Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn 8 ( đề tài một số biện pháp làm tốt bài văn thuyết minh )

I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1. Đặt vấn đề
Những năm gần đây với những thay đổi trong cách nhìn nhận của một bộ
phận HS và phụ huynh đang xem nhẹ việc học bộ môn Ngữ văn. Đặc biệt là học
sinh rất ngại phải viết văn mà trong đó kiểu bài văn thuyết minh là tương đối
khó với các em, nhiều em cịn chưa biết cách viết hay hoặc có em còn chưa viết
đúng.
Là một giáo viên đang trực tiếp giảng dạy, tơi ln mong muốn học trị
của mình làm được những bài văn không chỉ đúng yêu cầu đề mà cịn phải hay,
hình thức trình bày đúng quy cách …đồng thời rèn cho học sinh một số kĩ năng:
kĩ năng diễn đạt, kĩ năng viết các đoạn văn, kĩ năng liên kết các đoạn văn để
thành một bài văn mạch lạc. Trong đó kĩ năng viết các loại đoạn văn mà đặc biệt
là rèn luyện kĩ năng tìm hiểu đề, lập dàn ý, viết đoạn văn thuyết minh cho học
sinh lớp 8 là một nội dung quan trọng đòi hỏi người giáo viên dạy Ngữ văn phải
có sự chuẩn bị chu đáo, hiểu biết về kiến thức sâu rộng và có phương pháp giảng
dạy phù hợp theo tinh thần đổi mới.
Hiện tại có rất nhiều tài liệu viết về phương pháp dạy kiểu bài thuyết minh
nhưng để học sinh nhận định đề cũng như tìm ý, lập dàn ý cho từng kiểu bài một
cách nhanh nhất, dễ nhớ, đúng trọng tâm thì cịn ít tài liệu nói đến.
Xuất phát từ lý do trên, cùng với thực tế là giáo viên đang trực tiếp giảng
dạy 4 lớp trong năm học 2020-2021 (8a5, 8a6, 8a7, 8a8). Bản thân tơi đã trăn trở
tìm tòi, nghiên cứu và vận dụng vào thực tế giảng dạy kiểu bài trên tại trường
THCS Thị trấn ........... với lớp thực nghiệm là 8a5, so sánh, đối chiếu với ba lớp
còn lại để rút ra kinh nghiệm khi dạy kiểu bài thuyết minh với đề tài: “Một sô
biện pháp giúp học sinh lớp 8 làm tôt bài văn thuyết minh ”.
2. Mục đích đề tài:
Với mục đích cung cấp cho học sinh một con đường nhanh và dễ để tạo
lập văn bản trong khi làm bài viết. Đồng thời giúp cho bản thân tìm hiểu sâu hơn
về các vấn đề: Tìm hiểu đề nhanh, lập dàn ý ngắn gọn, cách viết đoạn văn, liên
kết đoạn văn trong bài văn thuyết minh, từ đó hình thành cho mình kĩ năng để
góp phần làm tốt bài văn. Ngồi ra với mục đích trao đổi với đồng nghiệp để

cùng nhau bổ sung những thiếu sót trong q trình hướng dẫn các em làm bài.
3. Lịch sử đề tài
Đề tài này đã được rất nhiều đồng nghiệp nghiên cứu. Riêng cá nhân tôi chỉ
muốn góp phần trau dồi kinh nghiệm giảng dạy, nâng cao trình độ chun mơn
của bản thân mình cũng như giúp các em học sinh rèn luyện được khả năng viết
văn thuyết minh.
4. Phạm vi của đề tài
1


Đối với đề tài này tôi chỉ nghiên cứu và dừng lại ở vấn đề “ Một sô biện
pháp giúp các em lớp 8 làm tôt bài văn thuyết minh” qua 4 nội dung sau:
- Giúp học sinh nhận diện đề văn thuyết minh bằng cách đánh dấu từ
ngữ.
- Giúp học sinh tìm ý cho đề văn thuyết minh bằng việc đặt ra các câu
hỏi: Tại sao? Vì sao? Như thế nào? Là gì?
- Giúp học sinh lập dàn ý từng kiểu bài thuyết minh bằng kiểu câu trần
thuật hoặc khẳng định.
- Giúp học sinh biết cách viết đoạn, liên kết đoạn văn bằng những từ,
cụm từ liên kết.
Qua việc nghiên cứu của mình, góp phần cung cấp cho học sinh những
giải pháp giúp các em viết đúng và hay bài văn thuyết minh trong chương trình
Ngữ văn 8.
5. Phương pháp nghiên cứu:
5.1.Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: tập hợp, phân loại, xử lý các tài liệu,
sách giáo khoa, sách giáo viên.
5.2.Phương pháp điều tra khảo sát thực tế thông qua dự giờ, thao giảng, sử
dụng phiếu trắc nghiệm.
5.3.Phương pháp so sánh, đối chiếu.
5.4.Phương pháp thực nghiệm: dạy thể nghiệm thực tế.

6. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm
Để giúp học sinh lớp 8 làm tốt bài văn thuyết minh tôi đã nghiên cứu cách
nhận diện đề bằng việc đánh dấu các từ ngữ quan trọng; giúp học sinh lập dàn ý
bằng các kiểu câu trần thuật và câu khẳng định. Qua nhiều năm dạy học, bản
thân tôi thấy để giúp các em viết hồn chỉnh bài thì cần bổ sung một số kiến
thức cho phần tìm ý và liên kết đoạn trong bài văn thuyết minh cụ thể như sau:
- Giúp học sinh tìm ý cho đề văn thuyết minh bằng việc đặt ra các câu
hỏi: Tại sao? Vì sao? Như thế nào? Là gì?
- Giúp học sinh biết cách viết đoạn, liên kết đoạn văn bằng những từ,
cụm từ liên kết.
- Giúp các em lập dàn ý từng kiểu bài thuyết minh cụ thể từ đó các em
nắm vững các bước làm bài, thuận tiện cho việc viết bài.
II. NỘI DUNG
1. Thực trạng
1.1 Cơ sở lí luận

2


Văn bản thuyết minh là thể loại mà học sinh lớp 8 được tiếp cận. Đây là
loại văn bản thông dụng trình bày về các sự vật hiện tượng, cách dùng cùng lý
do phát sinh, quy luật biến hoá, phát triển của sự vật, nhằm cung cấp tri thức cho
con người.
Văn bản thuyết minh được sử dụng rất rộng rãi, phạm vi nào cũng cần đến
văn bản thuyết minh. Mua bất cứ một cái gì như: Máy tính, ti vi, máy bơm... đều
phải kèm theo bản thuyết minh để ta hiểu về tính năng, cấu tạo, cách sử dụng,
cách bảo quản hay chúng ta mua một hộp bánh trên đó cũng ghi xuất xứ thành
phần các chất làm nên bánh, ngày sản xuất, hạn sử dụng, trọng lượng... đến một
danh lam thắng cảnh, cầm quyển sách bìa sau có thể là giới thiệu tóm tắt nội
dung. Trong sách giáo khoa có bài trình bày thí nghiệm hoặc trình bày sự kiện

lịch sử, trình bày tiểu sử nhà văn, giới thiệu tác phẩm, đoạn trích, ... tất cả đều là
văn bản thuyết minh.
Như vậy trong đời sống hằng ngày không lúc nào ta thiếu được văn bản
thuyết minh. Loại văn bản này vốn khơng có gì xa lạ đối với học sinh, học sinh
chỉ cần nắm vững vấn đề, nắm vững kiến thức thì sẽ làm tốt. Nhưng nếu các em
khơng hiểu bài, không hiểu đúng thể loại, không biết chắt lọc các từ ngữ, các chi
tiết thì bài văn trở nên khơ khan, dài dịng có thể lạc sang kiểu bài miêu tả. Do
đó khi dạy về thể loại văn bản thuyết minh thì giáo viên phải hướng dẫn học
sinh tìm hiểu về thể loại đó. Các em phải tiến hành điều tra, nghiên cứu, học hỏi
tri thức.
Văn bản thuyết minh gắn với tư duy khoa học, đòi hỏi phải chính xác, khoa
học và từng bước làm quen với các kỹ năng tìm hiểu, tìm hiểu chung về văn bản,
tìm hiểu đề, tìm ý, lập dàn ý, dựng đoạn, luyện nói, luyện viết, một số phương
pháp, cách làm... sau khi tiếp cận các kỹ năng, giáo viên phải hướng dẫn cách
viết từng phần: mở bài, thân bài, kết bài phải luyện thành kỹ năng, nếu học sinh
không nắm vững các kỹ năng thì bài làm của các em sẽ khơng tốt.
Nhìn chung kết quả của bài làm văn thuyết minh là nói lên năng lực cảm
thụ thể loại của các em nếu biết kết hợp tốt cả tích hợp và sự tìm tịi nghiên cứu
thì bài làm của các em trở nên có hiệu quả hơn.
1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.a. Đối với giáo viên
Bên cạnh những thuận lợi trong việc giảng dạy môn Ngữ văn cũng như
việc dạy thể loại văn thuyết minh trong chương trình Ngữ văn 8 cũng gặp khơng
ít những khó khăn như:

3


Sau khi học xong thể loại văn bản thuyết minh đa phần học sinh nắm kiến
thức và thể loại còn rất hời hợt. Một số phương pháp các em hiểu cịn lơ mơ, các

