Kỹ năng và đam mê - Cái nào đi trước: Phần 2

QUYTẮC#3:TỪCHỐICƠHỘI
THĂNGTIẾN(HAYTẦMQUAN
TRỌNGCỦASỰKIỂMSỐT)


Chương8:LiềuThuốcTiênCơngViệcMơƯớc


Trongchươngnày,tơiđưaralậpluậnrằngviệckiểmsốtnhữnggìbạnlàm,
vàcáchmàbạnthựchiệnđiềuđó,làmộttrongnhữngthứmạnhmẽnhấtmà
bạncóthểđạtđượckhikiếntạocơngviệcmàbạnuthích.
SỰQUYẾNRŨBÍẨNCỦAREDFIRE
KhiRyanVoilandtốtnghiệpđạihọcvàonăm2000vớitấmbằngcửnhân
IvyLeaguetrongtay,anhđãkhơngđitheoconđườngcủanhữngbạnhọc
cùnglớpvàolàmviệcchocácngânhànglớnhaycácvănphịngtưvấnquản
lý.Thayvìvậy,anhlàmmộtviệchếtsứcbấtngờ:Anhmuađấttrồngtrọt.
MảnhđấtcủaRyannằmởGranby,bangMassachusetts,mộtthịtrấnnhỏcó
sáu ngàn dân ngay khu trung tâm, tính từ Amherst thì cũng khơng xa phía
namlắm.ChấtlượngđấtđaitạiGranbyrấtlaitạp-nónằmqxaphíađơng
sơngConnecticutnênkhơngthểtiếpcậnnguồnđấtphùsatốtnhấtcủacon
sơng-tuynhiênRyanvẫnxoaysởtrồngđượcmộtloạtcácloạitráicâyvà
rauquảkhácnhau.AnhđặttênchonólàNơngTrạiRedFire.
Khitơiđếnthămnơngtrạivàotháng5năm2011,Ryan,lúcbấygiờđang
làmviệccùngvớivợmìnhlàSarah,đãcó28héc-tađấtcanhtácthựcphẩm
hữucơ.DoanhthuchủyếucủaRedFiređếntừchươngtrìnhCộngđồngHỗ
trợ Nơng Nghiệp (CSA), tại đây người mua sẽ trả tiền cho sản phẩm của
nơngtrạingayvàođầumùagieotrồng,vàsauđómỗituầnhọđếnnhậnsản
phẩm của mình tại các quầy phân phối trên khắp bang. Tại thời điểm năm
2011,chươngtrìnhcókhoảng1.300ngườithamdựvàđãbắtđầukhơngcho
đăngkýthêm-nhucầulớnđếnmứchọkhơngthểđápứngnổi.
Nóimộtcáchkhác,NơngtrạiRedFirelàmộtcâuchuyệnthànhcơng.Tuy

nhiên,đâykhơngphảilàđiềuthúcđẩytơiđếnvớiGranby.Tơisắpxếpmột
ngàyđểnóichuyệnvớiRyanvàSarahvìmộtlýdocánhânhơn:Tơimuốn
tìmhiểutạisaolốisốngcủahọlạicuốnhútđếnnhưvậy.


NóirõhơnthìtơikhơngphảilàngườiduynhấtbịRedFiremêhoặc.Đâylà
nơngtrạiđượcrấtnhiềungườiuthích.KhiRyanvàSarahtổchứcnhững
sựkiệnđặcbiệttrongnăm-vídụnhưbữatiệctốimừngmùathuhoạchđầu
hèhaylễhộibíngơmùathu-họnhanhchóngbánhếthàng.Vàolầnghé
thămcuốicùng,tơinghethấymộtphụnữtrungniênnóivớibạncủamình
rằng,“Tơithích Ryanvà Sarahlắm”-và tơichắc rằngcơấy chưabao giờ
thực sự gặp mặt Ryan và Sarah. Hình mẫu của Ryan và Sarah, cũng như
nhữnggìmàcuộcsốngcủahọthểhiện,đãđủhấpdẫnngườiphụnữnàyđến
vớiGranby.
DĩnhiênsứclơicuốnnàykhơngchỉdừnglạiởRedFire.Ướcmơthốtkhỏi
vịngxốybạctiềnđểmởmộtnơngtrại,hayđượcsốngnbìnhtrênmột
mảnh đất, chính là ước mơ dài hạn của các nhân viên văn phòng tại Mỹ.
Trong những năm gần đây, tờ New York Times đã cho đăng nhiều câu
chuyệnthúvịvềcáccựunhânviênngânhàngchuyểntớiVermontđểmở
nơngtrại(nhữngcâuchuyệnnàythườngkếtthúcbằnghìnhảnhngườinhân
viênvềnhàcùngmộtchiếcnónvấybùntrêntay).Mộtcơngviệclàmngồi
trời,mặttrờichiếulưng,khơngcịnmànhìnhmáytính,thựcsựrấthấpdẫn
đúngkhơng.Nhưngtạisaovậy?
Câu hỏi này là động lực để tôi đến thăm Red Fire. Tơi khơng có ý định
chuyểnvềvùngnơngthơnsống,nhưngnếutơitìmranhữngđặcđiểmhấp
dẫntơiđếnvớilốisốngnày,cólẽtơisẽtíchhợpmộtsốđặcđiểmấyvàođời
sốngcánhânnơithànhthị.Nóicáchkhác,tìmhiểuvềsựhấpdẫnnàyđãtrở
thành mục tiêu chủ đạo của tơi trong hành trình khám phá cách mà mọi
ngườiuthíchcơngviệchọlàm.Chínhvìvậy,tơiđãgửithưchoRyanvà
Sarahđểxinphéphọchotơimộtngàyđượcđitheoquansáthọ.Ngaykhi

họđồngý,tơithudọnvởghichépcủamình,phủibụiđơigiàyốngvàtrực
tiếnhướngtâyBoston:TơilênđườngthựchiệnnhiệmvụgiảimậtmãRed
Fire.
GIẢIMÃBÍẨNCỦAREDFIRE
Khitớinơi,tơiăntrưavớiRyanvàSarahtạitrangtrạicủahọ.Nhàbếpcủa
hai người tuy nhỏ nhưng thường xuyên được tận dụng, chất đầy những
quyểnsáchnấuănvàcáclọđựngthảomộc.Họdọnbánhmìsandwich,ngũ
cốccùngvớiphơ-maicheddarcắtmiếng.Tronglúcăn,tơihỏiRyanlýdotại
saoanhlạitrởthànhnơngdân.Tơichorằngnếutơimuốnhiểuđiềugìkhiến
chocuộcsống củaanh hấpdẫnnhư ngàyhơm nay,trướctiên tơicần phải
hiểulàmthếnàoanhđếnđượcnơiđây.


NhưbạnđãthấytạiQuytắc#1và#2trongcácchươngtrước,tạithờiđiểm
củachuyếnhànhtrìnhnày,tơiđãpháttriểnramộtgiảthuyếttráivớithơng
thườngvềcáchmàmọingườicuốicùngcũnguthíchcơngviệchọlàm.Ở
Quytắc#1,tơilậpluậnrằng“theođuổiđammê“làmộtlờikhuntồi,bởivì
phầnđơngmọingườikhơngcónhữngniềmđammêsẵncóđangchờđược
khám phá và biến thành một cơng việc. Trong Quy tắc #2, tơi dẫn chứng
rằngnhữngngườicósựnghiệphấpdẫnkhởiđầubằngcáchrènluyệnmột
kỹnănghiếmhoivàqgiá-họxâydựngcáimàtơigọilà“vốnliếngsự
nghiệp”-vàsauđótraođổisốvốnnàyđểlấymộtcơngviệccónhữngđặc
điểmtuyệtvời.Vớicáchhiểunày,việctìmmộtcơng việcthích hợp khơng
quantrọngbằngbiết cách làm việc. Khi Ryan kể về cuộc đời của anh, tơi
cảmthấyvuikhinhậnracuộcđờianhchínhlàmộtvídụchođiềutơinóiở
trên.
Đểbắtđầu,tơimuốnnhấnmạnhrằngRyankhơngđitheođammêđểđến
vớinơngtrại.Thayvìvậy,nhưrấtnhiềungườiuthíchcơngviệchọlàm,
anhvơtìnhbướcvàocơngviệcnày,vàsauđónhậnrađammêtăngdầntheo
nănglực.RyanlớnlênởGranbynhưnggiađìnhcủaanhkhơnglàmnơng.

Anhhồitưởng,“Hồibéhầunhưtơikhơngbiếtđếncơngviệctrồngtrọtchăn
ni.“Thời phổ thông, cũng giống như đa số mọi người, Ryan thích kiếm
thêmthunhập.Chínhxuhướngnàyđãdẫnanhđếnmộtloạtcáchthứckiếm
tiền,từgiaobáochođếnthulượmvỏchaichotrungtâmtáichế.Tuynhiên,
cơngviệckinhdoanhđộtphácủaanhkhởinguồntừviệcanhbắtđầuháitrái
việtquấtvàbánlạitrongnhữngthùngcác-tơng.Anhkể,“Tơiđặtmộtcâydù
ởlềđườngvàbắtđầunơngtrạiđầutiêncủamình.“Anhnhậnrađâylàmột
cáchkiếmtiềnrấttốt.
Saucơngviệcbántráiviệtquất,Ryantiếnlênmộtbướcnữabằngcáchbán
cácloạinơngsảnthừatừkhuvườnphíasânsaunhàbốmẹ.Đểtăngthêm
doanhthu,anhthuyếtphụcbốmẹchophépanhquảnlýtồnbộkhuvườn.
Anhnhớlại, “Bốtơi rấtvuivới thỏathuận đó.“Chínhtạithời điểmđó mà
Ryan quyết định phải trở nên nghiêm túc trong việc tích góp vốn liếng sự
nghiệp. Anh chia sẻ, “Tôi đọc tất cả mọi thơng tin tìm thấy được về trồng
trọtchănni…tỉtỉthứkhácnhau.“Khơnglâusau,anhmởrộngkhuvườn
củabốmẹđếngầnhếtkhoảnsânsau,rồithêmthậtnhiềuphânbónđểgia
tăngsảnlượng.
ĐếnlúcRyanvàotrunghọcphổthơng,anhđãthđược4héc-tađấttừmột
ngườinơngdânđịaphươngvàmướnnhânviêngiúpviệcbánthờigiantrong


vụ thu hoạch hè. Anh vay một khoản tiền từ Đại lý Dịch vụ Nơng trại
Massachusetts(FSA)đểcóđủtiềnmuamộtchiếcmáykéocũvàmởrộng
cơngviệckinhdoanhbằngcáchbánsảnphẩmởchợdànhchonơngdânvà
cho một vài khách hàng mua sỉ khác. Sau khi tốt nghiệp trung học phổ
thơng,RyantiếptụcvàoĐạihọcNơngnghiệpCornellchunngànhnghệ
thuậttrồngrautráiđểnângcaokỹnăng.Nhữngngàycuốituầnanhtrởvề
nhàchămsóckhuvườncủamình.
Nhưng đây mới là điểm làm tôi cảm thấy bất ngờ trong câu chuyện của
Ryan:Khơngphảingẫunhiênmàmộtngàynọanhquyếtđịnhrằnganhrất

