SKKN: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5

Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.

Phần 1: Thực trạng đề tài
Năm học 2018 – 2019, tôi được phân công giảng dạy lớp 5/2 với 35 học
sinh. Qua trực tiếp giảng dạy phân môn Tập làm văn, tôi thấy khi làm văn tả cảnh
trong bài viết của các em cịn có một số mặt hạn chế sau:
- Bài viết của các em cịn sai lỗi chính tả.
- Bài viết chưa đúng trọng tâm của đề bài cần miêu tả.
- Khi làm văn các em còn miêu tả hời hợt, chung chung, vốn từ nghèo nàn nên
trong bài văn các em thường liệt kê các đối tượng miêu tả, diễn đạt lủng củng, sắp
xếp ý lộn xộn.
- Câu văn chưa giàu hình ảnh, các em chưa biết cách dùng các biện pháp nghệ
thuật khi miêu tả.
- Khi làm văn, các em chưa xác định đúng yêu cầu trọng tâm của đề bài.
- Các em chưa biết hình dung các đối tượng miêu tả thơng qua hình ảnh, âm
thanh, cảm giác… về sự vật khi quan sát.
- Các em ít tìm hiểu và đọc sách, báo, tài liệu tham khảo liên quan đến mơn học
để tích lũy vốn từ nên vốn từ của các em đơn điệu, nghèo nàn. Các em lại không
biết sắp xếp câu văn, ý văn như thế nào để bài viết được mạch lạc. Bên cạnh đó
việc diễn đạt một cảnh bằng vốn từ ngữ, ngôn ngữ của các em về một sự vật, cảnh
vật, về một con người cụ thể nào đó cũng gặp nhiều lúng túng. Đó chính là lí do tơi
đưa ra: “Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5”.

Phần 2: Nội dung cần giải quyết
Đứng trước thực trạng như trên, yêu cầu đặt ra cấp thiết là phải đổi mới
phương pháp dạy học để học sinh đến với phân môn Tập làm văn thể loại tả cảnh
một cách say mê, hứng thú để từ đó có cảm xúc viết văn. Để đạt được mục tiêu
trên, theo tôi cần phải tiến hành giải quyết các vấn đề chính sau:
- Rèn cho học sinh kĩ năng quan sát và ghi chép.
- Làm giàu vốn từ cho học sinh.
- Luyện kĩ năng sử dụng từ ngữ, đặt câu, sử dụng biện pháp nghệ thuật trong

văn miêu tả.
- Cung cấp cho học sinh phương pháp làm văn miêu tả nói chung và tả cảnh nói
riêng.

Phần 3: Biện pháp giải quyết

1. Rèn luyện kĩ năng quan sát cho học sinh
- Đối tượng của văn miêu tả là những sự vật, sự việc, là thế giới thiên nhiên, là
con người và cuộc sống con người. Đó là một thế giới hết sức đa dạng, phức tạp và
Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh

1


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
sống động diễn ra quanh ta, thay đổi từng giờ, từng ngày. Vậy không phải tự nhiên
mà học sinh hiểu và nắm được đặc điểm của từng sự vật, sự việc, từng con người
để miêu tả bản chất của nó. Vì vậy tơi yêu cầu học sinh phải thường xuyên quan sát
và ghi chép.
- Đối với các em học sinh, khi làm văn miêu tả thì kĩ năng quan sát và ghi chép
những điều đã quan sát được là một trong những việc làm rất cần thiết. Vì nếu
khơng được quan sát trực tiếp các sự vật, hiện tượng thì sẽ xảy ra tình trạng bịa đặt
hình ảnh trong bài, khiến cho những hình ảnh ấy thiếu tính chân thực hoặc hết sức
vơ lí. Nên tơi thường xun tổ chức cho các em quan sát đối tượng miêu tả qua các
tiết học ngoài trời, quan sát thực tế với những bài văn tả cảnh đẹp quê hương,
trường lớp,…
- Muốn quan sát có hiệu quả thì tơi hướng dẫn các em quan sát phải có tính mục
đích, khi các em quan sát phải có cách nghĩ, cách cảm nhận của riêng mình. Quan
sát để làm văn nhằm phản ánh một đối tượng cụ thể, vừa chi tiết, vừa có tính khái
qt. Qua việc quan sát chi tiết tỉ mỉ, học sinh sẽ thấy được bản chất của sự việc,