phần trong bài viết cịn khơ khan, khơng có sự đầu tư, sáng tạo trong khi viết. Vì
vậy kết quả khơng cao.
Văn bản thuyết minh địi hỏi các em phải biết quan sát, điều tra, tích luỹ,
bài viết phải xác thực khoa học thì bài văn mới trở nên hấp dẫn, sinh động, đọc
bài chúng ta mới thấy hay và có sức lơi cuốn. Đặc biệt là thuyết minh về thể loại
văn học dường như các em chưa biết viết. Kiểu bài này rất khó buộc học sinh
phải nắm vững kiến thức thể loại. Song vốn từ của các em cịn ít nên các em
ngại học văn, làm văn, vì vậy tơi đã tìm ra một số nguyên nhân dẫn đến thực tiễn
trên.
Nguyên nhân dẫn đến thực tiễn: Đây là một thể loại tập làm văn hoàn tồn
mới và nâng cao đối với học sinh, do đó việc tiếp thu một phương pháp mới
bước đầu còn rất hạn chế. Làm văn ở bậc tiểu học còn đơn giản lên cấp hai các
em thực sự mới bắt đầu làm quen với cách học mới, hiểu môn học mới. Vì vậy
các em cịn có sự lúng túng, các em dành thời gian cho việc ơn luyện cịn q ít,
chưa có thời gian thực hành nhiều, vốn sống, vốn hiểu biết cịn hạn chế ít có sự
sáng tạo trong việc dùng ngôn từ để biểu đạt nội dung. Trên đây là một số
nguyên nhân dẫn đến việc viết bài văn thể loại thuyết minh hiệu quả chưa cao.
1.2.b. Đối với học sinh
- Nhiều em trên lớp chưa chú ý học tập, một bộ phận phụ huynh chưa
thực sự quan tâm đến con em, các em chưa chuẩn bị tốt yêu cầu của giáo viên
nên ảnh hưởng rất nhiều đến việc học tập.
- Một số em chưa tích cực, chưa chú ý trong học tập, chưa phát huy được
tính tự giác, sáng tạo của các em.
- Văn thuyết minh là dạng văn cung cấp những tri thức nhưng học sinh lại
lười đọc sách, khơng tìm hiểu kiến thức về đối tượng thuyết minh. Bởi thế, các
em đa phần viết bài chưa được đầy đủ, hoàn chỉnh.
2. Nội dung cần giải quyết
2.1. Giúp HS nhận diện đề văn thuyết minh bằng cách đánh dấu từ
ngữ.
2.1.a.Tìm hiểu đề

Để có một bài văn hồn chỉnh người viết phải trải qua năm bước (Tìm
hiểu đề, tìm ý, lập dàn ý, viết bài văn, đọc và sửa bài), trong đó tìm hiểu đề là
bước thứ nhất. Kĩ năng tìm hiểu đề là kĩ năng định hướng cho tồn bộ q trình
thực hiện một bài tập làm văn. Tuy vậy đa số học sinh thường không chú ý đến
4


bước này. Vì vậy trong quá trình làm bài các em thường lạc đề hoặc lệch đề nên
bài văn thường khơng có điểm cao.
Cũng chính vì lẽ đó hướng dẫn các em làm tốt bước này sẽ giúp học sinh
tránh được việc lạc đề, lệch đề, từ đó bài văn sẽ tốt hơn.
Nắm được hạn chế đó của học sinh nên tôi luôn hướng dẫn học sinh thực
hiện thao tác này và nó được lặp đi lặp lại ở mỗi bài viết cũng như trước các đề
trong bài học. Trên cơ sở đó các em sẽ biến nó thành một kĩ năng cần thiết trước
khi viết bài.
Để giúp học sinh tìm hiểu đề, trước một đề bài tơi thường u cầu học
sinh đọc nhiều lần (thậm chí yêu cầu học sinh đọc thuộc đề).
Lấy bút chì gạch chân những từ cần chú ý, chép lại đề với những ý có
gạch đầu dòng để làm cho nổi bật các yêu cầu của đề; xác định ba yêu cầu của
đề:
- Xác định kiểu bài.
- Xác định nội dung của đề bài.
- Xác định giới hạn của đề bài.
Tìm hiểu một số đề cụ thể:
Đề 1: Thuyết minh về cái phích nước (bình thủy).
Đề 2: Giới thiệu đôi dép lốp trong kháng chiến.
Đề 3: Giới thiệu về chiếc áo dài Việt Nam.
Đề 4: Giới thiệu một đồ dùng trong học tập hoặc trong sinh hoạt.
Đề 5: Thuyết minh về quyển sách giáo khoa Ngữ văn 8 ,tập một.
Đề 6: Thuyết minh về một món ăn dân tộc.

Kết quả của bước tìm hiểu đề phải giúp học sinh xác định được tất cả
các yêu cầu của đề bài:
- Kiểu bài của mỗi đề là gì?
- Lời yêu cầu ở mỗi đề là trực tiếp hay gián tiếp?
- Nội dung của đề bài nằm trong giới hạn nào?
Ví dụ với đề 1 nêu trên:
- Kiểu bài: thuyết minh cái phích nước - một đồ dùng.
- Lời yêu cầu của đề: trực tiếp.
- Giới hạn đề: trong cuộc sống hằng ngày.
Sau khi hướng dẫn các em thực hiện xong giáo viên có thể hướng dẫn học
sinh cách lập dàn ý.
2.1.b.Tìm ý:
Đây là thao tác giúp cho người học viết tốt bài làm của mình nhờ vào các
ý tìm được bằng cách đặt thật nhiều câu hỏi trong đầu mình về vấn đề đã xác
định trong đề bài.
Khi tìm ý, người học cần thực hiện những bước sau đây:
5


+ Đặt câu hỏi (Là gì? Thế nào? Tại sao? Ra sao?) cho những gì
vừa gạch chân.
+ Hình thành các câu hỏi xoay quanh đề bài (Là gì? Vì sao? Như
thế nào?).
Ví dụ: Thuyết minh về chiếc xe đạp.
Hướng dẫn học sinh bằng việc đặt những câu hỏi cho học sinh trả lời (có thể
tra cứu tri thức trên sách, mạng Internet…), kiến thức phải đảm bảo độ chính
xác, tin cậy.
+ Xe đạp là gì?
+ Chiếc xe đạp có nguồn gốc, xuất xứ ra sao?
+ Chiếc xe đạp có cấu tạo như thế nào?

