tuan 23

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (140.72 KB, 25 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Ngày soạn:……….. 
Ngày dạy:……….

Tuần 23. Tiết 82 .

I. Mục tiêu cần đạt .

1. Kiến thức:

- Nắm được đặc điểm hình thức, chức năng của câu cầu khiến.

2. Kóõ năng:

- Nhận diện các từ cầu khiến và câu cầu khiến. Phân biệt câu cầu khiến với
các kiểu câu khác .

3. Thái độ :

- Biết sử dụng câu cầu khiến khi nói và viết phù hợp tình huống giao tiếp .
II. Chuẩn bị.

1. Giáo viên : Sgk, sgv, bảng phụ, thiết kế dạy học Ngữ văn 8, bồi dưỡng Ngữ

văn 8, Ngữ pháp Tiếng Việt .

2. Học sinh : Đọc, chuẩn bị bài theo định hướng câu hỏi sgk .

III. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy – học.

Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Nội dung cần đạt

Hoạt động 1 : Khởi
động.(5’)

* Mục tiêu :

- Tạo hứng thú, tâm thế
tìm hiểu bài mới.

- Kiểm tra kiến thức đã
học.

1. Ổn định tổ chức . 
2. Kiểm tra bài cũ.

Nêu những chức năng
chính của câu nghi vấn ?
Cho ví dụ .

3. Giới thiệu bài .

Trong giao tiếp người ta
thường sử dụng nhiều kiểu

Thực hiện theo yêu cầu .

Nghe .

Ghi nhớ ( Sgk / Tr11 ).

Câu cầu khiến

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

câu khác nhau, trong đó có
câu cầu khiến. Vậy khi nào
ta cần sử dụng câu cầu
khiến, chức năng, đặc điểm
và hình thức của nó ra
sao ? Hơm nay chúng ta sẽ
đi vào tìm hiểu.

Hoạt động 2 : Hướng
dẫn học sinh tìm hiểu nắm
được đặc điểm hình thức
và chức năng của câu cầu
khiến. (12’)

* Mục tiêu :

Phân tích ví dụ, rút ra đặc
điểm, chức năng của câu cầu
khiến; phân biệt câu cầu
khiến với câu nghi vấn.

1. Lệnh học sinh đọc ví
dụ trong các đoạn trích sgk
/ tr 30 .

2. Trong những đoạn
trích trên câu nào là câu

cầu khiến ?

3. Dấu hiệu nào cho biết
đó là câu cầu khiến ?

4. Những câu cầu khiến
đó dùng để làm gì ?

5. Đặt câu có sử dụng
những từ cầu khiến : hãy,
đừng, chớ.

6. Cho học sinh đọc ví dụ
(2) / tr 30.

7. Cách đọc câu “Mở cửa
!” trong ví dụ (b) có khác
với cách đọc câu “ Mở
cửa” trong ví dụ (a)
không ?

- Câu “ Mở cửa !” trong
ví dụ b dùng để làm gì ?

Đọc ví dụ .
Xác định .

Xác định.
Xác định.
Nêu ví dụ.

Đọc ví dụ .

Trao đổi đôi bạn, so sánh,
nhận xét .

(a).“Mở cửa” -> câu trần
thuật đọc giọng bình
thường -> Ý nghĩa thơng tin
sự kiện, dùng để trả lời câu
hỏi.

I. Đặc điểm hình thức
và chức năng.

1. Tìm hiểu ví dụ.

(1).

Câu cầu khiến :

- Thơi đừng -> khuyên
lo lắng. Có bảo.
- Cứ về đi. từ -> yêu
cầu cầu.
- Đi thôi con. khiến -> yêu
cầu.

(2).

a. Mở cửa. -> Câu trần
thuật, đọc giọng bình
thường -> Trả lời câu hỏi .

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

Nó khác với câu “ Mở cửa”
trong ví dụ a ở chỗ nào ?

8. Đọc và so sánh ngữ
điệu cầu khiến được biểu
thị trong hai câu sau :

a. Bạn hãy chạy đi.
b. Chạy đi !

* Lưu ý : Độ dài của câu

cầu khiến tỉ lệ nghịch với
sự nhấn mạnh ý nghĩa cầu
khiến, câu càng ngắn thì ý
nghĩa cầu khiến càng
mạnh.

9. Từ những ví dụ trên
em thấy câu cầu khiến về
hình thức cịn có đặc điểm
gì ?

10. Đọc khổ thơ sau, chỉ

ra và cho biết chức năng
của câu cầu khiến được sử
dụng trong khổ thơ :

Xuân này hơn hẳn mấy
xuân qua,

Thắng trận tin vui khắp
nước nhà.

Nam, Bắc thi đua đánh
giặc Mĩ,

Tiến lên ! Toàn thắng ắt
về ta.

( Chúc mừng xuân mới,
Xuân 1968, Hồ Chí Minh )

11. Câu cầu khiến có đặc
điểm hình thức, chức năng

(b). “Mở cửa ! -> có ngữ
điệu ( thể hiện qua cách
đọc ) của câu cầu khiến. 
 -> Ý nghĩa yêu cầu, ra
lệnh, đề nghị .

Đọc, so sánh.

a. Bạn hãy chạy đi. -> ngữ
điệu bình thường.

b. Chạy đi ! -> ngữ điệu
nhấn mạnh.