nhưng quan sát phải có lựa chọn. Khi quan sát, tôi yêu cầu các em tránh những chi
tiết rời rạc, tản mạn, mang tính chất liệt kê. Miêu tả một cách chi tiết nhưng mà
phải chọn lọc, lựa chọn những điểm riêng biệt, nổi bật, gây ấn tượng,… Đó là
những chi tiết lột tả được cái thần của cảnh. Tôi cũng yêu cầu học sinh quan sát
kèm ghi chép lại những hình ảnh quan sát được một cách đầy đủ.
- Ban đầu tôi hướng dẫn học sinh quan sát để tìm ra màu sắc, âm thanh, hình
ảnh tiêu biểu của sự vật và cảm xúc của mình đối với sự vật.
Khi quan sát, tơi khuyến khích các em cần sử dụng đồng thời nhiều giác quan
khác nhau:
+ Quan sát bằng mắt để nhìn ra hình khối sự vật.
+ Quan sát bằng tai để nhận ra âm thanh, nhịp điệu gợi cảm xúc.
+ Quan sát bằng mũi nhằm nhận ra những mùi vị tác động đến tình cảm.
+ Quan sát bằng vị giác, xúc giác để cảm nhận.
Nhờ cách quan sát này mà các em ghi nhận được nhiều ý, nhiều hình ảnh, đoạn
văn, bài văn đa dạng phong phú.
- Bên cạnh đó, các em học sinh được tôi lưu ý: khi quan sát cần quan sát tỉ mỉ.
Muốn tìm ra ý hay cho đoạn văn, bài văn, học sinh cần phải quan sát kĩ, quan sát
nhiều lần cảnh đó. Tránh quan sát qua loa sẽ khơng tìm ra ý hay cho bài văn. Tơi
nhấn mạnh cho các em các nội dung:
+ Cần xác định rõ vị trí, thời điểm, thời gian, trình tự quan sát.
+ Có thể quan sát từ cụ thể đến bao quát hoặc ngược lại.
+ Quan sát từ trong ra ngoài hoặc từ ngoài vào trong, từ trên xuống dưới…
+ Quan sát theo trình tự khơng gian (từ xa đến gần hay từ gần đến xa).
+ Quan sát theo trình tự thời gian (theo các thời điểm trong ngày, theo mùa
trong năm…).
Tôi minh họa cho học sinh các cách quan sát đó qua các bài tập đọc để các em hiểu
hơn và có thể vận dụng các cách quan sát đó khi viết văn.
Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh
2

Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
* Ví dụ: Quan sát từ ngoài vào trong để miêu tả cảnh Đền Hùng.
“ Đền Thượng nằm chót vót trên đỉnh núi Nghĩa Lĩnh. Trước đền, những khóm
hải đường đâm bơng rực đỏ, những cánh bướm nhiều màu sắc bay dập dờn như
đang múa quạt xoè hoa. Trong đền dòng chữ vàng Nam Quốc Sơn Hà uy nghiêm
đề ở bức hoành phi treo chính giữa.”
2. Làm giàu vốn từ cho học sinh:
- Khi trực tiếp giảng dạy các tiết Tập làm văn, tơi thấy các em học sinh ít tham
gia phát biểu. Lí do là các em khơng biết thể hiện ý của mình bằng câu văn nào,
hoặc khi viết câu văn còn diễn đạt lủng củng, chưa rõ nghĩa … bởi lẽ vốn từ của
các em cịn q ít. Chính vì thế tôi dùng biện pháp làm giàu vốn từ cho các em qua
các phân môn Tập đọc, Luyện từ và câu và từ các nguồn tài liệu sách, báo, truyện,
….
- Làm giàu vốn từ qua phân môn Tập đọc: số lượng từ ngữ miêu tả ở các bài
thơ, bài văn rất phong phú đồng thời cách sử dụng chúng rất sáng tạo nên khi dạy
Tập đọc tôi đã chỉ ra các từ ngữ miêu tả, cách sử dụng biện pháp tu từ, cách đặt câu
trong một vài trường hợp đặc sắc để phân tích cái hay, sự sáng tạo của nhà văn khi
dùng chúng. Việc phân tích này giúp các em tiếp cận đựơc với các văn bản nghệ
thuật, tiếp cận với kĩ năng viết văn một cách thường xuyên và có chất lượng mà lại
nhẹ nhàng khơng áp đặt.
- Hướng dẫn học sinh tích lũy vốn từ qua phân môn Luyện từ và câu: ở lớp 5
phân môn Luyện từ và câu là phân mơn có thể giúp học sinh làm giàu vốn từ nhiều
nhất. Đặc biệt là các tiết: Mở rộng vốn từ; Từ đồng âm; Từ nhiều nghĩa; Từ trái
nghĩa... Trong các tiết này có các bài tập mở rộng vốn từ rất cụ thể, thiết thực như
tìm từ, ghép từ, dùng từ đặt câu, sắp xếp các từ thành nhóm miêu tả (nhóm miêu tả
đặc điểm của cảnh vật, nhóm miêu tả hoạt động)... Tơi khuyến khích các em tìm
được càng nhiều từ theo u cầu càng tốt.
* Ví dụ 1: Tìm những từ ngữ miêu tả sóng nước. Đặt câu với một trong các từ
ngữ vừa tìm được