+ Để tạo nên một chiếc xe đạp thì bao gồm những bộ phận nào?
+ Tại sao xe đạp lại có thể chuyển động được?
+ Cách sử dụng nó ra sao?
+ Cách bảo quản nó ra sao?
+ Em có suy nghĩ gì về nó?
2.2. Giúp HS lập dàn ý từng kiểu bài bằng cách diễn đạt theo kiểu các
câu trần thuật (khẳng định hay phủ định).
Đối với văn bản thuyết minh của lớp 8 tập trung chủ yếu vào bốn loại
chính sau đây:
- Thuyết minh về một đồ dùng, con vật, loài cây.....
- Thuyết minh về một thể loại văn học.
- Thuyết minh về một phương pháp (cách làm ).
- Thuyết minh về một danh lam thắng cảnh.
Ở mỗi loại đều có những đặc trưng riêng về cách thức làm bài, các em học
sinh cần nắm được những vấn đề chính cụ thể sau đây:
- Bước 1:
+ Xác định đối tượng thuyết minh.
+ Sưu tầm, ghi chép và lựa chọn các tư liệu cho bài viết
+ Lựa chọn phương pháp thuyết minh phù hợp
+ Sử dụng ngôn từ chính xác, dễ hiểu để thuyết minh làm nổi bật các đặc
điểm cơ bản của đối tượng.
- Bước 2: Dàn bài cụ thể cho từng kiểu bài
Kiểu 1. Thuyết minh về một thứ đồ dùng, con vật, loài cây.
Dạng đề này yêu cầu người học thuyết minh một đồ dùng thường là gần
gũi với ta. Khi thuyết minh về đồ dùng người học phải làm sao cho người đọc
hiểu được cấu tạo, đặc điểm, tính chất, cơng dụng, cách sử dụng, cách bảo
quản,... Trong các phương pháp thuyết minh về đồ dùng, vật dụng, các em có thể
6

vận dụng phương pháp cho đồ dùng đó tự kể về bản thân mình hoặc sử dụng đối
thoại, miêu tả nhằm tạo lên sự hấp dẫn cho bài thuyết minh.
Những đề văn minh họa :
VD1: Thuyết minh về cái phích nước (bình thủy).
VD 2: Thuyết minh về kính đeo mắt.
VD 3: Thuyết minh về cây bút máy hoặc bút bi.
Dàn ý chung tham khảo
I. Mở bài: ( Sử dụng kiểu câu trần thuật cho phần mở bài)
Giới thiệu đối tượng cần được thuyết minh (khi giới thiệu, chú ý giới
thiệu khái quát về tên gọi, vai trò, ứng dụng của nó trong đời sống hằng ngày
như thế nào...)
II. Thân bài
- Đưa ra giải thích khái niệm về tên gọi của đồ dùng đó.
- Trình bày các tri thức liên quan đến đối tượng:
+ Nguồn gốc, xuất xứ.
+ Cấu tạo, phân loại.
+ Sự thay đồi về các đặc điếm, tính chất của đồ dùng theo thời gian.
+ Cơng dụng, lợi ích của nó trong cuộc sống hàng ngày.
+ Cách thức sử dụng.
+ Bảo quản.
Lưu ý: Những tri thức trên em có thể kết hợp một cách khéo léo theo trình tự (có
sự lựa chọn, hoặc kết hợp các trình tự):
+ Trình tự khơng gian (trong - ngồi, xa - gần, trên – dưới....)
+ Trình tự thời gian (quá khứ- hiện tại- tương lai)
III. Kết bài
- Nêu lên giá trị, ý nghĩa của đồ dùng.
- Sự phát triển của đồ dùng đó trong tương lai.
Kiểu 2. Thuyết minh về một thể loại văn học
Dạng đề này chọn hình thức quan sát một thể thơ hoặc một thể loại văn
học, hoặc một tác giả, tác phẩm làm đối tượng quan sát để thuyết minh. Tuy vậy,

để làm được một bài thuyết minh về một thể loại văn học, người học cần có vốn
tri thức về bằng, trắc, vần, niêm, ngắt nhịp,... Những khái niệm này người học sẽ
được giáo viên cung cấp, hoặc người học có thế chủ động tìm hiểu trên các sách
tham khảo, mạng Internet,….để tích lũy vốn tri thức về các thể loại văn học cho
mình. Từ đó, người học sẽ có cơ sở vững chắc để làm tốt bài văn thuyết minh.
Trong quá trình quan sát thể loại văn học, người học cần phải có sự lựa chọn
những đặc điểm tiêu biểu, quan trọng và cần có những ví dụ cụ thể (thường là
lấy chính bản thân tác phẩm) để làm sáng tỏ các đặc điểm ấy.
Những đề văn minh họa:
7