Nghe.

Đọc, nhận xét.

Khi viết câu cầu khiến
thường kết thúc bằng dấu
chấm than, nhưng khi ý cầu
khiến không được nhấn
mạnh thì có thể kết thúc
bằng dấu chấm.

Xác định.

- Câu cầu khiến : Tiến lên !
- Chức năng : Vừa là lời
chúc Tết vừa là lời kêu gọi
toàn dân tộc đứng lên
kháng chiến chống giặc Mĩ
xâm lược.

Trình bày .

- Thường kết thúc bằng dấu
chấm than, nhưng khi ý cầu

khiến không được nhấn
mạnh thì có thể kết thúc
bằng dấu chấm.

2. Ghi nhớ.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

như thế nào ?

- Muốn cấu tạo câu cầu
khiến có mục đích ra lệnh
cần :

+ Dùng từ đệm : đi,
thôi, với đặt vào cuối câu.

+ Dùng những động từ
phụ thuộc như : hãy, đừng,
chớ, đặt trước động từ
chính trong câu kể.

+ Chỉ dùng cách nhấn
mạnh giọng nói ở phần câu
chỉ lời kêu gọi.

- Những câu yêu cầu, mời
mọc, chúc tụng thường có
những từ : mong, mời, đề
nghị, …. ởû đầu câu.

12. Chức năng của câu

cầu khiến khác với chức
năng của câu nghi vấn như
thế nào ?

Hoạt động 3 : Hướng
dẫn học sinh thực hiện đạt
các u cầu bài tập . (25’)

* Mục tiêu :

Rèn kĩ năng nhận diện đặc
điểm hình thức, chức năng,
nhận xét nội dung ý nghĩa .

13. Cho xác định yêu cầu

Nghe.

Phân biệt.

- Câu nghi vấn nhằm mục
đích nêu lên điều muốn hỏi,
điều băn khoăn thắc mắc.
- Câu cầu khiến mục đích
nêu yêu cầu hay ra leänh.

Đọc, xác định yêu cầu bài

khiến; dùng để ra lệnh, yêu
cầu, đề nghị, khuyên bảo…

- Khi vieât cađu caău khiên
thường kêt thúc baỉng daẫu
châm than nhưng khi ý caău
khiên khođng được nhân
mánh thì có theơ kêt thúc
baỉng dâu châm.

II. Luyện tập.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

bài tập 1.

14. Gọi 3 học sinh lên
bảng thực hiện theo yêu
cầu bài tập.

Nhận xét, sửa chữa .

15. Cho học sinh xác định
yêu cầu bài tập 2 .

16. Cho hoïc sinh xác

tập .

Lên bảng thực hiện, học
sinh còn lại làm vào tập,
nhận xét, sửa chữa .

Đọc, xác định yêu cầu bài

tập .

Thảo luận theo bàn (2’).
Nhận xét, bổ sung, sửa

ngữ; thêm, bớt chủ ngữ và
nhận xét ý nghĩa của câu.

- Từ cầu khiến: “hãy”
- Vắng chủ ngữ ( Lang
Liêu ).

- Thêm chủ ngữ : Con
hãy lấy ... vương .

- Ý nghĩa không thay đổi,
nhưng yêu cầu tính chất
nhẹ nhàng hơn, tình cảm
hơn .

- Từ cầu khiến “đi”
Chủ ngữ : Ơâng giáo
-ngơi thứ hai số ít.

- Bớt chủ ngữ : Hút trước
đi .

- Ý nghĩa không thay đổi,
ngữ điệu cầu khiến mạnh
hơn, yêu cầu mang tính
chất ra lệnh, lời nói kém
lịch sự hơn.

- Từ cầu khiến “ đừng”
Chủ ngữ : Chúng ta
-ngôi thứ nhất số nhiều .

- Thay đổi chủ ngữ : Nay

các anh đừng làm ....

khoâng

- Ý nghĩa câu bị thay đổi,
“ chúng ta” bao gồm cả
người nói và người nghe, “
các anh” chỉ có người nghe.
 2. Tìm câu cầu khiến,

nhận xét hình thức biểu
hiện ý nghĩa .

a. Thoâi … aáy ñi.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

định, thực hiện theo yêu
cầu bài tập.

Nhận xét, sửa chữa .

17. Tình huống được mơ
tả ở câu (c) và hình thức
vắng chủ ngữ trong hai câu
cầu khiến này có liên quan
gì với nhau khơng ?

Như vậy, trong cuộc sống
cần chú ý sử dụng độ dài
của câu cầu khiến đúng
lúc, đúng hoàn cảnh, tình
huống để đạt được hiệu quả
giá trị biểu đạt và tính chất
của sự việc diễn ra.

18. Sử dụng bảng phụ,
gọi học sinh đọc, thực hiện
theo yêu cầu bài tập 3 .

Nhận xét .

chữa .

Nhận xét.
- Có liên quan.

- Trong tình huống cấp
bách, gấp gáp, đòi những
người có liên quan phải có
hành động nhanh và kịp
thời, câu cầu khiến phải
ngắn gọn, vì vậy chủ ngữ
chỉ người tiếp nhận thường
vắng mặt.

Nghe.

