b>45.</b>
ZZ
<i>D</i>
<i>ydxdy;</i> <i>x</i>=<i>R(t</i>−sin<i>t),y</i>=<i>R(1</i>−cos<i>t), 0</i>6 <i>t</i>62π (l`a miˆ`ne
gi´<sub>o.i ha.n bo.’i v`om cu’a xicloid.) (DS.</sub> 5
2<i>πR</i>
3<sub>)</sub>
<i>Chı’ dˆa˜n.</i>
ZZ
<i>D</i>
<i>ydxdy</i> =
2<i>πR</i>
Z
0
<i>dx</i>
<i>y</i>=<sub>Z</sub><i>f</i>(<i>x</i>)
0
<i>ydy</i>
Chuyˆ<sub>e’n sang to.a dˆo. cu.</sub>.c v`a t´ınh t´ıch phˆan trong to.a dˆo. m´o.i
<b>46.</b>
ZZ
<i>D</i>
(x2+<i>y</i>2)dxdy; <i>D</i> :<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>6</sub><i><sub>R</sub></i>2<sub>,</sub> <i><sub>y</sub></i><sub>></sub><sub>0.</sub> <sub>(DS.</sub> <i>πR</i>
4
4 )
<b>47.</b>
ZZ
<i>D</i>
<i>ex</i>2+<i>y</i>2<i>dxdy;</i> <i>D</i> :<i>x</i>2+<i>y</i>2 61, <i>x</i>>0, <i>y</i>>0. (DS. <i>π</i>
4(e−1))
<b>48.</b>
ZZ
<i>D</i>
<i>ex</i>2+<i>y</i>2<i>dxdy;</i> <i>D</i> :<i>x</i>2+<i>y</i>2 6<i>R</i>2. (DS. 2π(e<i>R</i>2 −1))
<b>49.</b>
ZZ
<i>D</i>
p
1−<i>x</i>2 <sub>−</sub><i><sub>y</sub></i>2<i><sub>dxdy;</sub></i> <i><sub>D</sub></i> <sub>:</sub><i><sub>x</sub></i>2
+<i>y</i>2 6<i>x.</i> (DS. 1
4 <i>π</i>−
4
3
)
<b>50.</b>
ZZ
<i>D</i>
s
1−<i>x</i>2<sub>−</sub><i><sub>y</sub></i>2
1 +<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<i>dxdy;</i> <i>D</i>: <i>x</i>
2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>6</sub><sub>1,</sub> <i><sub>x</sub></i><sub>></sub><sub>0,</sub><i><sub>y</sub></i> <sub>></sub><sub>0.</sub>
(DS. <i>π(π</i>−2)
<b>51.</b>
ZZ
<i>D</i>
ln(x2+<i>y</i>2)
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <i>dxdy;</i> <i>D</i> : 1 6<i>x</i>
2
+<i>y</i>2 6<i>e.</i> (DS. 2π)
<b>52.</b>
ZZ
<i>D</i>
(x2+<i>y</i>2)dxdy; <i>D</i> gi´<sub>o.i ha.n bo.’i c´ac du.`o.ng tr`on</sub>
<i>x</i>2+<i>y</i>2+ 2x−1 = 0, <i>x</i>2+<i>y</i>2+ 2x= 0. (DS. 5π
2 )
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> D˘<sub>a.t</sub> <i>x</i>−1 =<i>r</i>cos<i>ϕ,</i> <i>y</i>=<i>r</i>sin<i>ϕ.</i>
T´ınh thˆe’ t´ıch cu’a vˆ<sub>a.t thˆe’ gi´o.i ha.n bo.’i c´ac m˘a.t d˜a chı’ ra.</sub>
<b>53.</b> <i>x</i>= 0, <i>y</i> = 0, <i>z</i> = 0, <i>x</i>+<i>y</i>+<i>z</i> = 1. (DS. 1
6)
<b>54.</b> <i>x</i>= 0, <i>y</i> = 0, <i>z</i> = 0, <i>x</i>+<i>y</i>= 1, <i>z</i> =<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>.</sub> <sub>(DS.</sub> 1
6)
<b>55.</b> <i>z</i> =<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>,</sub> <i><sub>y</sub></i><sub>=</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>,</sub> <i><sub>y</sub></i> <sub>= 1,</sub> <i><sub>z</sub></i><sub>= 0.</sub> <sub>(DS.</sub> 88
105)
<b>56.</b> <i>z</i> =p<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>,</sub> <i><sub>x</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>=</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>,</sub> <i><sub>z</sub></i> <sub>= 0.</sub> <sub>(DS.</sub> 2
3<i>πa</i>
3<sub>)</sub>
<b>57.</b> <i>z</i> =<i>x</i>2+<i>y</i>2, <i>x</i>2+<i>y</i>2=<i>a</i>2, <i>z</i> = 0. (DS. <i>πa</i>
4
2 )
<b>58.</b> <i>z</i> =<i>x,</i> <i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>=</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>,</sub> <i><sub>z</sub></i> <sub>= 0.</sub> <sub>(DS.</sub> 4a
3
3 )
<b>59.</b> <i>z</i> = 4−<i>x</i>2 −<i>y</i>2, <i>x</i>=±1, <i>y</i>=±1. (DS. 131
3)
<b>60.</b> 2−<i>x</i>−<i>y</i>−2z = 0, <i>y</i>=<i>x</i>2,<i>y</i> =<i>x.</i> (DS. 11
120)
<b>61.</b> <i>x</i>2+<i>y</i>2 = 4x,<i>z</i> =<i>x,</i> <i>z</i> = 2x. (DS. 4π)
T´ınh diˆ<sub>e.n t´ıch c´ac phˆa</sub><sub>` n m˘a.t d˜a chı’ ra.</sub>
<b>62.</b> Phˆ<sub>` n m˘a.t ph˘a’ng 6</sub>a <i>x</i>+ 3y+ 2z = 12 n˘a`m trong g´oc phˆa` n t´am I.
(DS. 14)
<b>63.</b> Phˆ<sub>` n m˘a.t ph˘a’ng</sub>a <i>x</i>+<i>y</i>+<i>z</i> = 2a n˘a<sub>`m trong m˘a.t tru.</sub><i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>.</sub>
<b>64.</b> Phˆ<sub>` n m˘a.t paraboloid</sub>a <i>z</i>=<i>x</i>2+<i>y</i>2 n˘a`m trong m˘a.t tru. <i>x</i>2+<i>y</i>2 = 4.
(DS. <i>π</i>
6(17
√
17−1))
<b>65.</b> Phˆ<sub>` n m˘a.t 2</sub>a <i>z</i> =<i>x</i>2+<i>y</i>2 n˘a<sub>`m trong m˘a.t tru.</sub> <i>x</i>2+<i>y</i>2 = 1.
(DS. 2
3(2
√
2−1)π)
<b>66.</b> Phˆ<sub>` n m˘a.t n´on</sub>a <i>z</i> =p<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>n˘</sub><sub>a</sub><sub>`m trong m˘a.t tru.</sub> <i><sub>x</sub></i>2
+<i>y</i>2 =<i>a</i>2.
(DS. <i>πa</i>2
√
2)
<b>67.</b> Phˆ<sub>` n m˘a.t cˆa</sub>a ` u<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>z</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>R</sub></i>2 <sub>n˘</sub><sub>a</sub><sub>`m trong m˘a.t tru.</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>Rx.</sub></i>
(DS. 2R2(π−2))
<b>68.</b> Phˆ<sub>` n m˘a.t n´on</sub>a <i>z</i>2 =<i>x</i>2+<i>y</i>2 n˘a<sub>`m trong m˘a.t tru.</sub> <i>x</i>2+<i>y</i>2 = 2x.
(DS. 2
√
2π)
<b>69.</b> Phˆ<sub>` n m˘a.t tru.</sub>a <i>z</i>2 <sub>= 4x</sub> <sub>n˘</sub><sub>a</sub><sub>`m trong g´oc phˆa</sub><sub>` n t´am th´</sub><sub>u I v`</sub><sub>a gi´</sub>
o.i ha.n
bo.’ i m˘<sub>a.t tru.</sub><i>y</i>2 <sub>= 4x</sub> <sub>v`</sub><sub>a m˘</sub>
a.t ph˘a’ng <i>x</i>= 1. (DS. 4
3(2
√
2−1))
<b>70.</b> Phˆ<sub>` n m˘a.t cˆa</sub>a ` u<i>x</i>2+<i>y</i>2+<i>z</i>2 =<i>R</i>2 n˘a`m trong m˘a.t tru.<i>x</i>2+<i>y</i>2 =<i>a</i>2
(a6 <i>R). (DS. 4πa(a</i>−√<i>a</i>2<sub>−</sub><i><sub>R</sub></i>2<sub>))</sub>
<i>D</i>= [a, b]×[c, d]×[e, g] ={(x, y, z) :<i>a</i>6 <i>x</i>6<i>b, c</i>6<i>y</i>6<i>d, e</i>6<i>z</i> 6<i>g</i>}
v`a h`am <i>f(x, y, z) liˆ</i><sub>en tu.c trong</sub> <i>D. Khi d´</i>o t´ıch phˆan 3-l´o.p cu’a h`am
<i>f(x, y, z) theo miˆ</i>`ne <i>D</i> <sub>du.o.</sub>.c t´ınh theo cˆong th´u.c
ZZ Z
<i>D</i>
<i>f</i>(x, y, z)dxdydz=
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
n<sub>Z</sub><i>d</i>
<i>c</i>
hZ<i>g</i>
<i>e</i>
<i>f(x, y, z)dz</i>
i
<i>dy</i>
o
<i>dx</i>
=
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>dx</i>
<i>d</i>
Z
<i>c</i>
<i>dy</i>
<i>g</i>
Z
<i>e</i>
T`u. (12.15) suy ra c´<sub>ac giai doa.n t´ınh t´ıch phˆan 3-l´o</sub>.p:
(i) Dˆ` u tiˆen t´ınha <i>I</i>(x, y) =
<i>g</i>
Z
<i>e</i>
<i>f(M</i>)dz;
(ii) Tiˆe´p theo t´ınh<i>I</i>(x) =
<i>d</i>
Z
<i>c</i>
<i>I(x, y)dy;</i>
(iii) Sau c`ung t´ınh t´ıch phˆan <i>I</i> =
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>I(x)dx.</i>
Nˆe´u t´ıch phˆan (12.15) du.o..c t´ınh theo th´u. tu.. kh´ac th`ı c´ac giai doa.n
t´ınh vˆa˜n tu.o.ng tu..: dˆa` u tiˆen t´ınh t´ıch phˆan trong, tiˆe´p dˆe´n t´ınh t´ıch
phˆan gi˜u.a v`a sau c`ung l`a t´ınh t´ıch phˆan ngo`ai.
<i>D</i> =(x, y, z) :<i>a</i>6<i>x</i>6<i>b, ϕ</i>1(x)6<i>y</i>6<i>ϕ</i>2(x), g1(x, y)6<i>z</i> 6<i>g</i>2(x, y) <i>.</i>
Khi d´o t´ıch phˆan 3-l´o.p cu’a h`am <i>f</i>(M) theo miˆ`ne <i>D</i> <sub>du.o..c t´ınh theo</sub>
cˆong th´u.c
ZZZ
<i>D</i>
<i>f(M</i>)dxdydz =
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
n <i>ϕ</i>Z2(<i>x</i>)
<i>ϕ</i>1(<i>x</i>)
h <i>g</i>2Z(<i>x,y</i>)
<i>g</i>1(<i>x,y</i>)
<i>f</i>(M)dxi<i>dy</i>o<i>dx</i> (12.16)
ho˘<sub>a.c</sub>
Z ZZ
<i>D</i>
<i>f(M</i>)dxdydz =
Z Z
<i>D</i>(<i>x,y</i>)
<i>dxdy</i>
<i>g</i>2Z(<i>x,y</i>)
<i>g</i>1(<i>x,y</i>)
<i>f(M</i>)dz, (12.17)
thu.`o.ng theo (12.16) t`u. t´ıch phˆan trong, tiˆe´p dˆe´n t´ıch phˆan gi˜u.a v`a
sau c`ung l`a t´ınh t´ıch phˆan ngo`ai. Khi t´ınh t´ıch phˆan 3-l´o.p theo cˆong
th´u.c (12.17): dˆ` u tiˆen t´ınh t´ıch phˆan trong v`a sau d´o c´o thˆe’ t´ınh t´ıcha
phˆan 2-l´o.p theo miˆ`ne <i>D(x, y) theo c´</i>ac phu.o.ng ph´ap d˜a c´o trong 12.1.
2+ <sub>Phu.o.ng ph´</sub><sub>ap dˆ</sub><sub>o’i biˆ</sub><sub>e´n. Ph´</sub><sub>ep dˆ</sub><sub>o’i biˆ</sub><sub>e´n trong t´ıch phˆ</sub><sub>an 3-l´</sub><sub>o.p</sub>
du.o..c tiˆe´n h`anh theo cˆong th´u.c
Z ZZ
<i>D</i>
<i>f(M</i>)dxdydz =
Z ZZ
<i>D</i>∗
<i>fϕ(u, v, w), ψ</i>(u, v, w), χ(u, v, w)×
×
<i><sub>D(u, v, w)</sub>D(x, y, z)dudvdw,</i> (12.18)
trong d´o<i>D</i>∗ <sub>l`</sub><sub>a miˆ</sub><sub>`n biˆe´n thiˆen cu’a to.a dˆo. cong</sub><sub>e</sub> <i><sub>u, v, w</sub></i> <sub>tu.o.ng ´</sub><sub>u.ng khi</sub>
c´ac diˆe’m (x, y, z) biˆe´n thiˆen trong <i>D:</i> <i>x</i> = <i>ϕ(u, v, w),</i> <i>y</i> =<i>ψ(u, v, w),</i>
<i>z</i>=<i>χ(u, v, w),</i> <i>D(x, y, z)</i>
<i>D(u, v, w)</i> l`a Jacobiˆen cu’a c´ac h`am <i>ϕ, ψ, χ</i>
<i>J</i> = <i>D(x, y, z)</i>
<i>D(u, v, w)</i> =
<i>∂ϕ</i>
<i>∂u</i>
<i>∂ϕ</i>
<i>∂v</i>
<i>∂ϕ</i>
<i>∂w</i>
<i>∂ψ</i>
<i>∂u</i>
<i>∂ψ</i>
<i>∂v</i>
<i>∂ψ</i>
<i>∂w</i>
<i>∂χ</i>
<i>∂u</i>
<i>∂χ</i>
<i>∂v</i>
<i>∂χ</i>
<i>∂w</i>
6
= 0. (12.19)
Tru.`<sub>o.ng ho..p d˘a.c biˆe.t cu’a to.a dˆo. cong l`a to.a dˆo. tru. v`a to.a dˆo. cˆa</sub>` u.
(i) Bu.´o.c chuyˆe’n t`<sub>u. to.a dˆo. Dˆec´ac sang to.a dˆo. tru. (</sub><i>r, ϕ, z</i><sub>) du.o..c thu..c</sub>
hiˆ<sub>e.n theo c´ac hˆe. th´u.c</sub> <i>x</i> = <i>r</i>cos<i>ϕ,</i> <i>y</i> = <i>r</i>sin<i>ϕ,</i> <i>z</i> = <i>z; 0</i> 6 <i>r <</i> +∞,
06 <i>ϕ <</i> 2π, −∞ <i>< z <</i> +∞. T`u. (12.19) suy ra <i>J</i> =<i>r</i> v`<sub>a trong to.a</sub>
dˆ<sub>o. tru. ta c´o</sub>
ZZ Z
<i>D</i>
<i>f(M</i>)dxdydz=
ZZ Z
<i>D</i>∗
<i>fr</i>cos<i>ϕ, r</i>sin<i>ϕ, zrdrdϕdz,</i> (12.20)
(ii) Bu.´o.c chuyˆe’n t`<sub>u. to.a dˆo. Dˆec´ac sang to.a dˆo. cˆa</sub>` u (r, ϕ, θ<sub>) du.o.</sub>.c
thu..c hiˆe.n theo c´ac hˆe. th´u.c <i>x</i> = <i>r</i>sin<i>θ</i>cos<i>ϕ,</i> <i>y</i> = <i>r</i>sin<i>θ</i>sin<i>ϕ,</i> <i>z</i> =
<i>r</i>cos<i>θ, 0</i> 6 <i>r <</i> +∞, 0 6 <i>ϕ <</i> 2π, 0 6 <i>θ</i> 6 <i>π. T`</i>u. (12.19) ta c´o
<i>J</i> =<i>r</i>2<sub>sin</sub><i><sub>θ</sub></i> <sub>v`</sub>
a trong to.a dˆo. cˆa` u ta c´o
ZZZ
<i>D</i>
<i>f(M</i>)dxdydz =
=
ZZ Z
<i>D</i>∗
<i>fr</i>sin<i>θ</i>cos<i>ϕ, r</i>sin<i>θ</i>sin<i>ϕ, r</i>cos<i>θr</i>2sin<i>θdrdϕdθ,</i> (12.21)
trong d´o <i>D</i>∗ <sub>l`</sub><sub>a miˆ</sub><sub>`n biˆe´n thiˆen cu’a to.a dˆo. cˆa</sub><sub>e</sub> <sub>` u tu.o.ng ´</sub><sub>u.ng khi diˆ</sub><sub>e’m</sub>
(x, y, z) biˆe´n thiˆen trong <i>D.</i>
Thˆe’ t´ıch cu’a vˆ<sub>a.t thˆe’ cho´an hˆe´t miˆe</sub>`n <i>D</i> ⊂ R3
du.o..c t´ınh theo cˆong
<i>VD</i> =
Z ZZ
<i>D</i>
<i>dxdydz.</i> (12.22)
B˘a`ng c´ach thay dˆo’i th´<sub>u. tu.</sub>. t´ınh t´ıch phˆan trong t´ıch phˆan 3-l´o.p ta s˜e
thu du.o..c c´ac cˆong th´u.c tu.o.ng tu.. nhu. cˆong th´u.c (12.16) dˆe’ t´ınh t´ıch
phˆan. Viˆ<sub>e.c t`ım cˆa.n cho t´ıch phˆan do.n thˆong thu.`o.ng khi chuyˆe’n t´ıch</sub>
phˆan 3-l´o.p vˆ<sub>` t´ıch phˆan l˘a.p du.o..c thu..c hiˆe.n nhu. dˆo´i v´o.i tru.`o.ng ho..p</sub>e
t´ıch phˆan 2-l´o.p.
<b>C ´AC V´I DU<sub>.</sub></b>
<b>V´ı du<sub>. 1.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan l˘<sub>a.p</sub>
<i>I</i> =
1
Z
−1
<i>dx</i>
1
Z
<i>x</i>2
<i>dy</i>
2
Z
0
<i>Gia’i.</i> Ta t´ınh liˆen tiˆe´p ba t´ıch phˆan x´<sub>ac di.nh thˆong thu</sub>.`o.ng b˘a´t
dˆ` u t`a u. t´ıch phˆan trong
<i>I</i>(x, y) =
2
Z
0
(4 +<i>z)dz</i> = 4z2<sub>0</sub>+ <i>z</i>
2
2
2
0 = 10;
<i>I</i>(x) =
1
Z
<i>x</i>2
<i>I(x, y)dy</i>= 10
1
Z
<i>x</i>2
<i>dy</i>= 10(1−<i>x</i>2);
<i>I</i> =
1
Z
−1
<i>I(x)dx</i>=
1
Z
−1
10(1−<i>x</i>2)dx= 40
3 · N
<b>V´ı du<sub>. 2.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
<i>I</i> =
ZZ Z
<i>D</i>
(x+<i>y</i>+<i>z)dxdydz,</i>
trong d´o miˆ`ne <i>D</i> du.o..c gi´o.i ha.n bo.’i c´ac m˘a.t ph˘a’ng to.a dˆo. v`a m˘a.t
ph˘a’ng <i>x</i>+<i>y</i>+<i>z</i> = 1.
<i>Gia’i.</i> Miˆ`ne <i>D</i> d˜a cho l`a mˆ<sub>o.t t´u. diˆe.n c´o h`ınh chiˆe´u vuˆong g´oc trˆen</sub>
m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>Oxy</i> l`a tam gi´ac gi´<sub>o.i ha.n bo</sub>’ i c´. ac du.`o.ng th˘a’ng <i>x</i> = 0,
<i>y</i> = 0, <i>x</i>+<i>y</i> = 1. R˜o r`ang l`a <i>x</i> biˆe´n thiˆen t`u. 0 dˆ<sub>e´n 1 (doa.n [0</sub><i>,</i>1] l`a
<i>I</i> =
1
Z
0
<i>dx</i>
1−<i>x</i>
Z
0
<i>dy</i>
1−<sub>Z</sub><i>x</i>−<i>y</i>
0
Dˆ˜ d`ang thˆa´y r˘a`nge
<i>I</i> =
1
Z
0
<i>dx</i>
1−<i>x</i>
Z
0
<i>xz</i>+<i>yz</i>+<i>z</i>
2
2
i<sub></sub>1−<i>x</i>−<i>y</i>
0
<i>dy</i>
= 1
1
Z
0
nh
<i>y</i>−<i>yx</i>2−<i>xy</i>2− <i>y</i>
3
3
i<sub></sub>1−<i>x</i>
0
o
<i>dx</i>
= 1
6
1
Z
0
(2−3x+<i>x</i>3)dx= 1
8· N
<b>V´ı du<sub>. 3.</sub></b> T´ınh <i>I</i> =
ZZZ
<i>D</i>
<i>dxdydz</i>
(x+<i>y</i>+<i>z)</i>3, trong d´o miˆ`ne <i>D</i> du.o..c gi´o.i
ha.n bo.’i c´ac m˘a.t ph˘a’ng<i>x</i>+<i>z</i> = 3, <i>y</i>= 2, <i>x</i>= 0, <i>y</i>= 0, <i>z</i> = 0.
<i>Gia’i.</i> Miˆ`ne <i>D</i> d˜a cho l`a mˆ<sub>o.t h`ınh l˘ang tru. c´o h`ınh chiˆe´u vuˆong</sub>
g´oc lˆen m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>Oxy</i> l`a h`ınh ch˜u. nhˆ<sub>a.t</sub> <i>D(x, y) =</i> (x, y) : 0 6
<i>x</i> 6 3,0 6 <i>y</i> 6 2 . V´o.i diˆe’m <i>M</i>(x, y) cˆ<sub>o´ di.nh thuˆo.c</sub> <i>D(x, y) diˆ</i>e’m
(x, y, z) ∈ <i>D</i> biˆe´n thiˆen trˆen du.`o.ng th˘a’ng d´u.ng t`u. m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>Oxy</i>
(z = 0) dˆe´n m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>x</i>+<i>z</i> = 3, t´u.c l`a <i>z</i> biˆe´n thiˆen t`u. 0 dˆe´n 3−<i>x:</i>
06<i>z</i> 63−<i>x. T`</i>u. d´o theo (12.17) ta c´o
ZZZ
<i>D</i>
<i>f(M</i>)dxdydz =
ZZ
<i>D</i>(<i>x,y</i>)
<i>dxdy</i>
<i>z</i>=3<sub>Z</sub>−<i>x</i>
<i>z</i>=0
(x+<i>y</i>+<i>z</i>+ 1)−3<i>dz</i>
=
ZZ
<i>D</i>(<i>x,y</i>)
h<sub>(x</sub><sub>+</sub><i><sub>y</sub></i><sub>+</sub><i><sub>z</sub></i><sub>+ 1)</sub>−2
−2
3−<i>x</i>
0
i
<i>dxdy</i> =· · ·= 4 ln 2−1
8 · N
<b>V´ı du<sub>. 4.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
ZZZ
<i>D</i>
(x2+<i>y</i>2+<i>z</i>2)dxdydz, trong d´o miˆ`ne
<i>D</i> <sub>du.o..c gi´o.i ha.n bo.’i m˘a.t 3(</sub><i>x</i>2+<i>y</i>2) +<i>z</i>2 = 3a2.
<i>Gia’i.</i> Phu.o.ng tr`ınh m˘<sub>a.t biˆen cu’a</sub><i>D</i> c´o thˆe’ viˆe´t du.´<sub>o.i da.ng</sub>
<i>x</i>2
<i>a</i>2 +
<i>y</i>2
<i>b</i>2 +
<i>z</i>2
(a
√
D´o l`a m˘<sub>a.t elipxoid tr`on xoay, t´u</sub>.c l`a <i>D</i> l`a h`ınh elipxoid tr`on xoay.
