Bài giảng Ngữ văn 12 tuần 33 bài: Giá trị văn học và tiếp nhận văn học

BÀI GIẢNG NGỮ VĂN 12

BÀI: GIÁ TRỊ VĂN
HỌC VÀ TIẾP NHẬN
VĂN HỌC


A/ Các giá trị văn học:
I/ Giá trị thẩm mĩ:
***Xét ví dụ sau:
a) “Ơi! Những cánh đồng q chảy máu
Dây thép gai đâm nát trời chiều.”
(Đất nước-NĐT)
-> Em cảm nhận được những gì từ hình ảnh trong câu
thơ trên?
-> Câu thơ có làm cho em thấy rung động trước nổi
đau khi quê hương bị giặc giày xéo không?


+ Vậy điều gì làm cho văn học
nghệ thuật có sức hấp dẫn đối với
người đọc?
-> Đó là những hình tượng cụ thể, gợi cảm,
những chi tiết tình huống mới lạ, hấp dẫn,
bất ngờ. Những phạm trù mang các giá trị
thẩm mĩ đa dạng như cái đẹp, cái cao cả,
cái hài, cái bi…


b) “Mọc giữa dịng sơng xanh

Một bơng hoa tím biếc
Ơi con chim Chiền Chiện
Hót chi mà vang trời.”
(Thanh Hải)

-> Em cảm nhận nét đẹp của câu thơ trên bởi
những giác quan nào?
-> Bức tranh mùa xuân hiện lên với những vẻ đẹp
như thế nào? Vẻ đẹp đó có thỏa mãn được nhu
cầu của người đọc không?


* Câu hỏi thảo luận:
+ Vậy những giá trị nào được gọi là
giá trị thẩm mĩ?
Những giá trị mà chúng ta chỉ có thể cảm

nhận trước hết bằng giác quan, trực cảm
làm thỏa mản tình cảm yêu cái đẹp của
con người.


+ Các giá trị cụ thể trong thực tế
nhiều, vậy tại sao con người phải
tìm đến nghệ thuật?
Bởi vì trong nghệ thuật các giá trị thẩm mĩ được thể hiện

tập trung, lơi cuốn, gây ấn tượng khó phai, cịn trong thực
tế các giá trị ấy phân tán mờ nhạt…

II/ Giá trị nghệ thuật:
*** Xét ví dụ sau:
“ Trên dịng Hương Giang
Em bng mái chèo
Trời trong veo
Nước trong veo
Em bng mái chèo
Trên dịng Hương Giang”(Tố Hữu)

+ Giá trị thẩm mĩ của đoạn thơ trên do yếu tố nào tạo ra?
+ Vậy, giá trị nghệ thuật là gì? Em hãy phân tích giá trị
nghệ thuật của đoạn thơ trên?


+ Giá trị nghệ thuật là toàn bộ cách kể, cách
dùng từ, hình ảnh, chọn lựa chi tiết, cách miêu
tả nhân vật…làm nên giá trị thẩm mĩ của văn
học.
* Phân tích giá trị nghệ thuật của đoạn thơ sau:
“ Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời”
(Quang Dũng)


III/ Giá trị nhận thức:
Câu hỏi thảo luận:
* Sau khi học xong “Truyện Kiều” em hiểu thêm được gì về
xã hội Phong Kiến đương thời, về thân phận người phụ nữ
và tấm lịng của Nguyễn Du?

* Qua hình tượng Đất nước trong đoạn trích “Đất nước”

(Nguyễn Khoa Điềm) em nhận thức được điều gì?


Vậy thế nào là giá trị
nhận thức?
* Văn học giúp nhận thức hiện thực của cuộc sống và ý
nghĩa của các hoạt động đời sống(chủ đề, đề tài). Đặc biệt
qua hoạt động nhân vật giúp nhận thức những giá trị của
con người, sự phong phú của tâm hồn, những biểu hiện
của nhân tính…


+ Giá trị nhận thức của văn học khác
với giá trị nhận thức của khoa học tự
nhiên như thế nào?
* Ví dụ:
Mơn Tốn, lí, Hóa, Sinh-> Nhận thức về lí trí, trí tuệ về
khoa học tự nhiên.
Mơn Văn học-> Nhận thức về những giá trị nhân văn,
những giá trị về tâm hồn.


IV/ Giá trị giáo dục:
*Ví dụ: Sau khi học xong tập thơ “Nhật kí trong tù” của Hồ
Chí Minh, em học tập được gì từ đạo đức, từ tư tưởng của
Bác?
+ Văn học có thể giáo dục cho con người điều gì?
+ Văn học giáo dục cảm hứng như thế nào?

* Văn học giáo dục sự đồng cảm, kích thích
khát vọng vượt lên cái hữu hạn, tầm thường.
Văn học giáo dục lịng nhân đạo, lịng vị tha,
tình u cuộc sống, yêu quê hương đất nước…
* Văn học giúp coi người tự soi mình, tự giáo dục để hình
thành nhân cách.


