tuan 16

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (146.45 KB, 28 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Ngày soạn:………..
Ngày dạy:……….

Tuaàn 16. Tieát 61

I. Mục tiêu cần đạt.
1. Kiến thức:

- Củng cố kiến thức về kiểu bài thuyết minh .
2. Kĩõ năng:

- Rèn luyện năng lực quan sát, nhận thức, dùng kết quả quan sát mà làm bài
thuyết minh.

- Thấy được muốn làm bài thuyết minh chủ yếu phải dựa vào quan sát, tìm
hiểu, tra cứu.

3. Thái độ :

- Có ý thức tìm hiểu, khái qt, xây dựng nội dung dàn bài khi đọc một tác
phẩm văn học .

II. Chuẩn bị.

1. Giáo viên : Nghiên cứu tài liệu, sgk , sgv , bảng phụ.

2. Học sinh : Đọc kĩ 2 bài thơ “Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác” và “Đập

đá ở Côn Lôn”, chuẩn bị bài theo hướng dẫn của giáo viên ở tiết trước .

III. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy – học .

Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Nội dung cần đạt
Hoạt động 1: Khởi động

(3’)

* Mục tiêu :

- Kiểm tra sự chuẩn bị bài
của học sinh.

- Tạo hứng thú, tâm thế
tìm hiểu bài mới.

1. Ổn định tổ chức .
2. Kiểm tra bài cũ .

Kiểm tra sự chuẩn bị của
học sinh .

3. Giới thiệu bài .

Thực hiện theo yêu cầu .

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Để thuyết minh về một
thứ đồ dùng ta phải quan
sát, tìm hiểu -> thuyết

minh. Vậy cịn đối với một
thể loại văn học thì sao ?
tiết học hôm nay giúp ta
tìm hiểu điều đó .

Hoạt động 2 : Hướng
dẫn học sinh quan sát và
tìm hiểu nắm được đặc
điểm của thể thơ thất nơn
bát cú Đường luật . (25’)

* Mục tiêu :

Giúp học sinh nhận dạng,
nắm được cách thuyết minh
đặc điểm một thể loại văn
học.

1. Nêu đề bài .

2. Cho học sinh xác định
yêu cầu đề .

3.Chép bài thơ “ Vào nhà
ngục Quảng Đông cảm
tác” và “ Đập đá ở Côn
Lôn” lên bảng. ( Sử dụng
bảng phụ )

4.Yêu cầu học sinh lần

lượt thực hiện các câu hỏi
a, b, c, d, e Sgk / Tr 153 .

Nghe.

Chép đề .

Xác định .

Quan sát .

Thực hiện theo câu hỏi gợi
dẫn .

- Số tiếng trong mỗi dòng :
7 .

- Số dòng trong mỗi câu :
8.

- Xác định bằng – trắc :
a. Vào nhà ngục Quảng
Đông cảm tác .

I. Từ quan sát đến mô
tả, thuyết minh đặc điểm
một thể loại văn học .

Đề : Thuyết minh đặc
điểm thể thơ thất ngôn bát

cú.

1. Tìm hiểu đề.

- Thể loại thuyết minh.
- Nội dung thể thơ thất
ngơn bát cú đường luật.

2. Quan sát .

a.Xác định số tiếng, số
dòng của hai bài thơ .

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

5.Cho học sinh lập dàn ý
thuyết minh thể thơ thất
ngôn bát cú Đường luật .

Nhận xét, chốt dàn ý .

T B B T T B
B

T T B B T T B
T T B B B T T
T B T T T B B

T B B T B B
T

T T B B T T B

B T T B B T T

B B B T T B
B

b. Đập đá ở Côn Lôn .

B B T T T B B
B B B B T T B
T T T B B T T
B B T T T B
B

T B B T B B
T

B T B B T T
B

T T T B B T T
B B B T T B B

- Xác định đối , niêm .
Theo luật : Nhất, tam, ngũ,
bất luận ; nhị, tứ, lục phân
minh .

( Không cần xét các tiếng
thứ nhất, ba, năm. Chỉ cần
xét đối, niêm ở các tiếng

thứ hai, tư, sáu )

- Xác định các vần:

+ Vào nhà ngục Quảng
Đông cảm tác; tù – thù,
châu – đâu

-> vần bằng .

+ Đập đá ở Cơn Lơn : Lơn
– non, hịn – son – con .
- Xác định cách ngắt nhịp :
nhịp 4 / 3

Thảo luận lập dàn ý .

c. Xác định đối, niêm
giữa các dòng .

d. Xác định các vần trong
hai bài thơ .

e. Xác định cách ngắt nhịp .
3. Dàn ý.

a. Mở bài.

- Thất ngôn bát cú là thể
thơ được đặt ra từ thời

Đường ở Trung Quốc .

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

a. Mở bài .

Thơ thất ngôn bát cú là một
thể thông dụng trong các
thể thơ đường luật, được
các nhà thơ việt Nam rất
yêu chuộng .

b. Thân bài.

Nêu đặc điểm của thể thơ
- Số câu số chữ .