H`ınh chiˆe´u vuˆong g´oc<i>D(x, y) cu’aD</i> lˆen m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub><i>Oxy</i> l`a h`ınh tr`on
<i>x</i>2 <sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>6</sub> <i><sub>a</sub></i>2<sub>. Do d´</sub><sub>o ´</sub>
ap du.ng c´ach lˆa.p luˆa.n nhu. trong c´ac v´ı du. 2
v`a 3 ta thˆa´y r˘a`ng khi diˆe’m <i>M</i>(x, y) ∈ <i>D(x, y</i><sub>) du.o..c cˆo´ di.nh th`ı diˆe’m</sub>
(x, y, z) cu’a miˆ`ne <i>D</i> biˆe´n thiˆen trˆen du.`o.ng th˘a’ng d´u.ng <i>M</i>(x, y) t`u.
m˘<sub>a.t biˆen du</sub>.´o.i cu’a <i>D</i>
<i>z</i> =−p3(a2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>)</sub>
dˆe´n m˘<sub>a.t biˆen trˆen</sub>
<i>z</i> = +p3(a2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>).</sub>
T`u. d´o theo (12.17) ta c´o
<i>I</i> =
Z Z
<i>D</i>(<i>x,y</i>)
<i>dxdy</i>
+
√
3(<i>a</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>)</sub>
Z
−
√
3(<i>a</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>)</sub>
(x2+<i>y</i>2+<i>z</i>2)dz
= 2a2
√
3
Z Z
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>6</sub><i><sub>a</sub></i>2
p
<i>a</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><i><sub>y</sub></i>2<i><sub>dxdy</sub></i><sub>=</sub><sub>|</sub><sub>chuyˆ</sub><sub>e’n sang to.a dˆo. cu..c</sub><sub>|</sub>
= 2a2
√
3
Z Z
<i>r</i>6<i>a</i>
√
<i>a</i>2<sub>−</sub><i><sub>r</sub></i>2<i><sub>rdrdϕ</sub></i><sub>=</sub><i><sub>a</sub></i>2√
3
2<i>π</i>
Z
0
<i>dϕ</i>
<i>a</i>
Z
0
(a2 −<i>r</i>2)1<i>/</i>2<i>rdr</i>
= 4πa
5
√
3 · N
<b>V´ı du<sub>. 5.</sub></b> T´ınh thˆe’ t´ıch cu’a vˆ<sub>a.t thˆe’ gi´o.i ha.n bo.’i c´ac m˘a.t ph˘a’ng</sub>
<i>x</i>+<i>y</i>+<i>z</i> = 4, <i>x</i>= 3, <i>y</i>= 2, <i>x</i>= 0, <i>y</i> = 0, <i>z</i> = 0.
<i>x</i>+<i>y</i> = 4. Do d´o ´<sub>ap du.ng (12.17) ta c´o</sub>
<i>VD</i> =
ZZZ
<i>D</i>
<i>dxdydz</i> =
ZZ
<i>D</i>(<i>x,y</i>)
<i>dxdy</i>
4−<sub>Z</sub><i>x</i>−<i>y</i>
0
<i>dz</i> =
ZZ
<i>D</i>(<i>x,y</i>)
(4−<i>x</i>−<i>y)dxdy</i>
=
1
(4−<i>x</i>−<i>y)dx</i>+
2
Z
1
<i>dy</i>
4−<i>y</i>
Z
0
(4−<i>x</i>−<i>y)dx</i>
=
1
Z
0
nh
(4−<i>y)x</i>− <i>x</i>
2
2
i<sub></sub>3
0
o
<i>dy</i>+
2
Z
1
nh
(4−<i>y)x</i>− <i>x</i>
2
2
i<sub></sub>4−<i>y</i>
0
o
<i>dy</i>
2 −3y
<i>dy</i>+ 1
2
2
Z
1
(4−<i>y)</i>2<i>dy</i>= 55
6 · N
<b>V´ı du<sub>. 6.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
<i>I</i> =
ZZ Z
<i>D</i>
<i>z</i>p<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<i><sub>dxdydz,</sub></i>
trong d´o miˆ`ne <i>D</i> gi´<sub>o.i ha.n bo.’i m˘a.t ph˘a’ng</sub> <i>y</i>= 0, <i>z</i> = 0, <i>z</i> =<i>a</i> v`a m˘<sub>a.t</sub>
tru. <i>x</i>2+<i>y</i>2 = 2x (x>0,<i>y</i> >0,<i>a ></i>0).
<i>Gia’i.</i> Chuyˆ<sub>e’n sang to.a dˆo. tru. ta thˆa´y phu.o.ng tr`ınh m˘a.t tru.</sub><i>x</i>2 +
<i>y</i>2 <sub>= 2x</sub>
trong to.a dˆo. tru. c´o da.ng<i>r</i>= 2 cos<i>ϕ, 0</i>6<i>ϕ</i>6 <i>π</i>
2 (h˜ay v˜e h`ınh
!). Do d´o theo cˆong th´u.c (12.20) ta c´o
<i>I</i> =
<i>π/</i>2
Z
0
<i>dϕ</i>
2 cos<sub>Z</sub> <i>ϕ</i>
0
<i>r</i>2<i>dr</i>
<i>a</i>
Z
0
<i>zdz</i> = <i>a</i>
2
2
<i>π/</i>2
Z
0
<i>dϕ</i>
2 cos<sub>Z</sub> <i>ϕ</i>
0
<i>r</i>2<i>dr</i>
= 4a
2
3
<i>π/</i>2
Z
0
cos3<i>ϕdϕ</i>= 8
9<i>a</i>
2
<i>.</i> N
<b>V´ı du<sub>. 7.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
<i>I</i> =
ZZZ
<i>D</i>
nˆe´u miˆ`ne <i>D</i> l`a nu.’ a trˆen cu’a h`ınh cˆ` ua <i>x</i>2+<i>y</i>2+<i>z</i>2 6<i>R</i>2, <i>z</i> >0.
<i>Gia’i.</i> Chuyˆ<sub>e’n sang to.a dˆo. cˆa</sub>` u, miˆe`n biˆe´n thiˆen <i>D</i>∗ cu’a c´<sub>ac to.a dˆo.</sub>
cˆ` u tu.o.ng ´a u.ng khi diˆe’m (x, y, z) biˆe´n thiˆen trong <i>D</i> l`a c´<sub>o da.ng</sub>
<i>D</i>∗ : 06<i>ϕ <</i>2π, 06 <i>θ</i>6 <i>π</i>
2<i>,</i> 06<i>r</i>6<i>R.</i>
T`u. d´o
<i>I</i> =
ZZZ
<i>D</i>∗
<i>r</i>2sin2<i>θ</i>·<i>r</i>2sin<i>θdrdϕdθ</i>=
2<i>π</i>
Z
0
<i>dϕ</i>
sin3<i>θdθ</i>
<i>R</i>
Z
0
<i>r</i>4<i>dr</i>
= 4
15<i>πR</i>
5
<i>.</i> N
<b>B `AI T ˆA<sub>. P</sub></b>
T´ınh c´ac t´ıch phˆan l˘<sub>a.p sau</sub>
<b>1.</b>
1
Z
0
<i>dx</i>
√
2<sub>Z</sub>−2<i>x</i>
1−<i>x</i>
<i>dz.</i> (DS. 1
12)
<b>2.</b>
<i>a</i>
Z
0
<i>ydy</i>
<i>h</i>
Z
0
<i>dx</i>
<i>a</i>−<i>y</i>
Z
0
<i>dz.</i> (DS. <i>a</i>
3
<i>h</i>
2<i>y</i>−<i>y</i>2
<i>xdx</i>
3
Z
0
<i>z</i>2<i>dz.</i> (DS. 30)
<b>4.</b>
1
Z
0
<i>dx</i>
1−<i>x</i>
Z
0
<i>dy</i>
1−<sub>Z</sub><i>x</i>−<i>y</i>
0
<i>dz</i>
(1 +<i>x</i>+<i>y</i>+<i>z)</i>3. (DS.
ln 2
2 −
5
16)
<b>5.</b>
<i>c</i>
Z
0
<i>dz</i>
<i>b</i>
Z
0
(x2+<i>y</i>2+<i>z</i>2)dx. (DS. <i>abc</i>
3 (a
<b>6.</b>
<i>a</i>
Z
0
<i>dx</i>
<i>a</i>−<i>x</i>
Z
0
<i>dy</i>
<i>a</i>−<sub>Z</sub><i>x</i>−<i>y</i>
0
(x2+<i>y</i>2 +<i>z</i>2)dz. (DS. <i>a</i>
5
20)
T´ınh c´ac t´ıch phˆan 3-l´o.p theo miˆ`ne <i>D</i> gi´<sub>o.i ha.n bo.’i c´ac m˘a.t d˜a chı’</sub>
ra.
<b>7.</b>
ZZZ
<i>D</i>
(x+<i>y</i>−<i>z)dxdydz;</i> <i>x</i>=−1, <i>x</i>= 1; <i>y</i>= 0, <i>y</i>= 1;
<i>z</i> = 0, <i>z</i> = 2. (DS. −2)
<b>8.</b>
ZZZ
<i>D</i>
<i>xydxdydz;x</i>= 1, <i>x</i>= 2;<i>y</i> =−2,<i>y</i>=−1;<i>z</i> = 0, <i>z</i> = 1
2.
(DS. −8
9)
<b>9.</b>
ZZZ
<i>D</i>
<i>dxdydz</i>
(x+<i>y</i>+<i>z)</i>2;<i>x</i>= 1, <i>x</i> = 2; <i>y</i>= 1, <i>y</i>= 2; <i>z</i> = 1, <i>z</i> = 2.
(DS. 1
2ln
128
125)
<b>10.</b>
ZZZ
<i>D</i>
(x+ 2y+ 3z+ 4)dxdydz;<i>x</i>= 0, <i>x</i>= 3; <i>y</i> = 0, <i>y</i>= 2;
<i>z</i> = 0, <i>z</i> = 1. (DS. 54)
<b>11.</b>
ZZZ
<i>D</i>
<i>zdxdydz;</i> <i>x</i>= 0, <i>y</i>= 0, <i>z</i> = 0; <i>x</i>+<i>y</i>+<i>z</i> = 1. (DS. 1
24)
<b>12.</b>
ZZZ
<i>D</i>
<i>xdxdydz;x</i>= 0. <i>y</i>= 0, <i>z</i> = 0, <i>y</i>= 1; <i>x</i>+<i>z</i> = 1. (DS. 1
6)
<b>13.</b>
ZZZ
<i>D</i>
<i>yzdxdydz;</i> <i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>+</sub><i><sub>z</sub></i>2 <sub>= 1,</sub> <i><sub>z</sub></i> <sub>></sub><sub>0.</sub> <sub>(DS. 0)</sub>
<b>14.</b>
ZZZ
<i>D</i>
<i>xydxdydz;x</i>2 <sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>= 1,</sub> <i><sub>z</sub></i> <sub>= 0,</sub> <i><sub>z</sub></i><sub>= 1 (x</sub><sub>></sub><sub>0,</sub><i><sub>y</sub></i><sub>></sub><sub>0).</sub>
(DS. 1
8)
<b>15.</b>
ZZZ
<i>D</i>
(x>0, <i>y</i>>0,<i>z</i> >0). (DS. 1
48)
<b>16.</b>
ZZZ
<i>D</i>
p
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<i><sub>dxdydz;</sub></i> <i><sub>x</sub></i>2
+<i>y</i>2 =<i>z</i>2,<i>z</i> = 0,<i>z</i> = 1. (DS. <i>π/6)</i>
<b>17.</b>
ZZZ
<i>D</i>
(x2+<i>y</i>2+<i>z</i>2)dxdydz;<i>x</i>= 0, <i>x</i>=<i>a,</i> <i>y</i>= 0, <i>y</i> =<i>b,</i>
<i>z</i> = 0, <i>z</i> =<i>c.</i> (DS. <i>abc</i>
3 (a
2<sub>+</sub><i><sub>b</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>c</sub></i>2<sub>))</sub>
<b>18.</b>
ZZZ
<i>D</i>
<i>ydxdydz;</i> <i>y</i>=
√
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>z</sub></i>2<sub>,</sub> <i><sub>y</sub></i><sub>=</sub><i><sub>h,</sub><sub>h ></sub></i><sub>0.</sub> <sub>(DS.</sub> <i>πh</i>
4
4 )
T´ınh c´ac t´ıch phˆan 3-l´o.p sau b˘a`ng phu.o.ng ph´ap dˆo’i biˆe´n.
<b>19.</b>
ZZZ
<i>D</i>
(x2+<i>y</i>2+<i>z</i>2)dxdydz;<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>z</sub></i>2 <sub>6</sub><i><sub>R</sub></i>2<sub>.</sub> <sub>(DS.</sub> 4πR
5
5 )
<b>20.</b>
ZZZ
<i>D</i>
(x2+<i>y</i>2)dxdydz; <i>z</i> =<i>x</i>2+<i>y</i>2, <i>z</i> = 1. (DS. <i>π</i>
6)
ZZZ
<i>D</i>
p
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>z</sub></i>2<i><sub>dxdydz;</sub></i> <i><sub>x</sub></i>2
+<i>y</i>2+<i>z</i>2 6<i>R</i>2. (DS. <i>πR</i>4)
<b>22.</b>
ZZZ
<i>D</i>
<i>z</i>p<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<i><sub>dxdydz;</sub></i> <i><sub>x</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>= 2x,</sub> <i><sub>y</sub></i><sub>= 0,</sub> <i><sub>z</sub></i><sub>= 0,</sub> <i><sub>z</sub></i> <sub>= 3.</sub>
(DS. 8)
<b>23.</b>
ZZZ
<i>D</i>
<i>zdxdydz;</i> <i>x</i>2+<i>y</i>2+<i>z</i>2 6<i>R</i>2, <i>x</i>>0, <i>y</i>>0,<i>z</i> >0.
(DS. <i>πR</i>
4
16 )
<b>24.</b>
ZZZ
<i>D</i>
(x2−<i>y</i>2)dxdydz; <i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>= 2z,</sub> <i><sub>z</sub></i> <sub>= 2.</sub> <sub>(DS.</sub> 16π
3 )
<b>25.</b>
ZZZ
<i>D</i>
T´ınh thˆe’ t´ıch cu’a c´ac vˆ<sub>a.t thˆe’ gi´o</sub>.i ha.n bo.’i c´ac m˘a.t d˜a chı’ ra.
<b>26.</b> <i>x</i>= 0, <i>y</i> = 0, <i>z</i> = 0, <i>x</i>+ 2y+<i>z</i>−6 = 0. (DS. 36)
<b>27.</b> 2x+ 3y+ 4z = 12; <i>x</i>= 0, <i>y</i>= 0, <i>z</i> = 0. (DS. 12)
<b>28.</b> <i>x</i>
<i>a</i> +
<i>y</i>
<i>b</i> +
<i>z</i>
<i>c</i> = 1, <i>x</i>= 0, <i>y</i>= 0, <i>z</i> = 0. (DS.
<i>abc</i>
6 )
<b>29.</b> <i>ax</i>=<i>y</i>2<sub>+</sub><i><sub>z</sub></i>2<sub>,</sub> <i><sub>x</sub></i><sub>=</sub><i><sub>a.</sub></i> <sub>(DS.</sub> <i>πa</i>
3
2 )
<b>30.</b> 2z =<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>,</sub> <i><sub>z</sub></i> <sub>= 2.</sub> <sub>(DS. 4π)</sub>
<b>31.</b> <i>z</i> =<i>x</i>2+<i>y</i>2, <i>x</i>2+<i>y</i>2+<i>z</i>2 = 2. (DS. <i>π</i>
6[8
√
2−7])
<b>32.</b> <i>z</i> =p<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>,</sub> <i><sub>z</sub></i><sub>=</sub><i><sub>x</sub></i>2
+<i>y</i>2. (DS. <i>π</i>
6)
<b>33.</b> <i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>−</sub><i><sub>z</sub></i> <sub>= 1,</sub> <i><sub>z</sub></i> <sub>= 0.</sub> <sub>(DS.</sub> <i>π</i>
2)
<b>34.</b> 2z =<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>,</sub> <i><sub>y</sub></i><sub>+</sub><i><sub>z</sub></i> <sub>= 4.</sub> <sub>(DS.</sub> 81π
4 )
<b>35.</b> <i>x</i>
2
<i>a</i>2 +
<i>y</i>2
<i>b</i>2 +
<i>z</i>2
<i>c</i>2 = 1. (DS.
4
3<i>πabc)</i>
Gia’ su.’ h`am <i>f(M</i>), <i>P</i>(M) v`a <i>Q(M</i>),<i>M</i> = (x, y) liˆ<sub>en tu.c ta.i mo.i diˆe’m</sub>
cu’a du.`<sub>o.ng cong do du.o..c</sub>L=L(A, B) v´o.i diˆe’m dˆ` ua <i>A</i>v`a diˆe’m cuˆo´i<i>B</i>.
Chia mˆ<sub>o.t c´ach t`uy ´y</sub>L(A, B) th`anh <i>n</i> cung nho’ v´o.i dˆ<sub>o. d`ai tu.o.ng ´u.ng</sub>
l`a ∆s0, ∆s1, ∆s2<i>, . . . ,</i>∆sn−1. D˘a.t <i>d</i>= max
06<i>i</i>6<i>n</i>−1(∆si). Trong mˆo˜i cung
nho’, lˆa´y mˆ<sub>o.t c´ach t`uy ´y diˆe’m</sub> <i>N</i>0<i>, N</i>1<i>, . . . , Nn</i>−1. t´ınh gi´a tri. <i>f(Ni),</i>
<i>P</i>(Ni) v`a <i>Q(Ni</i><sub>) ta.i diˆe’m</sub><i>Ni</i> d´o.
<i>Phu.o.ng ph´ap I.</i>Lˆa´y gi´<sub>a tri.</sub><i>f(Ni</i>) nhˆan v´o.i dˆ<sub>o. d`ai cung ∆</sub><i>si</i> tu.o.ng
u.ng v`a lˆ<sub>a.p tˆo’ng t´ıch phˆan</sub>
<i>σ</i>1 =
<i>n</i>−1
X
<i>i</i>=0
<i>f(Ni)∆si.</i> (*)
<i>Phu.o.ng ph´ap II.</i> Kh´ac v´o.i c´ach lˆ<sub>a.p tˆo’ng t´ıch phˆan (</sub>∗), trong
phu.o.ng ph´ap n`ay ta lˆa´y gi´<sub>a tri.</sub> <i>P</i>(Ni), <i>Q(Ni) nhˆ</i>an <i>khˆong pha’i v´o.i</i>
<i>dˆo<sub>. d`</sub>ai cu’a c´ac cung nho’</i> m`a l`a nhˆan v´o.i h`ınh chiˆe´u vuˆong g´oc cu’a c´ac
cung nho’ d´o trˆen c´<sub>ac tru.c to.a dˆo., t´u.c l`a lˆa.p tˆo’ng</sub>
<i>σx</i> =
<i>n</i>−1
X
<i>i</i>=0
<i>P</i>(Ni)∆xi; ∆xi =<i>proOx∆si,</i>
<i>σy</i> =
<i>n</i>−1
X
<i>i</i>=0
<i>Q(Ni)∆yi;</i> ∆yi =<i>proOy</i>∆si.
Mˆo<sub>˜i c´ach lˆa.p tˆo’ng t´ıch phˆan trˆen dˆay s˜e dˆa˜n dˆe´n mˆo.t kiˆe’u t´ıch</sub>
phˆan du.`o.ng.
<b>D- i.nh ngh˜ıa 12.3.1.</b> Nˆe´u tˆ<sub>` n ta.i gi´o.i ha.n h˜u.u ha.n lim</sub>o
<i>d</i>→0<i>σ</i>1 khˆong phu.
thuˆ<sub>o.c v`ao ph´ep phˆan hoa.ch du</sub>.`o.ng cong L th`anh c´ac cung nho’ v`a
khˆ<sub>ong phu. thuˆo.c v`ao viˆe.c cho.n c´ac diˆe’m trung gian</sub> <i>Ni</i> trˆen mˆo˜i cung
nho’ th`ı gi´<sub>o.i ha.n d´o du.o..c go.i l`a t´ıch phˆan du.`o.ng theo dˆo. d`ai (hay t´ıch</sub>
phˆan du.`o.ng kiˆe’u I) cu’a h`am <i>f</i>(x, y) theo du.`o.ng cong L = L(A, B).
K´y hiˆ<sub>e.u:</sub>
Z
L
<i>f(x, y)ds.</i> (12.23)
<b>D- i.nh ngh˜ıa 12.3.2.</b> Ph´at biˆ<sub>e’u tu.o.ng tu.. nhu. trong di.nh ngh˜ıa 12.3.1:</sub>
1+. lim
<i>d</i>→0<i>σx</i> = lim<i>d</i>→0
<i>n</i>−1
X
<i>i</i>=0
<i>P</i>(Ni)∆xi =
Z
L(<i>A,B</i>)
<i>P</i>(x, y)dx
go.i l`a t´ıch phˆan du.`o.ng theo ho`anh dˆo. (nˆe´u (12.24) tˆo`n ta.i h˜u.u ha.n)
2+. lim
<i>d</i>→0<i>σy</i> = lim<i>d</i>→0
<i>n</i>−1
X
<i>i</i>=0
<i>Q(Ni)∆yi</i>=
Z
L(<i>A,B</i>)
<i>Q(x, y)dy</i>
(12.25)
go.i l`a t´ıch phˆan du.`o.ng theo tung dˆo. (nˆe´u (12.25) tˆo` n ta.i h˜u.u ha.n)
Thˆong thu.`o.ng ngu.`o.i ta lˆ<sub>a.p tˆo’ng t´ıch phˆan da.ng</sub>
Σ =
<i>n</i>−1
X
<i>i</i>=0
<i>P</i>(Ni)∆xi+
<i>n</i>−1
X
<i>o</i>=0
<i>Q(Ni)∆yi</i>
v`a nˆe´u∃ lim
<i>d</i>→0Σ th`ı gi´o.i ha.n d´o du.o..c go.i l`a t´ıch phˆan du.`o.ng theo to.a
dˆ<sub>o. da.ng tˆo’ng qu´at:</sub>
Z
L(<i>A,B</i>)
<i>P</i>(x, y)dx+<i>Q(x, y)dy.</i> (12.26)
<b>D<sub>- i.nh l´y.</sub></b> <i>Nˆe´u c´ac h`am</i> <i>f(x, y),</i> <i>P</i>(x, y)<i>,</i> <i>Q(x, y)</i> <i>liˆen tu<sub>. c theo du</sub>.`o.ng</i>
<i>cong</i> L(A, B) = L <i>th`ı c´ac t´ıch phˆan du.`o.ng</i> (12.23) - (12.26) <i>tˆ<sub>` n ta.i</sub>o</i>
<i>h˜u.u ha<sub>. n.</sub></i>
T`<sub>u. di.nh ngh˜ıa 12.3.1 v`a kh´ai niˆe.m dˆo. d`ai cung (khˆong phu. thuˆo.c</sub>
hu.´o.ng cu’a cung) v`<sub>a di.nh ngh˜ıa 12.3.2 v`a t´ınh chˆa´t cu’a h`ınh chiˆe´u cu’a</sub>
cung (h`ınh chiˆe´u dˆo’i dˆa´u khi dˆo’i hu.´o.ng cu’a cung) suy ra t´ınh chˆa´t
quan tro.ng cu’a t´ıch phˆan du.`o.ng: <i>t´ıch phˆan du.`o.ng theo dˆo<sub>. d`</sub>ai khˆong</i>
<i>phu<sub>. thuˆ</sub>o<sub>. c v`</sub>ao hu.´o.ng cu’a du.`o.ng cong; t´ıch phˆan du.`o.ng theo to<sub>. a dˆ</sub>o<sub>.</sub></i>
<i>dˆo’i dˆa´u khi dˆo’i hu.´o.ng du.`o.ng cong.</i>
tr`ınh cu’a du.`o.ng lˆa´y t´ıch phˆanL =L(A, B) ta biˆe´n dˆo’i biˆe’u th´u.c du.´o.i
dˆa´u t´ıch phˆan du.`o.ng th`anh biˆe’u th´u.c mˆ<sub>o.t biˆe´n m`a gi´a tri. cu’a biˆe´n d´o</sub>
ta.i diˆe’m dˆa` u <i>A</i> v`a diˆe’m cuˆo´i <i>B</i> s˜e l`a cˆ<sub>a.n cu’a t´ıch phˆan x´ac di.nh thu</sub>
du.o..c.