Ví dụ 1: Thuyết minh về một thể thơ mà em đã học.
Ví dụ 2: Thuyết minh đặc điểm chính của truyện ngắn (trên cơ sở những truyện
đã học: Tôi đi học, Lão Hạc, Chiếc lá cuối cùng).
Dàn ý chung tham khảo ví dụ 1
I. Mở bài
Giới thiệu khái quát về thể thơ được thuyết minh.
II.Thân bài
- Đưa ra giải thích, khái niệm về tên gọi của thể thơ đó.
- Phạm vi thể thơ này thường hay xuất hiện?
- Hình thức chủ yếu của thể loại đó bao gồm những đặc điểm nào:
bằng, trắc, niêm, vần, ngắt nhịp...?
III. Kết bài
Việc sử dụng thể thơ này có ý nghĩa gì trong việc thể hiện nội dung, tư
tưởng của tác phẩm?
Dàn ý chung tham khảo ví dụ 2
I. Mở bài
Giới thiệu khái quát về thể loại truyện ngắn.
II. Thân bài

- Nêu khái niệm về truyện ngắn?
- Đặc điểm nổi bật của truyện ngắn so với các thể loại khác? ( dẫn
chứng qua các tác phẩm mà em đã học, đã đọc)
III. Kết bài
- Khẳng định lại giá trị của thể loại truyện ngắn trong nền văn học, nghệ
thuật, trong cuộc sống.
Kiểu 3. Thuyết minh về một phương pháp (cách làm)
Thuyết minh về một phương pháp (cách làm) là hướng dẫn cho người
khác cách thức tạo ra một sản phẩm nào đó. Đó có thể là một món ăn, một món
đồ chơi...Khi người học giới thiệu, bản thân phải nắm chắc phương pháp (cách
làm) đó và có thể người học đã có kinh nghiệm thực hiện qua. Khi thuyết minh,
cần trình bày rõ ràng, dễ hiểu, khoa học về điều kiện, cách thức, trình tự,..làm ra
sản phẩm và yêu cầu chất lượng đối với sản phẩm đó.
Những đề văn minh hoạ:
VD1 : Giới thiệu bánh xèo miền Tây.
VD 2: Giới thiệu món chả cá.
VD 3: Thuyết minh về cách làm đèn ông sao.
VD 4: Thuyết minh về món thịt kho tàu.
VD 5: Thuyết minh về cách làm món cơm rang thập cẩm.
VD 6: Thuyết minh về cách làm món bún riêu.
Dàn ý chung tham khảo
8


I. Mở bài
Giới thiệu khái quát về món ăn gắn liền với tên một vùng miền nổi tiếng.
II. Thân bài
- Nguyên liệu chuẩn bị.
- Các bước tiến hành chế biến:
+ Sơ chế nguyên vật liệu.

+ Làm chín thức ăn.
+ Bày trí món ăn.
- u cầu thành phẩm.
+ Cách thưởng thức món ăn.
+ Màu sắc, mùi vị của món ăn.
III. Kết bài
- Ý nghĩa văn hóa trong món ăn.
- Bày tỏ tình cảm của em về món ăn.
Kiểu 4. Thuyết minh về một danh lam thắng cảnh
Thuyết minh về một danh lam thắng cảnh là giới thiệu cho người đọc
những hiểu biết về danh lam thắng cảnh đó. Trong bài thuyết minh, người học
cần giới thiệu được vị trí, nét độc đáo xoay quanh danh thắng đó. Khi giới thiệu,
bản thân người học phải có vốn kiến thức về danh thắng, kiến thức có được có
thể do tham khảo sách vở, ti vi, hoặc đã từng trực tiếp đến tham quan. Nếu đó là
di tích lịch sử. thì thường là nó sẽ gắn liền với kết cấu di tích, thời gian, sự kiện
lịch sử, nhân vật, ý nghĩa của di tích đối với đất nước, địa phương.... Cịn nếu đó
là cảnh vật thì cần chú ý thuyết minh về nét đẹp độc đáo, nổi bật của nó. Để có
được một bài thuyết minh về danh lam thẳng cảnh hay thì lời giới thiệu ít nhiều
có kèm theo miêu tả, bình luận thì sẽ hấp dẫn hơn, tuy nhiên bài giới thiệu phải
dựa trên cơ sở kiến thức đáng tin cậy và có phương pháp thích hợp, lời văn cần
chính xác và biểu cảm.
Những đề văn minh họa:
VD 1: Giới thiệu một danh lam thắng cảnh ở quê hương em.
VD 2: Giới thiệu Nhà trăm cột ( ........... - Long An).
VD 3: Giới thiệu Làng nổi Tân Lập ( Mộc Hóa- Long An)
VD 4: Thuyết minh về Đồn Rạch Cát ( ...........- Long An)
Dàn ý chung tham khảo
I. Mở bài
Giới thiệu khái quát về tên gọi, vị trí địa lí, gắn liền với vùng miền nổi
tiếng.