- Luật bằng trắc của thể
thơ.

- Cách gieo vần .

được các nhà thơ Việt Nam
rất ưa chuộng.

b. Thân baøi.

- Bố cục gồm bốn phần :
đề, thực, luận , kết .

Trong đề câu thứ nhất
gọi là “ phá đề” , câu thứ
hai gọi là “ thừa đề”. Phá
đề mở ý của bài thơ, thừa
đề tiếp ý của phá đề để
chuyển vào thân bài .

Thực gồm câu thứ ba và
câu thứ tư , cịn gọi là thích
thực hay cập trạng, giải
thích rõ ý của đề bài.

Luận gồm câu thứ năm
và câu thứ sáu, phát triển
rộng ý của đề bài .

Kết gồm hai câu cuối,
kết thúc ý tồn bài.

- Thể thơ này có luật thơ
riêng khá đặc biệt. Bài thơ
bắt buộc phải có tám câu,
mỗi câu phải đúng bảy chữ.
- Người làm thể thơ này
phải tuân theo luật bằng
trắc trong từng câu và trong
cả bài thơ. Hệ thống thanh
bằng, thanh trắc được tính
từ chữ thứ hai của câu thứ
nhất. Nếu chữ này thanh

bằng thì bài thơ thuộc loại
luật bằng và ngược lại .

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

đầu ).

Trong hai cặp câu kề
nhau, nhịp đi của “ liên”
trên phải khác nhịp đi của “
liên” dưới. Muốn vậy chữ
thứ hai của câu chẵn thuộc
“ liên” trên phải cùng
thanh với chữ thứ hai của
câu lẻ thuộc “ liên” dưới.
Sự giống nhau đó gọi là “
niêm” vì đã làm cho hai
câu thơ thuộc hai liên dính
vào nhau .

Công thức của một bài
thơ luật bằng :

B B T T T B B
(vaàn )

T T B B T T B
(vaàn )

Nieâm

T T B B B T T

B B T T T B B
(vần )

Niêm

B B T T B B T
T T B B T T B
(vần)

Niêm

T T B B B T B
B B T T T B B
(vaàn)

- Về đối các câu 3-4, 5-6
phải đối nhau, nghĩa là
dòng trên tiếng bằng thì
dịng dưới phải là tiếng
trắc.

- Về cách gieo vần : gieo
chỉ độc nhất một vần, đều
là vần bằng ở các chữ cuối
của câu : 1,2, 4-6, 8.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

6. Lệnh học sinh đọc lại
ghi nhớ .

Hoạt động 3 : Hướng

dẫn học sinh thực hành
đạt yêu cầu bài tập .(15’)

* Mục tiêu :

Giúp học sinh rèn luyện năng
lực quan sát, nhận thức, dùng
kết quả quan sát thuyết minh
đặc điểm chung của truyện
ngắn; ứng dụng bằng tác
phẩm Lão Hạc.

7. Chép đề .

8.Yêu cầu học sinh trình
bày những đặc điểm nổi
bật.

Nhận xét , chốt ý .

c. Kết bài.

Cảm nhận của em về vẻ
đẹp, nhạc điệu của thể thơ .

Đọc ghi nhớ .

Chép đề .

Trình bày những đặc điểm

sự nhịp nhàng đẳng đối có
thể ngắt hai nhịp : 1/3, 2/5
hoặc ba nhịp 2/2/3.

c. Kết bài .

Ngày nay thơ tự do để
làm không bị gị bó như thơ
“thất ngơn bát cú Đường
luật” như nếu nói về vẽ
đẹp của niêm luật, đăng
đối nhịp nhàng tạo ấn
tượng, trong thể thơ này
vẫn chiếm vị trí độc tơn.

Thât ngôn bát cú là một
thể thơ quan trọng. Nhiều
bài thơ hay đều làm bằng
thể thơ này. Ngày nay thể
thơ thất ngôn bát cú vẫn
còn được ưa chuộng.

4. Ghi nhớ . 
( Sgk / Tr 154 )
II . Luyện tập .

1. Đề: Thuyết minh đặc
điểm chung của truyện
ngắn.

- Truyện ngắn là một
hình thức tự sự loại nhỏ .

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

9. Hướng dẫn học sinh về
nhà :Thuyết minh truyện
ngắn “ Lão hạc” của Nam
Cao .

Thuyết minh theo trình
tự:

+ Khái niệm truyện ngắn
+ Giới thiệu các yếu tố
của truyện ngắn , từ đó sử
dụng vào thuyết minh tác
phẩm .

+ Các yếu tố bổ trợ .
+ Bố cục , lời văn , chi
tiết .

nổi bật .

Nghe.

- Bước 1 : Định nghĩa
truyện ngắn .

- Bước 2 : Giới thiệu các

yếu tố của truyện ngắn .
1. Tự sự .

- Là yếu tố chính .

- Gồm : sự việc chính và
nhân vật chính .

+ Sự việc chính : Lão Hạc
giữ tài sản cho con trai
bằng mọi giá

+ Nhân vật chính : Lão
Hạc .