1+ Nˆe´uL(A, B<sub>) du.o.</sub>.c cho bo.’i c´ac phu.o.ng tr`ınh tham sˆo´<i>x</i>=<i>ϕ(t),</i>
<i>y</i>=<i>ψ(t),t</i>∈[a, b] (trong d´o <i>ϕ,ψ</i> kha’ vi liˆ<sub>en tu.c v`a</sub><i>ϕ</i>02<sub>+</sub><i><sub>ψ</sub></i>02 <i><sub>></sub></i><sub>0) th`ı</sub>
<i>ds</i>=
q
<i>ϕ</i>02
+<i>ψ</i>02
<i>dt</i>
Z
L(<i>A,B</i>)
<i>f(x, y)ds</i>=
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f[ϕ(t), ψ(t)]</i>
q
<i>ϕ</i>02
+<i>ψ</i>02<i><sub>dt</sub></i> <sub>(12.27)</sub>
v`a
Z
L(<i>A,B</i>)
<i>P</i>(x, y)dx+<i>Q(x, y)dy</i>=
=
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>P ϕ(t), ψ</i>(t)<i>ϕ</i>0(t) +<i>Q ϕ(t), ψ(t)ψ</i>0(t)<i>dt.</i> (12.28)
2+ <sub>Nˆ</sub><sub>e´u</sub> <sub>L</sub><sub>(A, B</sub>
) du.o..c cho bo.’i phu.o.ng tr`ınh <i>y</i> = <i>g(x),</i> <i>x</i> ∈ [a, b]
(trong d´o <i>g(x) kha’ vi liˆ</i><sub>en tu.c trˆen [</sub><i>a, b]) th`ı</i>
<i>ds</i>=
q
1 +<i>g</i>02
(x)dx
Z
L(<i>A,B</i>)
<i>f</i>(x, y)ds=
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
<i>f[x, g(x)]</i>
q
1 +<i>g</i>02
(x)dx. (12.29)
v`a
Z
L(<i>A,B</i>)
<i>P dx</i>+<i>Qdy</i>=
<i>b</i>
Z
<i>a</i>
3+ Nˆe´uL(A, B<sub>) du.o.</sub>.c cho du.´o.i da.ng to.a dˆo. cu..c<i>ρ</i>=<i>ρ(ϕ)α</i> 6<i>ϕ</i>6
<i>β</i> th`ı
<i>ds</i>=
q
<i>ρ</i>2<sub>+</sub><i><sub>ρ</sub></i>0
<i>ϕ</i>
2
<i>dϕ</i>
Z
L(<i>A,B</i>)
<i>f(x, y)ds</i>=
<i>β</i>
Z
<i>α</i>
<i>f[ρ</i>cos<i>ϕ, ρ</i>sin<i>ϕ]</i>
q
<i>ρ</i>2<sub>+</sub><i><sub>ρ</sub></i>02
<i>dϕ.</i> (12.31)
4+ <sub>T´ıch phˆ</sub><sub>an du.`</sub>
o.ng theo to.a dˆo. c´o thˆe’ t´ınh nh`o. cˆong th´u.c Green.
Nˆe´u <i>P</i>(x, y), <i>Q(x, y) v`</i>a c´<sub>ac da.o h`am riˆeng</sub> <i>∂Q</i>
<i>∂x</i>,
<i>∂P</i>
<i>∂y</i> c`ung liˆen tu.c
trong miˆ`ne <i>D</i> gi´<sub>o.i ha.n bo</sub>’ i du.`. o.ng cong khˆ<sub>ong tu.</sub>. c˘a´t tro.n t`u.ng kh´uc
L=<i>∂D</i> th`ı
I
L+
<i>P dx</i>+<i>Qdy</i> =
Z Z
<i>D</i>
<i><sub>∂Q</sub></i>
<i>∂x</i> −
<i>∂P</i>
<i>∂y</i>
<i>dxdy.</i> (12.32)
Cˆong th´<sub>u.c (12.32) go.i l`a cˆong th´u.c Green, trong d´o</sub>
I
L+
l`a t´ıch phˆan
theo du.`o.ng cong k´ın c´o hu.´o.ng du.o.ngL+<sub>.</sub>
<b>Hˆ<sub>e. qua’.</sub></b> <i>Diˆ<sub>e.n t´ıch miˆe</sub>`n</i> <i>D</i> <i>gi´o.i ha<sub>. n bo</sub>’ i du.`.</i> <i>o.ng cong</i> L <i>du.o<sub>.</sub>.c t´ınh</i>
<i>theo cˆong th´u.c</i>
<i>SD</i> = 1
2
I
L
<i>xdy</i>−<i>ydx.</i> (12.33)
5+ <i><sub>Nhˆ</sub><sub>a</sub></i>
<i>. n x´et vˆ` t´ıch phˆe</i> <i>an du.`o.ng trong khˆong gian.</i> Gia’ su.’ L =
L(A, B) l`a du.`o.ng cong khˆong gian; <i>f, P, Q, R</i> l`a nh˜u.ng h`am ba biˆe´n
liˆ<sub>en tu.c trˆen</sub>L. Khi d´<sub>o tu.o.ng tu.. nhu. tru.`o.ng ho..p du.`o.ng cong ph˘a’ng</sub>
ta c´o thˆ<sub>e’ di.nh ngh˜ıa t´ıch phˆan du.`o.ng theo dˆo. d`ai</sub>
I
L(<i>A,B</i>)
<i>f</i>(x, y, z)dsv`a
t´ıch phˆan du.`<sub>o.ng theo to.a dˆo.</sub>
Z
L
<i>P</i>(x, y, z)dx,
Z
L
<i>Q(x, y, z)dy,</i>
Z
L
v`a
Z
L
<i>P dx</i>+<i>Qdy</i>+<i>Rdz.</i>
Vˆ<sub>` thu..c chˆa´t k˜y thuˆa.t t´ınh c´ac t´ıch phˆan n`ay khˆong kh´ac biˆe.t g`ı</sub>e
so v´o.i tru.`<sub>o.ng ho.</sub>.p du.`o.ng cong ph˘a’ng.
<b>C ´AC V´I DU<sub>.</sub></b>
<b>V´ı du<sub>. 1.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan du.`o.ng
I
L
<i>x</i>
<i>yds, trong d´</i>o L l`a cung parabˆon
<i>y</i>2 = 2x t`u. diˆe’m (1,
√
2) dˆe´n diˆe’m (2,2).
<i>Gia’i.</i> Ta t`ım vi phˆan dˆ<sub>o. d`ai cung. Ta c´o</sub>
<i>y</i>=
√
2x, <i>y</i>0= √1
2x<i>,</i>
<i>ds</i> =
q
1 +<i>y</i>02
<i>dx</i>=
r
1 + 1
2x<i>dx</i>=
√
1 + 2x
√
2x <i>dx.</i>
Tu. d´o suy ra
I
L
<i>x</i>
<i>yds</i>=
2
Z
1
<i>x</i>
√
2x ·
√
1 + 2x
√
2x <i>dx</i>=
1
6[5
√
5−3
√
3]. N
<b>V´ı du<sub>. 2.</sub></b> T´ınh dˆ<sub>o. d`ai cu’a du</sub>.`o.ng astroid <i>x</i> = <i>a</i>cos3<i><sub>t,</sub></i> <i><sub>y</sub></i> <sub>=</sub> <i><sub>a</sub></i><sub>sin</sub>3
<i>t,</i>
<i>t</i>∈[0,2π].
<i>Gia’i.</i> Ta ´<sub>ap du.ng cˆong th´u.c: dˆo. d`ai (</sub>L) =
I
L
<i>ds. Trong tru.`</i>o.ng
ho..p n`ay ta c´o
<i>x</i>0=−3acos2<i>t</i>sin<i>t,</i> <i>y</i>0= 3asin2<i>t</i>cos<i>t,</i> <i>ds</i>= 3a
2 sin 2tdt.
V`ı du.`o.ng cong dˆo´i x´u.ng v´o.i c´<sub>ac tru.c to.a dˆo. nˆen</sub>
dˆ<sub>o. d`ai(</sub>L) = 4
<i>π/</i>2
Z
0
3a
2 sin 2tdt= 6a
h−cos 2t
2
i<sub></sub><i>π/</i>2
0
<b>V´ı du<sub>. 3.</sub></b> T´ınh
I
L
(x−<i>y)ds, trong d´</i>o L:<i>x</i>2+<i>y</i>2 = 2ax.
<i>Gia’i.</i> Chuyˆ<sub>e’n sang to.a dˆo. cu..c</sub> <i>x</i> =<i>r</i>cos<i>ϕ,</i> <i>y</i> =<i>r</i>sin<i>ϕ</i><sub>. Trong to.a</sub>
dˆ<sub>o. cu.</sub>.c phu.o.ng tr`ınh du.`o.ng tr`on c´o da.ng <i>r</i> = 2acos<i>ϕ,</i>−<i>π</i>
2 6 <i>ϕ</i>6
<i>π</i>
2.
Vi phˆan dˆ<sub>o. d`ai cung</sub>
<i>ds</i> =
q
<i>r</i>2<sub>+</sub><i><sub>r</sub></i>0
<i>ϕ</i>
2
<i>dϕ</i>=
q
4a2<sub>cos</sub>2<i><sub>ϕ</sub></i><sub>+ 4a</sub>2<sub>sin</sub>2
<i>ϕdϕ</i>= 2adϕ.
Do d´o
<i>I</i> =
I
L
(x−<i>y)ds</i>=
<i>π/</i>2
Z
−<i>π/</i>2
(2acos<i>ϕ) cosϕ</i>−(2asin<i>ϕ) sinϕ</i>2adϕ
= 4a2
<i>π/</i>2
Z
−<i>π/</i>2
cos2<i>ϕdϕ</i>= 2πa2<i>.</i> N
<b>V´ı du<sub>. 4.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
I
L
(3x2+<i>y)dx</i>+ (x−2y2)dy, trong d´o L l`a
biˆen cu’a h`ınh tam gi´ac v´o.i dı’nh <i>A(0,</i>0),<i>B</i>(1,0),<i>C(0,</i>1).
<i>Gia’i.</i> Theo t´ınh chˆa´t cu’a t´ıch phˆan du.`o.ng ta c´o
I
L
=
I
<i>AB</i>
+
I
<i>BC</i>
+
I
<i>CA</i>
<i>.</i>
a) Trˆ<sub>en ca.nh</sub> <i>AB</i> ta c´o<i>y</i>= 0 ⇒<i>dy</i> = 0. Do d´o
I
<i>AB</i>
=
1
Z
0
3x2<i>dx</i>= 1.
b) Trˆ<sub>en ca.nh</sub><i>BC</i> ta c´o<i>x</i>+<i>y</i>= 1⇒<i>y</i>=−<i>x</i>+ 1, <i>dy</i>=−<i>dx. Do d´</i>o
I
<i>BC</i>
=
0
Z
1
[3x2+ (1−<i>x)</i>−<i>x</i>+ 2(1−<i>x</i>2)]dx=−5
c) Trˆ<sub>en ca.nh</sub> <i>CA</i> ta c´o <i>x</i>= 0 ⇒<i>dx</i>= 0 v`a do d´o
I
<i>CA</i>
=−
0
Z
1
2y2<i>dy</i>= 2
3·
Nhu. vˆ<sub>a.y</sub>
I
L
= 1− 5
3 +
2
3 = 0. N
<b>V´ı du<sub>. 5.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
I
L
(x+y)dx−(x−<i>y)dy, trong d´</i>oLl`a du.`o.ng
elip <i>x</i>
2
<i>a</i>2 +
<i>y</i>2
<i>b</i>2 = 1 c´o di.nh hu.´o.ng du.o.ng.
<i>Gia’i.</i> 1+<sub>Ta c´</sub><sub>o thˆ</sub>
e’ t´ınh tru..c tiˆe´p t´ıch phˆan d˜a cho b˘a`ng c´ac phu.o.ng
ph´ap d˜a nˆeu (ch˘<sub>a’ng ha.n b˘a`ng c´ach tham sˆo´ h´oa phu.o.ng tr`ınh elip).</sub>
2+ <sub>Nhu.ng do.n gia’n ho.n ca’ l`</sub><sub>a su.</sub>
’ du.ng cˆong th´u.c Green. Ta c´o
<i>P</i> =<i>x</i>+<i>y,</i> <i>Q</i>=−(x−<i>y)</i>⇒ <i>∂Q</i>
<i>∂x</i> −
<i>∂P</i>
<i>∂y</i> =−2.
Do d´o theo cˆong th´u.c Green ta c´o
I
L
=
Z Z
<i>x</i>2
<i>a</i>2+
<i>y</i>2
<i>b</i>261
(−2)dxdy=−2πab,
v`ı diˆ<sub>e.n t´ıch h`ınh elip b˘a`ng</sub> <i>πab.</i> N
<b>V´ı du<sub>. 6.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
I
L
2(x2+<i>y</i>2)dx+<i>x(4y</i>+ 3)dy, trong d´o Ll`a
du.`o.ng gˆa´p kh´uc<i>ABC</i> v´o.i dı’nh <i>A(0,</i>0),<i>B(1,</i>1) v`a <i>C(0,</i>2).
<i>Gia’i.</i> Nˆe´u ta nˆo´i <i>A</i> v´o.i <i>C</i> <sub>th`ı thu du.o..c du.`o.ng gˆa´p kh´uc k´ın</sub> L∗
gi´<sub>o.i ha.n ∆</sub><i>ABC</i>. Trˆ<sub>en ca.nh</sub> <i>CA</i> ta c´o <i>x</i>= 0 nˆen<i>dx</i>= 0 v`a t`u. d´o
I
<i>CA</i>
Do d´o
I
L
+
I
<i>CA</i>
=
I
L∗
⇒
I
L
=
I
L∗
<i>.</i>
´
Ap du.ng cˆong th´u.c Green ta c´o
I
L
=
ZZ
∆<i>ABC</i>
[(4y+ 3)−4y]dxdy= 3
ZZ
∆<i>ABC</i>
<i>dxdy</i>
= 3S∆<i>ABC</i> = 3. N
<b>B `AI T ˆA<sub>. P</sub></b>
T´ınh c´ac t´ıch phˆan du.`o.ng theo dˆ<sub>o. d`ai sau dˆay</sub>
<b>1.</b>
I
C
(x+<i>y)ds,</i> C l`<sub>a doa.n th˘a’ng nˆo´i</sub> <i>A(9,</i>6) v´o.i <i>B(1,</i>2). (DS. 36
√
5)
<b>2.</b>
I
C
<i>xyds,</i>C l`a biˆen h`ınh vuˆong |<i>x</i>|+|<i>y</i>|=<i>a,</i> <i>a ></i>0. (DS. 0)
<b>3.</b>
I
C
(x+<i>y)ds,</i> C l`a biˆen cu’a tam gi´ac dı’nh <i>A(1,</i>0),<i>B</i>(0,1),<i>C(0,</i>0).
(DS. 1 +
√
2)
<b>4.</b>
I
C
<i>ds</i>
<i>x</i>−<i>y</i>,C l`a doa.n th˘a’ng nˆo´i <i>A(0,</i>2) v´o.i<i>B</i>(4,0). (DS.
√
5 ln 2)
<b>5.</b>
I
C
p
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<i><sub>ds,</sub></i> <sub>C</sub> <sub>l`</sub><sub>a du.`</sub><sub>o.ng tr`</sub><sub>on</sub> <i><sub>x</sub></i>2
+<i>y</i>2 =<i>ax.</i> (DS. 2a2)
<b>6.</b>
I
C
(x2+<i>y</i>2)<i>nds,</i>C l`a du.`o.ng tr`on <i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>.</sub> <sub>(DS. 2πa</sub>2<i>n</i>+1<sub>)</sub>
<b>7.</b>
I
C
<i>e</i>
√
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2
(r, ϕ) : 06<i>r</i>6 <i>a,</i>06<i>ϕ</i>6 <i>π</i>
4 .
(DS. 2(e<i>a</i>−1) + <i>πae</i>
<i>a</i>
4 )
<b>8.</b>
I
C
<i>xyds,</i>C l`a mˆ<sub>o.t phˆa</sub>` n tu. elip n˘a`m trong g´oc phˆa` n tu. I.
(DS. <i>ab</i>
3 ·
<i>a</i>2+<i>ab</i>+<i>b</i>2
<i>a</i>+<i>b</i> )
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> Su.<sub>’ du.ng phu.o.ng tr`ınh tham sˆo´ cu’a du.`o.ng elip:</sub> <i>x</i> =
<i>a</i>cos<i>t,y</i>=<i>b</i>sin<i>t.</i>
<b>9.</b>
I
C
<i>ds</i>
p
<i>x</i>2 <sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>+ 4</sub>,C l`a doa.n th˘a’ng nˆo´i diˆe’m <i>O(0,</i>0) vo.i<i>A(1,</i>2).
(DS. ln
√
5 + 3
4 )
<b>10.</b>
I
C
(x2+<i>y</i>2+<i>z</i>2)ds, C l`a cung du.`o.ng cong <i>x</i>=<i>a</i>cos<i>t,</i> <i>y</i>=<i>a</i>sin<i>t,</i>
<i>z</i>=<i>bt; 0</i>6<i>t</i>62π, <i>a ></i>0, <i>b ></i>0.
(DS. 2π
3
√
<i>a</i>2<sub>+</sub><i><sub>b</sub></i>2<sub>(3a</sub>2
+ 4π2<i>b</i>2))
<b>11.</b>
I
C
<i>x</i>2<i>ds,</i> C l`a du.`o.ng tr`on
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>z</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>a</sub></i>2
<i>x</i>+<i>y</i>+<i>z</i> = 0
(DS. 2πa
3
3 )
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> Ch´u.ng to’ r˘a`ng
I
C
<i>x</i>2<i>ds</i>=
I
C
<i>y</i>2<i>ds</i>=
I
C
<i>z</i>2<i>ds</i> v`a t`u. d´o suy
ra
<i>I</i> = 1
3
I
C
<b>12.</b>
I
C
(x+<i>y)ds,</i> C l`a mˆ<sub>o.t phˆa</sub>` n tu. du.`o.ng tr`on
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>z</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>R</sub></i>2
<i>y</i>=<i>x</i>
n˘a`m trong g´oc phˆa` n t´am I. (DS.<i>R</i>2
√
2)
<b>13.</b> T´ınh
I
C
<i>xyzds,</i> C l`a mˆ<sub>o.t phˆa</sub>` n tu. du.`o.ng tr`on
<i>x</i>2+<i>y</i>2+<i>z</i>2 =<i>R</i>2
<i>x</i>2+<i>y</i>2 = <i>R</i>
2
4
n˘a`m trong g´oc phˆa` n t´am I.
T´ınh c´ac t´ıch phˆan du.`<sub>o.ng theo to.a dˆo. sau dˆay</sub>
<b>14.</b>
I
C
<i>y</i>2<i>dx</i>+<i>x</i>2<i>dy,</i>C l`a du.`o.ng t`u. diˆe’m (0,0) dˆe´n diˆe’m (1,1):
1) C l`<sub>a doa.n th˘a’ng.</sub>
2) C l`a cung parabol <i>y</i>=<i>x</i>2<sub>.</sub>
3) C l`a cung parabol <i>y</i>=√<i>x.</i>
(DS. 1) 2
3; 2)
7
10 ; 3)
7
10)
<b>15.</b>
I
C
<i>y</i>2<i>dx</i>−<i>x</i>2<i>dy,</i> C l`a du.`o.ng tr`on b´an k´ınh <i>R</i> = 1 v`a c´o hu.´o.ng
ngu.o..c chiˆe`u kim dˆo` ng hˆo` v`a:
1) v´o.i tˆ<sub>am ta.i gˆo´c to.a dˆo..</sub>
2) v´o.i tˆ<sub>am ta.i diˆe’m (1</sub><i>,</i>1).
(DS. 1) 0; 2) −4π)
I
C
v`a (1,2). (DS. 2)
<b>17.</b>
I
C
cos<i>ydx</i>−sin<i>xdy,</i>C l`<sub>a doa.n th˘a’ng t`u. diˆe’m (2</sub><i>,</i>−2) dˆe´n diˆe’m
(−2,2). (DS. −2 sin 2)
<b>18.</b>
I
C
(x2+<i>y</i>2)dx+ (x2−<i>y</i>2)dy,C l`a du.`o.ng cong <i>y</i>= 1− |1−<i>x</i>|,
06<i>x</i>62. (DS. 4
3)
<b>19.</b>
I
C
(x+<i>y)dx</i>+ (x−<i>y)dy,</i>C l`a elip c´o hu.´o.ng du.o.ng <i>x</i>
2
<i>a</i>2 +
<i>y</i>2
<i>b</i>2 = 1.
(DS. 0)
<b>20.</b>
I
C
(2a−<i>y)dx</i>+<i>xdy,</i> C l`a mˆ<sub>o.t v`om cuˆo´n cu’a du.`o.ng xicloid</sub>
<i>x</i>=<i>a(t</i>−sin<i>t),y</i>=<i>a(1</i>−cos<i>t), 0</i>6<i>t</i>62π. (DS. −2πa2<sub>)</sub>
<b>21.</b>
I
C
<i>dx</i>+<i>dy</i>
|<i>z</i>|+|<i>y</i>|, C l`a biˆen c´o hu.´o.ng du.o.ng cu’a h`ınh vuˆong v´o.i dı’nh
ta.i diˆe’m <i>A(1,</i>0), <i>B(0,</i>1), <i>C(</i>−1,0) v`a<i>D(0,</i>−1). (DS. 0)
<b>22.</b>
I
C
(x2−<i>y</i>2)dx+ (x2 +<i>y</i>2)dy,C l`a elip c´o hu.´o.ng du.o.ng
<i>x</i>2
<i>a</i>2 +
<i>y</i>2
<i>b</i>2 = 1. (DS. 0)
<b>23.</b>
I
C
(x2+<i>y</i>2)dx+<i>xydy,</i> C l`a cung cu’a du.`o.ng <i>y</i>=<i>ex</i> t`u. diˆe’m
(0,1) dˆe´n diˆe’m (1, e). (DS. 3e
2
4 +
I
C
(x3−<i>y</i>2)dx+<i>xydy,</i> C l`a cung cu’a du.`o.ng <i>y</i>=<i>ax</i> <sub>t`</sub><sub>u. diˆ</sub><sub>e’m</sub>
(0,1) dˆe´n diˆe’m (1, a). (DS. 1
4 +
<i>a</i>2
2 +
3(1−<i>a</i>2<sub>)</sub>
4 ln<i>a</i> )
<b>25.</b>
I
C
<i>x</i>=<i>a(t</i>−sin<i>t),y</i>=<i>a(1</i>−cos<i>t),a ></i>0 c´<sub>o di.nh hu</sub>.´o.ng theo hu.´o.ng
t˘ang cu’a tham sˆo´. (DS. <i>a</i>3<i><sub>π(5</sub></i><sub>−</sub><sub>2π))</sub>
´
Ap du.ng cˆong th´u.c Green dˆe’ t´ınh t´ıch phˆan du.`o.ng
<b>26.</b>
I
C
<i>xy</i>2<i>dy</i>−<i>x</i>2<i>dx,</i> C l`a du.`o.ng tr`on <i>x</i>2+<i>y</i>2 =<i>a</i>2. (DS. <i>πa</i>
4
4 )
<b>27.</b>
I
C
(x+<i>y)dx</i>−(x−<i>y)dy,</i> C l`a elip <i>x</i>
2
<i>a</i>2 +
<i>y</i>2
<i>b</i>2 = 1. (DS. −2πab)
<b>28.</b>
I
C
<i>e</i>−<i>x</i>2+<i>y</i>2(cos 2xydx+ sin 2xydy), C l`a du.`o.ng tr`on <i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>R</sub></i>2<sub>.</sub>
(DS. 0)
<b>29.</b>
I
C
(xy+<i>ex</i>sin<i>x</i>+<i>x</i>+<i>y)dx</i>+ (xy−<i>e</i>−<i>y</i> +<i>x</i>−sin<i>y)dy,</i>
C l`a du.`o.ng tr`on <i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>= 2x.</sub> <sub>(DS.</sub> <sub>−</sub><i><sub>π)</sub></i>
<b>30.</b>
I
C
(1 +<i>xy)dx</i>+<i>y</i>2<i>dy,</i>C l`a biˆen cu’a nu.’ a trˆen cu’a h`ınh tr`on
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>6</sub><sub>2x</sub><sub>(y</sub><sub>></sub><sub>0).</sub> <sub>(DS.</sub> <sub>−</sub><i>π</i>
2)
<b>31.</b>
I
C
(x2+<i>y</i>2)dx+ (x2 −<i>y</i>2)dy, C l`a biˆen cu’a tam gi´ac ∆ABC v´o.i
<i>A</i>= (0,0), <i>B</i> = (1,0),<i>C</i> = (0,1), Kiˆe’m tra kˆe´t qua’ b˘a`ng c´ach
t´ınh tru..c tiˆe´p. (DS. 0)
<b>32.</b>
I
C
(2xy−<i>x</i>2)dx+ (x+<i>y</i>3)dy, C l`a biˆen cu’a miˆ<sub>`n bi. ch˘a.n gi´o.i ha.n</sub>e
bo.’ i hai du.`o.ng <i>y</i> = <i>x</i>2 <sub>v`</sub><sub>a</sub> <i><sub>y</sub></i>2 <sub>=</sub> <i><sub>x. Kiˆ</sub></i><sub>e’m tra kˆ</sub><sub>e´t qua’ b˘</sub><sub>a</sub><sub>`ng c´ach t´ınh</sub>
tru..c tiˆe´p. (DS. 1
30)
<b>33.</b>
I
C
<b>34.</b>
I
C
(xy+<i>x</i>+<i>y)dx</i>+ (xy+<i>x</i>−<i>y)dy, trong d´</i>o C l`a
a) elip <i>x</i>
2
<i>a</i>2 +
<i>y</i>2
<i>b</i>2 = 1;
b) du.`o.ng tr`on <i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>=</sub><i><sub>ax</sub></i> <sub>(a ></sub><sub>0). (DS. a) 0; b)</sub><sub>−</sub><i>πa</i>
3
8 )
<b>35.</b>
I
C
<i>xy</i>2<i>dx</i>−<i>x</i>2<i>ydy,</i>C l`a du.`o.ng tr`on <i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>R</sub></i>2<sub>. (DS.</sub> <i>πR</i>
4
2 )
<b>36.</b>
I
C
2(x2 +<i>y</i>2)dx +<i>x(4y</i> + 3)dy, C l`a du.`o.ng gˆa´p kh´uc v´o.i dı’nh
<i>A</i> = (0,0), <i>B</i> = (1,1), <i>C</i> = (0,2). Kiˆe’m tra kˆe´t qua’ b˘a`ng c´ach t´ınh
tru..c tiˆe´p. (DS. 3)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> Bˆo’ sung cho C <sub>doa.n th˘a’ng dˆe’ thu du</sub>.o..c chu tuyˆe´n d´ong.