II. Thân bài
- Nguồn gốc, lịch sử hoặc nhân vật lịch sử nào gắn liền?
- Kết cấu, hình dạng của danh thắng.
9


- Miêu tả vẻ đẹp của danh thắng.
- Ý nghĩa của danh thắng trong lòng mỗi con người khi tham quan..
III. Kết bài
- Ý nghĩa văn hóa, tư tưởng của danh thắng đối với đất nước, địa
phương.
- Bày tỏ suy nghĩ cùa em về danh lam thắng cảnh đó.
Các em có thể lập dàn ý chi tiết để trình bày đặc điểm đối tượng thuyết
minh. Nội dung dàn ý là sự tóm tắt ngắn gọn các ý chính theo trật tự trên dưới,
trước sau, theo quan hệ bao hàm hoặc kế cận. Ta nên diễn đạt theo kiểu các
câu trần thuật hay khẳng định ( Ví dụ câu khẳng định để viết một đoạn trong
phần thân bài, trình bày cơng dụng, lợi ích của cây bút bi:Bút bi là một vật
dụng không thể thiếu đối với mọi người từ các bạn học sinh, sinh viên đến
những bác lái xe, anh bán hàng, cơ thư kí…; Ví dụ câu trần thuật để viết mở bài
giới thiệu về món bánh xèo: Bánh xèo là một món ăn truyền thống thuần túy và
rất quen thuộc đối với chúng ta. Nó có một hương vị vô cùng đặc biệt, để lại cho
người thưởng thức nhiều cảm xúc khó quên dù chỉ dùng qua một lần. Đặc biệt
nhất trong các loại bánh xèo phải nhắc đến bánh xèo miền Tây ) Cũng có thể
diễn đạt nội dung của dàn ý chi tiết bằng một hệ thống các câu hỏi nhỏ theo một
trật tự nhất định. Để phân biệt rành mạch các ý lớn, ý nhỏ ta thường dùng cách
xuống dòng, các dòng kế tiếp nhau được trình bày lùi dần về phía tay phải của
trang và được ký hiệu tuần tự bằng chữ số La Mã ( I,II,II,IV...), chữ cái in
( A,B,C...), chữ số Ả rập (1,2,3...), rồi đến các con chữ nhỏ (a,b,c...), nếu cịn chi
tiết hơn nữa thì có dấu gạch đầu dịng(+) (-)...
- Bước 3: Viết bài văn thuyết minh

Để viết tốt bài thuyết minh giáo viên cần cung cấp đầy đủ các phương pháp
thuyết minh cho các em: Có 6 phương pháp thuyết minh.
* Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích.
* Phương pháp liệt kê.
* Phương pháp nêu ví dụ.
* Phương pháp dùng số liệu (con số)
* Phương pháp so sánh
* Phương pháp phân loại, phân tích.
Giáo viên nêu ra yêu cầu: khi viết, sử dụng lời văn trang trọng, lịch sự; kiến
thức phải khách quan, xác thực, hữu ích cho con người; cách trình bày chính
xác, rõ ràng, chặt chẽ và hấp dẫn.
2.3. Giúp HS biết cách viết đoạn, liên kết đoạn văn bằng những từ, cụm từ
liên kết .
10


Đoạn văn là đơn vị cấu tạo nên văn bản. Vì vậy viết tốt đoạn văn là một
trong những điều kiện để có một bài văn hay.Học sinh cần nắm vững các bước
sau:
- Nắm cấu trúc thông thường của một đoạn văn: mở đoạn, phát triển đoạn,
kết thúc đoạn.
- Nắm các phương pháp thuyết minh để sử dụng một phương pháp hoặc
kết hợp các phương pháp thuyết minh để viết đoạn văn thuyết minh:
- Sắp xếp các ý trong đoạn văn thuyết minh theo một trình tự nhất định.
Với chương trình Ngữ văn 8, học sinh được học cách xây dựng đoạn văn
ở tiết 11,12 – Xây dựng đoạn văn trong văn bản, trong đó học sinh đã nắm
được kiến thức về hình thức và nội dung của đoạn văn. Trên cơ sở bài này, các
em đã có kiến thức về cách xây dựng đoạn văn. Từ đó tơi thường xuyên cho học
sinh luyện tập nhận diện đoạn văn cũng như viết đoạn văn ở trên lớp và ở nhà.
Sau khi học xong tiết 11,12 – Xây dựng đoạn văn trong văn bản và tiết