a. Tả sóng nước. M: ì ầm
b. Tả làn sóng nhẹ. M: lăn tăn
c. Tả đợt sóng mạnh. M: cuồn cuộn
( Bài tập 4 - SGK Tiếng Việt 5 - trang 78 ).
Để giúp các em làm giàu vốn từ của mình qua bài tập trên, tơi hướng dẫn các em
thực hiện như sau:
+ Cho học sinh đọc yêu cầu của bài.
+ Tổ chức cho học sinh làm việc theo nhóm để tìm từ, đặt câu ra phiếu học tập.
+ Gọi đại diện các nhóm báo cáo, yêu cầu các nhóm khác nhận xét theo các tiêu chí
sau: Những từ ngữ tìm được đã phù hợp với yêu cầu của từng nhóm từ chưa, câu văn
đã
đặt đúng chưa?
Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh

3


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
+ Giáo viên nhận xét, tun dương những nhóm tìm được nhiều từ để động
viên, khích lệ các em. Cịn nhóm nào tìm từ chưa phù hợp, đặt câu chưa đúng thì
giáo viên giải thích cho các em hiểu để các em sửa lại.
Riêng với phần đặt câu tơi khuyến khích các em đặt câu thêm với các từ khác.
Việc làm này sẽ giúp các em biết sử dụng vốn từ để đặt câu.
- Làm giàu vốn từ từ các nguồn tài liệu sách, báo, truyện,…Tơi khuyến khích các
em xuống thư viện đọc sách, báo, truyện,... .để tích lũy thêm vốn từ.
3. Luyện kĩ năng sử dụng từ ngữ, đặt câu, sử dụng biện pháp nghệ thuật
trong văn miêu tả.
* Về cách dùng từ:
Sau khi học sinh đã có vốn từ nhất định, tôi giúp học sinh các cách sử dụng
vốn từ trong miêu tả.

- Dùng từ phải đảm bảo độ chính xác, đồng thời biểu hiện được tư tưởng, tình
cảm một cách rõ ràng.
- Phải tuân thủ các tiêu chuẩn chính tả.
- Dùng từ gợi cảm, gợi tả: thường là các từ đơn, từ ghép, từ láy, động từ, tính từ..
- Dùng từ giàu hình ảnh, âm thanh: thường là các từ láy, từ tượng hình, từ tượng
thanh...
- Sử dụng từ gần nghĩa, từ trái nghĩa, từ đồng nghĩa, các biện pháp tu từ.
* Ví dụ:
+ Dùng từ chính xác: Mặt trăng trịn toả ánh sáng xuống vạn vật.
+ Dùng từ có hình ảnh: Mặt trăng trịn như vành nón lá toả ánh sáng vằng
vặc xuống vạn vật.
+ Dùng từ trái nghĩa: Vào mùa nước lũ, dịng sơng trở nên dữ dằn khơng hiền
hồ chút nào.
+ Dùng cụm từ so sánh, nhân hóa: Ánh trăng lồng qua kẽ lá như ngàn vạn con
đom đóm đang lập loè sáng.
+ Dùng âm thanh: Mưa rơi tí tách trên mái hiên, rơi lộp độp trên tàu lá chuối….
* Về cách đặt câu:
- Trong khi làm văn, tôi nhắc nhở học sinh phải viết câu văn đúng ngữ pháp
nghĩa là khi viết câu phải xác định được đâu là chủ ngữ, đâu là vị ngữ, đâu là các
vế trong câu ghép, các thành phần khác của câu...
- Tôi dạy các em phải biết sử dụng các phép liên kết câu như: Phép lặp, phép
thế, phép nối, phép liên tưởng... biết sử dụng các biện pháp tu từ về câu (câu hỏi tu
từ, đảo ngữ, điệp ngữ, so sánh, nhân hố...).
* Ví dụ:
+ Phép lặp: Mưa xn lất phất bay. Cây cối thi nhau đâm chồi nảy lộc, đưa tay
đón những hạt mưa xuân. Với chúng, mưa xuân chính là liều thuốc tiên để sinh
tồn và phát triển.
+ Phép thế: Dịng sơng như dài lụa đào mềm mại. Nó cứ chảy mãi, chảy mãi để
mang phù sa màu mỡ cho đất đai.
+ Biện pháp tu từ (thường dùng):

Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh

4


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
. Câu hỏi tu từ: Bạn có biết cảnh đẹp mà người dân q em rất đỗi tự hào là
cảnh gì khơng? Đó chính là dịng sơng Hồng quanh năm đỏ nặng phù sa đấy!
. So sánh: Mặt trời như quả bóng trịn, đỏ hồng treo lơ lửng trên bầu trời.
. Nhân hoá: Nàng Xuân xinh đẹp mang những sắc màu lộng lẫy khốc lên cỏ
cây, hoa lá.
- Tơi giúp các em phân biệt được câu văn kể với câu văn tả để khi viết sẽ sử
dụng các câu văn miêu tả tránh dùng câu kể khiến người đọc có cảm giác như
người viết đang kể lể dài dịng về cảnh. Tơi ln nhấn mạnh với học sinh:
+ Câu văn kể: dùng để thông báo cho người đọc, người nghe biết về sự việc,
sự vật.
+ Câu văn tả: là câu văn phối hợp nhiều yếu tố (Các kiểu câu, các loại câu, các
biện pháp tu từ về câu, các từ gợi tả, gợi cảm) để người đọc, người nghe có thể
cảm thấy được hình ảnh, màu sắc, âm thanh, cảm xúc ... của cảnh đó.

* Ví dụ:
Câu văn kể

Câu văn tả

Mặt trời chiếu ánh nắng xuống Ông mặt trời vén màn mây trắng, toả những
mặt đất.
tia nắng vàng óng như tơ xuống mặt đất.
Hết năm này đến năm khác, sông cứ cần
Lúc nào sông cũng chảy để mang

mẫn chảy mang phù sa bồi đắp cho đất đai
phù sa cho đất.
màu mỡ, cây cối xanh tốt.
4. Cung cấp cho học sinh phương pháp làm văn miêu tả nói chung và tả
cảnh nói riêng.
Việc cung cấp cho học sinh phương pháp làm văn miêu tả nói chung và tả cảnh
nói riêng giúp học sinh có con đường đi đến bài văn đúng hướng, không bị sai lệch
về cả nội dung và hình thức.
4.1/ Cung cấp cho học sinh các bước làm văn miêu tả:
* Bước 1: Tìm hiểu đề:
- Giúp học sinh xác định được đúng trọng tâm yêu cầu đề bài, tránh làm lạc đề.
Nói cách khác tìm hiểu đề để định hướng học sinh nắm được mình đang làm bài
văn thuộc thể loại gì, tả cái gì, đối tượng đó có những u cầu, giới hạn đến đâu...
- Tôi hướng dẫn học sinh làm những cơng việc sau:
+ Đọc kĩ đề.
+ Phân tích đề. Phân tích đề bằng cách:
Gạch 1 gạch dưới các từ xác định thể loại bài văn.
Gạch 2 gạch dưới từ xác định đối tượng miêu tả.
Gạch 3 gạch dưới từ xác định thời gian miêu tả. (việc làm này tùy thuộc vào
u cầu của đề bài vì có đề bài cho thời gian miêu tả nhưng cũng có đề không cho
thời gian miêu tả.)
Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh

5


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
* Ví dụ:
Đề bài: Hãy miêu tả cánh đồng lúa quê em sau trận mưa rào đầu mùa hạ.
Với đề bài trên tôi hướng dẫn học sinh tìm hiểu và phân tích đề bài qua việc trả