đammêcơngviệctrồngtrọtđểrồisauđódũngcảmravùngngoạithànhbắt
đầu nơng trại. Thay vì vậy, tại thời điểm bắt đầu cơng việc trồng trọt tồn
thờigianvàonăm2001,lúcmuamảnhđấtđầutiên,anhđãthuthậpđược
nguồn vốn liếng sự nghiệp có liên quan đến việc trồng trọt trong gần một
thậpkỷ.Điềunàynghecólẽkémhấpdẫnhơnmộngướcrằngmộtngàynào
đó bạn được từ bỏ cơng việc thường ngày và được đánh thức bởi tiếng gà
gáyvàongàyhơmsau,nhưngnólạiphùhợpvớinhữnggìmàtơikhámphá
khinghiêncứuvềhaiquyluậttrước:Bạncầnphảitrởnêntàigiỏitrướckhi
kỳvọngmộtcơngviệctốt.
Khi kết thúc bữa trưa, tôi đã hiểu về lịch sử của Red Fire, nhưng tơi vẫn
khơngthậtsựrõtạisaosựhiệndiệncủanólạicósứchấpdẫnđếnvậy.Tuy
nhiên,khichúngtơirờinhàbếpđểthamquannơngtrại,tơibắtđầuhiểura.
TơinhậnthấyrằngkhiRyangiảithíchvềcácloạicâytrồng,sựedècảnh
giáctrướcđâycủaanhgầnnhưbiếnmất.Ryanlàmẫungườirụtrè.Khinói
chuyệntrướcđámđơng,anhthườngcókhuynhhướngnóinhanhđểkếtthúc
câu,nhưthểanhmuốnxinlỗivìđãxenngangvậy.Nhưngmộtkhianhnói
vềnhữngchiếnlượctrồngtrọtcủamình,vídụnhưgiảithíchsựkhácbiệt
giữađấtséttrộncátMerrimackvàđấtséttrộnphùsaPaxton,hayphương
pháprẫycỏchođấttrồngcàrốt,thìsựngạingùngđóđượcthaybằngtinh
thầnnhiệthuyếtcủamộtngườithợlànhnghề-mộtngườibiếtrõnhữnggì
mìnhđanglàmvàđượcvinhdựmangkiếnthứcđóvàocơngviệc.
TơinhậnthấysựnhiệthuyếttươngtựnhưvậyởSarahkhicơnóivềnỗlực
quảnlýchươngtrìnhCSAcủanơngtrạicũngnhưhìnhảnhcủanơngtrạivới
cơng chúng. Khi Sarah bắt tay vào làm với Ryan năm 2007, cơ đã là một
ngườiủnghộviệctrồngtrọthữucơvàlàmnơngnghiệptheohướnghỗtrợ
cộngđồng.TrướcđócơcóhọcvềchínhsáchmơitrườngtạiVassar,nơicơ
vơ tình tiếp cận Dự án Cộng đồng Hỗ trợ Nông nghiệp của Nông trại


Poughkeepsie.Đượcdựánnàytruyềncảmhứng,saukhitốtnghiệp,cơkhởi

độngchươngtrìnhCộngđồngHỗtrợNơngnghiệpquymơnhỏgầnStafford
Springs,bangConnecticut.ViệcđếnvớiRedFiređãchoSarahcơhộinâng
tầmniềmtinnàylênmộtquymơrộnghơn-mộtthửtháchmàcơrõrànglà
rấthứngthú.
Cuốicùngtơinhậnrarằng,yếutốkhiếnchophongcáchsốngRedFiretrở
nêncựckỳthúvịchínhlà:sựkiểmsốt.RyanvàSarahđầutư(nhiều)vốn
liếng sự nghiệp của mình vào việc nắm quyền kiểm sốt những gì họ làm
cũngnhưcáchhọthựchiện.Đờisốngcơngviệccủahọkhơngdễdàngchút
nào - nếu có điều gì mà tôi học được từ chuyến ghé thăm Red Fire thì đó
chínhlàlàmnơnglàmộthoạtđộngcựckỳphứctạpvàcăngthẳng-nhưng
họ được nắm quyền kiểm sốt cuộc đời mình, và họ rất giỏi việc đó. Nói
cách khác, sự hấp dẫn của Red Fire không đến từ việc làm việc dưới ánh
nắngmặttrời-tôibiếtđượcmộtđiềurằngđốivớingườinôngdân,thờitiết
là thứ để chiến đấu, không phải là thứ để hưởng thụ. Và cũng khơng phải
việcthốtkhỏimànhìnhmáytính-Ryandànhcảmùađơngdùngbảngtính
Excelđểlênkếhoạchtrồngtrọt,trongkhiSarahbỏnhiềuthờigianquảnlý
hoạtđộngnơngtrạitrênchiếcmáytínhvănphịng.Thayvàođó,chínhsựtự
chủ đã hấp dẫn họ: Ryan và Sarah sống một cuộc sống ý nghĩa theo định
nghĩariêngcủahọ.
Trong những phần tiếp theo, tôi sẽ đưa ra lập luận rằng quyền kiểm sốt
khơngchỉlàngunnhânkhiếnlốisốngcủaSarahvàRyantrởnênhấpdẫn,
màhóaranócịnlàmộttrongnhữngthứquantrọngnhấtmàbạncóthểđạt
đượcvớisốvốnsựnghiệpcủamình-mộtthứvơcùngmạnhmẽvàthiếtyếu
tronghànhtrìnhtìmkiếmcơngviệcbạnuthíchmàtơigọilàliều thuốc
tiêncơngviệcmơước.
SỨCMẠNHCỦASỰKIỂMSỐT
RyanvàSarahcórấtnhiềuquyềnkiểmsốttrongcơngviệccủahọ,vàđó
chính là lý do khiến cho phong cách sống Red Fire trở nên hấp dẫn. Tuy
nhiên,khơngchỉcóngườinơngdânmớibịhấpdẫnbởiquyềnkiểmsốt.Rất
nhiềunghiêncứukhoahọctronghàngthậpkỷquađãxácđịnhrằngđâylà

một trong những đặc điểm quan trọng nhất mà bạn có thể theo đuổi trong
hành trình mưu cầu một cuộc sống hạnh phúc hơn, thành công hơn và ý
nghĩahơn.QuyểnsáchbánchạynhấtcủaDanPinknăm2009-Drive- đề
cập đến vô số cách khác nhau mà quyền kiểm soát cải thiện đời sống con
người.NhưPinkkếtluậntrongquyểnsách,nhiềuquyềnkiểmsoáthơndẫn


đếnđiểmsốtốthơn,thànhtíchthểthaotốthơn,hiệusuấttốthơn,vàhạnh
phúchơn.
Trong một nghiên cứu được đề cập trong quyển sách của Pink, các nhà
nghiêncứutạiCornellđãtheodõihơn300doanhnghiệpnhỏ,mộtnửatrong
sốđótậptrungvàoviệcmanglạiquyềntựchủchonhânviênvànửacịnlại
thì khơng. Những doanh nghiệp tập trung vào việc mang lại quyền tự chủ
phát triển gấp bốn lần so với các doanh nghiệp còn lại. Trong một nghiên
cứukhácmàtơitìmthấy,việctraoquyềntựchủchocácgiáoviêncấphai
trongmộtngơitrườngđanggặpnhiềukhókhănkhơngchỉnângcaotỷlệcác
giáoviênđượcđềbạt,màtrướcsựngạcnhiêncủacácnhànghiêncứu,nó
cịnđảongượckhuynhhướngthànhquảđangđixuốngcủacáchọcsinh.
Nếu bạn muốn quan sát cặn kẽ hơn sức mạnh của sự kiểm sốt trong mơi
trườngcơngviệc,hãytìmkiếmcơngtynàocóápdụngmộttriếtlýmớicấp
tiếnđượcgọilàMơiTrườngCơngViệcTrọngKếtQuả(viếttắtlàROWEResults-Only Work Environment). Trong một công ty ROWE, kết quả của
bạnlàquantrọngnhất.Khinàobạnđếncôngty,khinàobạnravề,khinào
bạnnghỉphépvàbạnkiểmtrae-mailbaonhiêulầntrongngàyđềukhông
quan trọng. Họ cho phép nhân viên tự xác định phương cách nào giúp họ
hồnthànhcơngviệctốtnhất.“Khơngcókếtquả,khơngcócơngviệc:Chỉ
đơngiảnvậythơi,“theocáchmộtngườiủnghộROWEnói.
NếuđọccáctìnhhuốngdoanhnghiệpvềROWE(cósẵntrênmạng),bạnsẽ
tìm thấy hàng loạt các ví dụ về việc nhân viên được giải phóng nhờ nắm
quyền kiểm sốt. Chẳng hạn như tại trụ sở chính của tập đồn Best Buy,
nhữngđộinhómthựchiệnROWEnhậnthấytỷlệnhânviênnghỉviệcgiảm

mạnhđếnhơn90%.MộttrongnhữngnhânviêncủaBestBuychiasẻ,“Tơi
thíchmơitrườngROWE…Nókhiếntơicócảmgiácđượclàmchủsốphận
củamình.”
Tại trụ sở của Gap, những nhân viên tham gia vào một cuộc khảo sát tiên
phongvềROWEnhậnthấymứcđộhạnhphúcvàhiệusuấtlàmviệccủahọ
đượccảithiện.Mộtquảnlýchobiết,“Tơichưabaogiờthấynhânviêncủa
mình hạnh phúc như vậy”Tại một tổ chức phi lợi nhuận ở Redlands, bang
California-tổchứcphilợinhuậnđầutiênápdụngROWE-80%nhânviên
cho biết họ cảm thấy gắn bó hơn với cơng việc trong khi 90% nghĩ rằng
ROWElàmchocuộcsốngcủahọtrởnêntốthơn:đógầnnhưlàmụctiêu
hướngtớichungkhithiếtlậpmơitrườnglàmviệc.Vàđâychỉmớilàmộtvài
vídụnhỏtrongsốrấtnhiềuvídụkhác.