- Ngồi ra cịn có các sự
việc, nhân vật phụ .

+ Sự việc phụ : con trai
lão Hạc bỏ đi, lão Hạc đối
thoại với cậu Vàng, bán
con Vàng, đối thoại với ơng
giáo, xin bả chó, tự tử , …

+ Nhân vật phụ : oâng

người hoặc một mặc nào đó
của đời sống, xã hội.

- Kết cấu chuyện thường

ngắn gọn, thường là sự sắp
đặt đối chiếu tương phản.

- Truyện ngắn có nội
dung không nhiều nhưng
rất được mọi người ưa
chuộng vì khơng cần phải
là nhà văn cũng làm được.

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

Hoạt động 4 : Hướng
dẫn công việc ở nhà . (2’)

* Mục tiêu:

Giúp học sinh có tâm thế,
cách chuẩn bị bài ở nhà.

- Xây dựng dàn ý cho đề
văn trên .

Chuẩn bị phần học : “
Muốn làm thằng cuội”

+ Đọc bài thơ .

+ Nhận xét cách xưng hô
của tác giả đối với trăng .

+ Tại sao tác giả chỉ
chán nửa mà không chán

tất cả .

+ Giọng thơ .

+ Cái cười của tác giả .

giáo, con trai lão Hạc, Binh
Tư, vợ ông giáo, con Vàng,
…

2. Miêu tả, biểu cảm, đánh
giá .

- Là các yếu tố bổ trợ, giúp
cho truyện ngắn thêm sinh
động, hấp dẫn .

- Thường dan xen vào các
yếu tố tự sự .

3. Bố cục, lời văn, chi tiết .
- Bố cục chặt chẽ, hợp lí .
- Lời văn trong sáng, giàu
hình ảnh .

- Chi tiết bất ngờ, độc đáo .

Nghe.

* Nhận xét – Rút kinh nghiệm .

………
………
………
………
………
………
………

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

Ngày soạn:………..
Ngày dạy:……….

Tuần 16. Tiết 62

I. Mục tiêu cần đạt .
1. Kiến thức:

- Thấy được tâm sự và ước vọng rất ngông của nhà thơ Tản Đà.

- Thấy được những nét mới trong hình thức cũ của thơ Tản Đà: thơ thất ngôn
bát cú Đường luật: lời nhẹ nhàng, trong sáng, rất giản dị như lời nói thường lại pha
chút hóm hỉnh, dun dáng.

2. Kóõ năng:

- Rèn luyện kĩ năng đọc, phân tích cấu trúc thơ thất ngơn bát cú Đường luật
3. Thái độ :

- Giáo dục học sinh có nhận định đúng đắn và cảm thông với nỗi khổ của các
nhà thơ thời bấy giờ.

- Biết trân trọng tài năng của những nhà thơ lãng mạn.
II. Chuẩn bị.

1. Giáo viên : Xem sgk, sgv, tranh, ảnh, chân dung Tản Đà và một số bài thơ 
khác của Tản Đà.

2. Học sinh : Xem và soạn bài theo câu hỏi SGK, gợi dẫn của giáo viên ở tiết 
trước .

III. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy – học.

Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Nội dung cần đạt
Hoạt động 1 : Khởi

động.(2’)

* Mục tiêu :

- Tạo hứng thú, tâm thế
tìm hiểu bài mới.

1. Ổn định tổ chức .

Hướng dẫn đọc thêm :

Muốn làm thằng

cuội

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

2. Kiểm tra bài cũ.
3. Giới thiệu bài .

Truyện cổ tích của Việt
Nam có kể về sự tích thằng
cuội giỏi lừa người rồi lên
cung trăng ở. Ca dao Việt
cỏ cũng có câu nói về chú
cuội :

Chú cuội ngồi gốc cây đa
Để trâu ăn lúa, gọi cha ời
ời !

Còn Tản Đà, nhà thơ
lãng mạn tài danh có lối
sống rất tài hoa tài tử,
ngông nghênh, phóng
khống ở nước ta đầu thế kỉ
XX, lại cũng rất muốn lên
trăng, ngồi trước gốc đa,
làm thằng cuội. Tâm sự
nào đã khiến nhà thơ nảy
ý ngông như vậy ?

Hoạt động 2 : Hướng
dẫn học sinh khái quát vài
nét chính về tác giả , tác
phẩm . (6’)

* Mục tiêu :

Giúp học sinh nắm được
những nét chính về tác giả,
tác phẩm.

1.Nêu những nét chính
về cuộc đời và sự nghiệp ?

Nghe .

Khái quát .

I. Giới thiệu .
1. Tác giả.

- Tản Đà ( 1889-1949)
tên thật là Nguyễn Khắc
Hiếu.

- Quê ở làng Khê
Thượng, huyện Bất Bạt,
tỉnh Sơn Tây .

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

Bút danh Tản Đà : Núi
Tản ( Viên, Ba Vì ) ở trước
mặt Hắc giang ( sông Đà )
bên cạnh nhà Tản Đà .

