Nghiên cứu kết quả điều trị sốt xuất huyết dengue nặng ở trẻ em năm 2020 tại khoa Nhi Bệnh viện ĐKKV tỉnh AG

Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ Năm 2020
NGHIÊN CỨU KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ SỐT XUẤT HUYẾT DENGUE NẶNG
Ở TRẺ EM NĂM 2020
TẠI KHOA NHI BỆNH VIỆN ĐKKV TỈNH AG
Nguyễn Văn Ngọc Răng, Nguyễn Thị Kim Liên
Đặng Đức Trí, Nguyễn Ngọc Thanh Hà.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
Bệnh Sốt xuất huyết Dengue (SXH-D) là bệnh truyền nhiễm gây dịch do Vi rút
Dengue gây nên. Vi rút Dengue có 4 type huyết thanh là Den-1, Den-2, Den-3, Den-4
và truyền cho người qua muỗi vằn Aedes aegypti. Bệnh xảy ra quanh năm, thường
tăng vào mùa mưa, gặp ở người lớn và trẻ em. Bệnh sốt xuất huyết Dengue là sốt, xuất
huyết và thất thoát huyết tương. Sốc sốt xuất huyết Dengue là do giảm thể tích tuần
hồn, rối loạn đơng máu, suy tạng, nếu khơng chẩn đốn sớm và xử trí kịp thời dễ dẫn
đến tử vong.
Chính vì thế chúng tơi tiến hành nghiên cứu đề tài này với các mục tiêu
* Mục tiêu tổng quát:
So sánh kết quả điều Sốt xuất huyết Dengue nặng ở trẻ em năm 2019 và 2020
*Mục tiêu cụ thể:
- Đặc điểm bệnh nhân Sốt xuất huyết Dengue nặng ở trẻ em.
- Đánh giá kết quả nghiên cứu điều Sốt xuất huyết Dengue nặng ở trẻ em giữa 2
năm 2019 và 2020
II. TỔNG QUAN TÀI LIỆU:
Định nghĩa các khái niệm:
(1). Sốt xuất huyết Dengue nặng: Có một trong các biểu hiện sau:
+ Thoát huyết tương nặng dẫn đến sốc giảm thể tích (sốc sốt xuất huyết
Dengue), ứ dịch ở khoang màng phổi, màng bụng nhiều.
+ Xuất huyết nặng.
+ Suy tạng.
- Sốc sốt xuất huyết Dengue:
Suy tuần hoàn cấp gồm các triệu chứng: vật vã; bứt rứt hoặc li bì; lạnh đầu
chi, da lạnh ẩm; mạch nhanh nhỏ, huyết áp kẹp ( hiệu số huyết áp tối đa và tối thiểu ≤

20mmHg) hoặc tụt huyết áp(HA) hoặc không đo được HA; tiểu ít.
- Sốc sốt xuất huyết Dengue được chia ra làm 2 mức độ :
+ Sốc sốt xuất huyết Dengue: Có dấu hiệu suy tuần hồn, mạch nhanh nhỏ,
HA kẹp hoặc tụt, kèm theo các triệu chứng như da lạnh, ẩm, bứt rứt hoặc vật vã li bì.
+ Sốc sốt xuất huyết Dengue nặng: Sốc nặng, mạch nhanh nhỏ khó bắt, huyết
áp không đo được.
Bệnh Viện Đa Khoa Khu Vực Tỉnh An Giang

Trang 191


Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ Năm 2020
- Xuất huyết nặng: Chảy máu cam, rong kinh nặng, xuất huyết trong cơ và phần
mềm, xuất huyết đường tiêu hóa và nội tạng, thường kèm theo tình trạng sốc nặng,
giảm tiểu cầu, thiếu oxy mơ và toan chuyển hóa có thể suy đa cơ quan và rối loạn đông
máu nội mạch lan toả.
- Suy tạng nặng:
+ Suy gan cấp; chia làm 3 mức độ: nhẹ (men gan<400U/L), trung bình
(>=400 – 1000U/L), nặng (>=1000U/L).
+ Suy thận cấp.
+ Rối loạn tri giác ( sốc sốt xuất huyết thể não).
+ Viêm cơ tim, suy tim,hoặc suy chức năng các cơ quan khác.
(2). Sốc kéo dài: Khi sốc không đáp ứng với bù dịch.
Lượng dịch ≥ 60 ml/kg. Hoặc thời gian ≥ 6 giờ.
III. ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
3.1. Đối tượng nghiên cứu:
Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh: Bệnh nhi ≤ 15 tuổi được chẩn đoán sốc sốt xuất huyết
Dengue và xác định tác nhân gây bệnh bằng huyết thanh chẩn đoán Mac ELISA (
IgM) Dengue dương tính hoặc Test NS1 Dengue dương tính khi nhập viện Khoa Nhi
BVĐKKV Tỉnh An Giang từ tháng 01/2020 đến 07/2020.