Bạn càng dành nhiều thời gian đọc các nghiên cứu, bạn càng thấy rõ
rằng: Trao quyền kiểm soát cho người khác về những gì họ làm cũng
như cách họ làm sẽ nâng cao mức độ hạnh phúc, sự hứng thú và cảm
giác mãn nguyện trong họ. Vậy nên chẳng có gì ngạc nhiên khi bàn về
cơngviệcmơước,quyềnkiểmsốtthườnglàyếutốcốtlõilàmnênsựhấp
dẫncủanó.XunsuốtQuytắc#3,bạnsẽgặpítnhiềungườitrongnhững
lĩnhvựckhácnhau,nhữngngườisửdụngquyềnkiểmsốtđểtạonêncơng
việcmàhọuthích.Trongsốhọcómộtlậptrìnhviênphầnmềmlàmgiờ
tự do thích nghỉ việc để hưởng thụ những ngày nắng ấm áp, một thực tập
sinhykhoađãbỏhainămtrongchươngtrìnhthựctậpđểthànhlậpcơngty,
vàmộtdoanhnhânnổitiếngđãbánhếttàisảnđểthảnhthơiđidulịchkhắp
nơi.Nhữngtấmgươngnàyđềucócuộcsốngtuyệtvời,vànhưbạnsẽthấy,
họđềusửdụngquyềnkiểmsốtđểtạoranó.
Tómlại,nếumụctiêucủabạnlàuthíchnhữnggìbạnlàm,thìbướcđầu
tiênlàthuthậpvốnliếngsựnghiệp.Bướctiếptheolàđầutưnguồnvốnnày
vàonhữngđặcđiểmtạonênmộtcơngviệctuyệtvời.Quyềnkiểmsốtchính

làmộttrongnhữngmụctiêumàbạncóthểlựachọnđầutư.Tuynhiên,đạt
đượcquyềnkiểmsốtkhálàphứctạp.Đâylàlýdotơidànhphầncịnlạicủa
Quytắc#3đểgiúpbạnđạtđượcmụctiêunày.Trongcácchươngtiếptheo,
bạnsẽcùngtơilênđườngtìmhiểukỹhơnvềđặcđiểmthấtthườngnày.



Chương9:BẫyKiểmSốtThứNhất


Trongchươngnày,tơisẽgiớithiệubẫykiểmsốtthứnhất.Cáibẫynàyđưa
ralờicảnhbáorằngnếutamuốntheođuổimụctiêucóđượcnhiềuquyền
kiểm sốt hơn trong đời sống cơng việc nhưng lại khơng có vốn liếng sự
nghiệpđểtraođổithìrấtnguyhiểm.
TẦMNHÌNPHIÊULƯUCỦAJANE
Janehiểutầmquantrọngcủasựkiểmsốt.Cơlàmộtsinhviêntàinăngvới
sốđiểmcácbàithinằmtrongtốp1%caonhất,đồngthờicơđangtheohọc
tại một trường đại học có tiếng. Tuy nhiên cô cũng không thấy hạnh phúc
với việc đi theo con đường truyền thống là tốt nghiệp đại học rồi tìm một
cơngviệclươngcao,ổnđịnh.Tầmnhìncủacơvềcuộcsốnghàohứnghơn
nhiều.Làmộtvậnđộngviênnghiệpdưtừngđạpxeđikhắpđấtnướcvìmục
đíchtừthiệnvàthiđấutronggiảibamơnthểthaophốihợpIronman,cơmơ
vềmộttươnglaiphiêulưumạohiểm.Trongbảnsaokếhoạchcuộcđờimà
Janegửitơibaogồmmụctiêuthámhiểmđạidươngvàdulịchxunlụcđịa
màkhơngsửdụngđộngcơmáy:“Úc(bằngxeđạpmộtbánh?)…Namcực
(bằng xe trượt do chó kéo?).“Danh sách này cịn có cả những mục tiêu lạ
lùng hơn, như sống sót trong mơi trường hoang dã “mà khơng có đồ nghề
haydụngcụgì“trongvịngmộttháng,vàhọccáchtrởthànhngườithổilửa.
Đểcóđủtàichínhchocuộcsốngphiêulưunày,kếhoạchmàcơấyđềra,
một cách mơ hồ, là “xây dựng một tập hợp các trang web khơng cần tốn

cơngbảotrìmàvẫnđềuđặnchucấpđủkinhphíchonhữngmụctiêutrong
danhsách.“Mụctiêucủacơlànângdoanhthulênmức3.000đơmộttháng.
Đâylàconsốmàcơtínhtốnvừađủtrảchocácchiphícănbản.Cuốicùng,
cơdựđịnhsẽtậndụngnhữngtrảinghiệmnàynhằm“pháttriểnmộttổchức
philợinhuậnđểthựchiệntầmnhìnvềsứckhỏe,tiềmnăngconngười,và
mộtcuộcđờiýnghĩacủamình.”
Mớinhìnsơqua,JanecóthểkhiếnbạnnhớđếnRyanvàSarahởnơngtrại
RedFire.Cơnhậnraviệcgiànhquyềnkiểmsốtcuộcđờimìnhquantrọng
hơnlàchỉđơngiảnkiếmđượcnhiềutiềnhaygầydựngthanhdanh.Tương
tựnhưRyantừbỏsựnghiệpđểtheođuổiviệctrồngtrọt,nhậnthứcnàyđã
giúp cơ dũng cảm bước ra khỏi một con đường sự nghiệp an toàn và thay
vàođótheođuổimộtcuộcsốnghấpdẫnhơn.Tuynhiên,khácvớiRyanvà
Sarah,kếhoạchcủaJanevấpphảinhữngtrởngại.Khơnglâusaukhichúng


tơigặpmặt,cơtiếtlộrằngviệcmongmuốngiànhquyềnkiểmsốtđãdẫncơ
đến một quyết định táo bạo: bỏ ngang đại học. Và cũng khơng mất nhiều
thờigianđểcơnhậnrarằngviệcquyếttâmtheođuổimộtlốisốngnhấtđịnh
khơngđồngnghĩavớiviệctìmđượcnhữngngườihếtlịnghỗtrợbạn.
Janechiasẻ,“Vấnđềhiệntạicủatơilàtựdotàichính.Saukhibỏhọcđại
học,tơibắttayvàolàmnhiềucơngviệckinhdoanhkhácnhau,thựchiệncác
dựánbênngồivàxâydựngtrangblog.Nhưngtơiđãmấtđộnglựctiếptục
trướckhithấyđượckếtquảrõràng.“Mộttrangblogmàcơhyvọngsẽtạo
tiền đề cho nguồn doanh thu ổn định chỉ có ba bài viết trong vịng chín
tháng.
Jane phát hiện ra một sự thật nghiệt ngã trên thế giới này: Khó mà thuyết
phụcđượcngườikháctraotiềnchobạn.Cơthúnhận,“Tơiđồngýrằngviệc
tiếptụcpháttriểntầmnhìncủamìnhlàđiềulýtưởngnênlàm.Tuynhiên,tơi
cũngcầntiềnnisốngbảnthân.”Đểkiếmđượcsốtiềnnàymàkhơngcó
bằngđạihọcquảthậtkhókhăn.MụctiêuthamquanNamcựctrênxekéo

trượttuyếthóarakhơngphảilàmộtchitiếthữuíchtrênhồsơxinviệc.
QUYỀNKIỂMSỐTĐỊIHỎINGUỒNVỐN
Cóquyềnkiểmsốtthìrấthấpdẫn.NhưtơiđãkhámpháởNơngtrạiRed
Fire,yếutốgắnliềnvớicơngviệcmơướcnàykhiếnnhiềunhânviênlàm
việcvănphịngtrằntrọcmỗiđêm.ChínhsựhấpdẫnnàyđãthuyếtphụcJane
rời bỏ cuộc sống thoải mái hiện tại của một sinh viên và theo đuổi những
cuộcphiêulưu.Tuynhiên,khilàmviệcnày,cơđãrơivàocáibẫyđầutiên
vốnđãđedọarấtnhiềungườikháctrênconđườngđitìmquyềnkiểmsốt:
Bẫykiểmsốtthứnhất:
Quyềnkiểmsốtđạtđượcmàkhơngcóvốnsựnghiệpthìkhơngbềnvững.
Trong Quy tắc #2, tơi đã nói về quan điểm cho rằng vốn liếng sự nghiệp
chínhlànềntảngtạonêncơngviệcmàbạnuthích.Trướctiên,bạncần
tạoranguồnvốnnàybằngcáchthànhthạomộtkỹnănghiếmcóvàqgiá
nàođó,rồiđầutưnguồnvốnnàyvàonhữngđặcđiểmkhiếnchomộtcơng
việc trở nên tuyệt vời. Ở chương trước, tơi lập luận rằng quyền kiểm sốt
chínhlàmộttrongnhữngđặcđiểmcógiátrịnhấtmàbạncóthểđầutưvào.
Jane cũng cơng nhận điều này: Sự kiểm sốt có quyền lực rất mạnh mẽ.
Nhưngđángtiếccơđãbỏquaphầnđầutiên-bạncầnphảicómộtthứgìđó
cógiátrịđểđổilấyđặcđiểmhấpdẫnnày.Haynóicáchkhác,cơcốgắng