Ông là thi sĩ Việt Nam
đầu tiên dám hiện diện
trong thơ với đầy đủ bản
ngã cái tơi của mình; Cái
tơi sầu mộng đa tình, cái
tôi ngông nghênh, phớt đời,
cái tôi của cảm thương ưu
ái. Thơ của ông thổi một
luồng gió lãng mạn mới mẽ
trên thi đàn Việt Nam.

2.Nêu xuất xứ của bài
thơ ?

Hoạt động 3 : Hướng
dẫn học sinh đọc , tìm hiểu
phân tích những giá trị nội
dung và nghệ thuật của tác
phẩm . (22’)

* Muïc tiêu :

Giúp học sinh rèn kĩ năng
đọc, phân tích thấy được tâm
sự và ước vọng rất ngông của
nhà thơ Tản Đà.

3. Hướng dẫn học sinh
cách đọc: Giọng nhẹ nhàng
, buồn mơ màng , nhịp thơ

thay đổi từ 4/3 – 2/2/3 .

Đọc , gọi học sinh đọc
lại.

4. Hai câu đề là lời tâm
sự của ai với ai ?

5. Tản Đà xưng hô với
mặt trăng như thế nào ?

Nghe.

Trình bày .

Nghe , đọc .

Xác định .
Nhà thơ với chị Hằng .

Nhận xét .

Cách xưng hô với trăng
thật là tình tứ, mạnh bạo và
mới mẻ so với thơ văn

mới .

2. Tác phẩm .

Trích từ quyển “mối tình
con I” ( xuất bản năm
1916).

II. Đọc – hiểu văn bản.

1. Đọc văn bản .

2. Tìm hiểu văn bản .
a. Lời tâm sự với chị
Hằng.

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

6.Nhân vật trữ tình này
đang có tâm trạng gì ?

7.Từ ngữ nào cho em biết
điều đó?

8.Theo em, vì sao nhà
thơ muốn làm thằng Cuội,
muốn lên cung traêng ?

9.Theo em, nguyên nhân
nào sinh ra nỗi buồn chán
này ở nhà thơ ?

10.Vì sao nhà thơ lại
muốn lên cung trăng, muốn
làm thằng cuội ?

Tản Đà chán đời vì : 
+ Tài cao phận thấp, chí
khí uất

Giang hồ mê chơi quên
quê hương

+ Xã hội nhiều ngang
trái, bất công, đất nước mất
độc lập , tự do .

+ Là một hồn thơ lãng
mạn tài hoa, Tản đà tìm
cách trốn đời, lánh đời
thoát li vào thơ, vào rượu,
vào những chuyến đi lang
bạt kì hồ vào Nam ra Bắc
để quên đời, quên sầu .
Ơng thích lãng du trong
mộng, trong thiên nhiên.
Bởi vậy, thoát trần lên
trăng chỉ là một trong
những cách để thực hiện
giấc mộng lớn, giấc mộng
con của Tản đà .

đương thời : gọi trăng là
chị Hằng xưng là em .

Trình bày .

Buồn chán.

Xác định .
Buồn lắm, chán.

Trình bày .

Xã hội thực dân phong kiến
đầy rẩy những xấu xa nhơ
nhuốt.

Xaùc ñònh .

Tản Đà bất hòa sâu sắc với
xã hội muốn thốt li khỏi
cuộc sống này.

Trình bày .

Nỗi sầu chất chứa khôn
nguôi lẫn nỗi chán đời.

Nghe.

- Cuộc sống hiện tại
buồn chán -> muốn thoát li
.

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

Buồn chán trần thế. Đó
cũng là nổi buồn bàng bạc

trong hầu khắp các bài thơ
của Tàn Đà. Cái sầu tưởng
như vơ cớ nhưng kì thực, nó
bao qt nhiều điều “ Hai
mươi năm lẽ hồi cơm áo.
Mà đến bây giờ có thế
thơi”.

Suy tư của tác giả là nỗi
đau thế sự : trước sự tồn
vong của đất nước, nỗi
thương cảm trước những
cảnh đời nỗi cô đơn thất
vọng, bế tắc của thân thể
cá nhân.

11. Tại sao lại chán một
nửa mà khơng chán tất cả ?

12.Tác giả hỏi chị Hằng
điều gì ? Muốn làm gì ?

13.Muốn chị Hằng làm
điều gì cho mình ?

14. Em hiểu như thế nào
về hai hình ảnh cung quế,
cành đa và thằng cuội ?

Lí giải .

Vì tấm lịng của Tản Đà, từ
trong sâu thẳm vẫn tha
thiết yêu cuộc sống đời
thường, với những việc mà
ông muốn làm cho đời .
Vừa chán đời vừa yêu đời
là tâm sự đầy mâu thuẫn
nhưng lại thống nhất trong
con người Tản Đà. Nó giải
thích cái chán nửa rồi mà
giọng thơ vẫn rất tha thiết
tình đời .

Trình bày .
Có ai bầu bạn chưa.

Trình bày .

Mở đường cho mình lên
cung trăng.

Trình bày .