63,64 - Luyện nói thuyết minh về một thứ đồ dùng, giáo viên cho học sinh làm
bài tập nhận diện đoạn văn. Đây là bước giúp học sinh nhận biết cũng như khắc
sâu kiến thức về đoạn văn.Từ đó có thể áp dụng vào để viết đoạn văn thuyết
minh kết hợp với tiết 16, 17 – Liên kết đoạn văn trong văn bản để giúp học
sinh có cách trình bày hợp lý, có sự liên kết giữa các đoạn, các phần của bài.
(Liên kết đoạn bằng các từ, cụm từ như: vì vậy, do đó, bởi thế, tuy vậy,
nếu vậy, vậy mà, thế thì, với lại, vả lại... hoặc những tổ hợp từ có nội dung chỉ
quan hệ liên kết như: nghĩa là, trên đây, tiếp theo, nhìn chung, tóm lại, một là,
ngược lại...)
Vận dụng viết tại lớp học: khi lập xong dàn ý mẫu ở mỗi dạng bài, tôi
đều luyện cho các em viết các đoạn văn. Chia nhóm để viết, mỗi nhóm viết một
đoạn, một phần trong bài văn. Học sinh tự viết, trình bày trước nhóm. Chọn
những đoạn văn hay trình bày trước lớp. Cách hoạt động theo nhóm có nhiều ưu
điểm để các em được học tập lẫn nhau. Giáo viên cho học sinh nhận xét, giáo
viên nhận xét, bổ sung, sửa chữa những thiếu sót của các em. Từng dạng bài tôi
đưa ra một số đoạn văn để các em tham khảo, học tập.
Chẳng hạn: Thuyết minh về chiếc bút bi
Nhóm 1: Viết phần mở bài
Nhóm 2: Viết đoạn 1 (về hình dáng, kích thước, màu sắc, hoa văn của
chiếc bút bi)
Nhóm 3: Viết đoạn 2 (cơng dụng của chiếc bút bi)
Nhóm 4: Cách sử dụng và bảo quản.
Nhóm 5: Viết phần kết bài.
Các dạng đề khác như thuyết minh về một thể loại văn học; về cách làm
và chơi một trò chơi dân gian; về một danh lam thắng cảnh hay di tích lịch sử,
11


cách tổ chức dạy học, tôi cũng vận dụng hoạt động nhóm như trên, nhưng có sự
đảo đổi để nhóm nào các em cũng được viết phần mở bài, thân bài, kết bài.

Một đoạn phần thân bài thuyết minh về chiếc bút bi
Bút bi có cấu tạo 2 phần: Phần vỏ và phần ruột. Phần vỏ được làm bằng
nhựa có hệ thống ren ngăn cách có thể tháo ra lắp vào dễ dàng. Càng về phía
ngịi bút đường kính càng nhỏ lại vừa đủ để ngịi bút chìa ra. Phía trên có một
cái bấm bút, khi viết ta nhấn tay vào cái bấm bút để ngịi ra ngồi, cịn khi không
viết nữa ta nhấn ngay vào cái bấm bút để ngịi thụt vào trong vỏ, mực sẽ lưu
thơng khơng tốt nếu để ngịi bút trơ ra khơng khí làm mực khô bút sẽ bị tắc mực.
Một đoạn phần thân bài giới thiệu về Nhà trăm cột
Nhà trăm cột, mặt tiền hướng Tây Bắc, là một kiến trúc điêu khắc mang
đậm nét phong cách kiểu nhà rường Huế ở Long An cịn tồn tại, giữ gần như
ngun vẹn cho đến hơm nay. Nhà được xây dựng với chất liệu hoàn toàn bằng
gỗ như cẩm lai, mun, gỗ đỏ… mái lợp ngói âm dương đại – tiểu có 3 lớp, lớp
trong cùng bằng ngói trắng có tính cách nhiệt, tác dụng như một trần nhà, nên dù
bên ngồi nắng nóng mà trong nhà vẫn mát rượi. Nền nhà cao khoảng 0,9m
bằng đá, nền lát gạch tàu hình lục giác. Chính diện có 3 bậc cấp đi vào nhà, bậc
cấp chính nằm giữa có 6 bậc tượng trưng cho sinh – lão – bệnh – tử – sinh – lão
dùng cho bậc trưởng thượng hay gia chủ đi vào, còn bậc cấp 2 bên chỉ có 5 bậc
tượng trưng cho sinh – lão – bệnh – tử – sinh dùng cho hàng con cháu.
Mợt đoạn phần kết bài về trị chơi nhảy dây
Trị chơi nhảy dây không chỉ luyện cho người chơi sức khoẻ dẻo dai, nhanh
nhẹn, hoạt bát mà còn mang lại niềm vui cùng quan hệ hoà đồng, thân thiện cho
tuổi thơ. Sau này dẫu có đi bốn phương trời thì mỗi khi nhớ lại thời thơ ấu, chắc
chắn chúng ta sẽ chẳng thể nào quên trò chơi dân dã như nhảy dây, rồng rắn lên
mây, bịt mắt bắt dê, thả diều, chọi lon... bởi chúng như những sợi dây vô hình
đan dệt nên tình bạn trong sáng hồn nhiên và đã trở thành những kỷ niệm đẹp
đẽ, in sâu vào ký ức của mỗi người.
Việc luyện viết đoạn văn thuyết minh là rất cần thiết, học sinh viết tốt
đoạn văn thuyết minh có nghĩa là học sinh đã nắm được những yêu cầu của đoạn
văn, viết tốt đoạn văn - đó là một trong những tiền đề để học sinh làm tốt các
kiểu văn bản khác.