giànhlấysựkiểmsốtmàkhơngcóvốnliếngsựnghiệpđểtraođổi,vàcuối
cùngnhậnlạimộtkếtcụckhơngmấytốtđẹp.Tráilại,Ryannécáibẫynày
bằng cách tích lũy mười năm vốn liếng sự nghiệp trước khi bắt đầu cơng
việctrồngtrọttồnthờigian.
Cáibẫynghecóvẻkháquenthuộc,nhưtrongcâuchuyệncủaLisaFeuerở
Quytắc#2.Nếubạncịnnhớ,Feuertừbỏsựnghiệptrongngànhquảngcáo
vàtiếpthịđểmởlớpdạyyoga,mặcdùcơchỉthamgiakhóađàotạoyoga
trong vịng một tháng. Cũng như Jane, Lisa theo đuổi quyền kiểm sốt mà
khơng có số vốn lận lưng nào. Cũng như Jane, con đường Lisa đi nhanh

chóngrẽsangmộthướngkhókhăn:Chỉtrongmộtnăm,Feuerphảixếphàng
ởquầytemphiếulươngthực.
Càngnghiêncứucácvídụvềsựkiểmsốt,tơicànggặpnhiềungườimắc
phảicùngnhữngsailầmnày.CâuchuyệncủaJanechỉlàmộtvídụtrongsố
rấtnhiềuvídụkhácởmộtcộngđồngđangngàycànglớnmạnhvềviệctự
thiếtkếlốisốngchoriêngmình.Phongtràonàythúcđẩybạnsốngcuộcđời
mìnhkhơngtheoluậtlệcủabấtkỳaicả.Nókhuyếnkhíchnhữngngườitheo
đuổitưtưởngnàyvẽraconđườngđiriêng-tốtnhấtlàmộtconđườnghào
hứngvàthúvị.Khơngkhóđểtìmthấyrấtnhiềuvídụminhhọachotriếtlý
sốngnàyvìcórấtnhiềungườiviếtblogvềhànhtrìnhcủahọ.
Dĩnhiên,ởmứcđộcao,triếtlýnàychẳngcógìsai.TácgiảTimothyFerriss,
ngườisángtạorathuậtngữ“lifestyledesign”(thiếtkếlốisống)làmộtvídụ
tuyệtvờichonhữngđiềutốtđẹpmàcáchtiếpcậncuộcsốngnàymanglại
(Ferriss có thừa vốn liếng sự nghiệp để hỗ trợ cho cuộc đời phiêu lưu của
mình). Nhưng nếu bạn dành thời gian tìm hiểu các blog khác của những
người ít nổi tiếng hơn, bạn sẽ nhận ra một điểm chung lặp đi lặp lại: Một
lượnglớnnhữngngườinày,nhưJane,đãbỏquaphầnxâydựngmộtphương
tiệnổnđịnhđểhỗtrợcholốisốngkhácbiệtcủamình.Họgiảđịnhrằngchỉ
cầncanđảmtheođuổisựkiểmsốt,cịntấtcảnhữngthứkhácchỉlànhững
tiểutiếtcóthểdễdàngxoayxởđược.
Lấymộtvídụkhác,mộtbloggermàtơitìmthấytrênmạngbỏviệcởtuổi
haimươilăm.Anhnàylýgiải,“Tơiđãqchánngánmộtcuộcsốngbình
thườngnhưbaongườikhác,đilàm8tiếngđồnghồchoơngchủvàchẳngcó
thờigianhaytiềnbạcđểtheođuổinhữngđammêthựcsựcủamình…vìvậy
tơi bắt đầu một chuyến hành trình để cho bạn và cả thế giới thấy cách mà
mộtngườibìnhthườngnhưtơi…cóthểxâydựngmộtcơngviệckinhdoanh
từconsố0đểsốngmộtcuộcđời‘MơƯớc’“Cơngviệc“kinhdoanh”màanh


ta nhắc đến, cũng như rất nhiều người khác theo trường phái thiết kế lối

sống, chính là blog của anh ta với chủ đề thiết kế lối sống. Hay nói cách
khác, sản phẩm duy nhất của anh ta là lòng nhiệt huyết khơng muốn sống
một cuộc đời “bình thường”. Khơng cần phải là một nhà kinh tế cũng biết
được rằng sản phẩm này chẳng có giá trị gì. Hay nói theo thuật ngữ của
chúngta,thìlịngnhiệthuyếtkhơngphảilàmộtthứgìđóhiếmcóvàqgiá
theo định nghĩa vốn liếng sự nghiệp. Anh chàng này đầu tư vào một đặc
điểmcógiátrịnhưnglạikhơngcóphươngtiệnchucấpchonó.
Khơng có gì ngạc nhiên khi trang blog này dần trở nên ảm đạm. Sau ba
thángđăngnhiềubàiviếtmỗituầnvềcáchcóđượcnguồnvốnhỗtrợcho
mộtlốisốngkhácbiệtbằngcáchviếtblog-mặcdùanhtachẳngkiếmđược
một đồng nào từ trang web của chính mình - các bài viết của anh bắt đầu
nhuốmmàunảnchí.Trongmộtbàiviết,anhtanói,vớimộtgiọngđiệuhằn
họcrõrànhrành:“Tơinhậnthấyđộcgiảđếnrồiđi.Tơiđãbỏranhiềucơng
sức,viếtnhữngbàiviếtchấtlượngvàđitìmnhữngconngườituyệtvời…
nhưngtrờiạ,rấtnhiềungườitrongsốcácbạnđếnrồiđi.Điềunàythậtkhó
chịugiốngnhưbạncốgắngđổđầynướcmộtcáixơbịlủngvậy”Sauđó,anh
ta tiếp tục lập ra chi tiết kế hoạch mười bước xây dựng nguồn độc giả ổn
định hơn. Kế hoạch này bao gồm những bước như “#2. Mang lại NĂNG
LƯỢNG”và “#4. Thể hiện sự cảm kích đối với độc giả,“nhưng danh sách
nàyvẫnbỏquamộtbướcquantrọngnhấttrongtấtcả:cungcấpnhữngnội
dung mà độc giả sẵn sàng trả tiền để đọc. Vài tuần sau, các bài viết trong
blognàydừnghẳn.Tạithờiđiểmtơitìmthấytrangnàythìđãkhơngcóbất
kỳbàiviếtgìmớitrongvịngbốntháng.
Câuchuyệnnàychotathấymộtvídụrõràngkháccủabẫykiểmsốtthứ
nhất:Nếunhưbạntheođuổisựkiểmsốtmàkhơngcóvốnliếngsựnghiệp,
nhiềukhảnăngbạnsẽđiđếnkếtcụcnhưJane,Lisahaynhàthiếtkếlốisống
tộinghiệpởtrên-mặcdùtậnhưởngđượcsựtựchủ.Nhưnglạikhơngcóđủ
tiềnăn.Tuynhiên,cáibẫyđầutiênnàyhóarachỉlàmộtnửacâuchuyệncủa
lýdotạisaoquyềnkiểmsốtlạilàmộtđặcđiểmkhóđạtđược.Nhưtơisẽ
chia sẻ trong chương tiếp theo, kể cả sau khi bạn đã có đủ vốn liếng sự

nghiệp để đạt được quyền kiểm soát thực sự, mọi chuyện vẫn khó khăn vì
chínhtạithờiđiểmnày,mọingườibắtđầunhậnragiátrịcủabạnvàépbạn
quaytrởvềconđườngcũthiếuđiquyềnkiểmsốt.




Chương10:BẫyKiểmSốtThứHai
Trongchươngnày,tơisẽgiớithiệubẫykiểmsốtthứhai.Cáibẫynàycảnh
báorằngmộtkhibạnđãcóđủvốnliếngsựnghiệpđểđạtđượcnhiềuquyền
kiểm sốt hơn trong cơng việc, thì bạn đã trở nên có giá trị với người chủ
đếnmứchọsẽchiếnđấuđểchốnglạinỗlựcmuốncóđượcnhiềuquyềntự
chủhơncủabạn.
TẠISAOLULULIÊNTỤCTỪCHỐICÁCCƠHỘITHĂNGTIẾN
Lulu Young là một lập trình viên phần mềm u việc. Cơ sống tại
Roslindale, một vùng ngoại ô của Boston, trong một căn nhà hai lầu tuyệt
đẹp.Khitơigặpcơvàomộtngàymưaxnnăm2011đểthảoluậnvềchủ
đềcơngviệcvàquyềnkiểmsốt,phảiđượckhuyếnkhíchmộtlúc,cơmới
đồngýchiasẻcâuchuyệnđờimình.Tronghànhtrìnhtìmkiếmcủatơi,đây
làmộttrongnhữngcâuchuyệnchitiếtcụthểnhấtmàtơitừngđượcnghe.Ví
dụnhưtơicóthểkểchobạnbiếtcơấyđạtđiểmtuyệtđốitrongbàikiểmtra
hóahọcxếplớpnângcaotạitrườngphổthơngtrunghọc.Đâylànhữnggì
tơiviếttrongsổghichúkhiđangphỏngvấncơấychưađượcbaolâu:“Đây
làmộtngườisuynghĩrấtnghiêmtúcvềsựnghiệpcủamình.”
Sự suy nghĩ chín chắn này cuối cùng cũng được đền đáp, bởi Lulu là một
trongnhữngđốitượngphỏngvấnmàtơicảmthấytựtinvàmãnnguyệnhơn
nhữngngườikhác.Mấuchốtcủacảmgiácmãnnguyệnnàychínhlàsựkiểm
sốt.Xunsuốtsựnghiệpcủamình,Lululiêntụctranhđấuđểđượctựdo
hơntrongcơngviệc,đơilúckhiếnbạnbèhayngườichủcủacơphảisửng
sốt hay lo lắng. Lulu cho biết, “Mọi người bảo rằng tôi không làm giống

nhữngngườikhác.Nhưngtơitrảlời,‘Tơikhơngphảilànhữngngườikhác.’
“
Nhưbạnsẽthấy,cơtranhđấuthànhcơnglàvìcơrấtcảnhgiácvớicáibẫy
kiểm sốt thứ nhất đã được mơ tả ở chương trước. Cơ ln đảm bảo rằng
mìnhcóđủvốnliếngsựnghiệpđểchốnglưngtrướckhitiếnlêngiànhnhiều
quyềnkiểmsốthơn.Đâylàlýdochínhkhiếntơimuốnkểcâuchuyệncủa
cơấy:Lululàmộtvídụtuyệtvờichoviệcthựchiệnđúngcácbướcgiành
quyềnkiểmsốt.
Cơng việc đầu tiên của Lulu sau khi tốt nghiệp Đại học Wellesley chuyên
ngành tốn nằm ở vị trí cuối cùng trong nấc thang sự nghiệp của một lập
trìnhviênphầnmềm:CơngviệccủacơlàKiểmTraChấtLượng,mộtthuật
ngữ“đaotobúalớn”dùngđểámchỉnhữngngườikiểmtralỗiphầnmềm.