Theo thần thoại Trung Hoa
thì cây quế mọc bên cung
trăng nơi Hằng Nga ở.
Theo truyền thuyết Việt

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

15. Em có nhận xét gì về

giọng điệu hai câu thơ
này ?

Chán đời nên ước mơ
siêu thoát, trốn đời lên
trăng. Trên đó có bầu bạn
mới nên khơng cịn buồn tủi
nữa mà dâng lên niềm vui
mới. Đó là niềm vui được
tri âm cùng gió, mây, cùng
chị Hằng, thằng cuội, xa
cách hẳn cõi trần bụi bặm
bon chen. Đây cũng là một
cách nói ngông của nhà
thơ. Thực chất là ơng vẫn
buồn tủi, khó có thể bạn
với người thì đành bạn với
trăng, với gió trong mơ,
trong chốc lát mà thôi !

16.Em hiểu “ngông” ở
đây nghĩa là gì ?

17.Theo em tại sao Tản
Đà có ước muốn “ngơng”
như thế ?

Nam thì trên trăng có cây
đa cổ thụ, có thằng cuội
ngồi dưới gốc trơng trâu,

chăn trâu .

Nhận xét .

Giọng thơ càng trở nên
nũng nịu, hồn nhiên, tự
nhiên, biểu hiện hồn thơ rất
độc đáo, rất ngơng của Tản
Đà .

Nghe.

Giải thích .
- “Ngông”

+ Làm những việc trái lẽ
thường, khác người bình
thường.

+ Người có cá tính mạnh,
bất hịa với xã hội sâu sắc.
+ Muốn sống cuộc sống
đích thật mà cỏi trần khơng
có được.

Trình bày .

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

18.Trong hai câu cuối
nhà thơ tưởng tượng ra hình
ảnh nào ? Cảm nhận của

em về hình ảnh đó ?

19.Theo em nhà thơ cười
ai, cười cái gì ? Nụ cười ở
đây có ý nghĩa gì ?

Hoạt động 4 : Hướng
dẫn học sinh tổng kết khái
quát lại những giá trị vừa
tìm hiểu .(4’).

* Mục tiêu :

Giúp học sinh khái quát lại
những nét chính về nội dung
và nghệ thuật của bài thơ.

20.Những yếu tố nào tạo
nên sự hấp dẫn của bài thơ.

21.Bài thơ nói lên điều gì
?

Trình bày .

Hình ảnh tưởng tượng
nhưng rất kì thú, thể hiện
cao độ hồn thơ ngơng lãng
mạn của Tản Đà : Đêm
rằm Trung thu tháng tám,

được làm chú cuội để tựa
vai chị Hằng, nhìn xuống
thế gian mà cười .

Trình bày .

cuộc đời trần tục, bon chen.

- Cười thỏa mãn vì đã đạt
được mục đích ước mơ,
khát vọng thoát li mãnh
liệt, xa lánh cõi trần. Cười
cả những con người tầm
thường, lố lăng dưới cõi
trần. Nụ cười mỉa mai,
khinh thế ngạo vật .

III. Tổng kết.

1. Nghệ thuật .

- Nguồn cảm xúc mãnh
liệt, dồi dào, phóng túng,
bay boång .

- Sức tưởng tượng phong

phú, tâm hồn lãng mạn pha
chút ngông nghênh.

- Lời thơ giản dị trong
sáng mà mượt mà ý nhị.

2. Noäi dung .

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

Hoạt động 5 : Hướng
dẫn học sinh thực hành
đạt các yêu cầu bài tập .
(9’)

* Mục tiêu :

Giúp học sinh rèn kĩ năng
đọc diễn cảm; so sánh giọng
điệu với bài thơ Qua Đèo
Ngang..

22.Lệnh học sinh đọc và
thực hiện theo yêu cầu bài
tập 2 .

Hoạt động 6 : Hướng
dẫn cơng việc ở nhà . (2’)

* Mục tiêu:

Thực hiện theo yêu cầu bài

tập .

Giọng điệu mới mẻ của thể
thơ thất ngôn bát cú
( đường luật ) . Vẫn số câu,
số chữ, ý tứ vẫn hàm súc,
chất chứa tâm trạng nhưng
nó khơng mực thước, trang
trọng, đăng đối như bài
Qua Đèo Ngang.

Bài thơ giai điệu thật nhẹ
nhàng, thanh thoát pha
chút tình tứ, hóm hỉnh, có
nét phóng túng, ngông
nghênh của một hồn thơ
lãng mạn thoát li. Lời thơ
giản dị, trong sáng, gần với
lời nói thơng thường. Vần,
luật chặt chẽ của thể thơ
khơng cịn là thứ trói buộc
hồn thi sĩ, chữ nghĩa tuy
chưa mới mẽ nhưng điệu
tâm hồn mới đã tiếp sinh
khí cho nó, cảm xúc, tâm sự
cứ tự nhiên tn chảy như
không hề câu nệ một khuôn
sáo nào .

muốn thoát li bằng mộng

tưởng lên cung trăng để
bầu bạn với chị Hằng .