Đọc, thảo luận nhóm (3’)
Trình bày, nhận xét, sửa
chữa .

- Vắng chủ ngữ .
b. Các em đừng khóc
- Từ cầu khiến : “đừng”
- Chủ ngữ ngôi thứ hai số
nhiều.

- Đưa tay cho tôi mau !
- Cầm lấy tay tôi này!
-> Vắng chủ ngữ, khơng
có từ cầu khiến, có ngữ
điệu cầu khiến, kết thúc
bằng dấu chấm than.

3. So sánh hình thức ý
nghĩa.

- Giống nhau :

+ Đều là câu cầu khiến .
+ Có từ cầu khiến :
“hãy”.

- Khaùc nhau :

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

19. Gọi học sinh đọc bài
tập 4.

20. Dế Choắt nói với Dế
Mèn câu trên nhằm mục
đích gì ?

21. Cho biết vì sao trong
lời nói với Dế Mèn, Dế
Choắt không dùng những
câu như sgk ?

22. Cách đặt vấn đề như
thế có tác dụng gì ?

Hằng ngày, trong các

Đọc bài tập .
Nhận xét .

Dế Choắt muốn Dế Mèn
đào giúp một cái ngách từ
“nhà” mình sang “nhà” của
Dế Mèn ( có mục đích cầu
khiến )

Lí giải .

Dế Choắt tự coi mình là vai
dưới so với Dế Mèn và lại
là yếu đuối, nhút nhát vì
vậy ngơn từ của Dế Choắt
thường khiêm nhường, có
sự rào đón trước sau. Trong
lời nói Dế Choắt yêu cầu
Dế Mèn, Tơ Hồi khơng
dùng câu cầu khiến mà
dùng câu nghi vấn ( hay
là ) làm cho ý cầu khiến
nhẹ hơn, ít rõ ràng hơn.

Trình bày.

- Cách đặt vấn đề nhờ vả
( thực chất là yêu cầu, đề
nghị ) : khiêm nhường, kín
đáo, mang tính chất thăm
dị thái độ của Dế Mèn .
- Nội dung cầu khiến được

diễn đạt bằng hình thức câu
nghi vấn “ hay là .... nhà
anh” .

- Cách diễn đạt này phù
hợp với vị thế của Dế
Choắt và khiến cho Dế Mèn
dễ tiếp nhận hơn .

Nghe.

b. Có chủ ngữ, ý nghĩa
khích lệ, động viên.

4. Xác định mục đích,
tác dụng câu nói của Dế
Choắt .

- Nhờ Dế Mèn đào cho
một cái ngách phịng thân.

- Khiêm nhường, ln tự
coi mình là vai dưới.

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

hoạt động giao tiếp của
mình thường có những vị trí
xã hội khác nhau. Việc
người nói chọn lọc từ ngữ,
cách cấu tạo câu phù hợp,
có ý thức, sẽ đạt được hiệu

quả giao tiếp tốt hơn. Khi
viết văn đạt được hiệu quả
diễn đạt theo mục đích biểu
đạt. Những tiết học sau qua
các bài Hội thoại, hành
động nói các em sẽ được
tìm hiểu sâu hơn.

23. Gọi học sinh đọc,
thực hiện theo yêu cầu bài
tập 5.

Nhận xét .

24. Tổ chức trò chơi
điền từ vào chỗ trống trong
bài thơ sau :

Em …(1)… caàu khiến
trong nhà

Đề nghị, khun bảo

luôn là niềm vui

u cầu, …(2)… vài lời,
…(3)… cầu khiến mọi

người nghe xem !

Hoïc trò muốn nhận ra
em,

Hãy, thôi, đừng, chớ

không qn từ nào

…(4)…, nào giục giã làm

Đọc, xác định, trao đổi đôi
bạn

Không thể thay thế cho
nhau được vì :

Đi đi con ! -> chỉ yêu cầu
người con thực hiện hành
động đi .

Đi thôi con -> yêu cầu cả
người mẹ và người con
cùng thực hiện hành động
đi .

Hai đội lên bảng điền từ
vào chỗ trống.

(1) câu
(2) ra lệnh
(3) ngữ điệu

(4) đi

(5) dấu chấm

5. So sánh hai câu nói.

- Đi đi con ! -> chỉ có
người con thực hiện hành
động đi.

- Đi thôi con -> cả người
con đi và người mẹ cùng
thực hiện hành động đi.

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

sao !

Chaám than, …(5)… góp

vào thành câu

Mong học trị nhớ thật
lâu !

Nếu khơng sẽ trở thành
câu chuyện buồn !

Hoạt động 4 : Hướng
dẫn công việc ở nhà . (2’)

* Mục tiêu:

Giúp học sinh có tâm thế,
cách chuẩn bị bài ở nhà.

Chuẩn bị phần học : “
Thuyết minh về một danh
lam thắng cảnh” theo câu
hỏi định hướng sgk .

+ Giải thích nghĩa các
từ : danh lam thắng cảnh, di
tích lịch sử văn hóa.

+ Thuyết minh danh lam,
thắng cảnh nhằm mục đích
gì ?

+ Xem lại nội dung bài
học : Bảo vệ di sản văn
hóa ( GDCD 7 )

+ Sưu tầm những tư liệu
thuyết minh về các di tích
lịch sử văn hóa, danh lam
thắng cảnh của quê hương
em .