Khicơgiảithíchvềcơngviệcđầutiên,tơihỏi,“Nghĩalàcơngviệccủacơlà
tơđậmcáclỗivàđảmbảolànóchạyđược,kiểuvậyđúngkhơng?“Cơcười,
“Ơichao,đừngcóthổiphồngtráchnhiệmmàhọgiaochotơinhưvậychứ!”
Đâykhơngphảilàmộtcơngviệctuyệtvời.Trênthựctế,đâycịnkhơngphải
làmộtcơngviệcrahồn.ChínhngaytạiđâymàLulucóthểdễdàngrơivào
cáibẫykiểmsốtthứnhất:Nhậnthấybảnthânmắckẹttrongmộtcơngviệc
nhàmchánchínhlàthờiđiểmmàviệcphábỏmọithứvàtựmởlốiđiriêng
cho mình nghe thật hấp dẫn làm sao. Thay vì vậy, cơ quyết định đạt được
vốnliếngsựnghiệpcầnthiếtđểđếnđượcmộtnơitốthơn.
Mọithứdiễnranhưsau:LulubắtđầuxâmnhậpvàohệđiềuhànhUNIXvốn
đangđiềukhiểnphầnmềmcủacơngty.Sauđócơtựhọccáchviếtcácdịng
mãlệnhđểtựđộnghóacơngviệckiểmtra,từđótiếtkiệmthờigianvàtiền
bạcchocơngty.Sựsángtạocủacơđãđượcchúýđến,vàchỉsauvàinăm
ngắnngủi,cơđượcthăngchứclênchunviênkiểmtrachấtlượngcấpcao.
Tạithờiđiểmnày,Luluđãxâydựngđủmộtnguồnvốnsựnghiệp,vìthếcơ
quyếtđịnhxemthửcóthểdùngnóđểmuađượcgì.Đểgiànhlạivàiquyền

tựchủtừmộtngườisếpthừakếphongcáchquảnlýđếntừngchitiếtđãlàm
khổcơbấylâunay,cơucầuchỉlàmviệcbamươigiờmỗituầnđểcóthời
gianhọcbánthờigianvănbằnghaingànhtâmlýhọccủaĐạihọcTufts.Cơ
bổ sung, “Tơi có thể địi hỏi làm việc ít hơn, nhưng ba mươi là con số tối
thiểumàbạncầnthựchiệnđểvẫnnhậnđượcđầyđủlợiích.“NếuLuluáp
dụngphươngphápnàytrongnămđầutiênlàmviệc,sếpcủacơcólẽđãcười
nhạovàchocơkhỏilàmgiờnàoln.Tuynhiên,tạithờiđiểmcơlàchun
viêncaocấpvàchịutráchnhiệmdẫndắtchươngtrìnhkiểmtratựđộnghóa,
thìhọkhơngthểnàotừchốiđược.
Saukhicótấmbằngthứhai,Lulunghỉviệcvàmangtheokỹnăngkiểmtra
chấtlượngtựđộnghóađếnmộtcơngtykhởinghiệpgầnđó.Cơngtykhởi
nghiệpnàyvừamớiđượcmualạibởimộtcơngtylớnhơn.Cơnhớlại,“Tơi
cómộtvănphịngrộngvớibamànhìnhmáytính.Mỗituần,nhânviênhành
chínhsẽghéqualấyđơnđặthàngkẹocủachúngtơi.Bạnnóichocơấybạn
muốnloạikẹogì,vànósẽxuấthiệntrênbàncủabạn…Nhữngngàytháng
đóthậtlàvui.”
Saunhiềunăm,cơngtymẹquyếtđịnhđóngcửavănphịngởBoston,vậy
nênLulu,lúcnàyvừamớimuanhà,quyếtđịnhđãđếnlúcphảilàmmộtđiều
gìđókhácbiệt.KhiLuluquaytrởlạithịtrườnglaođộng,cơnhậnđượcrất


nhiềulờimờilàmviệc,baogồmviệcquảnlýmộtnhómkiểmtrachấtlượng
cho một cơng ty lớn. Đây có lẽ là một cơ hội thăng tiến lớn đối với Lulu:
nhiềutiềnhơn,nhiềuquyềnhơn,vànhiềudanhhơn,cũnglàbướckếtiếpđể
trởthànhmộtphógiámđốcthànhcơngvàtàinăng.
Luluđãtừchốilờimờinày.Thayvàođó,cơnhậnlờimờilàmviệcchomột
cơngtykhởinghiệpvớibảythànhviêndobạntraithờiđạihọccủacơthành
lập.Anhnàyđãchớplấycơhộithunạpmộtngườidàydặnkinhnghiệmnhư
Lulu. Cơ bảo, “Tơi thực sự khơng hiểu lắm những gì họ làm, và tơi cũng
khơng chắc là họ đã tính tốn hết chưa.“Nhưng đây chính là thứ hấp dẫn

Lulu:đươngđầuvớimộtthứgìđóhồntồnmới,mộtnơichưacókếhoạch
gìcụthể,cóvẻrấtthúvị-mộthướngđimàtiếngnóicủacơsẽrấtcótrọng
lượngtrongviệccơlàmgìvàlàmnhưthếnào.
Tạithờiđiểmcơngtynàyđượcmualạivàonăm2001,Lululúcđólàtrưởng
nhómpháttriểnphầnmềm.Vớisốvốnsựnghiệpnày,khicơbắtđầunổicáu
vớinhữngquyđịnhcủangườichủmới-vídụnhưquyđịnhvềtrangphục,
vànhânviênphảilàmviệctừchíngiờsángđếnnămgiờchiều-cơđãcókhả
năng u cầu (và được chấp thuận) ba tháng nghỉ phép. Cơ nói với những
ngườisếpmớicủamình,“Trongthờigiannàyanhsẽkhơngcáchnàoliên
lạcđượcvớitơi.“Hóarađợtnghỉphépnàylàmộtlýdođểđàotạonhânviên
củacơlàmviệcmàkhơngcócơ.Khơnglâusaukhiđợtnghỉphépkếtthúc,
Lulu nghỉ việc, và để đạt được nhiều quyền kiểm sốt hơn, cơ trở thành
chunviênpháttriểnphầnmềmtựdo.Tạithờiđiểmnày,cáckỹnăngcủa
cơ đã q giá trị đến mức việc tìm kiếm khách hàng khơng cịn là vấn đề
nữa. Quan trọng hơn, làm việc tự do mang lại cho cơ sự linh hoạt tối đa
trongcáchlàmviệc.Khimuốnthốtkhỏimọithứ,cơsẽđidulịchbahay
bốntuần.Cơkể,“NếutrờiđẹpvàongàythứSáu,tơisẽnghỉngàyhơmđóđể
điláimáybay”(cơlấybằngláimáybaytrongkhoảngthờigiannày).Thời
gianbắtđầuvàkếtthúccơngviệchồntồnphụthuộcvàoquyếtđịnhcủa
cơ.Cơnhớlại,“Cónhiềungàytơidẫncháucủamìnhđichơi,sốlầnchúng
tơighéthămbảotàngchotrẻemvàsởthúcólẽnhiềuhơnbấtkỳngườinào
trongthànhphố.Họkhơngthểngăncảntơilàmnhữngviệcnày,bởivìtơi
làmviệctựdo.”
TơiphỏngvấnLuluvàomộtbuổichiềutrongtuần,vàthờigiandườngnhư
chẳngcónghĩalýgìcả.Ngaykhitơivừađến,cơbảo,“Chờchút,đểtơikiểm
tra xem đã tắt Skype chưa, đảm bảo là không ai làm phiền chúng ta.“Việc
nghỉ một buổi chiều để tham gia một cuộc phỏng vấn không phải là loại


quyết định mà cơ có thể có được nếu đi theo con đường sự nghiệp truyền

thốngtrởthànhmộtphógiámđốcnắmcổphầntrongtayláixePorsche,và
bịchứngđaudạdày.Tuynhiên,nhữngvịphógiámđốcnàycólẽkhơngthể
tậnhưởngcuộcsốngnhưLuluđược.
KIỂMSỐTTẠONÊNSỰCHỐNGĐỐI
CâuchuyệncủaLuluchínhlàmộtvídụcủasựkiểmsốtkhiđượcthựchiện
đúng.CũngnhưRyanvàSarahởNơngTrạiRedFire,sựnghiệpcủaLulu
hấpdẫnlàdocơđãgắnthêmquyềnkiểmsốtvàonhữnggìcơlàmvàcách
cơlàmnhữngđiềuđó.CũngnhưRyanvàSarah,Luluthànhcơngtrongkhi
nhữngngườikhácthấtbại-vídụnhưJaneởchươngtrước-lànhờcơln
đảmbảocóđủsốvốnsựnghiệpcầnthiếtđểđạtđượcsựtựchủnày.
Tuy nhiên, có một mối nguy tiềm ẩn trong câu chuyện này. Mặc dù Lulu
nắmquyềnđiềukhiểnsựnghiệpcủamình,nhưngconđườngđiđếnsựtựdo
này phát sinh nhiều mâu thuẫn. Gần như mỗi khi đầu tư nguồn vốn sự
nghiệp để đạt được quyền kiểm soát, cơ ln gặp sự chống đối. Lấy ví dụ
nhưkhicơtậndụnggiátrịbảnthânđểthươnglượnglịchlàmviệc30giờ
mỗituầntrongcơngviệcđầutiên,ngườisếpkhơngthểtừchối(cơđanggiúp
họ tiết kiệm q nhiều tiền), nhưng họ khơng thích điều này. Lulu cần có
mộtthầnkinhthépđểđitớicùngvớiđịihỏinày.Tươngtựnhưvậy,khicơ
từ chối cơ hội thăng tiến tuyệt vời để nhận một vị trí khơng rõ ràng trong
mộtcơngtykhởinghiệpbảyngười,hầuhếtmọingườixungquanhcơđều
khơnghiểunổi.
“Khi đó cô vừa mới mua nhà,“tôi nhắc cho Lulu nhớ. “Dám từ chối một
cơngviệclươngcaohậuhĩnhđểđầuqnchomộtcơngtynhỏkhơngtên
tuổiquảlàmộtđiềukhơngdễ.”
Cơđồngý,“Mọingườiđềunghĩtơibịđiên.“Rờibỏcơngtykhởinghiệpnày
saukhinóđượcmualạicũngkhókhănkhơngkém.Lulukhơngmuốnđivào
chitiếtnhiều,nhưngẩnýtrongcâuchuyệnchothấygiátrịcủacơqlớn
đếnmứcnhữngngườichủmớidùngmọithủthuậtđểgiữchâncơ.Vàcuối
cùng là bước chuyển tiếp của cơ sang cơng việc tự do cũng đầy rẫy khó
khăn.Kháchhàngđầutiêncủacơthậtsựmuốnmờicơvềlàmtồnthờigian

chodựáncủahọ,nhưngcơtừchối.Lulunhớlại,“Họthậtsựkhơngmuốn
một người làm việc tự do. Nhưng họ khơng biết ai khác có thể làm được
côngviệcnày,vậynênhọđànhphảiđồngý.”