<b>37.</b> H˜ay so s´anh hai t´ıch phˆan
<i>I</i>1 =
I
<i>AmB</i>
(x+<i>y)</i>2<i>dx</i>−(x−<i>y)</i>2<i>dy</i> v`a <i>I</i>2 =
I
<i>AnB</i>
(x+<i>y)</i>2<i>dx</i>−(x−<i>y)</i>2<i>dy</i>
nˆe´u<i>AmB</i>l`<sub>a doa.n th˘a’ng nˆo´i</sub><i>A(1,</i>1) v´o.i<i>B</i>(2,6) v`a<i>AnB</i>l`a cung parabol
qua<i>A.</i> <i>B</i> v`a gˆ<sub>o´c to.a dˆo.. (DS.</sub><i>I</i>1−<i>I</i>2 = 2)
<b>38.</b> T´ınh <i>I</i> =
I
<i>AmBnA</i>
(x+<i>y)dx</i>−(x−<i>y)dy, trong d´</i>o <i>AmB</i> l`a cung
parabol qua <i>A(1,</i>0) v`a <i>B(2,</i>3) v`a c´<sub>o tru.c dˆo´i x´u.ng l`a tru.c</sub> <i>Oy, c`</i>on
<i>AnB</i> l`<sub>a doa.n th˘a’ng nˆo´i</sub> <i>A</i> v´o.i<i>B</i>.
(DS. −1
3)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> Dˆ` u tiˆen viˆe´t phu.o.ng tr`ınh parabol v`a du.`o.ng th˘a’ng, saua
d´o ´<sub>ap du.ng cˆong th´u</sub>.c Green.
<b>39.</b> Ch´u.ng minh r˘a<sub>`ng gi´a tri. cu’a t´ıch phˆan</sub>
I
C
(2xy−<i>y)dx</i>+<i>x</i>2<i>dy,</i>
trong d´o C l`a chu tuyˆe´n d´ong, b˘a`ng diˆe.n t´ıch miˆe`n ph˘a’ng v´o.i biˆen l`a
<b>40.</b>
I
C
(x+<i>y)</i>2<i>dx</i>−(x2+<i>y</i>2)dy, C l`a biˆen cu’a ∆ABC v´o.i dı’nh
<i>A(1,</i>1),<i>B(3,</i>2) v`a<i>C(2,</i>5). (DS. −462
3)
I
C
(y−<i>x</i>2)dx+ (x+<i>y</i>2)dy,C l`a biˆ<sub>en h`ınh qua.t b´an k´ınh</sub> <i>R</i> v`a
g´oc<i>ϕ</i>(0 6<i>ϕ</i>6 <i>π</i>
2). (DS. 0)
<b>42.</b>
I
C
<i>y</i>2<i>dx</i>+ (x+<i>y)</i>2<i>dy,</i> C l`a biˆen cu’a h`ınh tam gi´ac ∆ABC v´o.i
<i>A(a,</i>0),<i>B(a, a),C(0, a). (DS.</i> 2a
3
3 )
Gia’ su.’ c´ac h`am <i>f</i>(M), <i>P</i>(M), <i>Q(M) v`</i>a <i>R(M</i>),<i>M</i> = (x, y, z) liˆ<sub>en tu.c</sub>
ta.i mo.i diˆe’m<i>M</i> cu’a m˘<sub>a.t tro.n, do du.o..c (</sub><i>σ) (m˘</i><sub>a.t tro.n l`a m˘a.t c´o m˘a.t</sub>
ph˘a’ng tiˆe´p x´<sub>uc ta.i mo.i diˆe’m cu’a n´o). Chia mˆo.t c´ach t`uy ´y m˘a.t (</sub><i>σ)</i>
∆S1<i>, . . . ,</i>∆Sn−1. D˘a.t <i>dk</i> = diamσk; <i>d</i> = max
06<i>k</i>6<i>n</i>−1<i>dk</i>. Trong mˆo˜i ma’nh
m˘<sub>a.t ta lˆa´y mˆo.t c´ach t`uy ´y diˆe’m</sub> <i>Ni. T´ınh gi´</i><sub>a tri. cu’a c´ac h`am d˜a cho</sub>
ta.i diˆe’m<i>Ni,i</i>= 0, n−1. Ta k´y hiˆ<sub>e.u cos</sub><i>α(Ni), cosβ</i>(Ni) v`a cos<i>γ(Ni)</i>
l`a c´ac cosin chı’ phu.o.ng cu’a vecto. ph´ap tuyˆe´n<i>~n(Ni</i><sub>) ta.i diˆe’m</sub><i>Ni</i> cu’a
m˘<sub>a.t (</sub><i>σ).</i>
X´et hai c´ach lˆ<sub>a.p tˆo’ng t´ıch phˆan sau.</sub>
(I) Lˆa´y gi´<sub>a tri.</sub> <i>f(Ni) nhˆ</i>an v´o.i c´ac phˆ` n tu.a <sub>’ diˆe.n t´ıch m˘a.t ∆</sub><i>S</i>0,
∆S1<i>, . . . ,</i>∆Sn−1 v`a lˆa.p tˆo’ng
<i>n</i>−1
X
<i>i</i>=0
(II) Kh´ac v´o.i c´ach lˆ<sub>a.p tˆo’ng t´ıch phˆan trong (I), trong phu</sub>.o.ng ph´ap
n`ay ta lˆa´y gi´<sub>a tri.</sub> <i>P</i>(Ni), <i>Q(Ni) v`</i>a <i>R(Ni) nhˆ</i>an khˆong pha’i v´o.i phˆ` na
tu.<sub>’ diˆe.n t´ıch ∆</sub><i>Si</i> cu’a c´ac ma’nh m˘<sub>a.t</sub> <i>σi</i> m`a l`a nhˆan v´o.i h`ınh chiˆe´u cu’a
c´ac ma’nh d´o lˆen c´ac m˘<sub>a.t ph˘a’ng to.a dˆo.</sub> <i>Oxy,</i> <i>Oxz</i> v`a<i>Oyz</i>, t´u.c l`a lˆ<sub>a.p</sub>
c´ac tˆ<sub>o’ng da.ng</sub>
<i>σxy</i> =
X
<i>i</i>=0
<i>P</i>(Ni)m(σ<i><sub>xy</sub>i</i> ), <i>m(σi<sub>xy</sub></i>) =<i>proOxy</i>(σi);
<i>σxz</i> =
<i>n</i>−1
X
<i>i</i>=0
<i>Q(Ni)m(σxzi</i> ), <i>m(σ</i>
<i>i</i>
<i>xz</i>) =<i>proOxz</i>(σi);
<i>σyz</i> =
<i>n</i>−1
X
<i>i</i>=0
<i>R(Ni)m(σ<sub>yz</sub>i</i> ), <i>m(σ<sub>yz</sub>i</i> ) =<i>proOyz</i>(σi).
<b>D- i.nh ngh˜ıa 12.4.1.</b> Nˆe´u tˆ<sub>` n ta.i gi´o.i ha.n h˜u.u ha.n</sub>o
lim
<i>d</i>→0
<i>n</i>−1
X
<i>i</i>=1
<i>f(Ni)∆Si</i> (12.34)
khˆ<sub>ong phu. thuˆo.c v`ao ph´ep phˆan hoa.ch m˘a.t (</sub><i>σ) th`</i>anh c´ac ma’nh con
v`a khˆ<sub>ong phu. thuˆo.c v`ao c´ach cho.n c´ac diˆe’m trung gian</sub> <i>Ni</i> ∈ <i>σi</i> th`ı
gi´<sub>o.i ha.n d´o go.i l`a t´ıch phˆan m˘a.t theo diˆe.n t´ıch.</sub>
K´y hiˆ<sub>e.u :</sub>
ZZ
(<i>σ</i>)
<i>f</i>(x, y, z)dS.
<b>D- i.nh ngh˜ıa 12.4.2.</b> C´ac t´ıch phˆan m˘<sub>a.t theo to.a dˆo. du</sub>.o..c di.nh ngh˜ıa
bo.’ i
ZZ
(<i>σ</i>)
<i>P</i>(M)dxdy <i>def</i>= lim
<i>n</i>−1
X
<i>i</i>=0
<i>P</i>(Ni)m(σ<i>xyi</i> ) (12.35)
ZZ
(<i>σ</i>)
<i>Q(M</i>)dxdz <i>def</i>= lim
<i>d</i>→0
<i>n</i>−1
X
<i>i</i>=0
<i>Q(Ni)m(σ<sub>xz</sub>i</i> ) (12.36)
ZZ
(<i>σ</i>)
<i>R(M</i>)dydz <i>def</i>= lim
<i>n</i>−1
X
<i>i</i>=0
nˆe´u c´ac gi´<sub>o.i ha.n o</sub>’ vˆe´ pha’i (12.35)-(12.37) tˆ. <sub>` n ta.i h˜u.u ha.n khˆong phu.</sub>o
thuˆ<sub>o.c v`ao ph´ep phˆan hoa.ch m˘a.t (</sub><i>σ) v`</i>a c´<sub>ach cho.n diˆe’m trung gian</sub><i>Ni,</i>
<i>i</i>= 0, n−1.
T´ıch phˆan m˘<sub>a.t theo to.a dˆo. da.ng tˆo’ng qu´at</sub>
ZZ
(<i>σ</i>)
<i>P</i>(M)dxdy+<i>Q(M)dxdz</i>+<i>R(M</i>)dydz
l`a tˆo’ng cu’a c´ac t´ıch phˆan m˘<sub>a.t theo to.a dˆo. (12.35), (12.36) v`a (12.37).</sub>
Nˆe´u (σ) l`a m˘<sub>a.t d´ong (k´ın !) th`ı t´ıch phˆan m˘a.t</sub><i>theo ph´ıa ngo`ai</i> cu’a
n´<sub>o du.o..c k´y hiˆe.u</sub>
ZZ
(<i>σ</i>)+
ho˘<sub>a.c do.n gia’n l`a</sub>
Z Z
(<i>σ</i>)
nˆe´u n´oi r˜o (σ) l`a m˘<sub>a.t n`ao;</sub>
c`on t´ıch phˆan <i>theo ph´ıa trong</i> <sub>du.o.</sub>.c k´y hiˆe.u
Z Z
(<i>σ</i>)−
ho˘<sub>a.c do</sub>.n gia’n l`a
ZZ
(<i>σ</i>)
khi d˜a n´oi r˜o (σ) l`a m˘<sub>a.t n`ao.</sub>
Phu.o.ng ph´ap chung dˆe’ t´ınh t´ıch phˆan m˘<sub>a.t ca’ hai da.ng l`a du</sub>.a vˆe` t´ıch
phˆan hai l´<sub>o.p. Cu. thˆe’ l`a: xuˆa´t ph´at t`u</sub>. phu.o.ng tr`ınh cu’a m˘a.t (<i>σ) ta</i>
biˆe´n dˆo’i biˆe’u th´u.c du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan th`anh biˆe’u th´u.c hai biˆe´n m`a
miˆ`n biˆe´n thiˆen cu’a ch´e ung l`a h`ınh chiˆ<sub>e´u do.n tri. cu’a (</sub><i>σ) lˆ</i>en m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub>
to.a dˆo. tu.o.ng ´u.ng v´o.i c´ac biˆe´n d´o.
1+ Nˆe´u m˘<sub>a.t (</sub><i>σ) c´</i>o phu.o.ng tr`ınh <i>z</i> = <i>ϕ(x, y) th`ı t´ıch phˆ</i>an m˘<sub>a.t</sub>
theo diˆ<sub>e.n t´ıch du</sub>.o..c biˆe´n dˆo’i th`anh t´ıch phˆan hai l´o.p theo cˆong th´u.c
<i>dS</i>=
q
1 +<i>ϕ</i>0
<i>x</i>
2
+<i>ϕ</i>0
<i>y</i>
2
<i>dxdy</i>
ZZ
(<i>σ</i>)
<i>f</i>(x, y, z)dS=
ZZ
<i>D</i>(<i>x,y</i>)
<i>f[x, y, ϕ(x, y)]</i>
q
1 +<i>ϕ</i>0
<i>x</i>
2
+<i>ϕ</i>0
<i>y</i>
2
<i>dxdy</i> (12.38)
Nˆe´u m˘<sub>a.t (</sub><i>σ) c´</i>o phu.o.ng tr`ınh<i>y</i> =<i>ψ(x, z) th`ı</i>
ZZ
(<i>σ</i>)
<i>f(x, y, z)dS</i> =
Z Z
<i>D</i>(<i>x,z</i>)
<i>f[x, ψ(x, z), z]</i>
q
1 +<i>ψ</i>0
2
+<i>ψ</i>0
<i>z</i>
2
<i>dxdz,</i> (12.39)
trong d´o <i>D(x, z) =proOxz</i>(σ).
Nˆe´u m˘<sub>a.t (</sub><i>σ) c´</i>o phu.o.ng tr`ınh<i>x</i> =<i>g(y, z) th`ı</i>
ZZ
(<i>σ</i>)
<i>f(</i>·)dS =
ZZ
<i>D</i>(<i>y,z</i>)
<i>f</i>[g(y, z), y, z]
q
1 +<i>g</i>0
2<sub>+</sub><i><sub>g</sub></i>0
<i>z</i>
2<i><sub>dydz,</sub></i> <sub>(12.40)</sub>
trong d´o <i>D(y, z) =proOyz</i>(σ).
2+ <sub>Gia’ thiˆ</sub><sub>e´t m˘</sub>
a.t (<i>σ) chiˆ</i><sub>e´u du.o..c do.n tri. lˆen c´ac m˘a.t ph˘a’ng to.a dˆo.,</sub>
t´u.c l`a m˘<sub>a.t c´o phu.o.ng tr`ınh da.ng</sub>
<i>z</i> =<i>ϕ(x, y),</i> (x, y)∈<i>D(x, y);</i>
<i>y</i>=<i>ψ(x, z),</i> (x, z)∈<i>D(x, z);</i>
<i>x</i>=<i>g(y, z),</i> (y, z)∈<i>D(y, z).</i>
Ta k´y hiˆ<sub>e.u</sub><i>e</i>1,<i>e</i>2,<i>e</i>3l`a c´ac vecto. co. so.’ cu’aR3v`a cos<i>α(M</i>) = cos(<i>~n, ~</i>d<i>e</i>1),
cos<i>β(M</i>) = cos(<i>~n, ~</i>d<i>e</i>2), cos<i>γ(M) = cos(~n, ~</i>d<i>e</i>3). D´o l`a c´ac cosin chı’
phu.o.ng cu’a vecto. ph´ap tuyˆe´n v´o.i m˘<sub>a.t (</sub><i>σ</i><sub>) ta.i diˆe’m</sub><i>M</i> ∈(σ). Khi d´o
c´ac t´ıch phˆan m˘<sub>a.t theo to.a dˆo. lˆa´y theo m˘a.t hai ph´ıa du.o..c t´ınh nhu.</sub>
sau.
ZZ
(<i>σ</i>)
<i>P</i>(M)dxdy =
+
ZZ
<i>D</i>(<i>x,y</i>)
<i>P</i>(x, y, ϕ(x, y))dxdy nˆe´u cos<i>γ ></i>0;
−
ZZ
<i>D</i>(<i>x,y</i>)
<i>P</i>(x, y, ϕ(x, y))dxdy nˆe´u cos<i>γ <</i>0
Tu.o.ng tu.. ta c´o
ZZ
(<i>σ</i>)
<i>Q(M</i>)dxdz =
+
ZZ
<i>D</i>(<i>x,z</i>)
<i>Q(x, ψ(x, z), z)dxdz</i> nˆe´u cos<i>β ></i>0,
−
ZZ
<i>D</i>(<i>x,z</i>)
<i>Q(</i>·)dxdz nˆe´u cos<i>β <</i>0;
Z Z
(<i>σ</i>)
<i>R(M</i>)dydz =
+
ZZ
<i>D</i>(<i>y,z</i>)
<i>R(g(y, z), y, z)dydz</i> nˆe´u cos<i>α ></i>0
−
ZZ
<i>D</i>(<i>y,z</i>)
<i>R(</i>·)dydz nˆe´u cos<i>α <</i>0.
<i>Nhˆa<sub>. n x´</sub>et.</i> T´ıch phˆan m˘<sub>a.t theo to.a dˆo. lˆa´y theo phˆa</sub>` n<i>m˘a<sub>. t tru</sub><sub>.</sub></i> v´o.i du.`o.ng
sinh song song v´<sub>o.i tru.c</sub> <i>Oz</i> l`a b˘a<sub>`ng 0. Trong c´ac tru.`o.ng ho..p tu.o.ng</sub>
tu.., c´ac t´ıch phˆan m˘a.t theo to.a dˆo. <i>x,z</i> hay <i>y,z</i> c˜ung = 0.
ZZZ
<i>D</i>
<i><sub>∂P</sub></i>
<i>∂x</i> +
<i>∂Q</i>
<i>∂y</i> +
<i>∂R</i>
<i>∂z</i>
<i>dxdydz</i> =
Z Z
<i>∂D</i>
<i>P dydz</i>+<i>Qdxdz</i>+<i>Rdxdy.</i>
N´o x´ac lˆ<sub>a.p mˆo´i liˆen hˆe. gi˜u.a t´ıch phˆan m˘a.t theo m˘a.t biˆen</sub> <i>∂D</i> cu’a <i>D</i>
v´o.i t´ıch phˆan 3-l´o.p lˆa´y theo miˆ`ne <i>D</i> ⊂R3.
I
L
<i>P dx</i>+<i>Qdy</i>+<i>Rdz</i>=
ZZ
(<i>σ</i>)
<i><sub>∂Q</sub></i>
<i>∂x</i> −
<i>∂P</i>
<i>∂y</i>
<i>dxdy</i>+<i>∂R</i>
<i>∂y</i> −
<i>∂Q</i>
<i>∂z</i>
<i>dydz</i>
+
<i><sub>∂P</sub></i>
<i>∂z</i> −
<i>∂R</i>
<i>∂x</i>
N´o x´ac lˆ<sub>a.p mˆo´i liˆen hˆe. gi˜u</sub>.a t´ıch phˆan m˘a.t theo m˘a.t (<i>σ) v´</i>o.i t´ıch phˆan
du.`o.ng lˆa´y theo b`o.L cu’a m˘<sub>a.t (</sub><i>σ).</i>
Ta nhˆ<sub>a.n x´et r˘a`ng sˆo´ ha.ng th´u</sub>. nhˆa´t o.’ vˆe´ pha’i cu’a cˆong th´u.c Stokes
c˜ung ch´ınh l`a vˆe´ pha’i cˆong th´u.c Green. Hai sˆ<sub>o´ ha.ng c`on la.i thu du</sub>.o..c
t`u. d´o bo.’ i ph´ep ho´<sub>an vi. tuˆa</sub>` n ho`an c´ac biˆe´n<i>x, y, z</i> v`a c´ac h`am <i>P, Q, R:</i>
<i>x</i>
% &
<i>z</i> ←− <i>y</i>
<i>P</i>
% &
<i>R</i> ←− <i>Q</i>
<b>C ´AC V´I DU<sub>.</sub></b>
<b>V´ı du<sub>. 1.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
ZZ
(<i>σ</i>)
(6x+ 4y+ 3z)dS, trong d´o (σ) l`a phˆ` na
m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>x</i>+ 2y+ 3z = 6 n˘a`m trong g´oc phˆa` n t´am th´u. nhˆa´t.
<i>Gia’i.</i> M˘<sub>a.t t´ıch phˆan l`a tam gi´ac</sub> <i>ABC</i> tronng d´o <i>A(6,</i>0,0),
<i>B(0,</i>3,0) v`a <i>C(0,</i>0,2). Su.<sub>’ du.ng phu.o.ng tr`ınh cu’a (</sub><i>σ) dˆ</i>e’ biˆe´n dˆo’i
t´ıch phˆan m˘<sub>a.t th`anh t´ıch phˆan 2-l´o.p. T`u. phu.o.ng tr`ınh cu’a (</sub><i>σ) r´</i>ut
ra <i>z</i> = 1
3(6−<i>x</i>−2y). T`u. d´o
<i>dS</i> =
q
1 +<i>z</i>0
<i>x</i>
2
+<i>z</i>0
<i>y</i>
2
<i>dxdy</i>=
√
14
2 <i>dxdy.</i>
Do d´o
<i>I</i> =
√
14
3
ZZ
∆<i>OAB</i>
[(6x+ 4y+3
3(6−<i>x</i>−2y)]dxdy
=
√
14
3
3
Z
0
<i>dy</i>
6<sub>Z</sub>−2<i>y</i>
0
(5x+ 2y+ 6)dx
=
√
14
3
3
Z
0
nh<sub>5</sub>
2<i>x</i>
2
+ 2xy+ 6xi<sub></sub>
6−2<i>y</i>
0
o
<i>dy</i>= 54
√
<b>V´ı du<sub>. 2.</sub></b> T´ınh
ZZ
(<i>σ</i>)
p
1 + 4x2<sub>+ 4y</sub>2<i><sub>dS, (σ) l`</sub></i><sub>a phˆ</sub><sub>` n paraboloid tr`on</sub><sub>a</sub>
xoay<i>z</i> = 1−<i>x</i>2 <sub>−</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>n˘</sub><sub>a</sub><sub>`m trˆen m˘a.t ph˘a’ng</sub> <i><sub>Oxy.</sub></i>
<i>Gia’i.</i> M˘<sub>a.t (</sub><i>σ) chiˆ</i><sub>e´u du.o..c do.n tri. lˆen m˘a.t ph˘a’ng</sub><i>Oxy</i> v`a h`ınh tr`on
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>6</sub><sub>1 l`</sub><sub>a h`ınh chiˆ</sub><sub>e´u cu’a n´</sub><sub>o:</sub> <i><sub>D(x, y) =</sub></i><sub>(x, y) :</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>6</sub><sub>1</sub> <sub>. Ta</sub>
t´ınh <i>dS. Ta c´</i>o <i>z<sub>x</sub></i>0 = −2x, <i>z</i>0<i><sub>y</sub></i> = −2y ⇒ <i>dS</i> = p1 + 4x2<sub>+ 4y</sub>2<i><sub>dxdy.</sub></i>
Do vˆ<sub>a.y</sub>
ZZ
(<i>σ</i>)
=
Z Z
<i>D</i>(<i>x,y</i>)
p
1 + 4x2<sub>+ 4y</sub>2 <sub>·</sub>p<sub>1 + 4x</sub>2 <sub>+ 4y</sub>2<i><sub>dxdy</sub></i>
=
ZZ
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>6</sub><sub>1</sub>
(1 + 4x2+ 4y2)dxdy.
B˘a`ng c´ach chuyˆe’n sang to.a dˆo. cu..c ta c´o
<i>I</i> =
2<i>π</i>
Z
0
<i>dϕ</i>
1
Z
0
(1 + 4r2)rdr = 3π. N
<b>V´ı du<sub>. 3.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
ZZ
(<i>σ</i>)
(y2+<i>z</i>2<i>dxdy, trong d´</i>o (σ) l`a ph´ıa ngo`ai
cu’a m˘<sub>a.t</sub> <i>z</i> =
√
1−<i>x</i>2 <sub>gi´</sub><sub>o.i ha.n bo</sub><sub>’ i c´</sub>. <sub>ac m˘</sub><sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i><sub>y</sub></i><sub>= 0,</sub> <i><sub>y</sub></i><sub>= 1.</sub>
<i>Gia’i.</i> M˘<sub>a.t (</sub><i>σ) l`</i>a nu.’ a trˆen cu’a m˘<sub>a.t tru.</sub> <i>x</i>2+<i>z</i>2 = 1, <i>z</i> > 0. Do d´o
h`ınh chiˆe´u cu’a (σ) lˆen m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>Oxy</i> l`a h`ınh ch˜u. nhˆ<sub>a.t x´ac di.nh bo.’i</sub>
c´ac diˆ<sub>`u kiˆe.n:</sub>e −1 6 <i>x</i> 6 1, 0 6 <i>y</i> 6 1. Do d´o v`ı<i>z</i> =
√
1−<i>x</i>2 <sub>nˆ</sub><sub>en</sub>
cos<i>γ ></i>0 v`a
Z Z
(<i>σ</i>)
(y2+<i>z</i>2)dxdy =
ZZ
<i>D</i>(<i>x,y</i>)
[y2+ (
√
1−<i>x</i>2<sub>)</sub>2
]dxdy
=
1
Z
−1
<i>dx</i>
1
Z
0
<b>V´ı du<sub>. 4.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
ZZ
(<i>σ</i>)
2dxdy+<i>ydxdz</i>−<i>x</i>2<i>zdydz, trong d´</i>o (σ)
l`a ph´ıa trˆen cu’a phˆ` n elipxoid 4xa 2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>+ 4z</sub>2 <sub>= 1 n˘</sub><sub>a</sub><sub>`m trong g´oc phˆa</sub><sub>` n</sub>
t´am I.