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

Giúp học sinh có tâm thế,
cách chuẩn bị bài ở nhà.

Chuẩn bị phần học : “ Ôn
tập tiếng việt”

+ Xem lại tất cả lí thuyết
đã học .

+ Tìm ví dụ minh họa
cho các kiến thức lí thuyết .
+ Thực hiện theo yêu
cầu phần luyện tập .

Nghe .

* Nhận xét – Rút kinh nghiệm .

………
………
………
………
………
………
………
………
………

………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

Ngày soạn:……….. 
Ngày dạy:……….

Tuaàn 16. Tieát 63

I. Mục tiêu cần đạt .
1. Kiến thức:

- Hệ thống hóa những kiến thức Tiếng Việt đã học ở học kì I .
- Có ý thức củng cố, tích hợp ngang với Văn, Tập làm văn.
2. Kĩõ năng:

- Rèn luyện kĩ năng sử dụng Tiếng Việt trong nói, viết.
3. Thái độ :

- Có ý thức sử dụng đúng đắn về từ vựng và ngữ pháp tiếng việt .

II. Chuẩn bị.

1. Giáo viên : Xem SGK, SGV, soạn những câu hỏi gợi ý, bảng phụ .

2. Học sinh : Xem soạn bài trước ở nhà theo hướng dẫn của giáo viên ở tiết 
trước .

III. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy – học.

Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Nội dung cần đạt
Hoạt động 1 : Khởi động

. (2’)

* Mục tiêu :

- Tạo hứng thú, tâm thế
tìm hiểu bài mới.

1. Ổn định tổ chức .
2. Kiểm tra bài cũ .
3. Giới thiệu bài .

Tiết học hôm nay giúp
chúng ta hệ thống hóa lại
những kiến thức Tiếng Việt
đã học .

Hoạt động 2 : Hướng
dẫn học sinh hệ thống hóa

kiến thức . (12’)

Nghe.

I. Từ vựng .

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

* Mục tiêu :

Giúp học sinh khái quát lại
những lí thuyết đã học về
phần từ vựng.

1.Em hiểu cấp độ khái
quát của nghĩa từ ngữ như
thế nào ?

2.Tính chất rộng , hẹp
của nghĩa từ ngữ là tương
đối hay tuyệt đối ?

Các từ ngữ thường nằm
trong mối quan hệ so sánh
về phạm vi nghĩa, do đó
tính chất rộng, hẹp của
chúng chỉ tương đối .

Trình bày .

- Một từ có nghĩa rộng khi
phạm vi nghĩa của từ ngữ

đó bao hàm nghĩa của một
số từ ngữ khác .

VD : Thú > hươu , ……
- Một từ có nghĩa hẹp khi
phạm vi nghĩa của từ ngữ
đó được bao hàm trong
phạm vi nghĩa của một từ
ngữ khác .

VD : Cá thu < cá 
Trình bày .

Tính chất rộng, hẹp của
nghĩa từ ngữ chỉ là tương
đối vì nó phụ thuộc vào
phạm vi nghĩa của từ
( phạm vi biểu vật )

VD : Cây, cỏ, hoa có phạm
vi nghĩa ứng với từng nhóm
cùng lồi thực vật, do đó
nghĩa của từ thực vật rộng
hơn nghĩa của ba từ cây,
cỏ, hoa .

Cây, cỏ, hoa có phạm vi
nghĩa bao hàm đối với các
cá thể cùng nhóm, cùng
lồi, do đó nghĩa của ba từ

cây, cỏ, hoa rộng hơn nghĩa
của các từ ngữ cây dừa, cỏ
gà, hoa cúc .

Trình bày .

1. Líù thuyeát.

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

3. Thế nào là trường từ
vựng ? Cho ví dụ .

4. Phân biệt cấp độ khái
quát của nghĩa từ ngữ với
trường từ vựng ? Cho ví
dụ .

5. Thế nào là từ tượng
hình , từ tượng thanh ?

6. Hãy nêu tác dụng của
từ tượng hình, từ tượng

Trường từ vựng là tập hợp
của những từ ngữ có ít nhất
một nét chung về nghĩa .
VD : Trường từ vựng về
phương tiện giao thông :
tàu, xe, thuyền , ….

Phân biệt .

- Cấp độ khái quát của
nghĩa từ ngữ nói về mối
quan hệ bao hàm nhau
giữa các từ ngữ có cùng từ
loại .

Vd: Thực vật ( DT ) bao
hàm cây, cỏ, …. ( DT )
- Trường từ vựng là tập hợp
các từ ngữ có ít nhất một
nét chung về nghĩa nhưng
có thể khác nhau về từ loại
Vd: Trường từ vựng về
người

+ Chức vụ của người :
Tổng thống, bộ trưởng, …
( DT )

+ Phẩm chất trí tuệ của
người : thơng minh, sáng
suốt, …. ( TT )

Trình bày .

- Từ tượng hình là từ gợi tả
hình ảnh, dáng vẻ, hoạt
động, trạng thái của sự
vật .

VD : lom khom, …..