Tiêu chuẩn loại trừ: Bệnh sốc sốt xuất huyết Dengue không thỏa điều kiện theo
tiêu chuẩn chọn bệnh.
3.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu: Từ tháng 01/2020 đến 07/2020, tại Khoa
Nhi Bệnh viện ĐKKV Tỉnh An Giang.
3.3. Thiết kế nghiên cứu: Hồi cứu mơ tả cắt ngang.
3.4. Trình bày phương pháp chọn mẫu: Chọn mẫu thoả đúng tiêu chuẩn chọn
mẫu.
3.5. Phương pháp thu thập số liệu: Dựa vào phiếu thu thập số liệu về đặc điểm
dịch tễ học. Biểu hiện lâm sàng, cận lâm sàng. Đặc điểm và kết quả điều trị qua hồ sơ
bệnh án được điều trị tại khoa Nhi Bệnh viện ĐKKV Tỉnh An Giang.
3.6. Phương pháp phân tích số liệu: Sử dụng các phương pháp tính tốn cơ bản.
3.7. Vấn đề đạo đức của nghiên cứu: Không làm tổn hại tinh thần và thể xác các
đối tượng nghiên cứu.

Bệnh Viện Đa Khoa Khu Vực Tỉnh An Giang

Trang 192


Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ Năm 2020
IV. KẾT QUẢ:
4.1. Đặc điểm dịch tể học:
Bảng 1: Đặc điểm dịch tể học
Đặc điểm

Số ca bệnh
2019

Tỉ lệ %
2020

2019

2020

Tuổi ( tuổi)
<1

3

1

10

3

1- 5 tuổi

1

1

3.3

3

6- 10 tuổi

17

7

56.6

23

>10 tuổi

9

22

33.3

71

Nam

15

20

50

65

Nữ

15

11

50

35

Thành thị

4

3

13,3

10

Nông thôn

26

28

86,7

90

Dư cân

6

4

20

13

Không dư cân

24

27

80

87

Nhận xét:
-Tuổi : trên 5 tuổi mắc nhiều nhất.
-Nam - nữ: có sự khác biệt.
-Thành thị và nơng thơn: Có sự khác biệt ở nông thôn gấp 7 lần ở thành thị
-Dư cân là yếu tố tiên lượng nặng.
4.2. Biểu hiện lâm sàng – cận lâm sàng sốc SXH Dengue.
Bảng 2. Biểu hiện lâm sàng.
Tổng số case
Ngày vào sốc

2019

Tỉ lệ %

2020

2019

2020

30

31

100

3

0

2

4

13

9

43,3

29

5

14

8

46,7

26

6

3

12

10

39

6

Độ nặng lúc vào sốc:

Bệnh Viện Đa Khoa Khu Vực Tỉnh An Giang

Trang 193


Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ Năm 2020
Độ III

26

29

86,7

94

Độ IV

4

2

13,3

6

26

30

86,7

97

1

13,3

3

Huyết áp lúc vào sốc
Kẹp ≥ 20mmHg

Tụt hoặc kẹp < 20mmHg 4
Mạch lúc theo dõi sốc
TB: 110 l/p

80

60

170

140

Bảng 3: Biểu hiện cận lâm sàng sốc SXH Dengue:
Test chẩn đoán

Case
2019

Tỉ lệ (%)
2020

2019

2020

NS1 (+)

15

23

50

74

IgG/IgM (+)

11

8

36,7

26

Test (-) và Lâm sang phù hợp

4

0

13,3

0

< 400

27

30

90

97

400 – 1000

2

1

6,2

3

>1000

1

0

3,3

0

<10.000

1

0

3,3

0

10.000 – 50.000

22

22

73,3

71

> 50.000

7

9

23,3

29

Có

11

21

36,6

68

Khơng

19

10

63,3

32

<2

2

8

6,7

26

≥2

1

5

3,3

16

Khơng làm

19

18

63,3

58

Men gan (U/L):

Tiểu cầu (Tb/mm3):

Rối loạn đơng máu

Albumin máu (mg/dL):

Nhận xét:
-Test chẩn đốn và tiểu cầu: Phù hợp ngày vào sốc, có giá trị chẩn đốn và

theo dõi bệnh.
-Men gan: Phù hợp độ nặng, gợi ý cho theo dõi và tiên lượng bệnh.
Bệnh Viện Đa Khoa Khu Vực Tỉnh An Giang