Càng gặp nhiều người thành công trong việc giành được quyền kiểm sốt
trongsựnghiệp,tơicàngnghenhiềucâuchuyệntươngtựvềsựchốngđốitừ
phíanhữngngườichủ,bạnbèvàgiađìnhcủahọ.Mộtvídụkháclàvềmột
người tên Lewis. Anh là thực tập sinh trong một chương trình phẫu thuật
chỉnh hình nổi tiếng - một chương trình có thể nói là khắc nghiệt và cạnh
tranhnhấtngànhy.Saubanămlàmthựctậpsinh,anhbắtđầubấtmãnvới
chếđộquanliêucủabệnhviện.Khitơihẹngặpanhấyuốngcàphê,anhđã
chotơithấymộtvídụrấtsốngđộngvềsựchánnảncủacuộcđờimộtbácsĩ
thờihiệnđại.
Anhkể,“Cólầntơinhậnmộtbệnhnhântrongphịngcấpcứu.Ngựcanhta
bịhởradobịđâmvàotim.Tơiởtrênbăng-ca,xoabópchotimcủaanhta
bằngtaytronglúcchuyểnanhtavàophịngphẫuthuật.Chúngtơiđếnphịng
phẫuthuật,vàdĩnhiênlàanhchàngnàycầnđượctruyềnmáubởivìanhta
cómộtlỗthủngởtim.”
“Máuđâu?“tơihỏi.
“Bộphậnkỹthuậttrảlời,‘Chúngtơikhơngthểđưamáuchocậuđược.Cậu
khơnglàmthủtụcđăngkýkhivàophịng.’Anhnênnhớrằngtrêntaytơilà
trái tim của anh chàng này khi chúng tơi bước qua cửa, và tơi muốn phát
điênlên,‘Anhđanggiỡnmặtvớitơiđóhả?’“
Bệnhnhânấyđãchếttrongphịngphẫuthuật.Cólẽanhtacũngsẽchếtkể
cảkhiđượctruyềnmáu,nhưngđiểmmấuchốtlàsựviệcnàychínhxáclà
trải nghiệm khơng có quyền tự chủ khiến Lewis ngày càng chán nản. Anh
khaokhátnhiềuquyềnkiểmsốthơntrongcuộcđờimình,vìvậyanhđãlàm
mộtchuyệnkhơngngờđến:Anhxinnghỉphéphainămkhỏichươngtrình
thựctậpsinhđểthànhlậpcơngtybándụngcụgiáodụcytếquamạng.

Khi được hỏi vì sao lại muốn mở cơng ty, Lewis vẽ ra một bức tranh hấp
dẫn.“Cómộtthứkhiếnrấtnhiềungườitrongngànhcủatơiphảikhổsởđólà
họ có rất nhiều ý tưởng, nhưng lại khơng biết cách biến chúng thành hiện
thực.“Mụctiêucủaanhlàvẫntrởthànhbácsĩ,nhưngđồngthờilàđồngsáng
lậpcủacơngtynày,vàcơngtysẽtiếptụcvậnhànhmàkhơngcầnsựgiám
sáthàngngàycủaanh.Khinảyracácýtưởngvềgiáodụcykhoa-đâylà
mộtsởthíchcủaLewis-anhcóthểđưanhữngýtưởngđóchođộingũcủa
mìnhtạicơngtyvàbiếnnóthànhhiệnthực.
Anh chia sẻ khi tơi bảo anh cho tơi một ví dụ, “Giả sử như tơi có một ý


tưởngvềmộttrịchơicóthểgiúpsinhviênhọcmộtdạngkháiniệmmới,tơi
cóthểquaysangđộingũcủatơitạicơngtyvànói,‘Hãybiếnnóthànhhiện
thực.’“ĐốivớiLewis,anhcảmthấycựckỳmãnnguyệntrongviệc“tạonên
mộtthứgìđóthậtsựcóích,“vàcơngtynàysẽmangđếncơhộiđóchoanh.
Tuynhiên,cũngnhưLulu,mộtkhiLewisđãthànhthạochunmơnđểcó
thểkêugọivốnthànhcơngđểthànhlậpcơngty,anhlạitrởnêncógiátrị
trongmắtngườichủđủđểhọkhơngmuốnanhrađi.Anhlàngườiđầutiên
tronglịchsửtrongvịngmườinămtrởlạiđâycủachươngtrìnhphẫuthuật
chỉnhhìnhxinnghỉphépkhiđangtrongkỳthựctậpsinh.Anhnhớlại,“Họ
hỏitơi:‘Tạisaocậulạilàmviệcnày?’“Quảthậtđâykhơngphảilàmộtbước
chuyểndễdàng.Tuynhiên,khitơigặpLewis,kỳnghỉhainămcủaanhcũng
đãgầnhết.Trongthờigiannày,cơngtycủaanhđãtiếntriểntừmộtýtưởng
thànhmộttổchứccóvốnđầutưdồidàovớimộtsảnphẩmchủlựcnổitiếng
(sảnphẩmnàylàmộtcơngcụgiúpchocácsinhviênykhoachuẩnbịchokỳ
thi)vàmộtdànnhânviêntồnthờigiansẽtiếptụcvậnhànhmọithứtrong
lúcanhquaylạihồnthànhkỳthựctậpcủamình.RõrànglàLewiscảmthấy
vuivềquyếtđịnhlàmmộtthứgìđókhácbiệt-tuynhiênnóchẳngdễdàng
chútnào.
Đâychínhlàđiểmtrớtrêucủaquyềnkiểmsốt.Khichẳngaiquantâmđến

nhữnggìbạnlàmvớisựnghiệpcủabạn,nhiềukhảnănglúcđóbạnchưacó
đủvốnliếngsựnghiệpđểlàmmộtđiềugìđóthúvị.Nhưngmộtkhibạnđã
cóđủsốvốnsựnghiệpnày,nhưLuluvàLewispháthiệnra,bạnđãtrởnên
giá trị đến mức ơng chủ của bạn sẽ phản đối quyết định của bạn. Đây là
nhữnggìtơisuynghĩvềcáibẫykiểmsốtthứhai:
Bẫykiểmsốtthứ2:
Là thời điểm mà bạn đã có đủ số vốn sự nghiệp cần thiết để đạt được sự
kiểmsốtcóýnghĩatrongcơngviệc.Vàđócũngchínhlàthờiđiểmmàbạn
trởnêngiátrịđếnmứcơngchủhiệntạicủabạnsẽcốgắngngăncảnbạn
tạorasựthayđổinày.
Nghĩkỹthìcáibẫythứhainàyhồntồncólý.Đạtđượcnhiềusựkiểmsốt
hơntrongcơngviệcsẽmanglạilợiíchchobạnnhưngdườngnhưkhơngcó
lợiíchtrựctiếpnàovớingườichủcủabạn.Lấyvídụviệcgiảmthờigian
làmviệcxuốngcịn30giờmộttuầnsẽmanglạichoLulusựtựdothốtkhỏi
mơi trường làm việc ngột ngạt. Tuy nhiên dưới con mắt người chủ, đây
chínhlàhiệusuấtbịmấtđi.Haynóicáchkhác,tronghầuhếtcáccơngviệc,


bạnnên kỳ vọng rằng người chủ của bạn sẽ chống lại quyết định có được
nhiềuquyềnkiểmsốthơncủabạn;họcóđủmọiđộngcơđểcốgắngthuyết
phụcbạntáiđầutưvốnsựnghiệpvàocơngty,đểcónhiềutiềnvàthanhthế
hơn thay vì nhiều quyền kiểm sốt hơn. Và đây quả là một lời mời khó
cưỡnglại.
ĐỊNHNGHĨALẠILỊNGCANĐẢM
Quay lại Quy tắc #2, tơi đã khơng đồng tình với “văn hóa lịng can
đảm.”Đâylàthuậtngữmàtơidànhchomộtlượnglớncáctácgiảvàcộng
đồng mạng đang phát triển - những người thúc đẩy ý tưởng rằng thứ duy
nhấtcảnđườngbạnvàcơngviệcmơướccủabạnchínhlàlịngcanđảmdám
bướcđitrênconđườngítngườiđi.Tơichorằngchínhvănhóalịngcanđảm
nàyđãdẫnLisaFeuerđếnchỗtừbỏcơngviệctrongtậpđồnđểtheođuổi