- Từ tượng thanh là từ mô
phỏng âm thanh của tự
nhiên , của con người .
- VD : oang oang, ….

Trình bày .

Gợi được hình ảnh, âm

1.2 Trường từ vựng.

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>

thanh. Cho ví dụ .

7.Thế nào là từ ngữ địa
phương ? Cho ví dụ .

8. Thế nào là biệt ngữ xã
hội ? Cho ví dụ .

9. Nói quá là gì ? Cho ví
dụ .

10.Thế nào là nói giảm
nói tránh ? Cho ví dụ .

thanh cụ thể sinh động, có
giá trị biểu cảm cao,

thường được dùng trong
văn miêu tả và văn tự sự .
VD : Lom khom dưới núi
tiều vài chú .

Lom khom gợi ra tư thế của
mấy chú tiều .

Trình baøy .

Từ ngữ địa phương là
những từ chỉ sử dụng ở một
hoặc một số địa phương
nhất định.

VD : Bắc bộ : ngô, quả
dứa, vào, ….

- Nam bộ : bắp, trái thơm,
vô, ……

Trình bày .

Biệt ngữ xã hội là những từ
ngữ chỉ được dùng trong
một tầng lớp xã hội nhất
định .

VD : Tầng lớp vua chúa
ngày xưa : trẫm, khanh, ….

Trình bày .

Nói q là một biện pháp
tu từ phóng đại mức độ, quy
mơ, tính chất của sự vật,
hiện tượng được miêu tả để
nhấn mạnh , gây ấn tượng,
tăng sức biểu cảm .

VD : Tiếng đồn cha mẹ anh
hiền

Cắn cơm không vỡ cắn tiền
vỡ đơi

Trình bày .

Nói giảm nói tránh là một
biện pháp tu từ dùng cách
diễn đạt tế nhị, uyển
chuyển, tránh gây cảm giác

1.4 Từ địa phương, biệt
ngữ xã hội.

1.5 Nói quá.

</div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

Hoạt động 3 : Hướng
dẫn học sinh vận dụng

kiến thức vào thực hành
đạt các u cầu bài tập .
(10’)

* Mục tiêu :

Giúp học sinh hoàn thành
sơ đồ, rèn kĩ năng viết câu,
đoạn văn.

11. Giáo viên đưa sơ đồ
thực hành dựa vào kiến
thức về văn học dân gian
và về cấp độ khái quát
nghĩa của từ cho học sinh
điền từ ngữ thích hợp vào ơ
trống theo sơ đồ.
(SGK/157).

Nhận xét .

đau buồn, ghê sợ, nặng nề,
tránh thô tục , thiếu lịch
sự .

VD : Nhà tôi đi đột ngột
quá, nên cũng chẳng kịp
dặn dò vợ con được điều
gì ! ( Nhà tơi chết đột ngột
…. )

Lên bảng hoàn thành sơ
đồ .

2. Thực hành .

2.1 Hoàn thành sơ đồ .

Truyện dân gian

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

12. u cầu học sinh giải
thích từ có nghĩa hẹp trong
sơ đồ trên .

13. Tìm trong ca dao Việt
Nam hai ví dụ về biện
pháp tu từ nói quá hoặc nói
giảm nói tránh .

14. Viết hai câu, trong đó
có một câu dùng từ tượng
hình, một câu dùng từ
tượng thanh .

Giải thích .

Trình bày .

- Tiếng đồn cha mẹ anh
hiền

Cắn cơm không vỡ cắn tiền
vỡ đôi

- Bao giờ chạch đẻ ngọn đa
Sáo đẻ dưới nước thì ta lấy
mình

Đặt câu.

- Hà Nội bây giờ khơng cịn
tiếng chuông tàu điện keng
keng .

- Truyền thuyết : truyện
dân gian về các nhân vật
và các sự kiện lịch sử xa
xưa có nhiều yếu tố thần kì
.

- Truyện cổ tích : truyện
dân gian kể về cuộc đời, số
phận của một số kiểu nhân
vật quen thuộc ( mồ côi , .
………. ) có nhiều chi tiết
tưởng tượng kì ảo .

- Truyện ngụ ngôn :
truyện dân gian mượn
chuyện về lồi vật, đồ vật

hoặc về chính con người để
nói bóng gió về chính con
người.

- Truyện cười : truyện
dân gian dùng hình thức
gây cười để mua vui hoặc
phê phán , đả kích.

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24>

Hoạt động 4 : Hướng
dẫn học sinh hệ thống hóa
kiến thức về ngữ pháp . (9’)

* Mục tiêu :

Giúp học sinh khái qt lại
những lí thuyết đã học về
phần ngữ pháp.

15. Thế nào là trợ từ ?
cho ví dụ .

16. Thán từ là gì ? Cho ví
dụ .

17. Thế nào là tình thái
từ ? Cho ví dụ .

18. Có thể sử dụng tình
thái từ một cách tùy tiện

được không ? Tại sao ? Cho
ví dụ .