Trang 194


Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ Năm 2020
-Rối loạn đông máu - Albumin máu có sự khác biệt giữa 2 năm do sử dụng
Refortan 200,6%/0,5 và Volulyte130,6%/0,5
Bảng 4. Tổng lương dịch - Thời gian truyền dịch - Ngày nằm viện
Thấp nhất
Lượng dịch (ml/kg)
Thời gian truyền dịch (giờ):

2019

Cao nhất

2020

Trung bình

2019

2020

2019

2020

145

127

303

366

198

234

30

32

59

60

41

40

6

6

28

18

10

9

Ngày nằm viện (ngày):
Nhận xét:

-Tổng lượng dịch trung bình và cao nhất có khác biệt trong nghiên cứu giữa 2
năm
-198 - 243 ml/kg vì trọng lượng phân tử giữa 2 loại dịch truyền là Refortan
200,6%/0,5 và Volulyte130,6%/0,5
-Thời gian truyền dịch trung bình khơng có sự khác biệt giữa 2 nghiên cứu
Bảng 4. Tỉ lệ sử dụng cao phân tử so với điện giải - Tỉ lệ sống
Dịch chống sốc

Case
2019

Refortan

2020

2019

2020

27

30

90

90

3

1

10

3

Trẻ sống sót

30

31

100

100

Trẻ tử vong

0

200,6%/0,5

Volulyte

Tỉ lệ (%)

130,6%/0,5

Lactate Ringer
Tỉ lệ sống

0

Nhận xét: Tỉ lệ sử dụng Cao phân tử trong điều trị Sốt xuất huyết Dengue nặng
trong nghiên cứu của chúng tơi cịn khá cao so với Điện giải với tỉ lệ 9/1.
V. BÀN LUẬN:
5.1 . Đặc điểm bệnh nhân:
Trong kết quả nghiên cứu của chúng tơi thì tuổi trung bình trong nghiên cứu là
8,6 ± 3,5; lớn tuổi nhất là 14 tuổi và nhỏ nhất là 7 tháng rưỡi và là trẻ duy nhất có tổn
thương gan nặng. Trẻ nhủ nhi là độ tuổi rất khó trong chẩn đốn - điều trị và theo dõi
diễn tiến của bệnh. Tỉ lệ Nam/ Nữ khơng có sự khác biệt nhiều giữa 2 nghiên cứu, nam
> nữ, cũng tương đương với nghiên cứu của Nguyễn Minh Tiến (2017). Thành thị và
nơng thơn có sự khác biệt do điều kiện mơi trường, sự hiểu biết về cách phịng tránh
bệnh, thói quen sinh hoạt ở nơng thơn tạo điều kiện cho muỗi sinh sản và phát triển
nên tỉ lệ trẻ bị sốt xuất huyết Dengue nặng ở nông thôn gấp 6,5 lần ở thành thị (26
case/4case). Dư cân là yếu tố tiên lượng nặng. Trẻ dư cân cũng chiếm tỉ lệ khơng ít
Bệnh Viện Đa Khoa Khu Vực Tỉnh An Giang