Nghe .

* Nhaän xét – Rút kinh nghiệm .

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>



Ngày soạn:……….. 
Ngày dạy:……….

Tuần 23. Tiết 83 .

I. Mục tiêu cần đạt .

1. Kiến thức:

- Biết cách giới thiệu một danh lam thắng cảnh trên cơ sở hiểu biết sâu sắc về
danh lam thắng cảnh đó. Nắm vững bố cục bài văn thuyết minh về đề tài này.

2. Kóõ năng:

- Rèn luyện kĩ năng quan sát, nghiên cứu, sưu tầm sách vở về danh lam thắng
cảnh. Đọc sách tra cứu ghi chép, hỏi han những người hiểu biết.

3. Thái độ :

- Vận dụng phương pháp thích hợp để thuyết minh. Có ý thức, thái độ đúng
đắn tìm đọc, tra cứu và ghi chép. Biết u q, giữ gìn, bảo vệ những danh lam thắng
cảnh.

II. Chuẩn bị.

1. Giáo viên : Sgk, sgv, bồi dưỡng ngữ văn 8, địa chí Bến Tre, lịch sử Đảng bộ

Thạnh Hải, bảng phụ, tranh ảnh .

2. Học sinh : Đọc và soạn bài theo câu hỏi định hướng sgk, sưu tầm những di

tích lịch sử của Bến Tre .

III. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy - học.

Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Nội dung cần đạt .

Hoạt động 1 : Khởi
động. (5’)

* Mục tiêu :

- Tạo hứng thú, tâm thế
tìm hiểu bài mới.

- Kiểm tra kiến thức đã
học.

1. Ổn định tổ chức . 
2. Kiểm tra bài cũ.

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

2.1 Hãy sắp xếp các
dòng dưới đây theo thứ tự

hợp lí để tạo thành dàn ý
phần Thân bài của bài
thuyết minh về một phương
pháp ( một thí nghiệm )

a. Cách làm .

b. Yêu cầu thành phẩm .
c. Điều kiện .

2.2 Kiểm tra sự chuẩn bị
bài .

3. Giới thiệu bài .

Ở tiết trước các em đã có
dịp tìm hiểu bài văn thuyết
minh về một phương pháp.
Vậy thuyết minh về một
danh lam thắng cảnh có gì
giống và khác so với thuyết
minh một phương pháp. Bài
học hôm nay chúng ta sẽ
được tìm hiểu.

Hoạt động 2 : Hướng
dẫn học sinh tìm bài mẫu,
từ đó rút ra cách làm bài
thuyết minh về một danh
lam thắng cảnh , thấy được

tầm quan trọng của việc
bảo vệ mơi trường , gìn giữ
những giá trị của dân tộc .
(23’)

* Mục tiêu :

Nắm được cách làm bài văn
thuyết minh một danh lam
thắng cảnh; ý thức bảo vệ, gìn
giữ những giá trị của dân tộc.

1. Cho học sinh quan sát
một số tranh ảnh có liên
quan đến danh lam thắng
cảnh, di tích lịch sử .

Thực hiện theo yêu cầu .

Nghe.

Quan saùt tranh .

c, a ,b .

I. Giới thiệu một danh
lam thắng cảnh .

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

2. Em hiểu thế nào là
danh lam thắng cảnh.

3. Nêu một số danh lam
thắng cảnh, di tích lịch sử
mà em biết .

4. Em hãy nêu một vài
di tích lịch sử ở Bến Tre
hoặc ở địa phương mà em
biết ?

5. Lệnh học sinh đọc bài
văn mẫu: “ Hồ Hoàn Kiếm
và Đền Ngọc Sơn” .

6. Bài thuyết minh giới
thiệu mấy đối tượng ?

7. Các đối tượng đó quan
hệ với nhau như thế nào?

8. Qua bài viết, em hiểu
như thế nào về hồ Hoàn
Kiếm và đền Ngọc Sơn ?

9. Muốn có những kiến
thức đó người viết phải như
thế nào?

Trình bày .

Danh lam thắng cảnh là
những cảnh đẹp núi sơng,
rừng biển, thiên nhiên hoặc
do con người góp phần tơ
điểm thêm.

Ví dụ: Vịnh Hạ Long, Đà
Lạt…

Nêu ví dụ .

Nhiều danh lam thắng cảnh
cũng chính là di tích lịch sử
gắn liền với một thời kì lịch
sử, một sự kiện, nhân vật
lịch sử :Cổ Loa, Cố đơ
Huế, Dinh độc lập…

Nêu ví dụ .

Đầu cầu tiếp nhận vũ khí
Bắc – Nam , ...

Đọc văn bản .

Xác định .
Hai đối tượng .

Trình bày .

Hai đối tượng có quan hệ
gần gũi, gắn bó với nhau.
Đền Ngọc Sơn tọa lạc trên
hồ Hồn Kiếm .

Trình bày .

Trang bị những kiến thức
sâu rộng về địa lí, lịch sử,

Văn bản : Hồ Hoàn
Kiếm và Đền Ngọc Sơn.

- Hồ Hoàn Kiếm: nguồn
gốc hình thành, sự tích
những tên hồ.