mộtcơngviệcyogađầyrủiro.Vănhóanàycũngđóngvaitrịlớntrongviệc
sảnsinhranhiềuthànhviênkémthànhcơngtrongcộngđồngnhữngngười
ủnghộphongcáchtựthiếtkếlốisống.
Vớinhữnghiểubiếtvềcáibẫythứhainàytơicầnphảiđiềuchỉnhlạithành
kiến trước đây của mình. Can đảm khơng phải là khơng có liên quan đến
việctạoracơngviệcbạnuthích.NhưchúngtathấyLuluvàLewiscần
khakhásựcanđảmđểlờđisựchốngđốiđượctạoratừcáibẫynày.Tuy
nhiên,bíquyếtởđâylàbiếtkhinàolàthờiđiểmphùhợpđểtrởnêndũng
cảmtrongcácquyếtđịnhvềsựnghiệpcủamình.Khicanhđúngthờiđiểm,
bạnsẽcómộtcơngviệctuyệtvờichờđónbạn,nhưngnếusailầmrơivào
cáibẫykiểmsốtthứnhấtthìhậuhọakhólường.Chínhvìvậy,cáilỗicủa
nềnvănhóalịngcanđảmkhơngnằmởthơngđiệpcủanórằngcanđảmlà
tốt,mànằmởviệcđánhgiáthấptínhphứctạpcủaviệcpháthuylịngcan
đảmmộtcáchhữuích.
Vídụ,hãytưởngtượngrằngbạnnghĩramộtýtưởngđểcónhiềusựkiểm
sốthơntrongsựnghiệp.Nhưtơiđãlậpluậntrướcđó,đâylàmộtýtưởng
đángđểbạnđểmắttới,bởivìsựkiểmsốtcómộtquyềnlựcrấtmạnhtrong
việc thay đổi đời sống cơng việc của bạn mà tơi gọi là liều thuốc tiên của
cơngviệcmơước.Tuynhiên,bạncũnghãyhìnhdunglàkhibạnnảysinhý
tưởngnày,mọingườixungquanhbạnbắtđầuphảnđối.Vậythìlàmgìmới
đúng?Haicáibẫykiểmsốtnàykhiếnchocâuhỏinàythậtkhótrảlời.
Cóthểbạnchưacóđủvốnliếngsựnghiệpđểdựphịngtronghànhtrìnhtìm
kiếmnhiềuquyềnkiểmsốthơn.Vậynghĩalàbạnsắprơivàobẫykiểmsốt


thứnhất.Trongtrườnghợpnàybạnnênnhượngbộsựphảnđốivàtừbỏý
địnhcủamình.Tuynhiên,cũngtạithờiđiểmnày,cũngcóthểbạnđãcóđủ
sốvốnsựnghiệp,vàsựphảnđốinàyđượctạoradovaitrịcủabạncựckỳ
cógiátrị.Vậynghĩalàbạnsắprơivàobẫykiểmsốtthứhai.Trongtrường
hợpnày,bạnnênphớtlờsựchốngđốivàtheođuổiýtưởngcủamình.Dĩ

nhiên, đây chính là vấn đề với sự kiểm sốt: Cả hai trường hợp đều giống
nhau,nhưngtanênphảnứngkhácnhautrongmỗitrườnghợp.
Đến thời điểm này trong chuyến hành trình của tơi, tơi đã tiếp xúc với đủ
nhiềucâuchuyệnvềquyềnkiểmsốt,cảtốtlẫnxấu,đểbiếtrằngcâuhỏihóc
búanàylàhồntồnnghiêmtúc-cólẽđâylàmộttrongnhữngchướngngại
vậtkhókhănnhấtmàchúngtaphảiđốimặttronghànhtrìnhtìmkiếmcơng
việcuthích.Khẩuhiệucủanềnvănhóalịngcanđảmrõrànglàqsơsài
khơngthểgiúpchúngtavượtquađượcvùngđấtđầynguyhiểmnày.Chúng
tacầnmộtphươngphápkhác,mộtthứcóthểchỉrõchochúngtathấymình
đangđốimặtvớiloạibẫynào.Nhưbạnsẽtìmhiểutrongchươngtiếptheo,
tơi đã phát hiện ra giải pháp này khi nghiên cứu thói quen của một doanh
nhân phá cách, một người đã nâng tầm cuộc sống của mình lên thành một
loạihìnhnghệthuật.



Chương11:TránhBẫyKiểmSốt


Trongchươngnàytơisẽgiảithíchquyluậtkhảthitàichính.Quyluậtnày
nóirằngbạnchỉnêntheođuổilựachọnnàomanglạichobạnnhiềuquyền
kiểmsốthơnnếubạncóbằngchứngchothấyđólàthứmàmọingườisẵn
sàngtrảtiềnchobạn.
DEREKSIVERSLÀMỘTKẺTHÍCHSỰKIỂMSỐT
Chỉ ít phút sau khi bắt đầu bài diễn thuyết TED vào năm 2010 về chủ đề
sángtạovàlãnhđạo,DerekSiverschochiếuđoạnphimngắnvềmộtđám
đông tại một buổi hịa nhạc ngồi trời. Một chàng trai trẻ cởi trần bắt đầu
nhảy múa một mình. Những khán thính giả ngồi kế bên bắt đầu nhìn một
cáchtịmị.
Dereknóirằng:“Mộtlãnhđạocầnphảicócanđảmđứngrakhỏiđámđơng

vàlàmnhữngđiềukhácbiệt.“Tuynhiên,khơnglâusau,mộtchàngtraitrẻ
thứhainhậphộicùnganhchàngđầutiênvàbắtđầunhảymúa.
“Và bây giờ chính là lúc người nối gót đầu tiên xuất hiện với một vai trị
quantrọng…ngườinốigótđầutiênnàysẽbiếnkẻđiênđứngmộtmìnhkia
trởthànhnhàlãnhđạo.“Khiđoạnphimtiếptụcchiếu,mộtvàingườikháclại
nhậphội.Sauđóthêmvàingườinữavàchỉsauhaiphútngắnngủi,họđãtrở
thànhmộtđộivũcơng.
“Thưaqơngqbà,đâylàcáchchúngtaphátđộngmộtphongtrào.”
Các khán giả tại TED đồng loạt đứng dậy vỗ tay. Derek cúi chào, và thực
hiệnvàiđộngtácnhảytrênsânkhấu.
KhơngaicóthểcáobuộcDerekSiverslàmộtngườitnthủluậtlệ.Trong
suốt sự nghiệp của mình, anh liên tục đóng vai trị của người vũ công đầu
tiên. Anh bắt đầu bằng một bước đi mạo hiểm, hướng tới việc tối đa hóa
quyềnkiểmsốtcủaanhtrongnhữnggìanhlàmvàcáchanhthựchiệnnó.
Bằngcáchnày,anhtựđặtmìnhvàotìnhthếrủirocủangườitrơngnhư“kẻ
điên đứng nhảy một mình”. Tuy nhiên, suốt cả sự nghiệp của Derek, ln
lncómộtngườivũcơngthứhaiủnghộquyếtđịnhcủaanh,vàcuốicùng
mộtđámđơngxuấthiệnđểchứngminhrằngbướcđicủaanhlàsángsuốt.
Bước đi mạo hiểm đầu tiên của anh là vào năm 1992 khi anh rời bỏ một


công việc tốt tại Warner Bros, để theo đuổi sự nghiệp âm nhạc tồn thời
gian.Anhchơighi-tavàđilưudiễnvớinhạcsĩkiêmnhàsảnxuấtRyuichi
Sakamoto-mộttayrấtcừ.Bướcđilớntiếptheocủaanhlàvàonăm1997,
khianhthànhlậpCDBaby,mộtcơngtygiúpchocácnghệsĩtựdobánđĩa
CD qua mạng. Trước kỷ ngun của iTunes, cơng ty này đã đáp ứng một
nhucầuthiếtyếucủacácnhạcsĩtựdo,vàcơngtypháttriểnlớnmạnh,vào
năm2008,anhbáncơngtylạichoDiscMakersvớigiá22triệuđơ-laMỹ.
Tạithờiđiểmnàytrongsựnghiệpcủamình,theolẽthơngthườngthìDerek
nên chuyển đến một căn nhà lớn nằm ngồi ngoại ơ San Francisco và trở

thành một nhà đầu tư. Nhưng Derek chưa bao giờ hứng thú với lẽ thơng
thường.Thayvìthế,anhđemtồnbộsốtiềnthuđượctừviệcbáncơngty
sungvàoquỹtừthiệnnhằmhỗtrợchoviệcgiáodụcâmnhạc,vàchỉlấymột
khoảnlãisuấtnhỏnhấtcóthểmàphápluậtchophép.Sauđó,anhbánhếttài
sản của mình và bắt đầu chu du thế giới, tìm kiếm một nơi thú vị để sinh
sống. Khi tơi nói chuyện với Derek, anh đang sống ở Singapore. Anh nói,
“Tơithíchđấtnướcnàyởchỗnógầnnhưkhơngcótrọnglựcníukéo.Nó
khơngcốgắnggiữbạnlạiđây,mànónhưmộtbệphóngđểtừđóbạncóthể
khám phá khắp nơi.“Khi tơi hỏi tại sao anh lại sống ở nước ngồi, anh trả
lời,“Tơilàmtheonguntắccủamìnhđólànếucóđiềugìlàmtơisợhãi,
thìtơisẽlàmnó.TơiđãsốngkhắpmọinơitrênđấtMỹ,vàđốivớitơi,điều
đángsợđóchínhlàsinhsốngởnướcngồi.”
Saukhidànhthờigianđểđọc,họctiếngQuanThoại,vàdulịchvịngquanh
thếgiới,gầnđâyDerekđểmắtđếnmộtcơngtymới:MuckWork.Dịchvụ
nàychophépcácnhạcsĩthngườilàmcáccơngviệctẻnhạtđểhọcóthể
dànhnhiềuthờigianhơnchonhữngcơngviệcsángtạoquantrọng.Anhmở
cơngtynàyvìnghĩrằngýtưởngnàynghecóvẻthúvị.
Nhưng đây là cái làm tơi thích thú ở Derek: Anh u thích sự kiểm sốt.
Tồnbộsựnghiệpcủaanhlnxoayquanhviệcthựchiệnnhữngbướcđi
táobạo,thườnglàgặpphảisựchốngđối,nhằmđạtđượcnhiềusựkiểmsốt
hơntrongnhữnggìanhlàmvàcáchanhthựchiệnnó.Anhkhơngchỉu
thíchsựkiểmsốt,màcịnrấtthànhcơngtrongviệcđạtđượcnó.Đâylàlý
domàtơigọiđiệnthoạichoanh:Tơimuốntìmhiểulàmcáchnàomàanh
đạtđượcnhữngthànhquảnày.Nóichitiếthơnlàtơitìmhiểunhữngtiêuchí
nàomàanhsửdụngđểquyếtđịnhnêntheođuổidựánnàovànêntừbỏdự
án nào - về căn bản, tơi muốn có được tấm bản đồ đã giúp anh né được
nhữngcáibẫykiểmsoátđượcmiêutảtronghaichươngtrước.