Trang 195

Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ Năm 2020
(20%), nghĩa là cứ 5 trẻ thì có 1 trẻ bị thừa cân. Các trẻ các này ln được theo dõi sát
vì rất dễ bị biến chứng suy hơ hấp trong q trình diễn tiến của bệnh. Trong nghiên
cứu của Phạm Văn Quang (2017), tỉ lệ trẻ dư cân cũng tương đương.
5.2 . Đặc điểm Lâm sàng – Cận lâm sàng:
Trong nghiên cứu này trẻ vào sốc phần lớn (90%) vào N4-6 của bệnh. Khơng có
trẻ vào sốc ở N7 của bệnh. Nghiên cứu của Phạm Văn Quang là có trẻ vào sốc ở N3
của bệnh. Theo nghiên cứu Phạm Văn Quang (2017) thì trẻ vào sốc ở N3-4
(58,3%)/N5-6 (41,7%); Độ nặng giữa 2 nghiên cứu có sự khác nhau do bệnh nhân vào
viện trễ, phát hiện trễ, chuyển đến trễ tái sốc..
Huyết áp lúc vào sốc: Có ý nghĩa góp phần tiên lượng bệnh nặng
5.3. Kết quả điều trị
Tổng lượng dịch trung bình tương đối cao 198 - 243ml/kg; đặc biệt có trường
hợp lên đến 303 - 366 ml/kg; thời gian truyền dịch dài nhất là 54 giờ, đây là trường
hợp nặng phức tạp. Thời gian nằm viện thay đổi đáng kể, từ 6 ngày đến 28 ngày. Rối
loạn đông máu và Albumin giảm có liên quan giữa 2 loại dịch truyền có trọng lượng
phân tử khác nhau gây nên. Tỉ lệ trẻ bị tổn thương gan khơng có sự khác biệt, đây
cũng là một trong các biến chứng quan trọng cần theo dõi. Trong nghiên cứu có 4
trường hợp dù có các test chẩn đốn Sốt xuất huyết âm tính nhưng vẫn được điều trị
như một case sốc Sốt huyết Dengue vì lâm sang phù hợp. Trong tất cả các trẻ được
nghiên cứu thì có 2 trẻ là có nồng độ Albumin máu < 2 mg/dL, trong nghiên cứu năm
2019 chưa có hướng dẫn truyền albumin, nhưng đến năm 2020 có phác đồ mới cập
nhật nên được truyền albumin kết hợp vì thế mà giúp cho phương pháp điều trị khơng
có refortan thay thế Volulyte vẫn cứu sống trẻ sốc sốt xuât huyết nặng, nhưng khi sốc
sâu và tái sốc nặng nhiều lần cũng làm cho chúng tơi có nhiều bối rối trong điều trị và
cần hổ trợ điều trị tuyến trên. Lượng dịch truyền cho trẻ đến giai đoạn ổn định là khá
nhiều và thời gian truyền kéo dài; cũng có 1 trường hơp nằm viện kéo dài đến 28 ngày
là do trẻ bị biến chứng ARDS + bị Viêm Phổi, cuối cùng trẻ cũng đã được xuất viện.
Tuy nhiên, vấn đề cũng đang được quan tâm trong trong điều trị Sốt xuất huyết
Dengue nặng là tỉ lệ sử dụng cao phân tử còn khá cao, trong nghiên cứu của chúng tơi

là 90%. Mặc dù cao phân tử góp phần quan trọng trong điều trị và cứu sống nhiều trẻ
Sốt xuất huyết Dengue nặng nhưng cũng gây ra một số biến chứng quan trọng như suy
thận, rối loạn đông máu. Điều này thôi thúc chúng tôi trong những nghiên cứu sắp tới
trong việc giảm lượng dịch cao phân tử trong giai đoạn ổn định giúp giảm bớt các biến
chứng cũng như giảm chi phí điều trị cho bệnh nhi.
VI. KẾT LUẬN:
Qua 2 năm nghiên cứu các trường hơp trẻ bị Sốt xuất huyết Dengue nặng được nhập
viện và điều trị tại Khoa Nhi BVĐKKV Tỉnh An Giang tỉ lệ trẻ nam và nữ không khác
biệt nhiều, các trẻ ở nông thơn bị bệnh nhiều so với thành thị, có đến 1/5 trường hợp
trẻ dư cân là điều cũng rất đáng được quan tâm. Trẻ vào sốc từ ngày thứ 4 đến ngày
thứ 6 của bệnh, trong đó gần 90% trường hợp vào sốc độ 3, số còn lại vào sốc độ 4 là
độ nặng nhất. Trong nghiên cứu việc sử dụng dịch cao phân tử vẫn cịn cao và có sự
khác biệt giữa 2 loại dịch về trọng lượng phân tử nên có sự khác biệt về biến chứng
cũng như thời gian nằm viện kéo dài. Trường hợp tổn thương gan nặng và cũng là
Bệnh Viện Đa Khoa Khu Vực Tỉnh An Giang

Trang 196


Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ Năm 2020
trường hợp trẻ nhỏ tuổi nhất; tuy nhiên tất cả các trẻ đều được điều trị thành công,
được xuất viện và trở lại cuộc sống sinh hoạt bình thường.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bệnh viện Nhi Đồng I (2013), Điều trị sốt xuất huyết Dengue nặng, Phác đồ điều
trị Nhi khoa, trang 435 – 442.
2. Bộ Y Tế (2011), Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị sốt xuất huyết Dengue ( Ban
hành kèm theo Quyết định số 458/QĐ- BYT ngày 16 tháng 2 năm 2011 của Bộ trưởng
Bộ Y tế).
3. Tạp chí Y Học TP. Hồ Chí Minh Tập 15 (2011), Phụ bảng số.
4. Nguyễn Minh Tiến và Cs (2017), Điều trị Sốc sốt xuất Dengue kéo dài, biến

chứng nặng.
5. WHO (2011), “Dengue heamorrhagic fever: diagnosis, treatment, prevention
and control”. World health Organization, Genev.

Bệnh Viện Đa Khoa Khu Vực Tỉnh An Giang

Trang 197