<i>Gia’i.</i> Ta viˆe´t t´ıch phˆan d˜a cho du.´<sub>o.i da.ng</sub>
<i>I</i> = 2
Z Z
(<i>σ</i>)
<i>dxdy</i>+
ZZ
(<i>σ</i>)
<i>ydydz</i>−
ZZ
(<i>σ</i>)
<i>x</i>2<i>zdydz.</i>
v`a su.<sub>’ du.ng phu.o.ng tr`ınh cu’a m˘a.t (</sub><i>σ) dˆ</i>e’ biˆe´n dˆo’i mˆo˜i t´ıch phˆan. Lu.u
´
y r˘a`ng cos<i>α ></i>0, cos<i>β ></i>0, cos<i>γ ></i>0.
(i) V`ı h`ınh chiˆe´u cu’a m˘<sub>a.t (</sub><i>σ) lˆ</i>en m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>Oxy</i> l`a phˆ` n tu. h`ınha
elip <i>x</i>
2
12 +
<i>y</i>2
22 61 nˆen
<i>I</i>1 =
ZZ
(<i>σ</i>)
<i>dxdy</i>=
ZZ
<i>D</i>(<i>x,y</i>)
<i>dxdy</i>= <i>π</i>
2 (v`ı diˆe.n t´ıch elip = 2<i>π)</i>
(ii) H`ınh chiˆe´u cu’a (σ) lˆen m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>Oxz</i> l`a phˆ` n tu. h`ınh tr`ona
4x2+ 4z2 64⇔ <i>x</i>2+<i>z</i>2 61. M˘<sub>a.t kh´ac t`u. phu.o.ng tr`ınh m˘a.t r´ut ra</sub>
<i>y</i>= 2p1−<i>x</i>2<sub>−</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>v`</sub><sub>a do d´</sub><sub>o</sub>
<i>I</i>2 =
Z Z
(<i>σ</i>)
<i>ydxdz</i>= 2
Z Z
<i>D</i>(<i>x,y</i>)
√
1−<i>x</i>2<sub>−</sub><i><sub>z</sub></i>2<i><sub>dxdz</sub></i> <sub>=</sub><sub>|</sub><sub>chuyˆ</sub><sub>e’n sang to.a dˆo. cu..c</sub><sub>|</sub>
= 2
<i>π/</i>2
Z
0
<i>dϕ</i>
1
Z
0
√
1−<i>r</i>2<i><sub>rdr</sub></i> <sub>=</sub> <i>π</i>
3·
(iii) H`ınh chiˆe´u cu’a (σ) lˆen m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>Oyz</i> l`a mˆ<sub>o.t phˆa</sub>` n tu. h`ınh
elip <i>y</i>
2
4 +<i>z</i>
2
<i>x</i>=
r
1− <i>y</i>
2
4 −<i>z</i>
2 <sub>rˆ</sub><sub>` i thˆe´ v`ao h`am du.´o.i dˆa´u t´ıch phˆan cu’a</sub><sub>o</sub> <i><sub>I</sub></i>
3:
<i>I</i>3 =
ZZ
(<i>σ</i>)
<i>x</i>2<i>zdydz</i> =
Z Z
<i>D</i>(<i>y,z</i>)
<i>z</i> 1− <i>y</i>
2
4 −<i>z</i>
2
<i>dydz</i>
=
1
Z
0
<i>dz</i>
2√1−<i>z</i>2
Z
0
<i>z</i> 1− <i>y</i>
2
4 −<i>z</i>
2
<i>dy</i> =· · ·= 4
15 ·
Nhu. vˆ<sub>a.y</sub> <i>I</i> = 2I1+<i>I</i>2−<i>I</i>3 =
4π
3 −
4
15· N
<b>V´ı du<sub>. 5.</sub></b> T´ınh
ZZ
(<i>σ</i>)−
<i>ydydz, trong d´</i>o (σ) l`a m˘<sub>a.t cu’a t´u</sub>. diˆe.n gi´o.i ha.n
bo.’ i m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>x</i>+<i>y</i>+<i>z</i> = 1 v`a c´ac m˘<sub>a.t ph˘a’ng to.a dˆo., t´ıch phˆan du.o..c</sub>
lˆa´y theo ph´ıa trong cu’a t´u. diˆ<sub>e.n.</sub>
<i>Gia’i.</i> M˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>x</i>+<i>y</i>+<i>z</i> = 1 c˘a<sub>´t c´ac tru.c to.a dˆo. ta.i</sub><i>A(1,</i>0,0),
<i>B(0,</i>1,0) v`a <i>C</i> = (0,0,1). Ta k´y hiˆ<sub>e.u gˆo´c to.a dˆo. l`a</sub> <i>O(0,</i>0,0). T`u. d´o
suy ra m˘<sub>a.t k´ın (</sub><i>σ) gˆ</i>` m t`o u. 4 h`ınh tam gi´ac ∆ABC, ∆BCO, ∆ACO
v`a ∆ABO. Do vˆ<sub>a.y t´ıch phˆan d˜a cho l`a tˆo’ng cu’a bˆo´n t´ıch phˆan.</sub>
(i) T´ıch phˆan <i>I</i>1 =
ZZ
<i>ABC</i>
<i>ydxdz. R´</i>ut <i>y</i> t`u. phu.o.ng tr`ınh m˘<sub>a.t (</sub><i>σ)</i>⊃
∆ABC ta c´o<i>y</i>= 1−<i>x</i>−<i>z</i> v`a do d´o
Z Z
<i>ACO</i>
(1−<i>x</i>−<i>z)dxdz</i> =
1
Z
0
<i>dx</i>
1−<i>x</i>
Z
0
(x+<i>z</i>−1)dz =−1
6·
(Lu.u ´y r˘a`ng cos<i>β</i> = cos(~<i>n, Oy)<</i> 0 v`ı vecto.<i>~n</i> lˆ<sub>a.p v´o</sub>.i hu.´o.ng du.o.ng
tru.c<i>Oy</i> mˆ<sub>o.t g´oc t`u, do d´o tru.´o.c t´ıch phˆan theo ∆</sub><i>ACO</i>xuˆa´t hiˆ<sub>e.n dˆa´u</sub>
tr`u.)
(ii)
ZZ
(<i>BCD</i>)
<i>ydxdz</i>=
ZZ
(<i>ABO</i>)
v`ı m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>BCO</i> v`a<i>ABO</i> dˆ<sub>`u vuˆong g´oc v´o.i m˘a.t ph˘a’ng</sub>e <i>Oxz.</i>
(iii)
ZZ
(<i>ACO</i>)
<i>ydxdz</i> =
Z Z
<i>ACO</i>
0dxdz = 0.
Vˆ<sub>a.y</sub> <i>I</i> =−1
6. N
<b>V´ı du<sub>. 6.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan <i>I</i> =
ZZ
(<i>σ</i>)
<i>x</i>3<i>dydz</i>+<i>y</i>3<i>dzdx</i>+<i>z</i>3<i>dxdy, trong</i>
d´o (σ) l`a ph´ıa ngo`ai m˘<sub>a.t cˆa</sub>` u<i>x</i>2 <sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>z</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>R</sub></i>2<sub>.</sub>
<i>Gia’i.</i> <sub>Ap du.ng cˆong th´u.c Gauss-Ostrogradski ta c´o</sub>´
ZZ
(<i>σ</i>)
= 3
Z ZZ
<i>D</i>
(x2+<i>y</i>2+<i>z</i>2)dxdydz
trong d´o <i>D</i> ⊂ R3 l`a miˆ<sub>`n v´o.i biˆen l`a m˘a.t (</sub>e <i>σ). Chuyˆ</i><sub>e’n sang to.a dˆo.</sub>
cˆ` u ta c´oa
3
ZZ Z
<i>D</i>
(x2 +<i>y</i>2+<i>z</i>2)dxdydz = 3
2<i>π</i>
Z
0
<i>dϕ</i>
<i>π</i>
Z
0
sin<i>θdθ</i>
<i>R</i>
Z
0
<i>r</i>4<i>dr</i>
= 12πR
5
5 ·
Vˆ<sub>a.y</sub> <i>I</i> = 12πR
5
5 · N
<b>V´ı du<sub>. 7.</sub></b> T´ınh t´ıch phˆan
I
L
<i>x</i>2<i>y</i>3<i>dx</i>+<i>dy</i>+<i>zdz, trong d´</i>o L l`a du.`o.ng
tr`on <i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>= 1,</sub> <i><sub>z</sub></i> <sub>= 0, c`</sub><sub>on m˘</sub>
a.t (<i>σ) l`</i>a ph´ıa ngo`ai cu’a nu.’ a m˘<sub>a.t cˆa</sub>` u
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>z</sub></i>2 <sub>= 1,</sub> <i><sub>z ></sub></i><sub>0 v`</sub><sub>a</sub><sub>L</sub> <sub>c´</sub>
o di.nh hu.´o.ng du.o.ng.
<i>Gia’i.</i> Trong tru.`<sub>o.ng ho..p n`ay</sub> <i>P</i> =<i>x</i>2<i>y</i>3, <i>Q</i>= 1, <i>R</i> =<i>z. Do d´</i>o
<i>∂Q</i>
<i>∂x</i> −
<i>∂P</i>
<i>∂y</i> =−3x
2
<i>y</i>2<i>,</i> <i>∂R</i>
<i>∂y</i> −
<i>∂Q</i>
<i>∂z</i> = 0,
<i>∂P</i>
<i>∂z</i> −
v`a do d´o theo cˆong th´u.c Stokes ta c´o
I
L
=−3
Z Z
(<i>σ</i>)
<i>x</i>2<i>y</i>2<i>dxdy</i>=−<i>π</i>
8· N
<b>B `AI T ˆA<sub>. P</sub></b>
T´ınh c´ac t´ıch phˆan m˘<sub>a.t theo diˆe.n t´ıch sau dˆay</sub>
<b>1.</b>
ZZ
(Σ)
(x+<i>y</i>+<i>z)dS, (Σ) l`</i>a m˘<sub>a.t lˆa.p phu.o.ng 0</sub> 6<i>x</i>61, 0661,
06<i>z</i> 61. (DS. 9)
<b>2.</b>
ZZ
(Σ)
(2x+y+<i>z)dS, (Σ) l`</i>a phˆ<sub>` n m˘a.t ph˘a’ng</sub>a <i>x</i>+<i>y</i>+<i>z</i> = 1 n˘a`m trong
g´oc phˆ` n t´ama <i>I. (DS.</i> 2
√
3
3 )
<b>3.</b>
ZZ
(Σ)
<i>z</i> + 2x+ 4y
3
<i>dS, (Σ) l`</i>a phˆ<sub>` n m˘a.t ph˘a’ng 6</sub>a <i>x</i>+ 4y+ 3z = 12
n˘a`m trong g´oc phˆa` n t´am I. (DS. 4√61)
<b>4.</b>
ZZ
(<i>σ</i>)
p
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<i><sub>dS, (Σ) l`</sub></i><sub>a phˆ</sub><sub>` n m˘a.t n´on</sub><sub>a</sub> <i><sub>z</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>, 0</sub> <sub>6</sub><i><sub>z</sub></i> <sub>6</sub><sub>1.</sub>
(DS. 2
√
2π
3 )
<b>5.</b>
ZZ
(Σ)
(y+<i>z</i>+
√
<i>a</i>2 <sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>)dS, (Σ) l`</sub><sub>a phˆ</sub><sub>` n m˘a.t tru.</sub><sub>a</sub> <i><sub>x</sub></i>2
+<i>y</i>2 =<i>a</i>2 n˘a`m
gi˜u.a hai m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>z</i> = 0 v`a <i>z</i> =<i>h. (DS.ah(4a</i>+<i>πh))</i>
<b>6.</b>
ZZ
(Σ)
p
<i>y</i>2<sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<i><sub>dS, (Σ) l`</sub></i><sub>a phˆ</sub><sub>` n m˘a.t n´on</sub><sub>a</sub> <i><sub>z</sub></i>2<sub>=</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>n˘</sub><sub>a</sub><sub>`m trong m˘a.t</sub>
tru. <i>x</i>2+<i>y</i>2 =<i>a</i>2. (DS. 8a
3
<b>7.</b>
ZZ
(Σ)
(x+<i>y</i>+<i>z)dS, (Σ) l`</i>a nu.’ a trˆen cu’a m˘<sub>a.t cˆa</sub>` u <i>x</i>2+<i>y</i>2+<i>z</i>2 =<i>a</i>2.
(DS. <i>πa</i>3<sub>)</sub>
<b>8.</b>
ZZ
(Σ)
p
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<i><sub>dS, (Σ) l`</sub></i><sub>a m˘</sub><sub>a.t cˆa</sub><sub>` u</sub> <i><sub>x</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>z</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>. (DS.</sub> 8πa
3
3 )
<b>9.</b>
ZZ
(Σ)
<i>dS</i>
(1 +<i>x</i>+<i>y)</i>, (Σ) l`a biˆen cu’a t´u. diˆe.n x´ac di.nh bo
.
’ i bˆa´t phu.o.ng
tr`ınh<i>x+y+z</i> 61,<i>x</i>>0,<i>y</i>>0,<i>z</i>>0. (DS. 1
3(3−
√
3)+(√3−1) ln 2)
<b>10.</b>
Z Z
(Σ)
(x2 +<i>y</i>2)dS, (Σ) l`a phˆ<sub>` n m˘a.t paraboloid</sub>a <i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>= 2z</sub>
du.o..c
c˘a´t ra bo.’ i m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>z</i>= 1. (DS. 55 + 9
√
3
65 )
<b>11.</b>
Z Z
(Σ)
p
1 + 4x2<sub>+ 4y</sub>2<i><sub>dS, (Σ) l`</sub></i><sub>a phˆ</sub><sub>` n m˘a.t paraboloid</sub><sub>a</sub> <i><sub>z</sub></i> <sub>= 1</sub><sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>−</sub><i><sub>y</sub></i>2
gi´<sub>o.i ha.n bo.’i c´ac m˘a.t ph˘a’ng</sub> <i>z</i> = 0 v`a <i>z</i>= 1. (DS. 3π)
<b>12.</b>
Z Z
(Σ)
(x2 +<i>y</i>2)dS, (Σ) l`a phˆ<sub>` n m˘a.t n´on</sub>a <i>z</i> = p<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>n˘</sub><sub>a</sub><sub>`m gi˜</sub><sub>u.a</sub>
c´ac m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub><i>z</i> = 0 v`a <i>z</i>= 1. (DS. <i>π</i>
√
2
2 )
<b>13.</b>
Z Z
(Σ)
(xy+<i>yz</i>+<i>zx)dS, (Σ) l`</i>a phˆ<sub>` n m˘a.t n´on</sub>a <i>z</i> = p<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>n˘</sub><sub>a</sub><sub>`m</sub>
trong m˘<sub>a.t tru.</sub> <i>x</i>2+<i>y</i>2 = 2ax (a >0). (DS. 64a
4√<sub>2</sub>
15 )
<b>14.</b>
ZZ
(Σ)
(x2+<i>y</i>2+<i>z</i>2)dS, (Σ) l`<sub>a ma.t cˆa</sub>` u. (DS. 4π)
<b>15.</b>
ZZ
(Σ)
bo.’ i m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>x</i>= 10. (DS. 50π
3 (1 + 25
√
5))
Su.<sub>’ du.ng cˆong th´u.c t´ınh diˆe.n t´ıch m˘a.t</sub><i>S(Σ) =</i>
Z Z
(Σ)
<i>dS</i> dˆe’ t´ınh diˆ<sub>e.n</sub>
t´ıch cu’a phˆ<sub>` n m˘a.t (Σ) nˆe´u</sub>a
<b>16.</b> (Σ) l`a phˆ<sub>` n m˘a.t ph˘a’ng 2</sub>a <i>x</i>+ 2y+<i>z</i> = 8a n˘a<sub>`m trong m˘a.t tru.</sub>
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>R</sub></i>2<sub>.</sub> <sub>(DS. 3πR</sub>2<sub>)</sub>
<b>17.</b> (Σ) l`a phˆ<sub>` n m˘a.t tru.</sub>a <i>y</i>+<i>z</i>2 <sub>=</sub><i><sub>R</sub></i>2 <sub>n˘</sub><sub>a</sub><sub>`m trong m˘a.t tru.</sub>
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>R</sub></i>2<sub>.</sub> <sub>(DS. 8R</sub>2<sub>)</sub>
<b>18.</b> (Σ) l`a phˆ<sub>` n m˘a.t paraboloid</sub>a <i>x</i>2+<i>y</i>2 = 6z n˘a`m trong m˘a.t tru.
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>= 27.</sub> <sub>(DS. 42π)</sub>
<b>19.</b> (Σ) l`a phˆ<sub>` n m˘a.t cˆa</sub>a ` u <i>x</i>2+<i>y</i>2+<i>z</i>2 = 3a2 n˘a`m trong paraboloid
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>= 2az.</sub> <sub>(DS. 2πa</sub>2<sub>(3</sub><sub>−</sub>√<sub>3))</sub>
<b>20.</b> (Σ) l`a phˆ<sub>` n m˘a.t n´on</sub>a <i>z</i>2 = 2xy n˘a`m trong g´oc phˆa` n t´am I gi˜u.a
hai m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub> <i>x</i>= 2, <i>y</i>= 4. (DS. 16)
<b>21.</b> (Σ) l`a phˆ<sub>` n m˘a.t tru.</sub>a <i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>Rx</sub></i> <sub>n˘</sub><sub>a</sub><sub>`m trong m˘a.t cˆa</sub><sub>` u</sub>
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>z</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>R</sub></i>2<sub>.</sub> <sub>(DS. 4R</sub>2<sub>)</sub>
T´ınh c´ac t´ıch phˆan m˘<sub>a.t theo to.a dˆo. sau:</sub>
<b>22.</b>
ZZ
(Σ)
<i>dxdy, (Σ) l`</i>a ph´ıa ngo`ai phˆ<sub>` n m˘a.t n´on</sub>a <i>z</i> =p<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>khi</sub>
06<i>z</i> 61. (DS. −<i>π)</i>
<b>23.</b>
ZZ
(Σ)
<i>ydzdx, (Σ) l`</i>a ph´ıa trˆen cu’a phˆ<sub>` n m˘a.t ph˘a’ng</sub>a <i>x</i>+<i>y</i>+<i>z</i> = <i>a</i>
(a >0) n˘a`m trong g´oc phˆa` n t´am <i>I. (DS.</i> <i>a</i>
3
6)
<b>24.</b>
ZZ
(Σ)
<b>25.</b>
ZZ
(Σ)
−<i>xdydz</i>+<i>zdzdx</i> + 5dxdy, (Σ) l`a ph´ıa trˆen cu’a phˆ<sub>` n m˘a.t</sub>a
ph˘a’ng 2x+ 3y+<i>z</i> = 6 thuˆ<sub>o.c g´oc phˆa</sub>` n t´am I. (DS. 6)
<b>26.</b>
Z Z
(Σ)
<i>yzdydz</i>+<i>xzdxdz</i>+<i>xydxdy, (Σ) l`</i>a ph´ıa trˆen cu’a tam gi´<sub>ac ta.o</sub>
4
8 )
<b>27.</b>
ZZ
(Σ)
<i>x</i>2<i>dydz</i>+<i>z</i>2<i>dxdy, (Σ) l`</i>a ph´ıa ngo`ai cu’a phˆ<sub>` n m˘a.t n´on</sub>a
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>z</sub></i>2<sub>, 0</sub><sub>6</sub><i><sub>z</sub></i> <sub>6</sub><sub>1.</sub> <sub>(DS.</sub> <sub>−</sub>4
3)
<b>28.</b>
ZZ
(Σ)
<i>xdydz</i>+<i>ydzdx</i>+<i>zdxdy, (Σ) l`</i>a ph´ıa ngo`ai phˆ<sub>` n m˘a.t cˆa</sub>a ` u
<i>x</i>2+<i>y</i>2+<i>z</i>2=<i>a</i>2. (DS. 4πa3)
<b>29.</b>
ZZ
(<i>σ</i>)
<i>x</i>2<i>dydz</i>−<i>y</i>2<i>dzdx</i>+<i>z</i>2<i>dxdy, (Σ) l`</i>a ph´ıa ngo`ai cu’a m˘<sub>a.t cˆa</sub>` u
<i>x</i>2+<i>y</i>2+<i>z</i>2=<i>R</i>2 thuˆ<sub>o.c g´oc phˆa</sub>` n t´am I. (DS. <i>πa</i>
4
8 )
<b>30.</b>
ZZ
(Σ)
2dxdy+<i>ydzdx</i>−<i>x</i>2<i>zdydz, (Σ) l`</i>a ph´ıa ngo`ai cu’a phˆ<sub>` n m˘a.t</sub>a
elipxoid 4x2 <sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>+ 4z</sub>2 <sub>= 4 thuˆ</sub>
o.c g´oc phˆa` n t´am I. (DS. 4π
3 −
4
15)
<b>31.</b>
ZZ
(Σ)
(y2+<i>z</i>2)dxdy, (Σ) l`a ph´ıa ngo`ai cu’a m˘<sub>a.t tru.</sub> <i>z</i>2 <sub>= 1</sub><sub>−</sub><i><sub>x</sub></i>2<sub>,</sub>
06<i>y</i>61. (DS. <i>π</i>
3)
<b>32.</b>
ZZ
(Σ)
(z−<i>R)</i>2<i>dxdy, (Σ) l`</i>a ph´ıa ngo`ai cu’a nu.’ a m˘<sub>a.t cˆa</sub>` u
<i>x</i>2+<i>y</i>2+ (z−<i>R)</i>2 =<i>R</i>2,<i>R</i> 6<i>z</i> 62R. (DS. −5π
<b>33.</b>
ZZ
(Σ)
<i>x</i>2<i>dydz</i>+<i>y</i>2<i>dzdx</i>+<i>z</i>2<i>dxdy, (Σ) l`</i>a ph´ıa ngo`ai cu’a phˆ<sub>` n m˘a.t</sub>a
cˆ` ua <i>x</i>2+<i>y</i>2+<i>z</i>2 =<i>a</i>2 thuˆ<sub>o.c g´oc phˆa</sub>` n t´am I. (DS. 3πa
4
8 )
<b>34.</b>
ZZ
(Σ)
<i>z</i>2<i>dxdy, (σ) l`</i>a ph´ıa trong cu’a m˘<sub>a.t elipxoid</sub>
<i>x</i>2+<i>y</i>2+ 2z2 = 2. (DS. 0)
<b>35.</b>
ZZ
(Σ)
(z+ 1)dxdy, (Σ) l`a ph´ıa ngo`ai cu’a m˘<sub>a.t cˆa</sub>` u
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>z</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>R</sub></i>2<sub>. (DS.</sub> 4πR
3
3 )
<b>36.</b>
ZZ
(Σ)
<i>x</i>2<i>dydz</i>+<i>y</i>2<i>dzdx</i>+<i>z</i>2<i>dxdy, (Σ) l`</i>a ph´ıa ngo`ai cu’a m˘<sub>a.t cˆa</sub>` u
(x−<i>a)</i>2<sub>+ (y</sub><sub>−</sub><i><sub>b)</sub></i>2<sub>+ (z</sub><sub>−</sub><i><sub>c)</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>R</sub></i>2<sub>. (DS.</sub> 8πR
3
3 (a+<i>b</i>+<i>c))</i>
<b>37.</b>
ZZ
(Σ)
<i>x</i>2<i>y</i>2<i>zdxdy, (Σ) l`</i>a ph´ıa trong cu’a nu.’ a du.´o.i m˘<sub>a.t cˆa</sub>` u
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>z</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>R</sub></i>2<sub>. (DS.</sub> 2πR
7
105 )
<b>38.</b>
ZZ
(Σ)
<i>xzdxdy</i>+<i>xydydz</i>+<i>yzdxdz, (Σ) l`</i>a ph´ıa ngo`ai cu’a t´u. diˆ<sub>e.n ta.o</sub>
bo.’ i c´ac m˘<sub>a.t ph˘a’ng to.a dˆo. v`a m˘a.t ph˘a’ng</sub> <i>x</i>+<i>y</i>+<i>z</i> = 1. (DS. 1
8)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> Su.<sub>’ du.ng nhˆa.n x´et nˆeu trong phˆa</sub>` n l´y thuyˆe´t.