Có thể nói rằng để viết được một bài văn đúng và hay là rất khó, bởi
ngồi việc có kiến thức vững vàng nó cịn đòi hỏi người viết phải vận dụng
nhiều kĩ năng khác nhau. Nhìn chung các kĩ năng đó các em đã được học nhưng
12


do đặc điểm lứa tuổi, cũng như thời gian thực hành cịn hạn chế nên người giáo
viên phải có biện pháp giúp các em thành thạo những kĩ năng đó mới mong các
em vận dụng tốt được.
3. Kết quả chuyển biến của đối tượng
So sánh kết quả thử nghiệm giữa lớp có áp dụng SKKN và ba lớp
khơng áp dụng SKKN qua một bài viết:
Số liệu thống kê chất lượng bài làm văn của học sinh lớp có áp dụng SKKN
Lớp

Sỉ số

8a5

42

Giỏi
Số
%
lượng
11
26,1%

Khá
Số

%
lượng
19
45,3%

Trung bình
Số
%
lượng
10
23,9%

Yếu- Kém
Số lượng
%
2

4,7
%

Số liệu thống kê chất lượng bài làm văn của học sinh ba lớp chưa áp dụng
SKKN
Lớp

Sỉ số

Giỏi

Khá
%

15 %

Số
lượng
10

%
25 %

Trung bình
Số
%
lượng
19
47,5 %

8a6

40

Số
lượng
6

8a7

41

7

17 %

9

21,9%

18

43,9 %

8a8

40

6

15 %

10

25 %

18

45 %

Yếu- Kém
Số
%

lượng
5
12,5
%
7
17,2
%
6
15 %

Như vậy so bảng thống kê chất lượng giữa lớp áp dụng SKKN so với
những lớp còn lại, lớp có áp dụng SKKN có chất lượng cao hơn. Tỉ lệ HS đạt
điểm khá, giỏi có bước chuyển biến đáng kể, giảm tối đa học sinh yếu kém với
kiểu bài văn thuyết minh.
III. KẾT LUẬN
1. Tóm lược giải pháp:
Trong dạy học nói chung và dạy học mơn Ngữ văn nói riêng, người giáo
viên phải ln khơng ngừng tìm tịi học hỏi để nâng cao trình độ nhận thức và
trình độ chuyên môn. Sự sáng tạo là yêu cầu cần phải có của người giáo viên khi
làm cơng tác dạy học.
Trên đây là một số biện pháp giúp học sinh làm tốt bài văn thuyết minh
trong chương trình Ngữ văn 8. Đó cũng là những gì tơi tích luỹ được trong quá
trình dạy học thời gian qua.
13


Khi áp dụng những kinh nghiệm trên vào bài dạy, sau một thời gian chất
lượng bài viết của học sinh đã được nâng lên rõ rệt, giảm được số bài không đạt
yêu cầu, và số bài tốt cũng tăng lên.
Những biện pháp trên được tôi rút ra từ thực tế cũng như thơng qua trao

đổi với đồng nghiệp, có thể vẫn cịn hạn chế. Vậy tơi mong được tiếp thu ý kiến
đóng góp của BGH, Hội đồng khoa học nhà trường và Hội đồng khoa học cấp
huyện, để từ đó tôi rút kinh nghiệm để nâng cao chất lượng giảng dạy.
2. Phạm vi, đối tượng áp dụng
Đề tài “Một sô biện pháp giúp học sinh lớp 8 làm tôt bài văn thuyết
minh” tại trường THCS Thị Trấn ........... đã thực hiện với điều kiện thực tế
của nhà trường. Bản thân tôi nhận thấy những giải pháp trên vận dụng phù
hợp với các nội dung dạy học môn Ngữ văn khối 8, 9 trong cấp học bậc THCS.
3. Kiến nghị:
3.1. Về phía tổ chun mơn: cần đưa các dạng bài viết Tập làm văn vào các
buổi sinh hoạt tổ để cùng nhau thảo luận rút ra phương pháp hướng dẫn cho học
sinh làm bài tốt nhất, đặc biệt đưa phương pháp dạy kiểu bài văn thuyết minh
vào thể nghiệm tại trường.
3.2. Về phía PGD huyện:
Tơi kính mong các đồng chí phụ trách chuyên môn cần tiếp tục bổ sung
thêm các buổi sinh hoạt chuyên môn, bàn sâu về cách dạy các kiểu bài Tập làm
văn trong chương trình Ngữ văn nói chung và kiểu bài văn thuyết minh trong
chương trình Ngữ văn 8 nói riêng để các đồng nghiệp trong huyện cùng trao đổi
kinh nghiệm, góp phần ngày càng nâng cao chất lượng giáo dục của Huyện nhà.
Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn BGH nhà trường cùng tổ Ngữ văn
trường THCS Thị trấn ........... đã tạo điều kiện cho tơi hồn thành sáng kiến kinh
nghiệm này.
..........., ngày tháng 3 năm 2021
Xác nhận
của thủ trưởng đơn vị
Người thực hiện

14

Tài liệu tham khảo:
1. Chuẩn kiến thức kĩ năng môn Ngữ văn THCS.
2. Tài liệu giáo dục học.
3. Sách giáo khoa lớp 8.
4. Sách giáo viên và thiết kế bài giảng lớp 8.
5. Các bài văn mẫu lớp 8 THCS.
6. Các dạng bài tập làm văn lớp 8.
7. Ngữ văn 8 nâng cao.

15