Bài giảng Ngữ văn 12 tuần 11: Thực hành một số phép tu từ ngữ âm

1


NGỮ ÂM

I/ Tạo nhịp điệu và âm hưởng cho câu
1. Bài tập 1:
Một dân tộc đã gan góc chống áh nô lệ của
Pháp hơn 80 năm nay, một dân tộc đa gan
góc đứng về Đồng minh chống phát xít mấy
năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân
tộc đó phải được độc lập!
2


THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ NGỮ ÂM

I/ Tạo nhịp điệu và âm hưởng cho câu
1. Bài tập 1:
- Hai vế câu đầu: dài- nhịp dàn trải thể
hiện cuộc đấu tranh từng kỳ của dân tộc.
- Hai vế sau: ngắn- dồn dập mạnh mẽ,
khẳng định quyền độc lập.
- Thay đổi linh hoạt các thanh bằng trắc.
- Phối hợp nhịp điệu, thanh điệu, kết hợp
biện pháp tu từ từ vựng, cú pháp.
3


THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ NGỮ ÂM

2. Bài tập 2:
Bất kì đàn ơng, đàn bà, bất kì người già,
người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái,
hễ là người Việt Nam thì phải đánh thực
dân Pháp để cứu Tổ Quốc. Ai có súng dùng
súng. Ai có gươm dùng gươm, khơng có
gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai
cũng phải ra sức chống thực dân Pháp để
cứu nước.
4


NGỮ ÂM

2. Bài tập 2:
Đoạn văn lời kêu gọi cứu nước
phối hợp nhiều yếu tố.
- Phép điệp, phép đối: (từ ngữ, kết
cấu ngữ pháp), nhịp điệu, …
- Sử dụng vần điệu

=> Tạo nên sắc thái hùng hồn,
thiêng liêng của lời kêu gọi cứu
nước.
5


THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ NGỮ ÂM

3. Bài tập 3

Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép
của quân thù. Tre xung phong vào xe
tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước,
giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín.
Tre hy sinh để bảo vệ con người. Tre,
anh hùng lao động. Tre, anh hùng
chiến đấu.
6


THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ NGỮ ÂM

3. Bài tập 3
Kết hợp sử dụng phép tu từ nhân
hoá, các động từ với các yếu tố ngữ âm.
- Ngắt nhịp (liệt kê)
- Xen kẽ nhịp ngắn dài.
- Ngắt nhịp giữa chủ ngữ, vị ngữ.
- (không dùng từ là), tạo nên âm
hưởng mạnh mẽ, ý nghĩa khẳng định.
7


THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ NGỮ ÂM

II. Điệp âm, điệp vần, điệp thanh
1. Bài tập 1
a. Dưới trăng quyên đã gọi hè
Đầu tường lửa lựu lập loè đâm
bông.

 Lặp lại và phối hợp phụ õm “l”
“lửa lựu lập loố” – trạng thái ẩn hiện
trên một diện rộng của hoa lựu (đỏ như lửa
và lấp ló trên cành như những đốm lửa lúc
ẩn lúc hiện, lúc lóe lên, lúc lại ẩn trong tán
8


THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ NGỮ ÂM

b. Làn ao lóng lánh bóng trăng loe.
 Ở đây cũng có sự phối hợp của các
phụ âm đầu l (4 lần) trong một câu
thơ. Diễn tả được trạng thái của ánh
trăng phản chiếu trên mặt nước ao:
ánh trăng như phát tán rộng hơn,
loang ra và chốn lấy khắp bề mặt
khơng gian trên mặt ao.
9


THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ NGỮ ÂM

2. Bài tập 2
Lá bàng đang đỏ ngọn cây
Sếu sang mang lạnh đang bay ngang
trời
Mùa đơng cịn hết em ơi
Mà con én đã gọi người sang
xuân!

Đoạn thơ lặp nhiều lần vần “ang”
 õm hưởng rộng mở kộo dài. Nú phự
hợp với cảm xỳc: mựa đụng tiếp diễn
với nhiều dấu hiệu đặc trưng.
10


THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ NGỮ ÂM

3. Bài tập 3
Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn
thước xuống
Nhà ai Pha Luông
mưa xa khơi.
Các yếu tố ngữ õm trong đoạn thơ:
- Nhịp điệu.
- Phối hợp các thanh trắc - bằng.
- Từ láy gợi hình, phép đối từ ngữ, lặp từ ngữ.

- Lặp cú pháp (câu 1-3)

11


THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ NGỮ ÂM

III/ Củng cố: Tìm các phép tu từ ngữ âm
được sử dụng trong các ngữ liệu sau:

1. Tạo nhịp điệu và âm hưởng
Lại như quãng mặt ghềnh Hát Loóng,
dài hàng cây số nước xơ đá, đá xơ sóng, sóng
xơ gió, cuồn cuộn luồng gió gùn ghè suốt
năm như lúc nào cũng địi nợ xt bất cứ
người lái đị nào tóm được qua đấy. Quãng
này mà khinh suất tay lái thì cũng dễ lật
ngửa bụng thuyền ra.
12


THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ NGỮ ÂM

1. Tạo nhịp điệu và âm hưởng
- Nhịp điệu dồn dập phối hợp với phé điệp từ
ngữ và điệp cú pháp: “…Nước xơ đá, đá xơ
sóng, sóng xơ gió, cuồn cuộn lồng gió gùn ghè …”

- Dùng từ tạo âm thanh, hình ảnh: gùn ghè –
Gợi nét tính cách hung dữ của Sông Đà như
một con mãnh thú.
- Sử dụng từ ngữ có tính hình tượng và biểu
cảm: cuồn cuộn địi nợ xuýt…
13


THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ NGỮ ÂM

2. Điệp âm, điệp vần, điệp thanh

- Tìm và phân tích tác dụng của hiện
tượng điệp âm trong câu thơ sau của Tố
Hữu:
Nỗi niềm chi rứa Huế ơi
Mà mưa xối xả trắng trời Thừa Thiên.
-Lặp phụ âm đầu: Nỗi niềm, Mà mưa, xối
xả trắng trời, Thừa Thiên

 Miêu tả những cơn mưa mạh mẽ, liên
tiếp; bộc lộ cảm xúc nhớ thương da diết.
14


15