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

10. Bài viết được sắp xếp
theo bố cục như thế nào?

11. Theo em baøi naøy có
thiếu sót nào về bố cục
không ?

- Gợi ýù: bài viết còn
thiếu những phần nào ?
Phần thân bài cần bổ sung
những ý gì ?

văn hóa, văn học, nghệ
thuật có liên quan tới đối
tượng .

Phải đọc báo, tài liệu liên
quan, tham quan, nghiên
cứu, ghi chép, xem tranh
ảnh, phim…

Xác định .

- Bố cục bài viết : 3 đoạn :
+ Đoạn 1 : Giới thiệu Hồ
Hoàn Kiếm.

+ Đoạn 2 : Giới thiệu đền
Ngọc Sơn.

+ Đoạn 3 : giới thiệu bờ hồ
- Trình tự sắp xếp theo
khơng gian, vị trí từng cảnh
vật : Hồ – Đền - Bờ hồ.

Nhận xét .

Cần bổ sung thêm phần mở
bài kết bài.

+ Phần mở bài: giới thiệu

bao quát về danh lam thắng
cảnh, dẫn khách có cái
nhìn bao qt về quần thể
danh lam thắng cảnh hồ
Hoàn Kiếm - đền Ngọc
Sơn .

+ Phần kết bài : nêu ý
nghĩa lịch sử, xã hội văn
hóa của thắng cảnh, bài
học về giữ gìn và tơn tạo
thắng cảnh.

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

12. Qua việc tìm hiểu bài
giới thiệu trên, em hãy cho
biết muốn viết bài giới
thiệu về danh lam thắng
cảnh ta phải làm gì?

13. Bài văn có bố cục
mấy phần ? Vận dụng
phương pháp như thế nào ?

14. Lời văn phải viết như
thế nào?

15. Như vậy để bảo tồn
những di tích lịch sử, danh
lam thắng cảnh chúng ta
phải làm gì ?

Hoạt động 3 : Hướng
dẫn học sinh thực hành
đạt các u cầu bài tập .
(15’)

* Mục tiêu :

Lập bố giới thiệu Hồ Hoàn
Kiếm, đền Ngọc Sơn.

16. Lập lại bố cục bài
giới thiệu hồ Hoàn Kiếm
và đền Ngọc Sơn một cách
hợp lí .

đường phố quanh hồ, ...
Trình bày .

Trình bày .

Trình bày .
Trình bày .

Giữ gìn mĩ quang, chăm
sóc, bảo vệ, quảng bá hình
ảnh, ...

Trình bày những cách sắp
xếp bố cục riêng của bản

thân , nhận xét .

2. Ghi nhớ.

- Muốn viết bài giới
thiệu về một danh lam
thắng cảnh thì tốt nhất phải
đến nơi thăm thú, quan sát
hoặc tra cứu sách vở, hỏi
han những hiểu biết về nơi
ấy .

- Bài giới thiệu nên có
bố cục đủ ba phần lời giới
thiệu ít nhiều có kèm theo
miêu tả, bình luận thì sẽ
hấp dẫn hơn, tuy nhiên, bài
giới thiệu phải dựa trên cơ
sở kiến thức đáng tin cậy
và có phương pháp thích
hợp .

- Lời văn cần chính xác
và biểu cảm.

II. Luyện tập.

1. Bố cục bài giới thiệu
Hồ Hồn Kiếm và đền
Ngọc Sơn .

a. Mở bài :

Giới thiệu bao quát về
quần thể danh lam thắng
cảnh hồ Hoàn Kiếm, đền
Ngọc Sơn .

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

17. Muốn giới thiệu theo
trình tự tham quan hồ Hồn
Kiếm và đền Ngọc Sơn từ
xã đến gần, từ ngồi vào
trong, thì nên sắp xếp giới
thiệu như thế nào ?

18. Lệnh học sinh đọc,
thực hiện bài tập 3.

19. Lệnh học sinh đọc,
thực hiện theo yêu cầu bài
tập 4 .

Hoạt động 4 : Hướng
dẫn công việc ở nhà . (2’)

* Mục tiêu:

Giúp học sinh có tâm thế,

Trình bày .

Có thể từ trên gác nhà bưu
điện nhìn bao quát toàn
cảnh hồ – đền; từ đường
Đinh Tiên Hồng nhìn Đài
Nghiên, Tháp Bút, qua cầu
Thê Húc vào đền. Bên
trong đền. Từ trấn Ba Đình
nhìn ra hồ, về phía Thủy
Tạ, phía Tháp Rùa, giới
thiệu tiếp. Lại từ tầng hai
nhà phố Hàng Khay, nhìn
bao quát cảnh hồ – đền để
kết luận .

Đọc, thực hiện theo yêu
cầu bài tập 3 .

Có thể chọn những chi tiết :
Rùa Hồ Gươm, truyền
thuyết trả gươm thần, cầu
Thê Húc, Tháp Bút, vấn đề
giữ gìn cảnh quan và sự
trong sạch của Hồ Gươm .
Đọc, thực hiện theo yêu
cầu bài tập .

Có thể sử dụng vào phần
mở bài hoặc phần kết bài .