lời các câu hỏi:
- Đề bài thuộc thể loại văn nào? (Thể loại văn miêu tả).
- Đối tượng miêu tả là gì ? (cánh đồng lúa quê em).
- Cảnh đó được miêu tả vào thời gian nào? (sau trận mưa rào đầu mùa hạ).
Sau khi đọc đề bài và đã trả lời đúng các câu hỏi trên, học sinh thực hành gạch
chân trực tiếp trên đề bài.
Đề bài: Hãy miêu tả cánh đồng lúa quê em sau trận mưa rào đầu mùa hạ
* Bước 2: Tìm ý - Lập dàn ý:
- Sau khi tìm hiểu đề, các em đã xác định chính xác đối tượng miêu tả. Để giúp
các em định hình được bài viết văn tả cảnh, trước tiên tơi hướng dẫn các em tìm ý
cho bài văn tả cảnh. Việc tìm ý cho bài văn phải được tiến hành song song với việc
quan sát trực tiếp đối tượng miêu tả. Để làm được việc trên, với mỗi một đề bài tôi
hướng cho học sinh quan sát trực tiếp đối tượng bằng một số câu hỏi gợi ý để học
sinh quan sát và ghi lại tỉ mỉ những nét tiêu biểu, đặc sắc của cảnh để làm tư liệu
cho việc lập dàn ý.
* Ví dụ: Để quan sát và tìm ý bài: “ Tả con đường vào buổi sáng mỗi ngày đến
trường” tôi đưa ra hệ thống câu hỏi gợi ý như sau:
+ Em hãy giới thiệu về con đường từ nhà đến trường. Cho biết thời gian định
tả về con đường đó?
+ Con đường từ nhà em đến trường dài bao nhiêu cây số?
+ Vào mỗi buổi sáng trơng con đường như thế nào?
+ Lịng đường rộng, hẹp ra sao?
+ Em thấy mặt đường có đặc điểm gì?
+ Hai bên đường cây cối, thảm cỏ … có gì đẹp?
+ Miêu tả lại một số hoạt động nổi bật trên con đường lúc đó.
+ Những âm thanh nào để lại ấn tượng nhất trong em?
+ Em có tình cảm thế nào với con đường?...
- Kết hợp với việc quan sát hình ảnh minh họa

Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh

6


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
- Từ đó các em đã lập được dàn ý bài văn
- Sau khi tìm ý, học sinh cần xác định trình tự miêu tả để sắp xếp các ý một
cách hợp lí. Trình tự miêu tả trong văn tả cảnh có thể là trình tự khơng gian, có thể
là trình tự thời gian tuỳ theo từng cảnh để lựa chọn cho phù hợp.
* Ví dụ: Với bài tả dịng sơng chọn trình tự miêu tả là thời gian.
+ Buổi sáng, ông mặt trời từ từ nhô lên tỏa những tia sáng rực rỡ xuống mặt sơng
làm mặt sơng như khốc trên mình chiếc áo lụa đào thướt tha…  Trưa về, sông thay
chiếc áo xanh lộng lẫy trông thật duyên dáng….  Chiều đến, là lúc sông mặc áo
ráng vàng quyến rũ…  Khi mặt trăng đã lên cao. Trên bầu trời xuất hiện những vì
sao thì sơng nhanh chóng thay chiếc áo hoa lấp lánh ánh sao….
Ta cũng có thể chọn trình tự khơng gian như:
+ Nhìn từ xa dịng sơng như dải lụa mềm mại uốn lượn quanh thơn xóm. Nước
sông trong veo in rõ từng mảng mây trời. Trên mặt sơng một vài đám lục bình đang
lững lờ trơi. Bờ bên trái là hàng phi lao xanh mướt đang in bóng xuống mặt sơng
như những nàng thiếu nữ yểu điệu soi gương chải tóc. Bên phải là con đường nhựa
nhẵn bóng như đang sánh dun cùng dịng sơng…
- Khi đã xác định được trình tự miêu tả thì học sinh tiến hành lập dàn ý theo
khung dàn ý chung như sau:
+ Mở bài: Giới thiệu bao quát về cảnh sẽ tả.
+ Thân bài: Tả từng phần của cảnh hoặc sự thay đổi của cảnh theo thời gian.
+ Kết bài: Nêu nhận xét hoặc cảm nghĩ của người viết.
* Bước 3: Viết bài hoàn chỉnh:
Đây là bước quan trọng nhất và cũng là khâu khó nhất. Trên cơ sở dàn bài vừa
lập, các em viết thành bài văn hoàn chỉnh gồm 3 phần (mở bài, thân bài, kết bài).
Để viết được bài văn sinh động, giàu hình ảnh, cuốn hút người đọc tôi đã định