B/Tiếp nhận văn học:
I/ Ý nghĩa, nhu cầu và quá trình tiếp nhận văn học:
* Câu hỏi thảo luận nhóm:
+ Tiếp nhận văn học là gì?
+ Vì sao người đọc phải tiếp nhận văn học?
+ Tiếp nhận văn học có cần thiết không?


-Tiếp nhận văn học là hoạt động nắm bắt thông
tin. Khơng tiếp nhận thì khơng cảm thụ được
văn học.
- Là hoạt động biến văn bản thành thế giới hình tượng sinh

động mang ý nghĩa cuộc sống trong tâm trí người đọc.
* Ví dụ: Khi đọc tác phẩm “Dế mèn phiêu lưu kí” ta tưởng
tượng ra một thế giới lồi vật thật sống động. Đó là nhờ
q trình tiếp nhận thơng tin và hình tượng văn học.


Đọc tác phẩm văn chương

nhằm mục đích gì?

+ Đọc tác phẩm văn chương vì nhu cầu tiếp
nhận văn học ( có thể bắt đầu bởi nhu cầu
giải trí, kiếm tìm những điều thú vị hấp
dẫn) ; nhu cầu hiểu biết nâng cao năng lực
cảm thụ.


Quá trình tiếp nhận bắt đầu
từ đâu và kết thúc ở đâu?

+ Quá trình tiếp nhận bắt đầu từ đọc văn bản đến khi
có được điều tâm đắc, nắm bắt được ý nghĩa. Q
trình tiệp nhận khá lâu dài, khơng kết thúc.
Ví dụ: Việc tiếp nhận Tác phẩm lớn như
“Truyện Kiều” địi hỏi một q trình dài lâu mới
thấy hết cái hay, cái đẹp.


II/ Những quy luật cơ bản của tiếp nhận văn học:
1/ Vai trị chủ động, tích cực của người đọc:
Ví dụ: Khi tiếp cận bài thơ “Sóng” (Xuân Quỳnh), em chủ

động tiếp nhận văn bản bằng những thao tác nào?
 Đọc và cảm nhận văn bản
 Đọc hiểu chi tiết
 Khám phá văn bản…

Câu hỏi thảo luận:
Muốn đạt mục đích tiếp nhận, người đọc phải làm gì?
Vai trị chủ động, tích cực của người đọc thể hiện như thế

nào?
Trình bày quá trình đọc hiểu một tác phẩm cụ thể?
Vì sao người đọc phải tích cực tham gia đồng sáng tạo?


Vai trò chủ động, sáng tạo của
người đọc:
+ Là quá trình đồng sáng tạo (khơng lặp lại)
+ Hiểu được nghĩa của các từ, hình ảnh.
+ Nhớ những điều đã đọc.
+ Phát hiện được mối liên hệ giữa câu, đoạn, phần, hiểu được
những chổ để trống…
+ Giải thích được mâu thuẩn của văn bản.


2/ Tính chủ quan và khách quan trong việc
tiếp nhận tác phẩm:
Câu hỏi thảo luận:

+ Tính chủ quan của người đọc biểu hiện ở những mặt nào?
+ Bạn có đồng ý khơng: khi mỗi người đọc có khả năng tạo
ra một “dị bản” của tác phẩm?
+ Khi đọc người đọc bị ràng buộc bởi những yếu tố nào?


Nội dung cần đạt:

+ Tin chủ quan biểu hiện ở những khuynh hướng, thị hiếu,
năng lực vốn có của người đọc và những điều thích thú sự
phát hiện riêng của họ.
* Ví dụ: Có bạn thích đọc truyện tranh, có bạn lại thích đọc
truyện trinh thám, có bạn lại thích đọc thơ…


Nội dung cần đạt:
Người đọc có thể tạo ra dị bản của tác phẩm

vì mỗi người đọc có thể có những cách giải
thích riêng về các giá trị mà tác phẩm mang
lại.
Người đọc bị ràng buộc bởi một số yếu tố vì sự
biểu hiện khách quan của văn bản như ngơn
từ, thể loại, tính chỉnh thể, tính hệ thống, các
mối quan hệ…


3/ Tác động qua lại giữa người đọc
và tác phẩm:
Câu hỏi thảo luận:

+ Việc tiếp nhận văn học làm cho người đọc thay đổi như
thế nào?
+ Người đọc đem đến cho tác phẩm những điều gì?


Nội dung cần đạt:
- Có hai sự thay đổi rõ rệt:

+ Thay đổi về tư tưởng, tình cảm.
Ví dụ: Sau khi tiếp nhận văn bản “Đất nước” của Nguyễn

Khoa Điềm, ta thấy tự hào,yêu quê hương, đất nước mình hơn.

+ Thay đổi trong tầm đón nhận (tức là thay đổi trong năng
lực, thói quen, thị hiếu thưởng thức văn học)
- Người đọc đem lại cho tác phẩm“sự sống”
một cách nhìn nhận mới mẻ.