<b>39.</b>
ZZ
(Σ)
<i>yzdydz</i>+<i>xzdxdz</i> +<i>xydxdy, (Σ) l`</i>a ph´ıa ngo`ai cu’a m˘<sub>a.t biˆen</sub>
t´u. diˆ<sub>e.n lˆa.p bo.’i c´ac m˘a.t ph˘a’ng</sub> <i>x</i> = 0, <i>y</i> = 0, <i>z</i> = 0, <i>x</i>+<i>y</i>+<i>z</i> = <i>a.</i>
(DS. 0)
<b>40.</b>
ZZ
(Σ)
m˘<sub>a.t cˆa</sub>` u <i>x</i>2+<i>y</i>2 +<i>z</i>2 =<i>R</i>2 (z >0). (DS. <i>πR</i>
4
2 )
´
Ap du.ng cˆong th´u.c Gauss-Ostrogradski dˆe’ t´ınh t´ıch phˆan m˘a.t theo
ph´ıa ngo`ai cu’a m˘<sub>a.t (Σ) (nˆe´u m˘a.t khˆong k´ın th`ı bˆo’ sung dˆe’ n´o tro.’ th`anh</sub>
k´ın)
<b>41.</b>
ZZ
(Σ)
<i>x</i>2<i>dydz</i>+<i>y</i>2<i>dzdx</i>+<i>z</i>2<i>dxdy, (Σ) l`</i>a m˘<sub>a.t cˆa</sub>` u
(x−<i>a)</i>2+ (y−<i>b)</i>2+ (z−<i>c)</i>2 =<i>R</i>2. (DS. 8π
3 (a+<i>b</i>+<i>c)R</i>
3
)
<b>42.</b>
ZZ
(Σ)
<i>xdydz</i>+<i>ydzdx</i>+<i>zdxdy, (Σ) l`</i>a m˘<sub>a.t cˆa</sub>` u <i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>z</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>R</sub></i>2<sub>.</sub>
(DS. 4πR3<sub>)</sub>
<b>43.</b>
ZZ
(Σ)
4x3<i>dydz</i>+ 4y3<i>dzdx</i>−6z2<i>dxdy, (Σ) l`</i>a biˆen cu’a phˆ` n h`ınha
tru. <i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>6</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>, 0</sub> <sub>6</sub><i><sub>z</sub></i> <sub>6</sub><i><sub>h.</sub></i> <sub>(DS. 6πa</sub>2<sub>(a</sub>2<sub>−</sub><i><sub>h</sub></i>2<sub>))</sub>
<b>44.</b>
ZZ
(<i>σ</i>)
(y−<i>z)dydz</i>+ (z−<i>x)dzdx</i>+ (x−<i>y)dxdy, (Σ) l`</i>a phˆ<sub>` n m˘a.t</sub>a
n´on <i>x</i>2+<i>y</i>2 =<i>z</i>2, 06<i>x</i>6<i>h. (DS. 0)</i>
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> V`ı (Σ) khˆong k´ın nˆen cˆ` n bˆo’ sung phˆaa <sub>` n m˘a.t ph˘a’ng</sub><i>z</i> =<i>h</i>
n˘a<sub>`m trong n´on dˆe’ thu du.o..c m˘a.t k´ın.</sub>
<b>45.</b>
ZZ
(Σ)
<i>dydz</i>+<i>zxdzdx</i>+<i>xydxdy, (Σ) l`</i>a biˆen cu’a miˆ`ne
{(x, y, z) :<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>6</sub><i><sub>a</sub></i>2<i><sub>,</sub></i><sub>0</sub><sub>6</sub><i><sub>z</sub></i> <sub>6</sub><i><sub>h</sub></i><sub>}</sub><sub>. (DS. 0)</sub>
<b>46.</b>
ZZ
(Σ)
<i>ydydz</i>+<i>zdzdx</i>+<i>xdxdy, (Σ) l`</i>a m˘<sub>a.t cu’a h`ınh ch´op gi´o</sub>.i ha.n
bo.’ i c´ac m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub>
<i>x</i>+<i>y</i>+<i>z</i> =<i>a</i> (a >0),<i>x</i>= 0, <i>y</i>= 0, <i>z</i> = 0. (DS. 0)
<b>47.</b>
ZZ
(Σ)
(DS. <i>π</i>
5)
<b>48.</b>
Z Z
(Σ)
<i>x</i>3<i>dydz</i>+<i>y</i>3<i>dzdx</i>+<i>z</i>3<i>dxdy, (Σ) l`</i>a m˘<sub>a.t cˆa</sub>` u<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2<sub>+</sub><i><sub>z</sub></i>2 <sub>=</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>.</sub>
(DS. 12πa
5
5 )
<b>49.</b>
ZZ
(Σ)
<i>z</i>2<i>dxdy, (Σ) l`</i>a m˘<sub>a.t elipxoid</sub> <i>x</i>
2
<i>a</i>2 +
<i>y</i>2
<i>b</i>2 +
<i>z</i>2
<i>c</i>2 = 1. (DS. 0)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> <sub>Xem v´ı du. 10, mu.c III.</sub>
<b>50.</b>
ZZ
(Σ)
<i>xdydz</i>+<i>ydzdx</i>+<i>zdxdy, (Σ) l`</i>a m˘<sub>a.t elipxoid</sub><i>x</i>
2
<i>a</i>2+
<i>y</i>2
<i>b</i>2 +
<i>z</i>2
<i>c</i>2 = 1.
(Ds. 4πabc)
<b>51.</b>
ZZ
(Σ)
<i>xdydz</i>+<i>ydzdx</i>+<i>zdxdy, (Σ) l`</i>a biˆ<sub>en h`ınh tru.</sub><i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>6</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>,</sub>
−<i>h</i>6<i>z</i> 6<i>h.</i> (DS. 6πa2<i>h)</i>
<b>52.</b>
ZZ
(Σ)
<i>x</i>2<i>dydz</i>+<i>y</i>2<i>dzdx</i>+<i>z</i>2<i>dxdy, (Σ) l`</i>a biˆen cu’a h`ınh lˆ<sub>a.p phu</sub>.o.ng
06<i>x</i>6<i>a, 0</i>6<i>y</i>6<i>a, 0</i>6<i>z</i> 6<i>a.</i> (DS. 3a4)
Dˆe’ ´<sub>ap du.ng cˆong th´u.c Stokes, ta lu.u ´y la.i quy u.´o.c</sub>
Hu.´o.ng du.o.ng cu’a chu tuyˆe´n<i>∂</i>Σ cu’a m˘<sub>a.t (Σ) du</sub>.o..c quy u.´o.c nhu.
sau: Nˆe´u mˆ<sub>o.t ngu</sub>.`o.i quan tr˘a´c d´u.ng trˆen ph´ıa du.o..c cho.n cu’a m˘a.t (t´u.c
l`a hu.´o.ng t`u. chˆan dˆe´n dˆ` u tr`a ung v´o.i hu.´o.ng cu’a vecto. ph´ap tuyˆe´n) th`ı
khi ngu.`o.i quan s´at di chuyˆe’n trˆen<i>∂Σ theo hu.´</i>o.ng d´o th`ı m˘<sub>a.t (Σ) luˆon</sub>
luˆon n˘a`m bˆen tr´ai.
´
Ap du.ng cˆong th´u.c Stokes dˆe’ t´ınh c´ac t´ıch phˆan sau
<b>53.</b>
I
C
<b>54.</b>
I
C
<i>ydx</i>+zdy+<i>xdz,</i>C l`a du.`o.ng tr`on <i>x</i>2+y2+z2 =<i>R</i>2,<i>x+y+z</i> = 0
c´o hu.´<sub>o.ng ngu.o.</sub>.c chiˆe`u kim dˆo`ng hˆo` nˆe´u nh`ın t`u. phˆa<sub>` n du.o.ng tru.c</sub> <i>Ox.</i>
(DS. −√3πR2<sub>)</sub>
<b>55.</b>
I
C
(y− <i>z)dx</i>+ (z − <i>x)dy</i> + (x− <i>y)dz,</i> C l`a elip <i>x</i>2 +<i>y</i>2 = <i>a</i>2,
<i>x</i>
<i>a</i> +
<i>z</i>
<i>h</i> = 1 (a > 0, <i>h ></i> 0) c´o hu.´o.ng ngu.o..c chiˆe`u kim dˆo` ng hˆo` nˆe´u
nh`ın t`u. diˆe’m (2a,0,0). (DS. −2πa(a+<i>h))</i>
<b>56.</b>
I
C
(y−<i>z)dx+(z</i>−<i>x)dy+(x</i>−<i>y)dz,</i>C l`a du.`o.ng tr`on<i>x</i>2<sub>+y</sub>2<sub>+z</sub>2 <sub>=</sub><i><sub>a</sub></i>2<sub>,</sub>
<i>y</i>=<i>xtgα, 0</i> <i>< α <</i> <i>π</i>
2 c´o hu.´o.ng ngu.o..c chiˆe`u kim dˆo` ng hˆo` nh`ın t`u.
diˆe’m (2a,0,0). (DS. 2√2πa2<sub>sin</sub><i>π</i>
4 −<i>α))</i>
<b>57.</b>
I
C
(y−<i>z)dx</i>+ (z−<i>x)dy</i>+ (x−<i>y)dz,</i>C l`a elip<i>x</i>2+y2 = 1,<i>x</i>+<i>z</i> = 1
c´o hu.´<sub>o.ng ngu.o..c chiˆe</sub>`u kim dˆo` ng hˆo` nˆe´u nh`ın t`u. phˆ<sub>` n du.o.ng tru.c</sub>a <i>Oz.</i>
(DS. −4π)
<b>58.</b>
I
C
(y2−<i>z</i>2)dx+ (z2−<i>x</i>2)dy+ (x2−<i>y</i>2)dz,C l`a biˆen cu’a thiˆe´t diˆ<sub>e.n</sub>
cu’a lˆ<sub>a.p phu.o.ng 0</sub> 6 <i>x</i> 6 <i>a, 0</i> 6 <i>y</i> 6 <i>a, 0</i> 6 <i>z</i> 6 <i>a</i> v´o.i m˘<sub>a.t ph˘a’ng</sub>
2 c´o hu.´o.ng ngu.o..c chiˆe`u kim dˆo` ng hˆo` nˆe´u nh`ın t`u. diˆe’m
(2a,0,0). (DS. −9
2<i>a</i>
3
)
<b>59.</b>
I
C
<i>exdx</i>+<i>z(x</i>2 +<i>y</i>2)3<i>/</i>2<i>dy</i>+<i>yz</i>3<i>dz,</i> C l`a giao tuyˆe´n cu’a m˘<sub>a.t</sub> <i>z</i> =
p
<i>x</i>2<sub>+</sub><i><sub>y</sub></i>2 <sub>v´</sub><sub>o.i c´</sub><sub>ac m˘</sub>
a.t ph˘a’ng <i>x</i>= 0, <i>x</i>= 2, <i>y</i> = 0, <i>y</i>= 1.
(DS. −14)
<b>60.</b>
I
C
8yp(1−<i>x</i>2<sub>−</sub><i><sub>z</sub></i>2<sub>)</sub>3<i><sub>dx</sub></i><sub>+</sub><i><sub>xy</sub></i>3
<b>13.1 Chuˆo˜i sˆo´ du.o.ng . . . 178</b>
13.1.1 C´<sub>ac di.nh ngh˜ıa co. ba’n . . . 178</sub>
13.1.2 Chuˆo˜i sˆo´ du.o.ng . . . 179
<b>13.2 Chuˆo˜i hˆo<sub>. i tu</sub><sub>. tuyˆ</sub><sub>e.t dˆo´i v`a hˆo.i tu. khˆong</sub></b>
<b>tuyˆ<sub>e.t dˆo´i . . . 191</sub></b>
13.2.1 C´<sub>ac di.nh ngh˜ıa co. ba’n . . . 191</sub>
13.2.2 Chuˆo˜i dan dˆa´u v`a dˆa´u hiˆ<sub>e.u Leibnitz . . . . 192</sub>
<b>13.3 Chuˆo˜i l˜uy th`u.a . . . 199</b>
13.3.1 C´<sub>ac di.nh ngh˜ıa co</sub>. ba’n . . . 199
13.3.2 D- iˆe<sub>`u kiˆe.n khai triˆe’n v`a phu.o.ng ph´ap khai</sub>
triˆe’n . . . 201
<b>13.4 Chuˆo˜i Fourier . . . 211</b>
<i>a</i>1+<i>a</i>2+· · ·+<i>an</i>+· · ·=
∞
X
<i>n</i>=1
<i>an</i>=X
<i>n</i>>1
<i>an</i> (13.1)
du.o..c go.i l`a <i>chuˆo˜i sˆo´</i>(hay do.n gia’n l`a chuˆo˜i). C´ac sˆo´<i>a</i>1<i>, . . . , an, . . .</i>
du.o..c go.i l`a<i>c´ac sˆo´ ha<sub>. ng</sub></i> cu’a chuˆo<sub>˜i, sˆo´ ha.ng</sub><i>an</i><sub>go.i l`a</sub> <i>sˆo´ ha<sub>. ng tˆ</sub>o’ng qu´at</i>
cu’a chuˆo˜i. Tˆo’ng <i>n</i> sˆ<sub>o´ ha.ng dˆa</sub><sub>` u tiˆen cu’a chuˆo˜i du.o..c go.i l`a</sub> <i>tˆo’ng riˆeng</i>
<i>th´u.n</i> cu’a chuˆo<sub>˜i v`a k´y hiˆe.u l`a</sub> <i>sn, t´</i>u.c l`a
<i>sn</i>=<i>a</i>1+<i>a</i>2+· · ·+<i>an.</i>
V`ı sˆo´ sˆ<sub>o´ ha.ng cu’a chuˆo˜i l`a vˆo ha.n nˆen c´ac tˆo’ng riˆeng cu’a chuˆo˜i lˆa.p</sub>
th`anh d˜ay vˆ<sub>o ha.n c´ac tˆo’ng riˆeng</sub> <i>s</i>1<i>, s</i>2<i>, . . . , sn, . . .</i>
<b>D- i.nh ngh˜ıa 13.1.1.</b> Chuˆo<sub>˜i (13.1) du.o..c go.i l`a</sub> <i>chuˆo<sub>˜i hˆo.i tu.</sub></i> nˆe´u d˜ay
c´ac tˆo’ng riˆeng (sn) cu’a n´o <i>c´o gi´o.i ha<sub>. n h˜</sub>u.u ha<sub>. n</sub></i> v`a gi´<sub>o.i ha.n d´o du.o..c</sub>
go.i l`a<i>tˆo’ng</i> cu’a chuˆo<sub>˜i hˆo.i tu.. Nˆe´u d˜ay (</sub><i>sn) khˆ</i>ong c´o gi´<sub>o.i ha.n h˜u</sub>.u ha.n
th`ı chuˆo˜i (13.1)<i>phˆan k`y</i>.
<b>D- i.nh l´y 13.1.1.</b> <i>Diˆ<sub>`u kiˆe.n cˆa</sub>e</i> <i>` n dˆe’ chuˆo˜i</i> (13.1) <i>hˆo<sub>. i tu</sub><sub>. l`</sub>a sˆo´ ha<sub>. ng tˆ</sub>o’ng</i>
<i>n</i>→∞<i>an</i>= 0<i>.</i>
Di.nh l´y 13.1.1 <i>chı’ l`a diˆ<sub>`u kiˆe.n cˆa</sub>e</i> <i>` n</i> ch´u. khˆong l`a diˆ<sub>`u kiˆe.n du’.</sub>e
Nhu.ng t`u. d´o c´o thˆe’ r´ut ra diˆ<sub>`u kiˆe.n du’ dˆe’ chuˆo˜i phˆan k`y:</sub>e <i>Nˆe´u</i>
lim
<i>n</i>→∞<i>an</i>
6
= 0 <i>th`ı chuˆo˜i</i> P
<i>n</i>>1
<i>an</i> <i>phˆan k`y.</i>
Chuˆo˜i P
<i>n</i>><i>m</i>+1
<i>an</i><sub>thu du.o..c t`u. chuˆo˜i</sub> P
<i>n</i>>1
<i>an</i> sau khi c˘a´t bo’ <i>m</i> sˆ<sub>o´ ha.ng</sub>
dˆ<sub>` u tiˆen du.o..c go.i l`a</sub>a <i>phˆ` n du. th´a</i> <i>u.m</i>cu’a chuˆo˜i P
<i>n</i>>1
(13.1) hˆ<sub>o.i tu. v`a tˆo’ng cu’a n´o b˘a`ng</sub><i>Rm</i> th`ı<i>s</i>=<i>sm</i>+<i>Rm. Chuˆ</i>o˜i hˆo.i tu.
(i) V´o.i sˆo´<i>m</i> cˆ<sub>o´ di.nh bˆa´t k`y chuˆo˜i (13.1) v`a chuˆo˜i phˆa</sub>` n du. th´u.<i>m</i>
cu’a n´o dˆ<sub>` ng th`o.i hˆo.i tu. ho˘a.c dˆo</sub>o ` ng th`o.i phˆan k`y.
(ii) Nˆe´u chuˆo˜i (13.1) hˆo.i tu. th`ı<i>Rm</i> →0 khi <i>m</i>→ ∞
(iii) Nˆe´u c´ac chuˆo˜i P
<i>n</i>>1
<i>an</i> v`a P
<i>n</i>>1
<i>bn</i> hˆ<sub>o.i tu. v`a</sub> <i>α,</i> <i>β</i> l`a h˘a`ng sˆo´ th`ı
X
<i>n</i>>1
(αan+<i>βbn) =α</i>X
<i>n</i>>1
<i>an</i>+<i>β</i>X
<i>n</i>>1
<i>bn.</i>
<i>n</i>>1
<i>an</i> du.o..c go.i l`a chuˆo˜i sˆo´ du.o.ng nˆe´u <i>an</i> >0 ∀<i>n</i>∈N. Nˆe´u
<i>an></i>0∀<i>n</i> th`ı chuˆo<sub>˜i du.o..c go.i l`a chuˆo˜i sˆo´ du.o.ng thu..c su...</sub>
<i>Tiˆeu chuˆa’n hˆo<sub>. i tu</sub><sub>. .</sub></i> Chuˆo˜i sˆo´ du.o.ng hˆo.i tu. khi v`a chı’ khi d˜ay tˆo’ng
riˆeng cu’a n´<sub>o bi. ch˘a.n trˆen.</sub>
Nh`o. diˆ<sub>`u kiˆe.n n`ay, ta c´o thˆe’ thu du.o..c nh˜u.ng dˆa´u hiˆe.u du’ sau dˆay:</sub>e
<i>Dˆa´u hiˆ<sub>e.u so s´anh I</sub></i>. Gia’ su.’ cho hai chuˆo˜i sˆo´
<i>A</i>:X
<i>n</i>>1
<i>an,</i> <i>an</i>>0∀<i>n</i> ∈N v`a <i>B</i> :X
<i>n</i>>1
<i>bn,</i> <i>bn</i>>0 ∀<i>n</i>∈N
v`a<i>an</i>6<i>bn</i> ∀<i>n</i>∈N. Khi d´o:
(i) Nˆe´u chuˆo˜i sˆo´<i>B</i> hˆ<sub>o.i tu. th`ı chuˆo˜i sˆo´</sub><i>A</i> hˆ<sub>o.i tu.,</sub>
(ii) Nˆe´u chuˆo˜i sˆo´<i>A</i> phˆan k`y th`ı chuˆo˜i sˆo´<i>B</i> phˆan k`y.
<i>Dˆa´u hiˆ<sub>e.u so s´anh II.</sub></i> Gia’ su.’ c´ac chuˆo˜i sˆo´<i>A</i> v`a <i>B</i> l`a nh˜u.ng chuˆo˜i
sˆ<sub>o´ du.o.ng thu.</sub>.c su.. v`a ∃ lim
<i>n</i>→∞
<i>an</i>
<i>bn</i> = <i>λ</i> (r˜o r`ang l`a 0 6 <i>λ</i> 6 +∞). Khi
d´o:
(i) Nˆe´u <i>λ <</i>∞th`ı t`<sub>u. su.. hˆo.i tu. cu’a chuˆo˜i sˆo´</sub><i>B</i> k´<sub>eo theo su.. hˆo.i tu.</sub>
cu’a chuˆo˜i sˆo´<i>A</i>
(iii) Nˆe´u 0<i>< λ <</i>+∞th`ı hai chuˆo˜i <i>A</i> v`a <i>B</i> dˆ<sub>` ng th`o.i hˆo.i tu. ho˘a.c</sub>o
dˆ` ng th`o.i phˆan k`o y.
Trong thu..c h`anh dˆa´u hiˆe.u so s´anh thu.`o.ng du.o..c su.’ du.ng du.´o.i da.ng
“ thu..c h`anh” sau dˆay:
<i>Dˆa´u hiˆ<sub>e.u thu..c h`anh.</sub></i> Nˆe´u dˆo´i v´o.i d˜ay sˆo´ du.o.ng (an) tˆ<sub>` n ta.i c´ac sˆo´</sub>o
<i>p</i>v`a<i>C ></i>0 sao cho<i>an</i>∼ <i>C</i>
<i>np</i>,<i>n</i> → ∞th`ı chuˆo˜i
P
<i>n</i>>1
<i>an</i> hˆ<sub>o.i tu. nˆe´u</sub> <i>p ></i>1
v`a phˆan k`y nˆe´u <i>p</i>61.
C´ac chuˆo<sub>˜i thu.`o.ng du.o..c d`ung dˆe’ so s´anh l`a</sub>
1) Chuˆo˜i cˆa´p sˆo´ nhˆan P
<i>n</i>>0
<i>aqn</i><sub>,</sub> <i><sub>a</sub></i><sub>6</sub><sub>= 0 hˆ</sub>
o.i tu. khi 06 <i>q <</i>1 v`a phˆan
k`y khi <i>q</i>>1.
2) Chuˆo˜i Dirichlet: P
<i>n</i>>1
1
<i>nα</i> hˆo.i tu. khi<i>α ></i>1 v`a phˆan k`y khi<i>α</i>6 1.
Chuˆo˜i phˆan k`y P
<i>n</i>>1
1
<i>n</i> go.i l`a chuˆo˜i diˆe`u h`oa.
T`u. dˆa´u hiˆ<sub>e.u so s´anh I v`a chuˆo˜i so s´anh 1) ta r´ut ra:</sub>
<i>Dˆa´u hiˆ<sub>e.u D’Alembert.</sub></i> Nˆe´u chuˆo˜i <i>a</i>1+<i>a</i>2+· · ·+<i>an</i>+<i>. . .</i>, <i>an</i> <i>></i>0
∀<i>n</i> c´o
lim
<i>n</i>→∞
<i>an</i>+1
<i>an</i> =D
th`ı chuˆo˜i hˆo.i tu. khiD<i><</i>1 v`a phˆan k`y khi D<i>></i>1.
<i>Dˆa´u hiˆ<sub>e.u Cauchy.</sub></i> Nˆe´u chuˆo˜i <i>a</i>1+<i>a</i>2 +· · ·+<i>an</i>+<i>. . .</i>, <i>an</i> >0 ∀<i>n</i>
c´o
lim
<i>n</i>→∞
<i>n</i>
√
<i>an</i> =C
th`ı chuˆo<sub>˜i hˆo.i tu. khi</sub>C <i><</i>1 v`a phˆan k`y khi C <i>></i>1.
Trong tru.`<sub>o.ng ho.</sub>.p khi D = C = 1 th`ı ca’ hai dˆa´u hiˆ<sub>e.u n`ay dˆe</sub>`u
khˆong cho cˆau tra’ l`o.i kh˘<sub>a’ng di.nh v`ı tˆo</sub><sub>` n ta.i chuˆo˜i hˆo.i tu. lˆa˜n chuˆo˜i</sub>
phˆan k`y v´o.i D ho˘<sub>a.c</sub>C b˘a`ng 1.
<i>Dˆa´u hiˆ<sub>e.u t´ıch phˆan.</sub></i> Nˆe´u h`am <i>f</i>(x) x´<sub>ac di.nh</sub> ∀<i>x</i> > 1 khˆong ˆam
v`a gia’m th`ı chuˆo˜i P
<i>n</i>>1
∞
Z
0
<i>f</i>(x)dx hˆ<sub>o.i tu..</sub>
T`u. dˆa´u hiˆ<sub>e.u t´ıch phˆan suy ra chuˆo˜i</sub> P
<i>n</i>>1
1
<i>nα</i> hˆo.i tu. khi <i>α ></i> 1 v`a
phˆan k`y khi 0<i>< α</i>61. Nˆe´u <i>α</i>60 th`ı do <i>an</i>= 1
<i>nα</i> 6→0 khi <i>α</i>60 v`a
<i>n</i>→ ∞nˆen chuˆo˜i d˜a cho c˜ung phˆan k`y.