- Đêm tối, trên con đường
khúc khuỷu thấp thoáng
những đốm sáng đom đóm
lập lịe .

Trình bày .

Trợ từ là những từ dùng để
nhấn mạnh hoặc biểu thị
thái độ đánh giá sự vật, sự
việc được nói đến trong
câu.

VD : Đừng nói người khác, 
chính anh cũng lười tập thể
dục .

Trình bày .

Thán từ là những từ dùng
làm dấu hiệu biểu lộ cảm
xúc, tình cảm, thái độ của
người nói hoặc dùng để gọi
đáp .

VD : Ơ hay, tơi tưởng anh
cũng biết rồi !

Trình bày .

Tình thái từ là những từ
được thêm vào câu để cấu
tạo câu nghi vấn, câu cầu
khiến, câu cảm thán và để
biểu thị các sắc thái tình
cảm của người nói .

VD : Anh đọc xong cuốn
sách rồi à ?

Trình bày .

Khơng sử dụng tùy tiện
được vì phải chú ý đến

II. Ngữ pháp.

1. Lí thuyết .
1.1 Trợ từ .

1.2 Thán từ .

</div>
(25)<div class='page_container' data-page=25>

19. Câu ghép là gì ? Cho
ví dụ .

Các vế trong câu ghép có
thể nối trực tiếp với nhau

hoặc nối với nhau bằng
quan hệ từ .

20. Cho biết các quan hệ
về ý nghóa các vế trong câu
ghép . Cho ví dụ .

Quan hệ về ý nghĩa giữa
các vế câu thường rất chặt
chẽ và tinh tế, vì vậy cần
chú ý khi sử dụng các quan
hệ từ hoặc các cặp quan hệ
từ để tạo câu ghép .

- Nhân – quả : vì – nên;
do – nên; tại – nên; bởi –
nên; nhờ – nên , ….

- Giả thuyết – kết quả :
nếu – thì; giá – thì; hễ – thì
, ……..

quan hệ về tuổi tác, thứ bậc
xã hội và tình cảm đối với
người nghe, đọc .

VD : Đối với người lớn tuổi
: bác giúp cháu một tay ạ !

Trình bày .

Câu ghép là câu có hai
cụm C – V trở lên và chúng
không bao chứa nhau. Mỗi
cụm C – V của câu ghép có
dạng một câu đơn và được
gọi chung là một vế của
câu ghép .

VD: Gió thổi, mây bay, hoa
nở.

Trình bày .

- Các quan hệ về ý nghóa : 
 + Bổ sung .

VD : Anh dừng lời và chị
cũng khơng nói nữa .

+ Nối tiếp .

VD : Nó dừng lại rồi bỗng
chạy vụt đi .

+ Nguyên nhân - kết quả .
VD : Vì trời mưa nên đường
rất trơn .

</div>
(26)<div class='page_container' data-page=26>

- Tương phản ( nhượng bộ

) : tuy – nhưng; dẫu –
nhưng; dù – vẫn; mặc dù –
vẫn , ……..

- Mục đích : để; cho;
đặng , ……

- Bổ sung , đồng thời : và
- Nối tiếp : rồi

- Lựa chọn : hay

Hoạt động 5 : Hướng
dẫn học sinh thực hành
đạt các yêu cầu bài tập .
(11’)

* Mục tiêu :

Giúp học sinh đặt câu, xác
định câu ghép và mối quan hệ
của nó.

21. Viết hai câu, trong đó
một câu có dùng trợ từ và
tình thái từ, một câu có
dùng trợ từ và thán từ .

22. Lệnh học sinh đọc,
thực hiện theo yêu cầu bài

tập b.

23. Lệnh học sinh đọc
đoạn văn, xác định câu
ghép và cách nối vế câu .

Đặt câu .

Đọc, thực hiện theo u
cầu.

Xác định .

2. Thực hành .

a. Đặt câu .

- Cuốn sách này mà chỉ
20000 đồng à ?

b. Xác định câu ghép ,
cách diễn đạt khi tách
thành câu đơn .

Pháp chạy, Nhật hàng,
vua Bảo Đại thối vị .

- Có thể tách câu ghép
này thành ba câu đơn .

- Nhưng khi tách thành
ba câu đơn thì mối liên hệ ,
sự liên tục của ba sự việc
dường như không được thể
hiện rõ bằng khi gộp thành
ba vế của câu ghép .

c. Xaùc định câu ghép,
cách nối các vế caâu .

</div>
(27)<div class='page_container' data-page=27>

Hoạt động 6 : Hướng
dẫn công việc ở nhà . (2’)

* Mục tiêu:

Giúp học sinh có tâm thế,
cách chuẩn bị bài ở nhà.

- Ôn lại lí thuyết về văn
thuyết minh .

- Xem lại dàn ý đề :
Thuyết minh về cái phích
nướ ( bình thủy ) .

Nghe .

là câu ghép .

- Các vế câu đều được
nối với nhau bằng quan hệ
từ : cũng như, bởi vì .

* Nhận xét – Rút kinh nghiệm .

</div>
(28)<div class='page_container' data-page=28></div>