hướng cho học sinh làm tốt cả ba phần ( mở bài, thân bài, kết bài ).
- Mở bài: Là phần đầu tiên, phần trước nhất đến với người đọc, gây cho người đọc
cảm giác ấn tượng về bài viết. Phần này có vai trị và tầm quan trọng khá đặc biệt, vì
vậy một mở bài ngắn gọn, hấp dẫn sẽ tạo được hứng thú cho người đọc và báo hiệu
một bài văn hay. Để học sinh làm tốt phần mở bài các em cần hiểu được thế nào là mở
bài trực tiếp, gián tiếp, ưu nhược điểm của từng loại.
+ Mở bài trực tiếp: Là giới thiệu ngay với người đọc cảnh mà mình sẽ miêu tả. Với
kiểu mở bài này tôi đã hướng dẫn học sinh một số cách vào bài trực tiếp như sau:
. Mở bài bằng một câu cảm nhận xét, đánh giá về cảnh.
Ví dụ: Ơi, dịng sơng q em mới đẹp làm sao !
. Mở bài bằng cách nêu cảnh miêu tả và vị trí hoặc thời gian quan sát cảnh.
Ví dụ: Trước trường em, có dịng sơng hiền hịa thơ mộng.
+ Mở bài gián tiếp: Là nói chuyện khác có liên quan rồi dẫn vào giới thiệu đối
tượng mình định tả. Khi dạy kiểu mở bài này tôi hướng dẫn các em một số cách
mở bài gián tiếp như:
. Mở bài bằng cách so sánh.
Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh

7


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
Ví dụ: Tuổi thơ của tôi gắn liền với nhiều kỉ niệm. Con đường thơ mộng ngày
hai buổi đưa đôi chân nhún nhảy của tôi đến trường. Triền đê - nơi tôi và các bạn
thi nhau thả diều vào mỗi buổi chiều hè. Nhưng thân thiết với tôi nhất vẫn là cảnh
nhộn nhịp của sân trường vào giờ ra chơi.
. Mở bài bằng một câu nói.
Ví dụ: “ Ơi! Sao tự nhiên trời tối thế nhỉ?” Ngước mắt nhìn lên trời, em thấy
mây đen ùn ùn kéo đến. Gió thổi mạnh làm lá cây trong vườn bay lả tả. Chắc trời
sắp mưa rồi đây.

Với mỗi bài văn tơi ln khuyến khích học sinh mở bài theo cách gián tiếp. Vì
mở bài gián tiếp sẽ làm cho bài văn thêm sinh động, gợi cảm hấp dẫn gây hứng thú
cho người đọc.
- Thân bài: Để giúp các em làm tốt phần thân bài, tôi hướng dẫn học sinh:
+ Bám sát dàn bài chi tiết.
+ Dùng từ gợi tả, gợi cảm và các biện pháp tu từ về câu như so sánh, nhân hóa.
+ Trình bày đoạn văn đúng cách có liên kết đoạn: Với bài văn tả cảnh tơi
thường hướng cho các em hình dung mỗi cảnh nhỏ sẽ viết thành một đoạn văn trọn
vẹn, trong đoạn văn đó sẽ đi từ khái quát đến cụ thể. Sau đó dùng từ ngữ, dùng câu
liên kết các đoạn văn lại với nhau.
+ Sử dụng đúng các dấu câu: Sử dụng dấu câu hợp lí, đúng chỗ cũng là một
yếu tố quan trọng giúp bài văn trở nên rõ ràng, rành mạch.
Để các ý trong bài được sắp xếp hợp lí, lơgic, chặt chẽ tơi thường nhắc nhở các
em viết theo một trình tự nhất định đã được chọn khi lập dàn ý.
- Kết bài: Nếu như mở bài là một lời thân ái mời chào của chúng ta đối với
khách tới thăm thì kết bài là lời tạm biệt đầy tình cảm mến u, nó khép lại trước
mắt người đọc những cảm xúc tràn trề, những hình ảnh đẹp đẽ mà các em đã miêu
tả. Vì thế khi viết phần kết bài, tôi cũng đã hướng dẫn các em viết làm sao cho thật
cô đọng, ngắn gọn. Để làm được điều đó các em cần hiểu được thế nào là kết bài
mở rộng và không mở rộng.
+ Kết bài khơng mở rộng: Thường được đóng ý một cách gọn đủ các ý:
. Nhận xét, đánh giá về cảnh.
. Hoặc tình cảm đối với cảnh.
. Hoặc hành động : Chăm sóc, bảo vệ,...
* Ví dụ: Khi kết bài văn tả khu vườn vào buổi sáng học sinh có thể viết:
Khu vườn thật đẹp. Hoặc được ngắm nhìn khu vườn em thấy rất thích thú và
thoải mái. Hoặc em sẽ chăm sóc cho cây cối ở đây ln tươi tốt.
+ Kiểu kết bài mở rộng: Khi viết kết bài mở rộng học sinh vẫn đưa 3 ý suy
nghĩ, tình cảm, hành động như kết bài khơng mở rộng nhưng diễn đạt mở rộng hơn
Ví dụ: Đề bài: Tả khu vườn vào buổi sáng.