<b>C ´AC V´I DU<sub>.</sub></b>
<b>V´ı du<sub>. 1.</sub></b> Kha’o s´<sub>at su.</sub>. hˆo.i tu. cu’a c´ac chuˆo˜i
1) X
<i>n</i>>1
1
p
<i>n(n</i>+ 1); 2)
X
<i>n</i>>7
1
<i>n</i>ln<i>n</i>·
<i>Gia’i.</i> 1) Su.<sub>’ du.ng bˆa´t d˘a’ng th´u.c hiˆe’n nhiˆen</sub>
1
p
<i>n(n</i>+ 1) <i>></i>
1
<i>n</i>+ 1 ·
V`ı chuˆo˜i P
<i>n</i>>1
1
<i>n</i>+ 1 l`a phˆ` n du. sau sˆo´ ha.ng th´u. nhˆa´t cu’a chuˆo˜i diˆe`ua
h`oa nˆen n´o phˆan k`y.
Do d´o theo dˆa´u hiˆ<sub>e.u so s´anh I chuˆo˜i d˜a cho phˆan k`y.</sub>
2) V`ı ln<i>n ></i>2∀<i>n ></i> 7 nˆen 1
<i>n</i>ln<i>n</i> <i><</i>
1
<i>n</i>2 ∀<i>n ></i>7.
Do chuˆo˜i Dirichlet P
<i>n</i>>7
1
<i>n</i>2 hˆo.i tu. nˆen suy ra r˘a`ng chuˆo˜i d˜a cho hˆo.i
tu.. N
<b>V´ı du<sub>. 2.</sub></b> Kha’o s´<sub>at su.</sub>. hˆo.i tu. cu’a c´ac chuˆo˜i:
1) X
<i>n</i>>1
(n−1)<i>n</i>
<i>nn</i>+1 <i>,</i> 2)
X
<i>n</i>>1
<i>n</i>2<i>e</i>−
√
<i>n</i>
<i>.</i>
<i>Gia’i.</i> 1) Ta viˆe´t sˆ<sub>o´ ha.ng tˆo’ng qu´at cu’a c´ac chuˆo˜i du.´o.i da.ng:</sub>
(n−1)<i>n</i>
<i>nn</i>+1 =
1
<i>n</i>
1− 1
<i>n</i>
Ta biˆe´t r˘a`ng lim
<i>n</i>→∞
1− 1
<i>n</i>
<i>n</i>
= 1
<i>e</i> nˆen<i>ann</i>→∞∼
1
<i>ne</i>.
Nhu.ng chuˆo˜i P
<i>n</i>→∞
1
<i>ne</i> phˆan k`y, do d´o chuˆo˜i d˜a cho phˆan k`y.
2) R˜o r`ang l`a dˆa´u hiˆ<sub>e.u D’Alembert v`a Cauchy khˆong gia’i quyˆe´t</sub>
du.o..c vˆa´n dˆe` vˆe<sub>` su.. hˆo.i tu.. Ta nhˆa.n x´et r˘a`ng</sub><i>e</i>−
√
<i>n</i>
= 0(n−<i>α</i>2) khi<i>n</i>→ ∞
(α >0). T`u. d´o
X
<i>n</i>>1
<i>an</i>=X
<i>n</i>>1
1
<i>na</i>20−2
hˆ<sub>o.i tu. nˆe´u</sub> <i>a</i>0 <i>></i>6. Do vˆa.y theo dˆa´u hiˆe.u so s´anh I chuˆo˜i
P
<i>n</i>>1
<i>n</i>2<i><sub>e</sub></i>−√<i>n</i>
hˆ<sub>o.i tu..</sub> N
<b>V´ı du<sub>. 3.</sub></b> Kha’o s´<sub>at su.. hˆo.i tu. cu’a chuˆo˜i</sub>
1) X
<i>n</i>>1
2<i>n</i><sub>+</sub><i><sub>n</sub></i>2
3<i>n</i><sub>+</sub><i><sub>n</sub></i> <i>,</i> 2)
X
<i>n</i>>1
(n!)2
(2n)!·
<i>Gia’i.</i> 1) Ta c´o:
<i>an</i>+1
<i>an</i> =
2<i>n</i>+1<sub>+ (n</sub><sub>+ 1)</sub>2
3<i>n</i>+1<sub>+ (n</sub><sub>+ 1)</sub> ×
3<i>n</i><sub>+</sub><i><sub>n</sub></i>
2<i>n</i><sub>+</sub><i><sub>n</sub></i>2 =
2 + (n+ 1)
2
2<i>n</i>
3 +<i>n</i>+ 1
3<i>n</i>
×
1 + <i>n</i>
3<i>n</i>
1 + <i>n</i>
2
2<i>n</i>
<i>,</i>
<i>n</i>
√
<i>an</i>= 2
3
<i>n</i>
v
u
u
u
u
t
1 +<i>n</i>
2
2<i>n</i>
1 + <i>n</i>
3<i>n</i>
·
T`u. d´o suy ra lim
<i>n</i>→∞
<i>an</i>+1
<i>an</i> =
2
3 v`a lim<i>n</i>→∞
<i>n</i>
√
<i>an</i> = 2
3. V`a ca’ hai dˆa´u hiˆe.u
Cauchy, D’Alembert dˆ<sub>`u cho kˆe´t luˆa.n chuˆo˜i hˆo.i tu..</sub>e
2) ´<sub>Ap du.ng dˆa´u hiˆe.u D’Alembert ta c´o:</sub>
D= lim
<i>n</i>→∞
<i>an</i>+1
<i>an</i> = lim<i>n</i>→∞
(n+ 1)2
<i>Nhˆa<sub>. n x´</sub>et.</i> Nˆe´u ´<sub>ap du.ng bˆa´t d˘a’ng th´u</sub>.c
<i><sub>n</sub></i>
<i>e</i>
<i>n</i>
<i>< n!< e</i>
<i><sub>n</sub></i>
2
<i>n</i>
th`ı
(n!)<i>n</i>2
(2n)!
1
<i>n</i>
<i><</i>
<i>en</i>2
<i><sub>n</sub></i>
2
2
<sub>2n</sub>
<i>e</i>
2 =
<i>e</i>2+2<i><sub>n</sub></i>
42 <i>,</i>
do d´o lim
<i>n</i>→∞
<i>n</i>
√
<i>an</i> <i><</i>
<i><sub>e</sub></i>
4
2
<i><</i> 1 v`a khi d´o dˆa´u hiˆ<sub>e.u Cauchy c˜ung cho ta</sub>
kˆe´t luˆ<sub>a.n.</sub>
<b>V´ı du<sub>. 4.</sub></b> Kha’o s´<sub>at su.. hˆo.i tu. cu’a chuˆo˜i</sub>
1) X
<i>n</i>>1
2n
<i>n</i>2<sub>+ 1</sub><i>,</i> 2)
X
<i>n</i>>2
1
<i>n</i>ln<i>pn, p ></i> 0.
<i>Gia’i.</i> 1) Ta c´o <i>an</i>= 2n
<i>n</i>2<sub>+ 1</sub> =<i>f</i>(n). Trong biˆe’u th´u.c cu’a sˆo´ ha.ng
tˆo’ng qu´at cu’a <i>an</i> = 2n
<i>n</i>2<sub>+ 1</sub> ta thay <i>n</i> bo.’ i biˆe´n liˆen tu.c <i>x</i> v`a ch´u.ng to’
r˘a`ng h`am <i>f(x</i><sub>) thu du.o..c liˆen tu.c do.n diˆe.u gia’m trˆen nu.’a tru.c du.o.ng.</sub>
Ta c´o:
+∞
Z
1
2x
<i>x</i>2<sub>+ 1</sub><i>dx</i>= lim<i><sub>A</sub></i><sub>→</sub><sub>+</sub><sub>∞</sub>
<i>A</i>
Z
1
2x
<i>x</i>2<sub>+ 1</sub><i>dx</i>= lim<i><sub>A</sub></i><sub>→</sub><sub>+</sub><sub>∞</sub>ln(x
2
+ 1)<i>A</i><sub>1</sub>
= ln(+∞)−ln 2 =∞<i>.</i>
Do d´o chuˆo˜i 1) phˆan k`y.
2) Nhu. trˆen, ta d˘<sub>a.t</sub> <i>f(x) =</i> 1
<i>x</i>ln<i>px</i>, <i>p ></i> 0,<i>x</i> >2. H`am <i>f</i>(x) tho’a
m˜<sub>an mo.i diˆe</sub><sub>`u kiˆe.n cu’a dˆa´u hiˆe.u t´ıch phˆan. V`ı t´ıch phˆan</sub>
+∞
Z
2
<b>V´ı du<sub>. 5.</sub></b> Ch´u.ng minh r˘a`ng chuˆo˜i P
<i>n</i>>1
<i>n</i>+ 2
(n+ 1)√<i>n</i> tho’a m˜an diˆ`u kiˆe.ne
cˆ<sub>` n hˆo.i tu. nhu.ng chuˆo˜i phˆan k`y.</sub>a
<i>Gia’i.</i> Ta c´o
<i>an</i>= <i>n</i>+ 2
(n+ 1)√<i>n</i> (<i>n</i>→∞∼ )
1
√
<i>n</i> ⇒<i>n</i>lim→∞<i>an</i>= 0.
Tiˆe´p theo∀<i>k</i> = 1,2, . . . , n ta c´o
<i>ak</i> = <i>k</i>+ 2
(k+ 1)
√
<i>k</i> <i>></i>
√
<i>k</i> >
1
√
<i>n</i>
v`a do d´o
<i>sn</i> =
<i>n</i>
X
<i>k</i>=1
<i>ak</i> ><i>n</i>·√1
<i>n</i> =
√
<i>n</i> →+∞ khi<i>n</i> → ∞
v`a do d´o chuˆo˜i phˆan k`y. N
<b>B `AI T ˆA<sub>. P</sub></b>
Trong c´ac b`ai to´an sau dˆay, b˘a<sub>`ng c´ach kha’o s´at gi´o.i ha.n cu’a tˆo’ng</sub>
riˆeng, h˜ay x´ac lˆ<sub>a.p t´ınh hˆo.i tu. (v`a t´ınh tˆo’ng</sub><i>S) hay phˆ</i>an k`y cu’a chuˆo˜i
<b>1.</b> X
<i>n</i>>1
1
3<i>n</i>−1. (DS. <i>S</i> =
3
2)
<b>2.</b> X
<i>n</i>>0
(−1)<i>n</i>
2<i>n</i> . (DS.
2
3)
<b>3.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>−1. (DS. Phˆan k`y)
<b>4.</b> X
<i>n</i>>0
ln2<i>n</i>2. (DS. 1
1−ln22)
<b>5.</b> X
<i>n</i>>1
1
<b>6.</b> X
<i>n</i>>1
1
(α+<i>n)(α</i>+<i>n</i>+ 1), <i>α</i>>0. (DS.
1
<i>α</i>+ 1)
<b>7.</b> X
<i>n</i>>3
1
<i>n</i>2<sub>−</sub><sub>4</sub>. (DS.
25
48)
<b>8.</b> X
<i>n</i>>1
2n+ 1
<i>n</i>2<sub>(n</sub><sub>+ 1)</sub>2. (DS. 1)
<b>9.</b> X
<i>n</i>>1
(√3
<i>n</i>+ 2−1√3
<i>n</i>+ 1 +√3
<i>n).</i> (DS. 1−√3
2)
<b>10.</b> X
<i>n</i>>1
1
<i>n(n</i>+ 3)(n+ 6). (DS.
73
1080)
Su.<sub>’ du.ng diˆe</sub><sub>`u kiˆe.n cˆa</sub><sub>` n 2) dˆe’ x´ac di.nh xem c´ac chuˆo˜i sau dˆay chuˆo˜i</sub>
n`ao phˆan k`y.
<b>11.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>−1. (DS. Phˆan k`y)
<b>12.</b> X
<i>n</i>>1
2n−1
3n+ 2. (DS. Phˆan k`y)
<b>13.</b> X
<i>n</i>>1
<i>n</i>
p
0,001. (DS. Phˆan k`y)
<b>14.</b> X
<i>n</i>>1
1
√
2n. (DS. Dˆa´u hiˆe.u cˆa` n khˆong cho cˆau tra’ l`o.i)
<b>15.</b> X
<i>n</i>>1
2n
3<i>n</i>. (DS. Dˆa´u hiˆe.u cˆa` n khˆong cho cˆau tra’ l`o.i)
<b>16.</b> X
<i>n</i>>1
1
<i>n</i>
√
0,3. (DS. Phˆan k`y)
<b>17.</b> X
<i>n</i>>1
1
<i>n</i>
√
<i>n!</i>. (DS. Phˆan k`y)
<b>18.</b> X
<i>n</i>>1
<i>n</i>2sin 1
<b>19.</b> X
<i>n</i>>1
1 + 1
<i>n</i>
<i>n</i>2
<i>en</i> . (DS. Phˆan k`y)
<b>20.</b> X
<i>n</i>>1
<sub>2n</sub>2<sub>+ 1</sub>
2n2<sub>+ 3</sub>
<i>n</i>2
. (DS. Phˆan k`y)
<b>21.</b> X
<i>n</i>>1
<i>nn</i>+<i><sub>n</sub></i>1
<i>n</i>+ 1
<i>n</i>
<i>n</i>. (DS. Phˆan k`y)
<b>22.</b> X
<i>n</i>>1
<i>n</i>+ 2
(n+ 1)√<i>n</i>. (DS. Dˆa´u hiˆe.u cˆa` n khˆong cho cˆau tra’ l`o.i)
<b>23.</b> X
<i>n</i>>1
(n+ 1)arctg 1
<i>n</i>+ 2. (DS. Phˆan k`y)
Trong c´ac b`ai to´an sau dˆay, h˜ay d`ung dˆa´u hiˆ<sub>e.u so s´anh dˆe’ kha’o</sub>
s´<sub>at su.. hˆo.i tu. cu’a c´ac chuˆo˜i d˜a cho</sub>
<b>24</b> X
<i>n</i>>1
1
√
<i>n</i>. (DS. Phˆan k`y)
<b>25.</b> X
<i>n</i>>1
1
<i>nn</i>. (DS. Hˆo.i tu.). <i>Chı’ dˆa˜n.</i> <i>n</i>
<i>n<sub>></sub></i><sub>2</sub><i>n</i> <sub>∀</sub><i><sub>n</sub></i><sub>></sub><sub>3.</sub>
<b>26.</b> X
<i>n</i>>1
1
ln<i>n</i>. (DS. Phˆan k`y). <i>Chı’ dˆa˜n.</i> So s´anh v´o.i chuˆo˜i diˆe`u h`oa.
<b>27.</b> X
<i>n</i>>1
1
<i>n3n</i>−1. (DS. Hˆo.i tu.)
<b>28.</b> X
<i>n</i>>1
1
3
√
<i>n</i>+ 1. (DS. Phˆan k`y)
<b>29.</b> X
<i>n</i>>1
1
2<i>n</i><sub>+ 1</sub>. (DS. Hˆo.i tu.)
<b>30.</b> X
<i>n</i>>1
<i>n</i>
<b>31.</b> X
<i>n</i>>1
1
p
(n+ 2)(n2 <sub>+ 1)</sub>. (DS. Hˆo.i tu.)
<b>32.</b> X
<i>n</i>>1
5n2−3n+ 10
3n5<sub>+ 2n</sub><sub>+ 17</sub>. (DS. Hˆo.i tu.)
<b>33.</b> X
<i>n</i>>1
5 + 3(−1)<i>n</i>
2<i>n</i>+3 . (DS. Hˆo.i tu.). <i>Chı’ dˆa˜n.</i> 265 + 3(−1)
<i>n</i> <sub>6</sub><sub>8.</sub>
<b>34.</b> X
<i>n</i>>1
ln<i>n</i>
<i>n</i> . (DS. Phˆan k`y). <i>Chı’ dˆa˜n.</i> ln<i>n ></i>1 ∀<i>n ></i>2.
<b>35.</b> X
<i>n</i>>1
ln<i>n</i>
<i>n</i>2 . (DS. Hˆo.i tu.)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> Su.<sub>’ du.ng hˆe. th´u.c ln</sub><i>n < nα</i> ∀<i>α ></i>0 v`a<i>n</i> du’ l´o.n.
<b>36.</b> X
<i>n</i>>1
ln<i>n</i>
3
√
<i>n</i>. (DS. Phˆan k`y)
<b>37.</b> X
<i>n</i>>1
<i>n</i>5
5√<i>n</i>. (DS. Hˆo.i tu.)
<b>38.</b> X
<i>n</i>>1
1
√
<i>n</i>sin
1
<i>n</i>. (DS. Hˆo.i tu.)
<b>39.</b> X
<i>n</i>>1
<i>n</i>4+ 4n2+ 1
2<i>n</i> . (DS. Hˆo.i tu.)
<b>40.</b> X
<i>n</i>>1
<i>n</i>2(√<i>n</i>
<i>a</i>− <i>n</i>+1√
<i>a),</i> <i>a ></i>0. (DS. Phˆan k`y ∀<i>a</i>6= 1)
<b>41.</b> X
<i>n</i>>1
(<i>n</i>
√
2− <i>n</i>+1
√
2). (DS. Hˆ<sub>o.i tu.)</sub>
<b>42.</b> X
<i>n</i>>1
1
1 +<i>an</i>,<i>a ></i>0. (DS. Hˆo.i tu. khi<i>a ></i>1. Phˆan k`y khi 0 <i>< a</i>61)
<b>43.</b> X
<i>n</i>>1
sin <i>πn</i>
<i>n</i>2√<i><sub>n</sub></i><sub>+</sub><i><sub>n</sub></i><sub>+ 1</sub>. (DS. Hˆo.i tu.)
<b>44.</b> X
<i>n</i>>1
sin<i>π</i>
<i>n</i>
<i>p</i>
, <i>p ></i> 0. (DS. Hˆ<sub>o.i tu. nˆe´u</sub> <i>p ></i> 1, phˆan k`y nˆe´u <i>p</i>61)
<b>45.</b> X
<i>n</i>>1
tg<i>p</i> <i>π</i>
<i>n</i>+ 2, <i>p ></i>0. (DS. Hˆo.i tu. khi <i>p ></i>1, phˆan k`y khi <i>p</i>61)
<b>46.</b> X
<i>n</i>>1
sin 1
<i>np</i> ·tg
1
<i>nq</i>, <i>p ></i>0, <i>q ></i>0.
(DS. Hˆ<sub>o.i tu. khi</sub> <i>p</i>+<i>q ></i>1, phˆan k`y khi <i>p</i>+<i>q</i> 61)
<b>47.</b> X
<i>n</i>>1
1−cos 1
<i>np</i>
, <i>p ></i>0.
(DS. Hˆ<sub>o.i tu. khi</sub> <i>p ></i> 1
2, phˆan k`y khi<i>p</i>6
1
2)
<b>48.</b> X
<i>n</i>>1
(
√
<i>n</i>+ 1−√<i>n)p</i>ln2n+ 1
2n+ 3.
(DS. Hˆ<sub>o.i tu. khi</sub> <i>p ></i>0, phˆan k`y khi <i>p</i>60)
Trong c´ac b`ai to´an sau dˆay, h˜ay kha’o s´<sub>at su.. hˆo.i tu. cu’a chuˆo˜i d˜a</sub>
cho nh`o. dˆa´u hiˆ<sub>e.u du’ D’Alembert</sub>
<b>49.</b> X
<i>n</i>>1
<i>n</i>
2<i>n</i>. (DS. Hˆo.i tu.)
<b>50.</b> X
<i>n</i>>1
2<i>n</i>−1
<i>nn</i> . (DS. Hˆo.i tu.)
<b>51.</b> X
<i>n</i>>1
2<i>n</i>−1
(n−1)!. (DS. Hˆo.i tu.)
<b>52.</b> X
<i>n</i>>1
<i>n!</i>
2<i>n</i><sub>+ 1</sub>. (DS. Phˆan k`y)
<b>53.</b> X
<i>n</i>>1
4<i>nn!</i>
<i>nn</i> . (DS. Phˆan k`y)
<b>54.</b> X
<i>n</i>>1
3<i>n</i>
<b>55.</b> X
<i>n</i>>1
1·3· · ·(2n−1)
3<i>n<sub>n!</sub></i> . (DS. Hˆo.i tu.)
<b>56.</b> X
<i>n</i>>1
<i>n</i>2sin <i>π</i>
2<i>n</i>. (DS. Hˆo.i tu.)
<b>57.</b> X
<i>n</i>>1
<i>n(n</i>+ 1)
3<i>n</i> . (DS. Hˆo.i tu.)
<b>58.</b> X
<i>n</i>>1
73<i>n</i>
(2n−5)!. (DS. Hˆo.i tu.)
<b>59.</b> X
<i>n</i>>1
(n+ 1)!
2<i>n<sub>n!</sub></i> . (DS. Hˆo.i tu.)
<b>60.</b> X
<i>n</i>>1
(2n−1)!!
<i>n!</i> . (DS. Phˆan k`y)
<b>61.</b> X
<i>n</i>>1
<i>n!(2n</i>+ 1)!
(3n)! . (DS. Hˆo.i tu.)
<b>62.</b> X
<i>n</i>>1
<i>nn</i><sub>sin</sub> <i>π</i>
2<i>n</i>
<i>n!</i> . (DS. Phˆan k`y)
<b>63.</b> X
<i>n</i>>1
<i>nn</i>
<i>n!3n</i>. (DS. Hˆo.i tu.)
<b>64.</b> X
<i>n</i>>1
<i>n!an</i>
<i>nn</i> ,<i>a</i>6=<i>e,a ></i>0. (DS. Hˆo.i tu. khi<i>a < e, phˆ</i>an k`y khi<i>a > e)</i>
Trong c´ac b`ai to´an sau dˆay, h˜ay kha’o s´<sub>at su.</sub>. hˆo.i tu. cu’a chuˆo˜i d˜a
<b>65.</b> X
<i>n</i>>1
<i><sub>n</sub></i>
2n+ 1
<i>n</i>
. (DS. Hˆ<sub>o.i tu.)</sub>
<b>66.</b> X
<i>n</i>>1
arc sin1
<i>n</i>
<i>n</i>
. (DS. hˆ<sub>o.i tu.)</sub>
<b>67.</b> X
<i>n</i>>1
1
3<i>n</i>
<i><sub>n</sub></i><sub>+ 1</sub>
<i>n</i>
<i>n</i>2
<b>68.</b> X
<i>n</i>>1
<i>n</i>53n+ 2
4n+ 3
<i>n</i>
. (DS. Hˆ<sub>o.i tu.)</sub>
<b>69.</b> X
<i>n</i>>1
<sub>3n</sub>
<i>n</i>+ 5
<i>n<sub>n</sub></i><sub>+ 2</sub>
<i>n</i>+ 3
<i>n</i>2
. (DS. Phˆan k`y)
<b>70.</b> X
<i>n</i>>1
<i>n!</i>
<i>n</i>√<i>n</i>. (DS. Phˆan k`y)
<i>Chı’ dˆan.</i> Su.<sub>’ du.ng cˆong th´u.c Stirling</sub><i>n!</i>∼
<i><sub>n</sub></i>
<i>e</i>
<i>n</i>√
2πn, <i>n</i> → ∞
<b>71.</b> X
<i>n</i>>1
<i><sub>n</sub></i><sub>−</sub><sub>1</sub>
<i>n</i>+ 1
<i>n</i>(<i>n</i>−1)
. (DS. Hˆ<sub>o.i tu.)</sub>
<b>72.</b> X
<i>n</i>>1
<i><sub>n</sub></i>2
+ 3
<i>n</i>2<sub>+ 4</sub>
<i>n</i>3<sub>+1</sub>
. (DS. Hˆ<sub>o.i tu.)</sub>
<b>73.</b> X
<i>n</i>>1
3<i>n</i> <i>n</i>
<i>n</i>+ 1
<i>n</i>2
. (DS. Phˆan k`y)
<b>74.</b> X
<i>n</i>>10
arctg<i>n</i>
√
3n+ 2
√
<i>n</i>+ 1 . (DS. Phˆan k`y)
<b>75.</b> X
<i>n</i>>1
<i><sub>an</sub></i>
<i>n</i>+ 2
<i>n</i>
, <i>a ></i>0.
(DS. Hˆ<sub>o.i tu. khi 0</sub> <i>< a <</i>1, phˆan k`y khi <i>a</i>>1)
<b>76.</b> X
<i>n</i>>1
<i>nα</i>
ln(n+ 1)<i>n/</i>2
, <i>α ></i>0. (DS. Hˆ<sub>o.i tu.</sub> ∀<i>α)</i>
<b>77.</b> X
<i>n</i>>1
5 + (−1)<i>n</i>
4<i>n</i>+1 . (DS. Hˆo.i tu.)