- Vị trí địa lí của thắng
cảnh, thắng cảnh có những
bộ phần nào ? ( lần lượt
giới thiệu và mô tả từng
phần )

- Vị trí của thắng cảnh
trong đời sống con người.

c. Kết bài:

Rút ra ý nghĩa lịch sử xã
hội, văn hoá của thắng
cảnh, bài học về giữ gìn và
tơn tạo thắng cảnh.

2. Giới thiệu Hồ Hồn
Kiếm và đền Ngọc Sơn từ
xa đến gần, từ ngoài vào
trong .

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

cách chuẩn bị bài ở nhà.

- Xây dựng bố cục giới
thiệu di tích : “ Đầu cầu
tiếp nhận vũ khí Bắc –
Nam” .

- Chuẩn bị phần học : “
Ôn tập về văn bản thuyết

minh” .

Xem và hệ thống hóa lại
tất cả các kiến thức đã học
về văn thuyết minh .

Lập dàn ý cho các đề
văn trong sgk .

Nghe .

* Nhận xét – Rút kinh nghiệm .

...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...



Ngày soạn:………..

Ngày dạy:……….

Tuần 23. Tiết 84 .
Giáo viên : Trần Thanh Nhàn

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

I. Mục tiêu cần đạt .

1. Kiến thức:

- Củng cố nắm vững các khái niệm về văn bản thuyết minh . Các kiểu bài
thuyết minh, các phương pháp thuyết minh, bố cục lời văn trong văn bản thuyết minh.
Các bước, các khâu chuẩn bị và làm văn thuyết minh.

2. Kóõ năng:

- Rèn luyện kĩ năng nhận thức đề bài, lập dàn ý, bố cục viết đoạn văn thuyết
minh, bài văn thuyết minh .

3. Thái độ :

- Khắc sâu kiến thức về thể loại văn thuyết minh. Thấy được tầm quan trọng
của loại văn thuyết minh trong chương trình, trong đời sống .

II. Chuẩn bị.

1. Giáo viên : Sgk, sgv, bảng hệ thống hóa, một số đề bài và dàn ý các kiểu bài

thuyeát minh

2. Học sinh : Đọc, hệ thống hóa kiến thức theo định hướng câu hỏi sgk .

III. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy – học.

Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Khởi
động . (4’)

* Mục tiêu :

- Tạo hứng thú, tâm thế
tìm hiểu bài mới.

- Kiểm tra sự chuẩn bị bài
mới.

1. Ổn định tổ chức . 
2. Kiểm tra bài cũ.

Kiểm tra sự chuẩn bị bài
của học sinh .

3. Giới thiệu bài .

Văn thuyết minh có vai
trị và tác dụng rất quan
trọng đối với đời sống con
người, vì nó cung cấp cho
con người những tri thức,
những hiểu biết để con

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

người có thể vận dụng phục
vụ lợi ích của mình. Tiết
học hôm nay ta đi vào ôn
lại những kiến thức đã học
vừa qua về văn thuyết
minh.

Hoạt động 2 : Hướng
dẫn học sinh ôn tập, hệ
thống hóa những khái
niệm, vấn đề cơ bản của
văn bản thuyết minh .(19’)

* Mục tiêu :

Hệ thống hóa kiến thức :
Khái niệm, yêu cầu về nội
dung, lời văn, phương pháp,
dạng đề, quy trình xây dựng
văn bản.

1. Thuyết minh là kiểu
văn bản như thế nào ? Nó
có mục đích gì trong cuộc
sống con người ?

2. Về nội dung tri thức
văn bản thuyết minh cần
đảm bảo yêu cầu gì ?

3. Lời văn thuyết minh
phải như thế nào? Nêu
thêm những lời văn trừu
tượng thì có ảnh hưỡng đến
bài văn thuyết minh

Nêu định nghóa .

Trình bày .

Nêu thêm những lời văn
trừu tượng thì không đúng
với phương pháp thuyết
minh.

I. Lý thuyết.

1. Định nghóa.

Thuyết minh là kiểu văn
bản thơng dụng trong mọi
lĩnh vực, nhằm cung cấp
cho người đọc tri thức về
đặc điểm, tính chất, nguyên
nhân, ý nghĩa của các đối
tượng, sự vật trong hiện
tượng tự nhiên, xã hội bằng

phương thức trình bày, giới
thiệu, giải thích.

2. u cầu cơ bản về
nội dung tri thức.

Trong văn vản thuyết
minh, mọi tri thức đều phải
khách quan, xác thực, đáng
tin cậy.

3. Yêu cầu về lời văn.

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

không?

4. Có những kiểu văn
bản thuyết minh nào? Cho
mỗi kiểu một đề bài minh
hoạ.

5. Làm thế nào để tích
luỹ tri thức, khi làm văn
thuyết minh ta sử dụng tri
thức ấy ra sao ?

6. Nêu các phương pháp
thuyết minh thường gặp ?
Cho mỗi phương pháp một
ví dụ .

7. Để xây dựng tốt văn
bản thuyết minh ta cần thực

Trình bày .

- Tích luỹ tri thức : quan
sát, nghiên cứu sách vở, tài
liệu, hỏi han những người
lớn.

- Sử dụng tri thức phù hợp
đúng với đối tượng cần
thuyết minh.

Keå tên các phương pháp
thuyết minh .

Lần lượt nêu các bước tạo
lập văn bản .