Học sinh có thể viết kết bài mở rộng như sau:
Khu vườn không rộng, không lộng lẫy những sắc màu của các loài hoa nhưng
khi đứng ngắm nhìn nó, em ln có một cảm giác thật dễ chịu và thoải mái. Ngày
qua ngày, nó cứ bình yên hiền lành sống vui bên nắng, bên gió, bên tiếng chim ca
Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh

8


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
hát. Em sẽ chăm sóc cho khu vườn ngày thêm đẹp, cho cây cối quanh năm tươi tốt,
tràn trề sức sống. Yêu biết mấy khu vườn nhà em!
* Bước 4: Kiểm tra lại tồn bộ bài văn:
Đây là bước rất cần thiết, nó giúp các em sửa chữa những lỗi sai khi viết
văn như: lỗi chính tả, cách dùng từ, đặt câu, dấu câu, cách trình bày và đặc biệt là
nhận biết được mình đã làm đúng yêu cầu đề bài chưa và bổ sung nội dung còn
thiếu. Như vậy từ thực tế quan sát và nắm vững các bước làm bài văn tả cảnh, tôi
thấy hầu hết các em học sinh đều lập được dàn ý và từ đó hồn chỉnh bài văn theo
đúng yêu cầu của đề bài.
4.2/ Giáo viên chấm bài và trả bài viết:
a. Chấm bài:
Đối với giáo viên việc chấm bài cho học sinh rất cần thiết bởi kết quả bài viết
của các em sẽ cho giáo viên biết được ưu điểm, hạn chế trong cách dạy để điều
chỉnh phương pháp dạy cho phù hợp.
Với mỗi bài tôi thường đọc qua một lượt để có cái nhìn chung về bố cục, về
diễn đạt của học sinh, xem học sinh đã làm bài đúng thể loại, đúng nội dung và
trọng tâm bài viết chưa. Sau đó, tơi đọc kĩ từng phần trong bài viết của các em để
phát hiện và ghi lại câu văn hay, ý hay, đoạn văn giàu hình ảnh, dùng từ khéo
léo…, đồng thời cũng ghi lại những lỗi sai mà học sinh mắc phải (lỗi chính tả, lỗi
dùng từ, đặt câu...) vào sổ theo dõi chấm bài để làm dữ liệu cho tiết trả bài. Trong

quá trình chấm bài mà phát hiện ra lỗi các em mắc phải tôi thường dùng bút đỏ
gạch chân. Sau khi xem xét tồn bài tơi ghi những lời nhận xét cụ thể về những ưu
điểm cần phát huy, những nhược điểm cần khắc phục của bài viết.
Khi chấm xong cho cả lớp, tôi đánh giá chung kết quả bài làm của học sinh và
rút ra những tiến bộ cần phát huy, những thiếu sót cần sửa chữa, bổ sung để chuẩn
bị cho tiết trả bài sắp tới….
b. Trả bài viết:
Như chúng ta đã biết tiết trả bài viết là tiết sau cùng của một đề văn, nhưng lại
là tiết thiết thực nhất, cụ thể nhất để các em thấy được ưu, nhược điểm trong bài
viết của mình, của bạn để học hỏi, trao đổi lẫn nhau. Tìm cách và biết cách sửa lỗi.
Vì vậy theo tơi giáo viên cần nắm rõ nội dung, phương pháp lên lớp một tiết trả bài
Tập làm văn viết lớp 5, có ba hoạt động chính:
1. Nghe thầy (cơ) nhận xét chung về kết quả bài làm của lớp.
2. Chữa bài.
3. Đọc tham khảo các bài văn hay được thầy (cô) giáo khen để học tập và rút
kinh nghiệm.
Để tiết trả bài viết đạt hiệu quả, tôi đã lấy thông tin từ bài viết của học sinh (đã
chấm và ghi ở sổ theo dõi chấm bài) và thực hiện các hoạt động trả bài một cách
bài bản, có linh hoạt tuỳ theo tình hình chất lượng Tập làm văn của lớp.