Thậtmaymắn,anhcómộtcâutrảlờiđơngiảnnhưnghiệuquảđếnmứckinh

ngạcchocâuhỏicủatơi…
QUYLUẬTKHẢTHITÀICHÍNH
Khitơigiảithíchvấnđềmìnhmuốntìmhiểu,Derekngaylậptứchiểuý.
Anhhỏi,“Ýanhlàloạithuậttốntưduyngăncảnmộtluậtsưđãcó20năm
thànhcơngtrongnghềbỗngmộtngàykianóirằng,‘Này,tơithíchmát-xa,
tơisẽtrởthànhmộtthợmát-xa?”
Tơitrảlời,“Đúngthế.”
Dereksuynghĩmộtlúc.
Anhtrảlời,“Tơicómộtnguntắcvềtàichínhvốnlàyếutốchiphốicác
nguntắckháctrongcuộcđờitơi.Hãylàmnhữnggìmàmọingườisẵn
sàngtrảtiềnchobạn.”
Derekchỉrõrằngđiềunàyhồntồnkhácvớiviệcchạytheođồngtiềnđể
cótiền.Cácbạnhãynhớrằngđâylàmộtngườiđãchođi22triệuđơvàbán
hếttàisảncủamìnhsaukhicơngtyđượcmualại.Anhgiảithích,“Tiềnlà
mộtchỉsốtrunglậpđểđogiátrị.Bằngcáchnhắmđếnviệckiếmtiền,bạn
đangnhắmđếnviệctrởnêncógiátrị.”
Anhcũngnhấnmạnhrằngcácsởthíchđềubịloạirakhỏiquyluậtnày.Anh
nói,“Nếutơimuốnhọclặnchovui,vàmọingườikhơngtrảtiềnchotơivì
điều đó thì tơi cũng khơng quan tâm. Tơi sẽ làm việc đó.“Nhưng khi phải
đưaranhữngquyếtđịnhảnhhưởngđếnsựnghiệpcốtlõi,tiềnbạclạilàvị
quantịahiệuquảvềgiátrị.“Nếubạnđanggặpkhókhăntrongviệckêugọi
vốn đầu tư cho một ý tưởng nào đó, hay đang suy nghĩ rằng mình sẽ làm
nhữngcơngviệckhơngliênquanđểcónguồntàichínhthựchiệnýtưởng,
thìbạnnênsuynghĩlạivềýtưởngđó.”
Thoạtnhìn,sựnghiệpcủaDerek-xoayquanhlĩnhvựcsángtạo-dườngnhư
rấttáchbiệtvớitiềnbạcgiốngnhưngàyvàđêmvậy.Nhưngkhianhkểlại
câuchuyệncủamìnhtừgócnhìnnày,mọithứlạibấtchợttrởnênhợptình
hợplý.
Vídụ,bướcđilớnđầutiêncủaanhlàtrởthànhmộtnhạcsĩchunnghiệp
vàonăm1992.KhiDerekgiảithíchchotơirằnganhbắtđầutheođuổiâm

nhạcvàobuổitốivàcácngàycuốituần.“Tơikhơngtừbỏcơngviệcmình


đangcóchođếnkhitơikiếmđượcnhiềutiềnhơnbằngconđườngâmnhạc.”
BướcđitáobạothứhaichínhlàthànhlậpCDBaby.Mộtlầnnữa,anhcũng
khơngdồnhếtsựquantâmvàoviệcnàychođếnkhianhxâydựngđượcđủ
sốlượngkháchhàngmangđếnlợinhuận.Anhnói,“Mọingườihỏicáchtơi
tìmnguồntàichínhchocơngviệckinhdoanhnày.Tơinóirằngđầutiêntơi
bánmộtđĩaCD,đểcóđủtiềnbánhaicái.“Mọithứpháttriểntừđó.
Nhìnlại,cácquyếtđịnhcủaDereknhằmđạtnhiềuquyềnkiểmsốthơnvẫn
lànhữngquyếtđịnhmạohiểmvàkhơngtheotưtưởngtruyềnthống,nhưng
khi đi theo phương châm “chỉ làm những gì người khác trả tiền cho
bạn,“chúngdườngnhưtrởnênítrủirohơn.Ýtưởngnàymạnhmẽđếnnỗi
tơiphảiđặtchonómộtcáitênchínhthức:
Quyluậtkhảthitàichính
Khiquyếtđịnhliệucónêntheođuổimộtconđườnghấpdẫnvốnsẽmanglại
nhiềusựkiểmsốthơntrongcơngviệccủabạn,hãytìmkiếmnhữngbằng
chứng cho thấy mọi người sẵn sàng trả tiền cho bạn để bạn thực hiện nó.
Nếubạntìmthấybằngchứngnàyhãytiếptục.Nếukhơngtìmthấyhãybỏ
quanó.
Khibắtđầusuyngẫmvềquyluậtnày,tơinhậnthấynóxuấthiệnhếtlầnnày
đếnlầnkháctrongnhữngvídụvềnhữngngườiđãthànhcơngtrongviệcđạt
đượcnhiềuquyềnkiểmsốthơntrongcuộcđờihọ.Đểhiểuviệcnày,bạn
cầnlưuýrằngđịnhnghĩa“sẵnsàngtrảtiền”cónhiềubiếnsố.Trongmộtvài
trườnghợp,theonghĩađennghĩalàkháchhàngtrảtiềnchobạnchomộtsản
phẩmhaymộtdịchvụnàođó.Nhưngnócũngcónghĩalàđượcđồngýcho
vay tiền, hay nhận một khoản đầu tư bên ngoài, hay phổ biến hơn, thuyết
phụcmộtnhàtuyểndụnghoặclàthbạnhoặclàviếtséctrảtiềnchobạn.
Khibạnnắmđượcđịnhnghĩalinhhoạtvề“trảtiền”nàythìquyluậtnàyhiện
diệnkhắpmọinơi.

ChẳnghạnnhưRyanVoilandởNơngtrạiRedFire.Nhiềucưdânthànhthị
cóhọcthứcđãqchánngánsựhỗnloạnnơiphồnhoađơhộinênđãmua
những mảnh đất nơng nghiệp, rồi nỗ lực kiếm sống bằng đơi bàn tay của
mình.Đaphầnđềuthấtbại.ĐiềukhiếnRyankhácbiệtđólàanhđảmbảo
mọingườisẵnsàngtrảtiềnđểanhtrồngtrọttrướckhianhbắttayvàolàm.
Cụthểhơn,bởivìanhkhơngphảilàmộtcựunhânviênngânhànggiàucó,
việcmuađượcmảnhđấtđầutiênđịihỏianhphảivaytiềntừĐạiLýDịch


VụNơngTrạiMassachusetts(FSA)-vàFSAkhơngchovaytiềnmộtcách
dễdàng.Bạncầnphảinộpmộtbảnkếhoạchkinhdoanhchitiếtthuyếtphục
đượchọrằngbạnsẽkiếmđượctiềntừnơngtrạicủamình,với10nămkinh
nghiệmbênmình,Ryancóđủkhảnăngthuyếtphụchọ.
Lulucũnglàmộtvídụminhhọarấttốtchoquytắcnày.Ởđây,địnhnghĩa
“sẵn sàng trả tiền”liên quan đến tiền lương của cơ. Cơ đánh giá các quyết
địnhhướngtớiviệcđượcnhiềuquyềntựchủbằngcáchxemxétliệucóai
sẵnsàngthcơhaytiếptụctrảtiềnchocơtrongkhicơthựchiệncácquyết
địnhđóhaykhơng.Lấyvídụ,bướcđitáobạođầutiêncủacơlàgiảmthời
gianbiểulàmviệcxuống30giờmộttuần.Trongcáccơngviệcsau,việccơ
thươnglượngđợtnghỉphépdàibathánghaylàmviệctựdovớithờikhóa
biểulinhhoạtcũngchínhlànhữngquyếtđịnhnhằmđạtnhiềuquyềnkiểm
sốt hơn mà đã được xác thực bởi thực tế rằng các ông chủ của cô chấp
thuận.Nếucơcóítvốnliếngsựnghiệphơn,họđãchẳngngạingầngìnóilời
tạmbiệtcơ.
Ngược lại, khi bạn nhìn vào những câu chuyện của những người không
thành công trong việc giành thêm quyền kiểm sốt trong cuộc đời họ, bạn
thườngthấyquytắcnàybịbỏqua.HãynhớlạiJanetrongchươngtrướcở
Quytắc#3:Cơrờiđạihọcvớimộtýtưởngmơhồvềmộtcơngviệckinh
doanhquamạngnhằmhỗtrợchocuộcphiêulưucủacơ.Nếucơgặpđược
Derek Sivers, có lẽ cơ đã trì hỗn quyết định này cho đến khi cơ có bằng

chứng thực sự cho thấy cơ có thể kiếm tiền qua mạng. Trong trường hợp
này,quyluậtkhảthitàichínhđánglẽđãcóthểpháthuytácdụng,bởichỉ
cầnmộtthínghiệmnhỏcũngđủtiếtlộrằngthunhậpbịđộngtừcáctrang
webtrênthựctếkhókiếmhơnnhiều,vànhưvậysẽngănđượccơtừbỏcon
đườnghọcvấn.ĐiềunàykhơngcónghĩarằngJanephảiépmìnhvàomột
cơng việc buồn tẻ. Mà ngược lại, quy luật này đã có thể giúp cơ tiếp tục
khámphánhữnghướngrẽkháctrênhànhtrìnhphiêulưucủamìnhchođến
khitìmthấymộthướngđimangđếnkếtquảcóthực.
TĨMTẮTQUYTẮC#3
Quytắc#1và#2đặtnềntảngcholậpluậnmớimẻcủatơivềcáchmàmọi
người cuối cùng cũng u thích cơng việc họ làm. Quy tắc #1 phản biện
lạithuyếtđammê-giảthuyếtnàychorằngtrướctiênbạncầnphảitìmra
đượcđammêcủamìnhrồisauđómớitìmmộtcơngviệcphùhợpvớinó.
Quytắc#2thaythếtưduynàybằngthuyếtvốnliếngsựnghiệp.Giảthuyết
nàylậpluậnrằngcácđặcđiểmtạonênmộtcơngviệctuyệtvờilàhiếmcóvà