4. Các kiểu đề văn
thuyết minh.

- Thuyết minh một đồ
vật, động vật, thực vật.

- Thuyết minh một hiện
tượng tự nhiên xã hội.

- Thuyết minh một
phương pháp ( cách làm).

- Thuyết minh về một
danh lam thắng cảnh.

- Thuyết minh một thể
loại văn học.

- Giới thiệu một danh
nhân ( một gương mặt nổi
tiếng ) .

- Giới thiệu một phong
tục, tập quán dân tộc, lễ
hội, tết.

5. Các phương pháp
thuyết minh.

- Nêu định nghóa, giải
thích.

- Liệt kê , hệ thống hóa.
- Nêu ví dụ.

- Dùng số liệu ( con số).
- So sánh, đối chiếu.
- Phân loại, phân tích.

6. Các bước xây dựng
văn bản.

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

hiện những bước nào?

8. Các bước ấy có quan
hệ với nhau không ?

9. Nếu hốn đổi các
bước đó thì có ảnh hưỡng gì
đến q trình viết văn
không ?

10. Một bài văn thuyết
minh có bố cục như thế nào
? Vai trị, vị trí và nội dung
của từng phần ra sao?

11. Trong bài văn thuyết
minh, những yếu tố miêu

Nhận xét .

Các bước đó quan hệ chặt
chẽ theo trình tự trước sau .

Trình bày .

Nếu hoán đổi sẽ gây khó

khăn cho người viết văn
bản.

Trình bày .

tích luỹ tri thức bằng nhiều
biện pháp giao tiếp, trực
tiếp để nắm vững và sâu
sắc đối tượng.

- Lập dàn ý, bố cục, chọn
ví dụ, số liệu.

- Viết văn bản thuyết
minh ,sửa chửa, hịan chỉnh.
- Trình bày ( viết miệng).

7. Dàn ý chung của
văn bản thuyết minh.

a. Mở bài:

Giới thiệu khái qt về
đối tượng.

b. Thân bài:

Lần lượt giới thiệu từng

mặt, từng phần, từng vấn
đề, đặc điểm của đối tượng.
Nếu là thuyết minh một
phương pháp thì cần theo 3
bước:

(1) Chuẩn bị .

(2) Quá tình tiến hành.
(3) Kết quả, thành phẩm.
c. Kết bài:

Ý nghĩa của đối tượng
hoặc bài học thực tế, xã
hội, văn hóa, lịch sử, nhân
sinh.

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>

tả, biểu cảm, tự sự có cần
thiết không ? Liều lượng và
tác dụng của từng yếu tố
đó như thế nào ?

Hoạt động 3 : Hướng
dẫn học sinh luyện tập
thực hành đạt các u cầu
bài tập .(20’)

* Mục tiêu :

Lập dàn ý giới thiệu đồ

dùng học tập, danh lam thắng
cảnh, thể loại văn học; rèn kĩ
năng viết đoạn văn.

12 . Hướng dẫn học sinh
lập ý và dàn ý một số đề
bài.

( Sử dụng bảng phụ )
- Lấy đề 1 làm ví dụ:
+ Đề yêu cầu chúng ta
thuyết minh đó là đối tượng
gì ?

+ Tên đồ dùng mà em đã
thuyết minh là gì ? Hình
dáng, kích thước ra sao ?

+ Màu sắc, cấu tạo, công
dụng của đồ dúng đó như
thế nào?

+ Bố cục của bài văn
thuyết minh có mấy phần ?
Đó là những phần nào ?

+ Nêu vai trò, tác dụng
của từng phần ?

+Phần mở bài, ta cần giới

Thực hiện theo hướng dẫn
của giáo viên .

- Các yếu tố miêu tả, tự
sự ( kể chuyện) , nghị luận
(bình luận, phân tích, giải
thích) khơng thể thiếu được
trong văn bản thuyết minh,
nhưng chiếm một tỉ lệ nhỏ
và được sử dụng hợp lý,
làm rõ và nổi bật đốitượng
cần thuyết minh .

III. Luyện tập.

1. Lập ý và dàn ý.
A. Giới thiệu một đồ
dùng trong học tập, sinh
hoạt.

a. Lập ý :

- Tên đồ dùng, hình
dáng, kích thước, màu sắc,
cấu tạo, công dụng của đồ
dùng, những điều cần lưu ý
khi sử dụng đồ dùng.

- Ví dụ: thuyết minh cái

cặp sách, cái bút bi, cái
máy tính , xem đạp …

b. Dàn ý chung:

- Mở bài: khái qt tên

đồ dùng và cơng dụng của
nó.

- Thân bài: hình dáng,

chất liệu, kích thước, màu
sắc, cấu tạo các bộ phận,
cách sử dụng....

</div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

thiệu những vấn đề gì ?
+ Phần thân bài cần nêu
những điều gì về đồ dùng
đó ?

+ Phần kết bài nêu
những điều gì ?

cần lưu ý khi lựa chọn để
mua, khi gặp sự cố cần sửa
chửa.

B. Giới thiệu danh lam
thắng cảnh ở q em.

a.Lập ý:

Tên danh lam, khái qt
vị trí và ý nghĩa đối với quê
hương, cấu trúc, quá trình
hình thành, xây dựng, tu
bổ, đặc điểm nổi bậc,
phong tục, lễ hội ..