Phần 4: Kết quả chuyển biến của đối tượng
Sau một thời gian vận dụng các biện pháp trên kết hợp với việc đổi mới phương
pháp, hình thức dạy học. Tơi thấy thành tích học tập của các em có rất nhiều tiến
Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh

9


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
bộ. Từ việc ngại viết văn các em đã hứng thú làm văn, biết thực hiện làm một bài

văn tả cảnh theo trình tự các bước một cách độc lập và thành thói quen tốt. Nhiều
bài văn có chất lượng cao, tình trạng học sinh làm lạc đề, sai lỗi về chính tả, lỗi
dùng từ đặt câu...đã giảm rõ rệt. Nhiều học sinh biết cách sử dụng những biện pháp
tu từ so sánh, nhân hóa vào bài của mình làm cho bài văn trở nên sinh động và giàu
hình ảnh. Bên cạnh đó các em cịn biết làm văn có cảm xúc hơn, câu văn trau chuốt
hơn, mở bài, kết bài khá ấn tượng mới mẻ... Học sinh biết tự đánh giá mình, đánh
giá bạn, biết học tập những ưu điểm của bạn và sửa chữa những hạn chế của mình
hoặc của bạn giúp các em chủ động, tự tin và mạnh dạn hơn trong giao tiếp. Nhờ
vậy mà chất lượng phân môn Tập làm văn tả cảnh đã nâng lên rõ rệt. Cụ thể là:
Mức độ đánh giá
Tổng
Thời gian
số
khảo sát
HS

Bài viết hay,
lời văn sinh
động giàu
hình ảnh,
cảm xúc.

Bài viết hay, lời
văn sinh động
giàu hình ảnh,
đơi chỗ diễn
đạt cịn lủng
củng

Bài viết đã

đúng u cầu
của đề nhưng
miêu tả còn
hời hợt, sơ
sài.

Bài viết chưa
đúng yêu cầu
của đề, sắp
xếp ý lộn xộn

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

Tháng 9

35

4

11,4

9

25,7

16

45,7

6

17,2

Tháng 11

35

8

22,9

14

40

9

25,7

4

11,4

Tháng 2

35

13

37,1

15

42,9

6

17,2

1

2,8

Tháng 4

35

17

48,6

16

45,7

2

5,7

00

00

Bên cạnh kết quả trên, trong kì thi giao lưu học sinh năng khiếu năm học 2018 –
2019 vừa qua, lớp tôi có em Nguyễn Lê Phương Thúy đạt giải III học sinh năng khiếu
môn Tiếng Việt cấp huyện. Đây là kết quả đáng mừng của tơi.

Phần 5: Kết luận
1. Tóm lược giải pháp:
Qua quá trình áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này, tôi nhận thấy để dạy tốt
thể loại văn tả cảnh thì trước tiên giáo viên phải lưu ý một số vấn đề sau:
- Lựa chọn phương pháp, hình thức phù hợp với lớp và phù hợp tới từng nhóm
đối tượng học sinh.
- Đối với thể loại văn miêu tả nói chung, tả cảnh nói riêng và mỗi bài văn
giáo viên cần đặc biệt lưu ý các điểm sau:
+ Giúp học sinh nắm chắc phương pháp cơ bản nhất của văn miêu tả và văn tả

cảnh.
Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh
10


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
+ Rèn cho học sinh một số kĩ năng: Kĩ năng quan sát, kĩ năng sử dụng từ ngữ
và các biện pháp nghệ thuật tu từ, kĩ năng đặt câu …
+ Cung cấp, khuyến khích học sinh tích lũy vốn từ ngữ khi học các phân mơn
khác của mơn Tiếng Việt.
+ Tạo thói quen chăm chú nghe giảng, nắm vững kiểu bài, có kĩ năng quan sát,
tìm ý, tìm từ ngữ phù hợp, có bố cục rõ ràng,…
+ Nhận xét, đánh giá kịp thời thường xuyên, chuyển kết quả đánh giá của giáo
viên thành kĩ năng tự đánh giá của học sinh.
+ Tạo khơng khí sơi nổi, tơn trọng học sinh, khích lệ động viên khi các em có
sự cố gắng dù là đơi chút.
+ Tích cực ứng dụng cơng nghệ thơng tin vào giảng dạy để cung cấp cho học
sinh những hình ảnh sinh động về cảnh vật và đặc biệt là những cảnh đẹp của đất
nước mà các em ít có điều kiện biết đến.
2. Phạm vi đối tượng áp dụng:
Đề tài này được tôi áp dụng đối với học sinh lớp 5/2 Trường Tiểu học
Huỳnh Văn Đảnh năm học 2018 – 2019. Tơi thiết nghĩ đề tài này có thể áp dụng
cho tất cả học sinh khối lớp 5 của trường.

Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh

11