<b>78.</b> X
<i>n</i>>1
2(−1)<i>n</i>+<i>n</i>. (DS. Phˆan k`y)
<b>79.</b> X
<i>n</i>>1
2(−1)<i>n</i>−<i>n</i>. (DS. Hˆ<sub>o.i tu.)</sub>
<b>80.</b> X
<i>n</i>>1
[5−(−1)<i>n</i>]<i>n</i>
<b>81.</b> X
<i>n</i>>1
[5 + (−1)<i>n</i><sub>]</sub><i>n</i>
<i>n</i>2<sub>7</sub><i>n</i> . (DS. Hˆo.i tu.)
<b>82.</b> X
<i>n</i>>1
[3 + (−1)<i>n</i>]
3<i>n</i> . (DS. Hˆo.i tu.)
<b>83.</b> X
<i>n</i>>1
<i>n</i>4<sub>[</sub>√<sub>5 + (</sub><sub>−</sub><sub>1)</sub><i>n</i><sub>]</sub><i>n</i>
4<i>n</i> . (DS. Hˆo.i tu.)
<b>84.</b> X
<i>n</i>>1
2 + (−1)<i>n</i>
5 + (−1)<i>n</i>+1 · (DS. Hˆo.i tu.)
<i>a</i>1+<i>a</i>2+· · ·+<i>an</i>+· · ·=
X
<i>n</i>>1
<i>an</i> (13.2)
du.o..c go.i l`a <i>chuˆo<sub>˜i hˆo.i tu. tuyˆe.t dˆo´i</sub></i> nˆe´u chuˆo˜i sˆo´ du.o.ng
|<i>a</i>1|+|<i>a</i>2|+· · ·+|<i>an</i>|+· · ·=
X
<i>n</i>>1
|<i>an</i>| (13.3)
<b>D- i.nh l´y 13.2.1.</b> <i>Mo<sub>. i chuˆ</sub>o˜i hˆo.i tu. tuyˆe.t dˆo´i dˆe`u hˆo.i tu., t´u.c l`a su.. hˆo.i</i>
<i>tu<sub>. cu’a chuˆ</sub>o˜i</i> (13.3) <i>k´eo theo su.. hˆo.i tu. cu’a chuˆo˜i</i> (13.2).
X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>−1<i>an</i>=<i>a</i>1−<i>a</i>2+<i>a</i>3−<i>a</i>4+· · ·+ (−1)<i>n</i>−1<i>an</i>+<i>. . . ,</i>
<i>an</i>>0∀<i>n</i> ∈N (13.4)
du.o..c go.i l`a <i>chuˆo˜i dan dˆa´u</i>.
<i>Dˆa´u hiˆ<sub>e.u Leibnitz.</sub></i> Nˆe´u lim
<i>n</i>→∞<i>an</i> = 0 v`a <i>an</i> ><i>an</i>+1 <i>></i>0
∀<i>n</i> ∈N th`ı
chuˆo˜i dan dˆa´u (13.4) hˆo.i tu. v`a
|<i>S</i>−<i>Sn</i>|6<i>an</i>+1 (13.5)
trong d´o <i>S</i> l`a tˆo’ng cu’a chuˆo˜i (13.4), <i>Sn</i> l`a tˆo’ng riˆeng th´u.<i>n</i> cu’a n´o.
Nhu. vˆ<sub>a.y dˆe’ kha’o s´at su.. hˆo.i tu. cu’a chuˆo˜i dan dˆa´u ta cˆa</sub>` n kiˆe’m tra
i)<i>an</i>><i>an</i>+1 <i>></i>0 ∀<i>n</i>∈N,
ii) lim
<i>n</i>→∞<i>an</i>= 0.
Hˆ<sub>e. th´u.c (13.5) ch´u.ng to’ r˘a`ng sai sˆo´ g˘a.p pha’i khi thay tˆo’ng</sub> <i>S</i> cu’a
chuˆo<sub>˜i dan dˆa´u hˆo.i tu. bo.’i tˆo’ng cu’a mˆo.t sˆo´ sˆo´ ha.ng dˆa</sub>` u tiˆen cu’a n´o l`a
khˆ<sub>ong vu.o..t qu´a gi´a tri. tuyˆe.t dˆo´i cu’a sˆo´ ha.ng th´u. nhˆa´t cu’a chuˆo˜i du.</sub>
bi. c˘a´t bo’.
Dˆe’<i>x´ac lˆa<sub>. p su</sub>.. hˆo.i tu.</i>cu’a chuˆo<sub>˜i v´o.i c´ac sˆo´ ha.ng c´o dˆa´u kh´ac nhau ta</sub>
c´o thˆe’ su.<sub>’ du.ng c´ac dˆa´u hiˆe.u hˆo.i tu. cu’a chuˆo˜i du.o.ng v`a di.nh l´y 13.1.1.</sub>
Nˆe´u chuˆo˜i P
<i>n</i>>1
|<i>an</i>| phˆan k`<sub>y th`ı su.. hˆo.i tu. cu’a chuˆo˜i</sub> P
<i>n</i>>1
<i>an</i> tro.’ th`anh
vˆa´n dˆ` dˆe’ mo.e <sub>’ ngoa.i tr`u. tru.`o.ng ho..p su.’ du.ng dˆa´u hiˆe.u D’Alembert v`a</sub>
dˆa´u hiˆ<sub>e.u Cauchy v`ı c´ac dˆa´u hiˆe.u n`ay x´ac lˆa.p su.. phˆan k`y cu’a chuˆo˜i</sub>
chı’ du..a trˆen su.. ph´a v˜o. diˆe`u kiˆe.n cˆa` n.
<i>Nhˆa<sub>. n x´</sub>et.</i> Chuˆo˜i dan dˆa´u tho’a m˜an dˆa´u hiˆe.u Leibnitz go.i l`a chuˆo˜i
Leibnitz.
<b>V´ı du<sub>. 1.</sub></b> Kha’o s´<sub>at su.. hˆo.i tu. v`a d˘a.c t´ınh hˆo.i tu. cu’a chuˆo˜i</sub> P
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>−1
√
<i>n</i> .
<i>Gia’i.</i> D˜ay sˆo´
<sub>1</sub>
√
<i>n</i>
do.n diˆ<sub>e.u gia’m dˆa</sub>` n dˆe´n 0 khi <i>n</i>→ ∞. Do d´o
theo dˆa´u hiˆ<sub>e.u Leibnitz n´o hˆo.i tu.. Dˆe’ kha’o s´at d˘a.c t´ınh hˆo.i tu. (tuyˆe.t</sub>
dˆo´i hay khˆong tuyˆ<sub>e.t dˆo´i) ta x´et chuˆo˜i du</sub>.o.ng P
<i>n</i>>1
1
√
<i>n</i>. Chuˆo˜i n`ay phˆan
<b>V´ı du<sub>. 2.</sub></b> Kha’o s´<sub>at su.</sub>. hˆo.i tu. v`a d˘a.c t´ınh hˆo.i tu. cu’a chuˆo˜i
X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>−1ln
2
<i>n</i>
<i>n</i> ·
<i>Gia’i.</i> Dˆe’ kha’o s´at d´ang diˆ<sub>e.u cu’a d˜ay</sub>
<sub>ln</sub>2
<i>n</i>
<i>n</i>
ta x´et h`am <i>ϕ(x) =</i>
ln2<i>x</i>
<i>x</i> . R˜o r`ang l`a lim<i>x</i>→∞<i>ϕ(x) = 0 v`</i>a <i>ϕ</i>
0<sub>(x) =</sub> ln<i>x</i>
<i>x</i>2 (2−ln<i>x). T`</i>u. d´o suy
ra khi <i>x > e</i>2 <sub>th`ı</sub> <i><sub>ϕ</sub></i>0<sub>(x)</sub> <i><sub><</sub></i> <sub>0. Do d´</sub><sub>o d˜</sub><sub>ay (an) =</sub> ln
2
<i>n</i>
<i>n</i> tho’a m˜an dˆa´u
hiˆ<sub>e.u Leibnitz v´o</sub>.i<i>n > e</i>2<sub>. V`ı vˆ</sub>
a.y chuˆo˜i d˜a cho hˆo.i tu.. Dˆe˜ d`ang thˆa´y
r˘a`ng chuˆo˜i sˆo´ du.o.ng P
<i>n</i>>1
ln2<i>n</i>
<i>n</i> phˆan k`y nˆen chuˆo˜i dan dˆa´u d˜a cho hˆo.i
tu. c´o diˆe`u kiˆe.n. N
<b>V´ı du<sub>. 3.</sub></b> C˜ung ho’i nhu. trˆen v´o.i chuˆo˜i
X
<i>n</i>>1
cos<i>nα</i>
2<i>n</i> ·
<i>Gia’i.</i> Dˆay l`a chuˆo˜i dˆo’i dˆa´u. X´et chuˆo˜i du.o.ng
X
<i>n</i>>1
|cos<i>nα</i>|
2<i>n</i> (*)
V`ı|cos<i>αn</i>|
2<i>n</i> 6
1
<b>V´ı du<sub>. 4.</sub></b> C˜ung ho’i nhu. trˆen dˆo´i v´o.i chuˆo˜i
X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>
<i>n(n</i>+ 1)·
<i>Gia’i.</i> Dˆ˜ d`ang thˆa´y r˘a`ng d˜aye 1
<i>n(n</i>+ 1) do.n diˆe.u gia’m dˆa` n dˆe´n 0
khi<i>n</i> → ∞. Do d´o theo dˆa´u hiˆ<sub>e.u Leibnitz n´o hˆo.i tu.. Ta x´et su.. hˆo.i tu.</sub>
cu’a chuˆo˜i du.o.ng P
<i>n</i>>1
1
<i>n(n</i>+ 1). Chuˆo˜i n`ay hˆo.i tu., ch˘a’ng ha.n theo dˆa´u
hiˆ<sub>e.u t´ıch phˆan</sub>
∞
Z
1
<i>dx</i>
<i>x(x</i>+ 1) = lim<i>A</i>→∞
<i>A</i>
Z
1
<i>dx</i>+ 1
2
<i>x</i>+1
2
− 1
4
= lim
<i>A</i>→∞ln
<i>x</i>
<i>x</i>+ 1
<i>A</i>
1
= ln 2.
Do d´o chuˆo<sub>˜i d˜a cho hˆo.i tu. tuyˆe.t dˆo´i.</sub> N
<b>V´ı du<sub>. 5.</sub></b> Cˆ<sub>` n lˆa´y bao nhiˆeu sˆo´ ha.ng cu’a chuˆo˜i</sub>a P
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>−1 1
<i>n</i>2 dˆe’ tˆo’ng
cu’a ch´ung sai kh´ac v´o.i tˆo’ng cu’a chuˆo˜i d˜a cho khˆong qu´a 0,01 ? 0,001 ?
<i>Gia’i.</i> 1+ Chuˆo˜i d˜a cho l`a chuˆo˜i Leibnitz. Do d´o phˆa` n du. cu’a n´o
tho’a m˜an diˆ<sub>`u kiˆe.n</sub>e
|<i>Rn</i>|<i>< an</i>+1 ⇒ |<i>Rn</i>| <i><</i>
1
(n+ 1)2 ·
Dˆe’ t´ınh tˆo’ng cu’a chuˆo˜i d˜a cho v´o.i su.. sai kh´ac khˆong qu´a 0,01 ta cˆa` n
d`oi ho’i l`a
|<i>Rn</i>|<i><</i>0,01 ⇒ 1
(n+ 1)2 <i><</i>0,01⇔<i>n ></i> 10.
Nhu. vˆ<sub>a.y dˆe’ t´ınh tˆo’ng cu’a chuˆo˜i v´o.i sai sˆo´ khˆong vu.o..t qu´a 0,01 ta chı’</sub>
cˆ<sub>` n t´ınh tˆo’ng mu.`o.i sˆo´ ha.ng dˆa</sub>a ` u l`a du’.
<i>Nhˆa<sub>. n x´</sub>et.</i> Ta thˆa´y r˘a`ng chuˆo˜i Leibnitz l`a cˆong cu. t´ınh to´an tiˆe.n
ho.n so v´o.i chuˆo<sub>˜i du.o.ng. Ch˘a’ng ha.n dˆe’ t´ınh tˆo’ng cu’a chuˆo˜i</sub> P
<i>n</i>>1
1
<i>n</i>2
v´o.i sai sˆo´ khˆ<sub>ong vu.o.</sub>.t qu´a 0,001 ta cˆa<sub>` n pha’i lˆa´y 1001 sˆo´ ha.ng m´o.i du’.</sub>
Thˆ<sub>a.t vˆa.y ta c´o thˆe’ ´ap du.ng dˆa´u hiˆe.u t´ıch phˆan. Ta c´o</sub>
∞
Z
<i>n</i>+1
<i>f(x)dx < Rn<</i>
∞
Z
<i>n</i>
<i>f(x)dx.</i>
T`u. d´o
<i>Rn<</i>
∞
Z
<i>n</i>
<i>dx</i>
<i>x</i>2 =−
1
<i>x</i>
∞
<i>n</i>
= 1
<i>n</i>·
T`ım<i>n</i>dˆe’ 1
<i>n</i> <i><</i>0,001. Gia’i bˆa´t phu.o.ng tr`ınh dˆo´i v´o.i<i>n</i> ta c´o<i>n ></i>1000,
t´u.c l`a <i>R</i>1001 <i><</i> 0,001. Vˆa.y ta cˆa` n lˆa´y 1001 sˆo´ ha.ng dˆa` u dˆe’ t´ınh tˆo’ng
m´o.i c´<sub>o du.o.</sub>.c sai sˆo´ khˆong qu´a 0,001.
<b>V´ı du<sub>. 6.</sub></b> Ch´u.ng to’ r˘a`ng chuˆo˜i
2 +5
4 −
7
8
+10
9 −
26
27
+· · ·+<i>n</i>
2
+ 1
<i>n</i>2 −
<i>n</i>3−1
<i>n</i>3
+<i>. . .</i> (*)
hˆ<sub>o.i tu., c`on chuˆo˜i</sub>
2 + 5
4 −
7
8 +
10
9 −
26
27 +· · ·+
<i>n</i>2+ 1
<i>n</i>2 −
<i>n</i>3 −1
<i>n</i>3 +<i>. . .</i> (**)
thu du.o..c t`u. chuˆo˜i d˜a cho sau khi bo’ c´ac dˆa´u ngo˘a.c do.n l`a chuˆo˜i phˆan
k`y.
<i>Gia’i.</i> Sˆ<sub>o´ ha.ng tˆo’ng qu´at cu’a chuˆo˜i (*) c´o da.ng</sub>
<i>an</i> = <i>n</i>
2<sub>+ 1</sub>
<i>n</i>2 −
<i>n</i>3<sub>−</sub><sub>1</sub>
<i>n</i>3 =
<i>n</i>+ 1
<i>n</i>3 ·
Do d´o ∀<i>n ></i>1 ta c´o
<i>n</i>+ 1
<i>n</i>3 =
1
<i>n</i>2 +
v`a do chuˆo˜i P
<i>n</i>>1
1
<i>nα</i> hˆo.i tu. ∀<i>α ></i>1 nˆen chuˆo˜i d˜a cho hˆo.i tu..
Bˆay gi`o. x´et chuˆo<sub>˜i (**). R˜o r`ang sˆo´ ha.ng tˆo’ng qu´at cu’a (**) khˆong</sub>
dˆ` n dˆe´n 0 khia <i>n</i> → ∞, do d´o chuˆo˜i (**) phˆan k`y. N
<b>B `AI T ˆA<sub>. P</sub></b>
Su.<sub>’ du.ng dˆa´u hiˆe.u Leibnitz dˆe’ ch´u.ng minh c´ac chuˆo˜i sau dˆay hˆo.i</sub>
tu. c´o diˆe`u kiˆe.n
<b>1.</b> X
<i>n</i>>4
(−1)<i>n</i>+1
√
<i>n</i>2<sub>−</sub><sub>4n</sub><sub>+ 1</sub>
<b>2.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>+1<i><sub>n</sub></i>9
√
<i>n</i>20<sub>+ 4n</sub>3<sub>+ 1</sub>
<b>3.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>nn</i>
(n+ 1)√3
<i>n</i>+ 2
<b>4.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>√<i><sub>n</sub></i>
<i>n</i>+ 20
<b>5.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i> 1
4
√
<i>n</i>
<b>6.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i><sub>ln</sub><i><sub>n</sub></i>
<i>n</i>
<b>7.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>+1 2n+ 1
<i>n(n</i>+ 1)
<b>8.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>cos <i>π</i>
<i>n</i>
<i>n</i>
<b>9.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>(<i>n</i>
√
2−1)
<b>10.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>nn</i>−1
<i>n</i>+ 1
1
100√<i><sub>n</sub></i>
Kha’o s´<sub>at su.. hˆo.i tu. v`a d˘a.c t´ınh hˆo.i tu. cu’a c´ac chuˆo˜i</sub>
<b>11.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>2n+ 1
3n−2
<i>n</i>
. (DS. Hˆ<sub>o.i tu. tuyˆe.t dˆo´i)</sub>
<b>12.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>
<sub>3n</sub><sub>+ 1</sub>
3n−2
5<i>n</i>+2
. (DS. Phˆan k`y)
<b>13.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>2 + (−1)
<i>n</i>
<i>n</i> . (DS. Phˆan k`y)
<b>14.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>−1
<i>n</i> sin
√
<i>n</i>
<b>15.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>+1arctgln(n+ 1)
(n+ 1)2 . (DS. Hˆo.i tu. tuyˆe.t dˆo´i)
<i>Chı’ dˆa˜n.</i> Su.<sub>’ du.ng bˆa´t d˘a’ng th´u.c ln(</sub><i>n</i>+ 1)<i><</i>√<i>n</i>+ 1,<i>n ></i>2.
<b>16.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>+1 1
<i>n</i>−ln3<i>n</i>. (DS. Hˆo.i tu. c´o diˆe`u kiˆe.n)
Trong c´ac b`ai to´an sau dˆay h˜ay x´<sub>ac di.nh gi´a tri. cu’a tham sˆo´</sub><i>p</i> dˆe’
chuˆo˜i sˆo´ hˆo.i tu. tuyˆe.t dˆo´i ho˘a.c hˆo.i tu. c´o diˆe`u kiˆe.n
<b>17.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>−1
(2n−1)<i>p</i>, <i>p ></i>0.
(DS. Hˆ<sub>o.i tu. tuyˆe.t dˆo´i khi</sub><i>p ></i>1; hˆ<sub>o.i tu. c´o diˆe</sub><sub>`u kiˆe.n khi 0</sub> <i>< p</i>61)
<b>18.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>−1tg<i>p</i> 1
<i>n</i>√<i>n</i>, <i>p ></i>0.
(DS. Hˆ<sub>o.i tu. tuyˆe.t dˆo´i khi</sub><i>p ></i> 2
3; hˆo.i tu. c´o diˆe`u kiˆe.n khi 0<i>< p</i> 6
2
3)
<b>19.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>−1sin<i>p</i> 5n+ 1
<i>n</i>2√<i><sub>n</sub></i><sub>+ 3</sub>,<i>p ></i>0.
(DS. Hˆ<sub>o.i tu. tuyˆe.t dˆo´i khi</sub><i>p ></i> 2
3; hˆo.i tu. c´o diˆe`u kiˆe.n khi 0<i>< p</i> 6
2
3)
<b>20.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>−1
√
<i>n</i>
ln<i>n</i>+ 3
<i>n</i>+ 1
<i>p</i>
, <i>p ></i>0.
(DS. Hˆ<sub>o.i tu. tuyˆe.t dˆo´i khi</sub><i>p ></i> 1
2; hˆo.i tu. c´o diˆe`u kiˆe.n khi 0<i>< p</i> 6
1
2)
Kha’o s´at d˘<sub>a.c t´ınh hˆo.i tu. cu’a c´ac chuˆo˜i (21-32):</sub>
<b>21.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>+1
<i>n</i>√3 <i><sub>n</sub></i> . (DS. Hˆo.i tu. tuyˆe.t dˆo´i)
<b>22.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>+1 1
<b>23.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>−1 (2n+ 1)!!
2·5·8· · ·(3n−1). (DS. Hˆo.i tu. tuyˆe.t dˆo´i)
<b>24.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>+11−cos√<i>π</i>
<i>n</i>
. (DS. Hˆ<sub>o.i tu. c´o diˆe</sub><sub>`u kiˆe.n)</sub>
<b>25.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>sin<i>π</i>
<i>n</i>
<i>n</i> . (DS. Hˆo.i tu. tuyˆe.t dˆo´i)
<b>26.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>
√
<i>n</i>+ 2. (DS. Hˆo.i tu. c´o diˆe`u kiˆe.n)
<b>27.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>
<i>n</i>
√
<i>n</i> . (DS. Phˆan k`y)
<b>28.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>+1
<i>n</i>−ln<i>n</i>. (DS. Hˆo.i tu. c´o diˆe`u kiˆe.n)
<b>29.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>−1
(n+ 1)a2<i>n</i>.
(DS. Hˆ<sub>o.i tu. tuyˆe.t dˆo´i khi</sub> |<i>a</i>| <i>></i>1, hˆ<sub>o.i tu. c´o diˆe</sub><sub>`u kiˆe.n khi</sub> |<i>a</i>|= 1,
phˆan k`y khi |<i>a</i>|<i><</i>1)
<b>30.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>
(n+ 1)(√<i>n</i>+ 1−1). (DS. Hˆo.i tu. tuyˆe.t dˆo´i)
<b>31.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>+1<sub>2 +</sub> 1
<i>n</i>
<i>n</i>
5<i>n</i> . (DS. Hˆo.i tu. tuyˆe.t dˆo´i)
<b>32.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>tg <i>π</i>
3<i>n</i>. (DS. Hˆo.i tu. tuyˆe.t dˆo´i)
Trong c´ac b`ai to´an sau dˆay, h˜ay t`ım sˆo´ sˆ<sub>o´ ha.ng cu’a chuˆo˜i d˜a cho</sub>
cˆ` n lˆa´y dˆe’ tˆo’ng cu’a ch´a ung v`a tˆo’ng cu’a chuˆo˜i tu.o.ng ´u.ng sai kh´ac nhau
mˆo.t da.i lu.o..ng khˆong vu.o..t qu´a sˆo´<i>δ</i> cho tru.´o.c
<b>33.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>−1 1
<b>34.</b> X
<i>n</i>>1
cos(nπ)
<i>n!</i> ,<i>δ</i> = 0,001. (DS. <i>N o</i>= 5)
<b>35.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>−1
√
<i>n</i>2<sub>+ 1</sub>,<i>δ</i> = 10
−6<sub>.</sub> <sub>(DS.</sub> <i><sub>N o</sub></i><sub>= 10</sub>6<sub>)</sub>
<b>36.</b> X
<i>n</i>>1
cos<i>nπ</i>
2<i>n</i><sub>(n</sub><sub>+ 1)</sub>, <i>δ</i>= 10
−6<sub>.</sub> <sub>(DS.</sub> <i><sub>N o</sub></i><sub>= 15)</sub>
<b>37.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i><sub>2n</sub>
(4n+ 1)5<i>n</i>, <i>δ</i>= 0,1?; <i>δ</i> = 0,01? (DS.<i>N o</i> = 2, <i>N o</i>= 3)
<b>38.</b> X
<i>n</i>>1
(−1)<i>n</i>
<i>n!</i> , <i>δ</i>= 0,1;<i>δ</i> = 0,001? (DS.<i>N o</i> = 4, <i>N o</i>= 6)
Chuˆo˜i l˜uy th`u.a dˆo´i v´o.i biˆ<sub>e´n thu..c</sub> <i>x</i> l`a chuˆo˜i da.ng
X
<i>n</i>>0
<i>anxn</i> =<i>a</i>0+<i>a</i>1<i>x</i>+<i>a</i>2<i>x</i>2+· · ·+<i>anxn</i>+<i>. . .</i> (13.6)
hay
X
<i>n</i>>0
<i>an(x</i>−<i>a)n</i>=<i>a</i>0+<i>a</i>1(x−<i>a) +</i>· · ·+<i>an(x</i>−<i>a)</i>
<i>n</i>
+<i>. . .</i> (13.7)
trong d´o c´ac hˆ<sub>e. sˆo´</sub><i>a</i>0<i>, a</i>1<i>, . . . , an, . . .</i> l`a nh˜u.ng h˘a`ng sˆo´. B˘a`ng ph´ep dˆo’i
biˆe´n <i>x</i> bo.’ i <i>x</i>−<i>a</i> t`<sub>u. (13.6) thu du.o..c (13.7). Do d´o dˆe’ tiˆe.n tr`ınh b`ay</sub>
ta chı’ cˆ` n x´et (13.6) l`a du’ (t´a u.c l`a xem <i>a</i>= 0).
Chuˆo<sub>˜i (13.6) luˆon hˆo.i tu. ta.i diˆe’m</sub><i>x</i>= 0, c`on (13.7) hˆ<sub>o.i tu. ta.i</sub><i>x</i>=<i>a.</i>
Do d´o tˆ<sub>a.p ho..p diˆe’m m`a chuˆo˜i l˜uy th`u.a hˆo.i tu. luˆon luˆon</sub> 6=∅.