Vd: giới thiệu đình chùa,
đền, miếu, quán, hồ, núi,
sông, biển ở làng em, quê
hương em.

b. Dàn ý chung:

- Mở bài: Vị trí và ý

nghĩa, văn hóa, lịch sử, xã
hội của danh lam đối với
quê hương, đất nước.

- Thân bài:

+ Vị trí địa lý, q trình
hình thành phát triển, tu tạo
trong quá trình lịch sử cho
đến nay.

+ Cấu trúc qui mô từng
khối , từng mặt , từng
phần .

+ Sơ lược thần tích .
+ Hiện vật trưng bày ,
thờ cúng .

+ Phong tục , lễ hội .

- Kết bài : Thái độ tình

cảm đối với danh lam thắng
cảnh.

C. Thuyết minh một văn
bản, một thể loại văn học .

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

Tên thể loại, văn bản,
hiểu biết về những đặc
điểm hình thức thể loại :
tính chất, nội dung chủ yếu,
số câu, số chữ, cách gieo
vần, nhịp, cách sáng tạo .

b. Dàn ý chung .

- Mở bài : Giới thiệu

chung về văn bản hoặc thể

thơ, vị trí của nó đối với
văn học, xã hội hoặc hệ
thống thể loại .

- Thân bài : Giới thiệu ,

phân tích cụ thể về nội
dung và hình thức của văn
bản, thể loại .

- Kết bài : Những điều

cần lưu ý khi thưởng thức
hoặc sáng tạo thể loại, văn
bản .

D. Giới thiệu một
phương pháp ( cách làm )
một đồ dùng học tập thí
nghiệm .

a. Lập ý :

Tên đồ dùng, thí nghiệm,
tác dụng, hiệu quả, mục
đích, ngun liệu, qui trình
cách thức, các bước tiến
hàh, kết quả thành phẩm
về số lượng, chất lượng .

b. Dàn ý chung :

- Mở bài : Giới thiệu tên

đồ dùng, thí nghiệm, mục
đích, tác dụng của nó .

- Thân bài :

+ Ngun vật liệu , số
lượng, chất lượng .

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24>

13. Cho học sinh luyện
viết đoạn văn theo đề bài .

Nhận xét, sửa chữa .

Viết đoạn văn, trình bày,
nhận xét .

- Đoạn thân bài :

Thơ lục bát còn gọi là thơ
sáu – tám ( 6 – 8 ). Aáy là vì
thể thơ dân tộc rất phổ biến
này được cấu tạo theo từng
cặp đi đôi với nhau. Câu
trên 6 tiếng, câu dưới 8
tiếng. Về nhịp thơ phổ biến
là nhịp chẵn 2/2/2 hoặc 4/4

hoặc 4/2, 2/4/2, nhưng cũng
có khi dùng nhịp lẻ hoặc
chẵún lẻ 3/3, 3/3/2. Chẳng
hạn :

Hỡi cô tác nước bên đàng 
Sao cô múc ánh trăng vàng
đổ đi

( Nhịp chẵn )

Anh đi đó ? Anh về đâu ? 
Cánh buồm nâu, cánh
buồm nâu, cánh buồm.
( Nhịp lẻ, lẻ – chẵn )
- Đoạn kết bài :

Ngọc Lan, loài hoa trắng
thơm thoang thoảng em rất
yêu, rất thích. Chăm cây để
sang sáng, chiều chiều, lại
được hái, nhặt những bơng
hoa q tinh khiết, để ướp
vào trong túi áo, trong
quyển thơ đọc dở, để trong
giấc ngủ, giấc mơ như cũng

tiến hành cụ thể từng bước,
từng khâu từ đầu đến khi
hồn thành .

+ Chất lượng sản phẩm ,
kết quả thí nghiệm .

- Kết bài : Những điều

cần lưu ý giải quyết tình
huống trong quá trình tiến
hành .

2. Tập viết đoạn văn
theo đề bài.

a. Thuyết minh về
một văn bản, một thể loại
văn học đơn giản .

</div>
(25)<div class='page_container' data-page=25>

Hoạt động 4 : Hướng
dẫn công việc ở nhà . (2’)

* Mục tiêu:

Giúp học sinh có tâm thế,
cách chuẩn bị bài ở nhà.

Chuẩn bị phần học : “
Ngắm trăng, Đi đường”
theo định hướng câu hỏi
sgk .

Xác định các biện pháp
nghệ thuật được sử dụng
trong hai bài thơ .

Tìm đọc tập thơ Nhật kí
trong tù .

Tìm một số bài thơ Bác
viết có ánh trăng và so
sánh những hình ảnh đó để
khái qt về con người
Bác .

mieân man trong mùi hương
thanh khiết

- Đoạn mở bài:

Từ ba năm nay, khi tôi
chuyển lên học ở trường
THCS, cách nhà 5 km, phải
đi học bằng xe đạp thì tơi
phải liên tục dùng chiếc
khẩu trang chống bụi. Mới
dùng chưa quen, thấy cũng
phiền tối nhưng ít lâu sau
thì mỗi lần lên xe mà chưa
bịt khẩu trang là em chưa
an toàn.

Nghe .

c. Giới thiệu chiếc
khẩu trang chống bụi.

</div>